Tíminn - 14.02.1925, Blaðsíða 1

Tíminn - 14.02.1925, Blaðsíða 1
©faíbf cri 09 afgretfcslur'a&ur Cimans er Sigurgetr ^riftrifsfon, Sambanbsþúsinu, Jlrffjopff. ^Kfgrribaía Címans er í Sambanðstjúsinu ©pin öaglega 9—\2 f. t). Sími 496. IX. ár. Reykjayík 14. febrúar 1925 7. blað Skýrar línur. t>að má hún eiga, íhaldsstjórn- in, að hún fer ekki dult með þá stefnu, sem hún hefir í skattamál- um. þrjú frumvörp leggur hún fyrir þingið, sem taka af öll tvímæli í þessu efni. Fyrst má nefna frumvarp um sj úkratryggingar. Eins og frá því 1 er gengið, verður aðalafleiðingin ; af því sú, að allur kostnaöur af j berklaveikinni færist af ríkissjóði 1 og á í þess stað að greiðast sem nefskattur á einstaklingana. Annað frv. fjallar um gjöldin til presta og kirkju, og er efni þess það að hækka nefskattinn um helming. þriðja frv. er um breytingar á tekjuskattslögunum og hlýtui- að hafa í för með sér, undir einstök- um kringumstæðum a. m. k. mikla lækkun tekjuskattsins á hlutafé- lögunum, mestu tekjumönnunum. Öllu gleggri markalínur er varla hægt að setja um skattamála- stefnur. Dyggilega ætlar Ihaldsstjómin okkar að feta í fótspor íhalds- mannanna útlendu. , Alstaðar um heim er á þeim sama markið, Ihaldsmönnunum, ríku mönnunum. þeir vilja velta skattabyrðinni af sínum breiðu bökum, yfir á all- an almenning með nefsköttum. Nú þykjast þeir, Ihaldsmenn- irnir íslensku, eiga þau ítökin í landsstjórn og Alþingi, að óhætt sé að koma' til dyranna eins og þeir eru klæddir. — það er óséð enn hvort þeim tekst að koma þessari skatta- stefnu sinni í framkvæmd. Áreið- anlega verður þunglega lagst á móti. Og óvíða um hinn mentaða heim myndi nokkur landsstjórn gerast svo djörf að setja svo ber- lega á oddinn slíka skattastefnu. því að hvað sem öðru líður, þá er það nú viðurkent af öllum frjáls- lyndum mönnum um öll lönd, að skattarnir eigi ekki að vera nef- skattar, heldrn' eigi tekjuhæstu mennirnir að bera hlutfallslega langmest af skattabyrðinni. Almenningi á Islandi er það holt að gera sér fyllilega grein fyrir hver þau voru þessi fyrstu spor íhaldsstjórnarinnar, á fyrstu þing- inu, í skattamálum. það getur verið að takist í þetta sinn, að hindra framkvæmd þessarar ranglátu skattastefnu Ihaldsins. En ef það tekst, þá er það ekki að þakka þeim kjósendum, sem sendu íhaldsmenn á þing við síð- ustu kosningar. ----o---- Stjórn Sambands íslenskra sam- vinnufélaga heldur fundi þessa dagana. Aðkomnir eru þessir stjórnarnefndarmenn: Ingólfur al- þm. Bjarnason í Fjósatungu, þor- steinn kaupfélagsstjóri Jónsson á Reyðarfirði, Guðbrandur kaupfé- lagsstjóri Magnússon í Hallgeirs- ey og Jón bóndi Jónsson í Stóra- dal. Manntjón. Björn Hallsteinsson tók út af vélbát frá Akranesi, en sjór mikill gekk yfir Gullfoss og varð einum skipverja, Einari Ein- arssyni, að líftjóni. ----0---- Biðjið um Capsfan, Navy Cuf Medium reyktóbak. Verð kr. 4,60 dósin, ’/4 pund Stutt athugasemd. Sveinn Ólafsson er mér ósam- mála um lestrarkunnáttu. Eg verð að reyna að gera mér það að góðu. það er eðlilegt að menn geti greint á um slíkt. Mælikvarðarnir eru svo misjafnir. Sveinn hefir sinn, eg minn. Hann segir að eg virðist „af- neita öllum hagfræðiskýrslum“. það geri eg ekki, en mér þykir ör- uggast að byggja á eiginni þekk- ingu, og það hefi eg gert. — Sveinn kemst að þeirri niður- stöðu, að eg miði dóm minn um lé- lega lestrarkunnáttu landsmanna við eina sveit, Garða á Álftanesi og nágrenni, og bætir því við, að staðhæfing mín „bregði einkenni- lega daufu ljósi á starfsemi föður míns