Tíminn - 23.02.1925, Page 1

©jaíbferi
09 afgretftslur’afeur (Cimaus er
Stgurgeir 5ri6rifsfon,
Sambanbsþústttu, Setfjot)if,
^.fgreibsía
limans er í Samban&sfyiisinu
©pin öaglega 9—\t f. I>.
Sími <196.
IX. ár.
Reykjavík 23. febrúar 1925
9. blað
______________
Raða
R
Kl. Jónssonar við 1. umræðu tóbakseinkasölunnar.
Flutningsmenn byrja greinar-
gerð sína fyrir þessu frumvarpi á
því, að aðalástæður stjórnarinnar,
sem lagði frumvarpið um einka-
sölu á tóbaki fyrir alþingi 1921
hafi verið hin brýna þörf ríkis-
sjóðs á auknum tekjum. Sama hafi
vakað fyrir meiri hluta fjárhags-
nefndar, en hvergi bóli á því, að
þeim hafi þótt einkasölufyrirkomu
lagið hagstætt, með öðrum orðum,
frumvaipið sem varð að lögum, er
gilda enn í dag, hafi ekki komið
fram af princip-ástæðum heldur
einungis af fjárhagslegum ástæð-
um.
Eg skal engan veginn rengja
þetta, en eg vil lýsa því yfir sem 1
minni persónulegu skoðun,að eg er
með einkasölu á tóbaki bæði af
princip-ástæðum og fjárhagsástæð
um. Eg hefi haft ástæðu til að
sýna það áður, að eg hefi talið
heppilegt,að landið hefði einkasölu
á einstökum vörutegundum, og
hefði um leið sjálft allan hagnað-
inn af sölunni. það var í milliþinga
nefnd í skattamálum, sem starf-
aði fyrir 16 árum, og í henni átti
sæti einn af flutningsmönnum
þessa frumvarps. Nefndin kom að
vísu ekki fram með frumvarp um
einkasölu á tóbaki, en hún kom
fram með tvö önnur einkasölu
frumvörp og varð annað síðar að
lögum. þetta hefi eg tekið fram til
að sýna afstöðu mína til einkasölu-
nugmyndarinnar fyrir mörgum ár
um, að því er einstakar vöruteg-
nudir snertir,, og hún er óbreytt
enn.
En auðvitað var þessi skoðun
mín mikið bygð á hinni ástæðunni,
íjárhagsástæðunni, að hún gætl
aflað landinu, eða ríkinu — á eg
víst að segja — aflað því tekna,
sem annars mundu lenda í vasa á
óþörfum milliliðum, og á þeirri
ástæðu eru meðfram hvgð þau
lagaboð sem gilda víðsvegar í út-
löndum um einkasölu á vissum
vörutegundum, og þá ekki síst tó-
baki. En ef að eg yrði sannfærð-
ur um, að afraksturinn af einka-
sölu ríkissjóðs væri svo lítill, að
mjög litlu munaði um hann, eða ef
hann væri þess valdandi, að kaup-
endur og neytendur vörunnar sem
einkasala væri á, hefðu mein eða
óþægindi að einhverju leyti af
þessu, t. a. m. að þeir fengju ekki
eins góða vöru og áður undir
frjálsri verslun með vöruna, eða að
mun dýrari en áður, þá mundi eg
telja rétt að leggja hana niður.
Um síðara atriðið er það að segja,
að eg hefi ekki orðið þess var, að
neinar sérlegar umkvartanir hafi
átt sér stað í þá átt. Menn eiga nú
eins og áður greiðan og góðan
aðgang að því, að afla sér tóbaks,
og um gæði þess hafa engar kvart-
anir heyrst nú um langt skeið, en
í fyrstu heyrðust kvartanir, sem
aðallega bygðust á því, að lands-
verslunin varð að kaupa mikið af
fyrirliggjandi birgðum, sem var
óhæf eða lítt hæf verslunarvara,
því ýmsir höfðu, þegar þeir
áttu von á einkasölulögunum,
flýtt sér að flytja inn miklar
birgðir af allskonar tóbaki, og þar
á meðal ýmsar mjög lélegar, sem
menn varla gátu tekið í munn sér
eða í pípu. Hvort þeir hafa gert
það, til þess þegar í upphafi, að
gera landsverslunina ófræga, skal
eg láta ósagt. Að þetta sé rétt, má
sjá af því, að samkvæmt skýrslum
um tóbaksbirgðir verslana þá,
námu birgðirnar með heildsölu-
verði um hálfri annari miljón kr.
en vörubirgðir einkasölunnar eru
venjulega um 300,000 kr..
