Tíminn - 14.02.1925, Blaðsíða 1

©faíbf cri
09 afgretfcslur'a&ur Cimans er
Sigurgetr ^riftrifsfon,
Sambanbsþúsinu, Jlrffjopff.
^Kfgrribaía
Címans er í Sambanðstjúsinu
©pin öaglega 9—\2 f. t).
Sími 496.
IX. ár.
Reykjayík 14. febrúar 1925
7. blað
Skýrar línur.
t>að má hún eiga, íhaldsstjórn-
in, að hún fer ekki dult með þá
stefnu, sem hún hefir í skattamál-
um.
þrjú frumvörp leggur hún fyrir
þingið, sem taka af öll tvímæli í
þessu efni.
Fyrst má nefna frumvarp um
sj úkratryggingar. Eins og frá því 1
er gengið, verður aðalafleiðingin ;
af því sú, að allur kostnaöur af j
berklaveikinni færist af ríkissjóði 1
og á í þess stað að greiðast sem
nefskattur á einstaklingana.
Annað frv. fjallar um gjöldin til
presta og kirkju, og er efni þess
það að hækka nefskattinn um
helming.
þriðja frv. er um breytingar á
tekjuskattslögunum og hlýtui- að
hafa í för með sér, undir einstök-
um kringumstæðum a. m. k. mikla
lækkun tekjuskattsins á hlutafé-
lögunum, mestu tekjumönnunum.
Öllu gleggri markalínur er varla
hægt að setja um skattamála-
stefnur.
Dyggilega ætlar Ihaldsstjómin
okkar að feta í fótspor íhalds-
mannanna útlendu. ,
Alstaðar um heim er á þeim
sama markið, Ihaldsmönnunum,
ríku mönnunum.
þeir vilja velta skattabyrðinni
af sínum breiðu bökum, yfir á all-
an almenning með nefsköttum.
Nú þykjast þeir, Ihaldsmenn-
irnir íslensku, eiga þau ítökin í
landsstjórn og Alþingi, að óhætt
sé að koma' til dyranna eins og
þeir eru klæddir. —
það er óséð enn hvort þeim
tekst að koma þessari skatta-
stefnu sinni í framkvæmd. Áreið-
anlega verður þunglega lagst á
móti. Og óvíða um hinn mentaða
heim myndi nokkur landsstjórn
gerast svo djörf að setja svo ber-
lega á oddinn slíka skattastefnu.
því að hvað sem öðru líður, þá er
það nú viðurkent af öllum frjáls-
lyndum mönnum um öll lönd, að
skattarnir eigi ekki að vera nef-
skattar, heldrn' eigi tekjuhæstu
mennirnir að bera hlutfallslega
langmest af skattabyrðinni.
Almenningi á Islandi er það holt
að gera sér fyllilega grein fyrir
hver þau voru þessi fyrstu spor
íhaldsstjórnarinnar, á fyrstu þing-
inu, í skattamálum.
það getur verið að takist í
þetta sinn, að hindra framkvæmd
þessarar ranglátu skattastefnu
Ihaldsins.
En ef það tekst, þá er það ekki
að þakka þeim kjósendum, sem
sendu íhaldsmenn á þing við síð-
ustu kosningar.
----o----
Stjórn Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga heldur fundi þessa
dagana. Aðkomnir eru þessir
stjórnarnefndarmenn: Ingólfur al-
þm. Bjarnason í Fjósatungu, þor-
steinn kaupfélagsstjóri Jónsson á
Reyðarfirði, Guðbrandur kaupfé-
lagsstjóri Magnússon í Hallgeirs-
ey og Jón bóndi Jónsson í Stóra-
dal.
Manntjón. Björn Hallsteinsson
tók út af vélbát frá Akranesi, en
sjór mikill gekk yfir Gullfoss og
varð einum skipverja, Einari Ein-
arssyni, að líftjóni.
----0----
Biðjið um
Capsfan,
Navy Cuf
Medium
reyktóbak.
Verð kr. 4,60 dósin, ’/4 pund
Stutt athugasemd.
Sveinn Ólafsson er mér ósam-
mála um lestrarkunnáttu. Eg verð
að reyna að gera mér það að góðu.
það er eðlilegt að menn geti greint
á um slíkt. Mælikvarðarnir eru svo
misjafnir. Sveinn hefir sinn, eg
minn.
Hann segir að eg virðist „af-
neita öllum hagfræðiskýrslum“.
það geri eg ekki, en mér þykir ör-
uggast að byggja á eiginni þekk-
ingu, og það hefi eg gert. —
Sveinn kemst að þeirri niður-
stöðu, að eg miði dóm minn um lé-
lega lestrarkunnáttu landsmanna
við eina sveit, Garða á Álftanesi
og nágrenni, og bætir því við, að
staðhæfing mín „bregði einkenni-
lega daufu ljósi á starfsemi föður
míns í því héraði“, ef staðhæfing-
in geti átt þar við. — Ekki er sá
maður læs, sem getur fengið það
út úr orðum mínum, að starfsemi
föður míns í Garðaprestakalli hafl
verið lítils virði, uema miður góð-
gjarn lesari sé; en um góðgirnina
efast eg ekki.