í því héraði“, ef staðhæfing- in geti átt þar við. — Ekki er sá maður læs, sem getur fengið það út úr orðum mínum, að starfsemi föður míns í Garðaprestakalli hafl verið lítils virði, uema miður góð- gjarn lesari sé; en um góðgirnina efast eg ekki. Eg undirstrykaði orðið „Iæsir“ í Morgunblaðsgrein minni, og ætl- aðist til að Sveinn og aðrir læsu það með áherslu. Hún getur verið nógu hláleg, þessi „áhersla“ í lestri, og gefið orðum og setning- um nokkuð mismunandi merk- ingu; þarna t. d. vel læs, eða því um líkt. En ekki ætla eg að fara að kenna Sveini. Býst við að við gætum orðið nokkurnveginn sam- mála, ef við gætum komið okkur saman um mælikvarðann, en það getum við kannske aldrei. Jón þórarinsson. Framanritaða stutta athuga- semd hefir ritstjóri Tímans leyft mér að lesa áður birt væri og að hnýta við hana fáum orðum. Athugasemdin flytur engar varnir fyrir sleggjudóm höf. í Morgunbl. 30. f. m., þann, er eg átaldi í 6. tbl. Tímans; miklu frem- ur má á hana líta eins og hálf- kveðna játningu um yfirsjón. það er engin vörn í máli J. þ., að gefa í skyn, að eg hafi lesíS ritgerð hans miður góðgjarnlega, að við notum ólíka mælikvarða fyrir lestrarkunnáttu eða að hann hafi undirstrykað orðið læs. Aldrei hefir neinn kuldi eða kritur verið milli okkar J. þ. og svar mitt til hans voru áreitnilaus mótmæli gegn öfgum hans. Mælikvarðinn fyrir læs og ekki bænabókarfær, sem J. þ. nefndi, mun á einn veg skilinn um alt land og er nær óbreytilegur, en undirstrykunin ætti því miður við sem víst má telja, að hlutfallslega fleiri menn en nú hafi verið leiknir lesarar á ofanverðri 19. öld. En síst af öllu getur það vöm talist hjá J. þ. að hann rangfæri orð mín og segir mig hafa komist að þeirri niðurstöðu, að „sleggju- dómurinn“ hafi átt við umhverfi Garða á Álptanesi. þarna hefir sjálfum dómaranum fatast í lestrinum. Allar framantaldar viðbárur J. þ. eru orð út í hött töluð og vott- ur um skort á varnargögnum. Til viðbótar því, sem eg áður tók fram í 6. tbl. Tímans um sleggjudóminn, skal hér aðeins á það bent, að vitnisburður fjölda presta og prófasta í kirkjubókum og kirkjuvitjunum frá ofanverðri 19. öld, um almenna og góða j lestrarkunnáttu, er nú hverjum manni tiltækar í landsskjalasafn- inu og því hægt um vik að meta fullyrðingarnar. En J. þ. vefengir ef til vill allar þessar skýrslur. Sveinn Ólafsson. Tólfta bréf til Kr. A. Nú ert þú oröinn að umtalsefni i þinginu. Eitt af þeim fáu framfara- mátum, sem Framsóknarmenn liafa lagt lið á þingi hin siðustu ár, og hlot- ið þökk þína fyrir, er að tryggja fram- tið leiklistar og um leið leikritagerðar hér á landi. Nú koma flokksbræður þínir með stjómarfrumvarp um að eyðileggja vonir leiklistarvinanna. það er að taka helminginn af fé leik- hússins tilvonandi- og leggja það til annari stofnun. Við fyrstu umræðu í Éd. benti eg stjórninni á, að fyrir utan öll hin eiginlegu mótrök gegn þessari ráðsmensku, og sem síðar verður vikið að, hlyti stjórnin að fá þig á móti sér og með allmikilli áfergju. þú ætlaðir að verða leikritaskáld. þú hafðir kynt þér leiklist erlendis. þú værir leiðbeinandi Leikfélagsins í vetur. þetta er sennilega eina þjóð- málið, af þeim, sem nú eru til um- ræðu, þar sem gera má ráð fyrir að þú sért kunnugur málavöxtum og get- ur verið leiðbeinandi fyrir þá, sem lít- ið vita. Eg gerði þéssvogna ráð fyrir að þú „leiðbeindir" stjórninni þinni og flokksbræðrum, sem ganga viltir vegar. En gerir þú það ekki, eða að- oins til málamynda, þá sést að þú ert viljalaus þjónn peningamanna þeirra er aura saman í Mbl. og fylgihnetti þess. þú getur þá ekki einu sinni fylgt þeim málum, sem þú vilt styðja og veist að verðskulduðu liðsemd þina. Leikhúsdráp Jóns Magnússonar gefur þér líklega eiiia tækifærið, sem þú fær þetta ár til að sýna ómótmælanlega, að þú getir 1 vissum málum hafið þig vfir að vera „forhlaupari" á undan „herskabskúskum" hinna nýríku síld- armanna. Við sjáum livað setur um þetta. þú hefir lengi skrifað um rithátt i ísle.nsk- um blöðum, einkum að Tímanum væri áfátt i þessu efni, og vildir vanda um. þrent hefir auðkent umvöndun þína. Fyrst að þú gafst Magnúsi Magnús- syni allsherjarvottorð um prúðmensku í rithætti. En hann var þá nýrekinn úr vistinni* við einn dilk Mbl., einmitt af því að eigendurnir fundu, hve ófær hann var til starfsins. Síðan stofnaði Magnús, svo sem til að nota sér fals- vottorð þitt, annað blað enn aumara, og lýsti þar yfir, að hann hefði ekki. skrifað sjálfur ritstjórnargreinar í hinu.fyrra blaði. Magnús Guðmunds- son og ýmsir frœndur og vinir þínir hafa þá skrifað níðið um Framsókn í pésa þennan misserum saman á ábyrgð þessa umkomulausa smæl- ingja. í öðru lagi fanst þú ekki „skammirnar" i Tímanum þegar þú lórst að leita. í þriðja iagi varst þú þegar i uppliafi hinn fúkyrðaauðug- asti blaðamaður, seni ritað hefir i ís- h'iisk blöð á seinni tímum, og það án þess að liala nokkur áhugamál að berjast fyrir, sem réttlætt gætu reiði- yrði þín. Með þessu þrennu varstu ] egar í stað dauður maður í félags- inálabaráttu landsins. liú hafðir eng- in óhugamál að beitast fyrir nema að ófella aðra að ósekju fyrir þær e.virðingar, sem þú gerðir þig þegar í upphaíi sekastan urn allra þinna landa. þegar þar á ofan bættist vís- vitandi falsvottorð þitt um ritstjórn Magnúsar, var traustið á þér sem dug- andi blaðamanni eðliega þrotið. En eg vil nota falsákærur þinar á hendur okkur Tímamönnum til að skýra verulega það mál, sem þú tæpt- ir á en varst ekki maður til að leysa. Eg ætla að taka dæmi um rithátt hinna helstu blaðamanna hér á landi, sem ritað hafa síðasta mannsaldur- inn. þar koma fram Einar Benedikts- son, Bjöni Jónsson, Einar Kvaran, Valdimar Ásmundsson, þorsteinn Gíslason, Hannes þorsteinsson og margir í^nni spámenn, þar á meðal þú og fleiri af stallbræðrum þinum, m. a. einn Mbl.maður, sem nú í síð- asta mánuði kallaði nafngreindan merkisprest fyrir vestan „gamalt flokkssvín" í einu af blöðum ykkar. Eg bvrja á Einari Benediktssyni, af þvi að hann er frægastur þeirra nú- hfandi íslendinga, sem fengist hafa \ ið blaðamensku, stórgáfaður, vel mentur og víðförull. Eg veit ennfrem- ur, að þú berð mikla lotningu fyrir atgerfi hans. Einar er þessvegna virðulegt sýnishorn af blaðskrifandi íslendingi. þegar eg hefi látið höfuð- skörunga blaðamenskunnar tala, og sýnt ykkur hina nýju Mbl.menn við hlið þeirra, er tími til kominn að <\raga almennar ályktanir. þá mun eg líka athuga hvort háttvirtir blaðles endúr landsins eru fremri ritstjórum sinúm, eða hvort hinir ritandi menn eru hold af holdi sinnar kynslóðar, og venjulega ekki lítið fremri öllum þorra sinna lesenda um menningu og andlegt atgerfi. Eða heldur þú að Ein- j ar Benediktsson, Valdimar, Björn Jónsson, Gestur og Jón Ólafsson hafi • 'crið sporgöngumenn sinnar kynslóð- ar yfirleitt. Jafnvel þú, Jón Kjartans- son, Magnús Magnússon og Valtýr er- uð þrátt fyrir alt, sem með sanni má um ykkur segja, eitthvað minna aum- ír heldur en þeir, sem þið „fræðið“ og „leiðið". Einar Benediktsson byrjaði blað sitt „Dagskrá" laust fyrir aldarnótim