Eg undirstrykaði orðið „Iæsir“
í Morgunblaðsgrein minni, og ætl-
aðist til að Sveinn og aðrir læsu
það með áherslu. Hún getur verið
nógu hláleg, þessi „áhersla“ í
lestri, og gefið orðum og setning-
um nokkuð mismunandi merk-
ingu; þarna t. d. vel læs, eða því
um líkt. En ekki ætla eg að fara
að kenna Sveini. Býst við að við
gætum orðið nokkurnveginn sam-
mála, ef við gætum komið okkur
saman um mælikvarðann, en það
getum við kannske aldrei.
Jón þórarinsson.
Framanritaða stutta athuga-
semd hefir ritstjóri Tímans leyft
mér að lesa áður birt væri og að
hnýta við hana fáum orðum.
Athugasemdin flytur engar
varnir fyrir sleggjudóm höf. í
Morgunbl. 30. f. m., þann, er eg
átaldi í 6. tbl. Tímans; miklu frem-
ur má á hana líta eins og hálf-
kveðna játningu um yfirsjón.
það er engin vörn í máli J. þ.,
að gefa í skyn, að eg hafi lesíS
ritgerð hans miður góðgjarnlega,
að við notum ólíka mælikvarða
fyrir lestrarkunnáttu eða að
hann hafi undirstrykað orðið læs.
Aldrei hefir neinn kuldi eða
kritur verið milli okkar J. þ. og
svar mitt til hans voru áreitnilaus
mótmæli gegn öfgum hans.
Mælikvarðinn fyrir læs og ekki
bænabókarfær, sem J. þ. nefndi,
mun á einn veg skilinn um alt
land og er nær óbreytilegur, en
undirstrykunin ætti því miður við
sem víst má telja, að hlutfallslega
fleiri menn en nú hafi verið leiknir
lesarar á ofanverðri 19. öld.
En síst af öllu getur það vöm
talist hjá J. þ. að hann rangfæri
orð mín og segir mig hafa komist
að þeirri niðurstöðu, að „sleggju-
dómurinn“ hafi átt við umhverfi
Garða á Álptanesi. þarna hefir
sjálfum dómaranum fatast í
lestrinum.
Allar framantaldar viðbárur J.
þ. eru orð út í hött töluð og vott-
ur um skort á varnargögnum.
Til viðbótar því, sem eg áður
tók fram í 6. tbl. Tímans um
sleggjudóminn, skal hér aðeins á
það bent, að vitnisburður fjölda
presta og prófasta í kirkjubókum
og kirkjuvitjunum frá ofanverðri
19. öld, um almenna og góða j
lestrarkunnáttu, er nú hverjum
manni tiltækar í landsskjalasafn-
inu og því hægt um vik að meta
fullyrðingarnar.
En J. þ. vefengir ef til vill allar
þessar skýrslur.
Sveinn Ólafsson.
Tólfta bréf til Kr. A.
Nú ert þú oröinn að umtalsefni i
þinginu. Eitt af þeim fáu framfara-
mátum, sem Framsóknarmenn liafa
lagt lið á þingi hin siðustu ár, og hlot-
ið þökk þína fyrir, er að tryggja fram-
tið leiklistar og um leið leikritagerðar
hér á landi. Nú koma flokksbræður
þínir með stjómarfrumvarp um að
eyðileggja vonir leiklistarvinanna.
það er að taka helminginn af fé leik-
hússins tilvonandi- og leggja það til
annari stofnun. Við fyrstu umræðu í
Éd. benti eg stjórninni á, að fyrir utan
öll hin eiginlegu mótrök gegn þessari
ráðsmensku, og sem síðar verður vikið
að, hlyti stjórnin að fá þig á móti sér
og með allmikilli áfergju.
þú ætlaðir að verða leikritaskáld.
þú hafðir kynt þér leiklist erlendis.
þú værir leiðbeinandi Leikfélagsins í
vetur. þetta er sennilega eina þjóð-
málið, af þeim, sem nú eru til um-
ræðu, þar sem gera má ráð fyrir að
þú sért kunnugur málavöxtum og get-
ur verið leiðbeinandi fyrir þá, sem lít-
ið vita. Eg gerði þéssvogna ráð fyrir
að þú „leiðbeindir" stjórninni þinni
og flokksbræðrum, sem ganga viltir
vegar. En gerir þú það ekki, eða að-
oins til málamynda, þá sést að þú ert
viljalaus þjónn peningamanna þeirra
er aura saman í Mbl. og fylgihnetti
þess. þú getur þá ekki einu sinni fylgt
þeim málum, sem þú vilt styðja og
veist að verðskulduðu liðsemd þina.