Um stund var það næstum hlutlaust urn almenn deilumál, og ritstjórinn varð fyrir ákúrum frá lesendum sín- um, í sjálfu blaðinu, fyrir að þar væru engar „skammir" eins og i hinum blöðunum. Litlu síðar hleypti stefnu- breyting dr. Valtýs miklum hita i öeilumálin. Fór þá sem enn brennur við, að stórum þýðingarmiklum deilumálum fylgir nokkur persónu- legur gustur. þá strax er Valtýr kall- aður landráðamaður (I — 5). Öðru sinni er vikið að andstæðingum sem „grunnhygnum, ófyrirleitnum körp- urum“. Ennfremur sagt um slíka menn: „Ýmsir-------málaskúmar hinn- ar svörtustu ómenningartíma. — þar sem leigu- og sölusanmingar um menn og mannfylgi hafa gengið ljós- ustum logurn".-----„Menn sem lengi hafa verið keyptir til þess með ýmsu móti, fyrir fé, höfðingjaverndun eða skrílshylli, að þegja um alt sem mið- ur fer hjá herrurn þeirra og meistur- um, hneigjast oftast til þess, þegar munnkarfan er leyst af þeim“ o. s. frv. (Dagskrá 1896 — 15). þegar minst er á hversu minna hafi orðið úr einu þjóð- skáldinu, er liann kom ungur og lieit- ur frá Khöfn til Rvíkur: „Faðmur liins andasnauða oddborgaralifs í Faxa- tlóaþorpinu breiddi sig móti“ N. N. (1896 — 30). Lýsing skáldsins á em- bættisaðli liöíuðstaðarins fyrir alda- mótin er þannig hliðstæð því, sem síðar hefir verið sagt um Grimsby- lýðinn á sömu stöðvum. Um annað liöfuðskáld landsins þá: „En (N. N.) settist að vestanhafs með harla litla þekkingu á íslandi og íslendingum, en óræktarhug til hvorstveggja" (1897 — 68—69). þú munt kunna að meta að Einar hafði að fyrirsögn um Valtýskuna: „Marðarbragð" (1897 — 5). Ennfremur um andstæðingana: „Samsærismenn þeir, er nú sitja á svikráðum við sjálfstjórnarmálið" (1897 — 5). þá er minst á „þorsk- hausajúbileum" (og það áður en moð- bausinn og fjólupabbinn koma til skjalanna). „það er naumast hægt að hugsa sér, að lengra verði komist nið- ur á við í stórflónsku og gegndarlausri óvitaíramhleypni heldur en orðið er í pólitik þessa sumars“. — — „Ekkert sýnist vera nógu vitfirt, ekkert nógu þverbeint móti allri mannlegri skyn- semi i þessum trylta kappleik“ (1897 — 16). Um einn hinn þektasta ritstjóra síðasta mannsaldurs, sem Björn Líndal og Jón Iijartansson hafa hælt fyrir sérstaka yfirburði: „Rit- stjóri sorptíðinda þeirra, sem nefnd cru eftir íslandi". — Um sama: „þótti mönnum hann þá rita um sjálfstjórn- armálið likast því sem væri hann liálfbrjálaður". Svo kemur mannlýs- ingin: „Bæði er maðurinn þétt- heimskur að upplagi, og svo fáfróður jafnvel um liið allra einfaldasta, er krefst til almennrar menlunar, að það má lieita dæmalaust“ (1897 — 56—57). Um einn belsta ritstjóra Heimastjórn- arflokksins: „Rétta hugsun og skipu- legt mál hatar (N. N.) með stórflóns- ins meðfædda moldvörpuliatri" — — ,-Eg get ekki látið vera að minnast einnig á tvær—þrjár sorpslettur N. N. sem auðkenna þennan fíflakóng okk- ar“. — „í öðru lagi fann þessi ósið- aði uppskafningur ástæðu til“ — — „Og er vist fágætt, þó leitað sé í sorp- blöðum alls heims, að finna jafn- heimskulega og ódrengilega keskni" (1897 — 56—57). Um einn helsta þing- skörung Sjálfstæðismanna: „þegar honum var vísað til sætis meðal hinna allra ógeðslegustu og auðvirðilegustu pólitisku skynskiftinga, sem héldu þorskhausajúbíleum 1897“ (1897 — 77). Um sama mann: Eg vil „benda hinum aflagða frelsispostula áþað, að snúa sér heldur að því fyrir alvöru að selja gráfikjur og skötubörð, held- ur en að hlutast til um pólitik lands- Framh. á 4. síðu.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.