Leikhúsdráp Jóns Magnússonar gefur
þér líklega eiiia tækifærið, sem þú fær
þetta ár til að sýna ómótmælanlega,
að þú getir 1 vissum málum hafið þig
vfir að vera „forhlaupari" á undan
„herskabskúskum" hinna nýríku síld-
armanna.
Við sjáum livað setur um þetta. þú
hefir lengi skrifað um rithátt i ísle.nsk-
um blöðum, einkum að Tímanum væri
áfátt i þessu efni, og vildir vanda um.
þrent hefir auðkent umvöndun þína.
Fyrst að þú gafst Magnúsi Magnús-
syni allsherjarvottorð um prúðmensku
í rithætti. En hann var þá nýrekinn
úr vistinni* við einn dilk Mbl., einmitt
af því að eigendurnir fundu, hve ófær
hann var til starfsins. Síðan stofnaði
Magnús, svo sem til að nota sér fals-
vottorð þitt, annað blað enn aumara,
og lýsti þar yfir, að hann hefði ekki.
skrifað sjálfur ritstjórnargreinar í
hinu.fyrra blaði. Magnús Guðmunds-
son og ýmsir frœndur og vinir þínir
hafa þá skrifað níðið um Framsókn í
pésa þennan misserum saman á
ábyrgð þessa umkomulausa smæl-
ingja. í öðru lagi fanst þú ekki
„skammirnar" i Tímanum þegar þú
lórst að leita. í þriðja iagi varst þú
þegar i uppliafi hinn fúkyrðaauðug-
asti blaðamaður, seni ritað hefir i ís-
h'iisk blöð á seinni tímum, og það án
þess að liala nokkur áhugamál að
berjast fyrir, sem réttlætt gætu reiði-
yrði þín. Með þessu þrennu varstu
] egar í stað dauður maður í félags-
inálabaráttu landsins. liú hafðir eng-
in óhugamál að beitast fyrir nema
að ófella aðra að ósekju fyrir þær
e.virðingar, sem þú gerðir þig þegar í
upphaíi sekastan urn allra þinna
landa. þegar þar á ofan bættist vís-
vitandi falsvottorð þitt um ritstjórn
Magnúsar, var traustið á þér sem dug-
andi blaðamanni eðliega þrotið.
En eg vil nota falsákærur þinar á
hendur okkur Tímamönnum til að
skýra verulega það mál, sem þú tæpt-
ir á en varst ekki maður til að leysa.
Eg ætla að taka dæmi um rithátt
hinna helstu blaðamanna hér á landi,
sem ritað hafa síðasta mannsaldur-
inn. þar koma fram Einar Benedikts-
son, Bjöni Jónsson, Einar Kvaran,
Valdimar Ásmundsson, þorsteinn
Gíslason, Hannes þorsteinsson og
margir í^nni spámenn, þar á meðal
þú og fleiri af stallbræðrum þinum,
m. a. einn Mbl.maður, sem nú í síð-
asta mánuði kallaði nafngreindan
merkisprest fyrir vestan „gamalt
flokkssvín" í einu af blöðum ykkar.
Eg bvrja á Einari Benediktssyni, af
þvi að hann er frægastur þeirra nú-
hfandi íslendinga, sem fengist hafa
\ ið blaðamensku, stórgáfaður, vel
mentur og víðförull. Eg veit ennfrem-
ur, að þú berð mikla lotningu fyrir
atgerfi hans. Einar er þessvegna
virðulegt sýnishorn af blaðskrifandi
íslendingi. þegar eg hefi látið höfuð-
skörunga blaðamenskunnar tala, og
sýnt ykkur hina nýju Mbl.menn við
hlið þeirra, er tími til kominn að
<\raga almennar ályktanir. þá mun
eg líka athuga hvort háttvirtir blaðles
endúr landsins eru fremri ritstjórum
sinúm, eða hvort hinir ritandi menn
eru hold af holdi sinnar kynslóðar, og
venjulega ekki lítið fremri öllum
þorra sinna lesenda um menningu og
andlegt atgerfi. Eða heldur þú að Ein- j
ar Benediktsson, Valdimar, Björn
Jónsson, Gestur og Jón Ólafsson hafi •
'crið sporgöngumenn sinnar kynslóð-
ar yfirleitt. Jafnvel þú, Jón Kjartans-
son, Magnús Magnússon og Valtýr er-
uð þrátt fyrir alt, sem með sanni má
um ykkur segja, eitthvað minna aum-
ír heldur en þeir, sem þið „fræðið“ og
„leiðið".
Einar Benediktsson byrjaði blað
sitt „Dagskrá" laust fyrir aldarnótim
Um stund var það næstum hlutlaust
urn almenn deilumál, og ritstjórinn
varð fyrir ákúrum frá lesendum sín-
um, í sjálfu blaðinu, fyrir að þar væru
engar „skammir" eins og i hinum
blöðunum. Litlu síðar hleypti stefnu-
breyting dr. Valtýs miklum hita i
öeilumálin. Fór þá sem enn brennur
við, að stórum þýðingarmiklum
deilumálum fylgir nokkur persónu-
legur gustur. þá strax er Valtýr kall-
aður landráðamaður (I — 5). Öðru
sinni er vikið að andstæðingum sem
„grunnhygnum, ófyrirleitnum körp-
urum“. Ennfremur sagt um slíka
menn: „Ýmsir-------málaskúmar hinn-
ar svörtustu ómenningartíma. — þar
sem leigu- og sölusanmingar um
menn og mannfylgi hafa gengið ljós-
ustum logurn".-----„Menn sem lengi
hafa verið keyptir til þess með ýmsu
móti, fyrir fé, höfðingjaverndun eða
skrílshylli, að þegja um alt sem mið-
ur fer hjá herrurn þeirra og meistur-
um, hneigjast oftast til þess, þegar
munnkarfan er leyst af þeim“ o. s. frv.
(Dagskrá 1896 — 15). þegar minst er á
hversu minna hafi orðið úr einu þjóð-
skáldinu, er liann kom ungur og lieit-
ur frá Khöfn til Rvíkur: „Faðmur liins
andasnauða oddborgaralifs í Faxa-
tlóaþorpinu breiddi sig móti“ N. N.
(1896 — 30). Lýsing skáldsins á em-
bættisaðli liöíuðstaðarins fyrir alda-
mótin er þannig hliðstæð því, sem
síðar hefir verið sagt um Grimsby-
lýðinn á sömu stöðvum. Um annað
liöfuðskáld landsins þá: „En (N. N.)
settist að vestanhafs með harla litla
þekkingu á íslandi og íslendingum,
en óræktarhug til hvorstveggja"
(1897 — 68—69). þú munt kunna að
meta að Einar hafði að fyrirsögn um
Valtýskuna: „Marðarbragð" (1897 —
5). Ennfremur um andstæðingana:
„Samsærismenn þeir, er nú sitja á
svikráðum við sjálfstjórnarmálið"
(1897 — 5). þá er minst á „þorsk-
hausajúbileum" (og það áður en moð-
bausinn og fjólupabbinn koma til
skjalanna). „það er naumast hægt að
hugsa sér, að lengra verði komist nið-
ur á við í stórflónsku og gegndarlausri
óvitaíramhleypni heldur en orðið er í
pólitik þessa sumars“. — — „Ekkert
sýnist vera nógu vitfirt, ekkert nógu
þverbeint móti allri mannlegri skyn-
semi i þessum trylta kappleik“
(1897 — 16). Um einn hinn þektasta
ritstjóra síðasta mannsaldurs, sem
Björn Líndal og Jón Iijartansson hafa
hælt fyrir sérstaka yfirburði: „Rit-
stjóri sorptíðinda þeirra, sem nefnd
cru eftir íslandi". — Um sama: „þótti
mönnum hann þá rita um sjálfstjórn-
armálið likast því sem væri hann
liálfbrjálaður". Svo kemur mannlýs-
ingin: „Bæði er maðurinn þétt-
heimskur að upplagi, og svo fáfróður
jafnvel um liið allra einfaldasta, er
krefst til almennrar menlunar, að það
má lieita dæmalaust“ (1897 — 56—57).
Um einn belsta ritstjóra Heimastjórn-
arflokksins: „Rétta hugsun og skipu-
legt mál hatar (N. N.) með stórflóns-
ins meðfædda moldvörpuliatri" — —
,-Eg get ekki látið vera að minnast
einnig á tvær—þrjár sorpslettur N. N.
sem auðkenna þennan fíflakóng okk-
ar“. — „í öðru lagi fann þessi ósið-
aði uppskafningur ástæðu til“ — —
„Og er vist fágætt, þó leitað sé í sorp-
blöðum alls heims, að finna jafn-
heimskulega og ódrengilega keskni"
(1897 — 56—57). Um einn helsta þing-
skörung Sjálfstæðismanna: „þegar
honum var vísað til sætis meðal hinna
allra ógeðslegustu og auðvirðilegustu
pólitisku skynskiftinga, sem héldu
þorskhausajúbíleum 1897“ (1897 —
77). Um sama mann: Eg vil „benda
hinum aflagða frelsispostula áþað, að
snúa sér heldur að því fyrir alvöru
að selja gráfikjur og skötubörð, held-
ur en að hlutast til um pólitik lands-
Framh. á 4. síðu.