Um fyrri ástæðuna sem eg
nefndi, um afraksturinn af einka-
sölunni, og sem flutningsmenn
virðast gera fremur lítið úr, vil eg
þessu næst víkja nokkrum orðum.
I fyrsta lagi er verslunarágóð-
inn of lágt talinn. Auk greiðslanna
tii fíkissjóðs hefir verið lagt í vara
sjóð tóbakseinkasölu 1922 8000 kr.
1923 21.000 kr. og 1924 35.000 kr.
eða alls yfir 60 þús. kr. 1 öðru lagi
er það alveg í'angt að 90—100 þús.
kr. af ágóðanum 1924 stafi af verð
uppfærslu vegna tollhækkunar og
gengiságóða. Gengishagnaður var
65 þús. kr. auk 350 þús. kr. í ríkis-
sjóð og 35 þús. kr. í varasjóð. Ann
ar gengishagnaður var ekki. Hagn-
aður á vörubirgðum vegna toll-
hækkunar var ekki yfir 20 þús.
kr. Einnig er villandi, að tala um
25 þús. kr. gengistap 1923, því að
það tap er greitt áður en hreinn
arður 200+21 þús. kr. kemur
fram. Hefði það gengistap ekki
verið, hefði verslunarhagnaður
orðið 25 þús. kr. meiri.
það er ah-angt og villandi að
tala um venjulegt verslunarár
einkasölunnar, sem meðaltal af
1922, 1923 og 1924 einkasalan er
ekki komin í fullan gang fyr en
1924, og því á að reikna það ár
sem venjulegt ár. Viðskiftavelta
einkasölunnar er 1924 að þyngd
10% meiri á tóbaki ýmiskonar og
20% meiri á vindlum og vindling-
um heldur en 1923, þó að innflutn-
ingur standi svo á, að hafi verið
svipaður bæði árin.
Tekjur einkasölunnar má reikna
eftir árinu 1924 þannig fyrir árið
1925:
Til ríkissjóðs og
varasjóðs um kr. 387.000.00
Tollur (tollhækkunin
gildir alt árið) — 553.000.00
Kr. 940.000.00
Sé tollur samkvæmt frumvarp-
inu reiknaður eftir sömu reglum
kemur út:
74300 kg. tóbak á
6/— pr. kg. kr. 445.800.00
17583 kg. vindlar og
vindlingar á
16/— — 281.328.00
Kr. 727.128.00
Tap fyrir ríkið ef tollfrumvarp-
ið næði fram að ganga er sam-
kvæmt þessu um kr. 213.000.00.
það kemur þá í ljós að ef tekin
er útkoman 1924, og annað er ekki
hægt, þá hefir ríkissjóður full
200.000 kr. fram yfir það sem frv.
gefur. Og þar sem einkasalan er
nú komin yfir örðugasta hjallann,
búin að líða sína bamasjúkdóma,
þá má óhætt fullyrða, að tekjur
ríkissjóðs framvegis verði full
miljón, eða 300.000 kr. meira en
frv. mundi gefa. Er nú nokkui'
meining í að kasta þessari upphæð
frá sír í hendur örfárra heildsala
og kaupmanna?
Eg get ekki skilið í því, að vér
á þessum krepputímum höfum
leyfi til þess. Ef vér eigum að
Biðjið um
Capstan,
Navy Cui
Medium
reyktóbak.

Verð kr. 4,00 dósin, ‘/4 pund ^
geta borgað lausaskuldirnar á 3
árum, eins og háttv. fjármálaráð-
herra ætlast til, og eg er honum
alveg sammála um, að það á að
vera okkar fyrsta markmið, þá
mun ekki véita af öllum tekjun-
um.
Eg skal að endingu minnast
fám orðum á 2. og 3. gr. Eftir
þeim á að líma á hvern tóbaks-
pakka og þá t. a. m. hvern cigar-
ettupakka miða að tollur sé borg-
aður. Nú flytjast cigarettur í stór
um lokuðum blikkkössum, sem
ekki eru opnaðir fyr en á þarf að
halda, af því annars skemmist tó-
bakið, en eftir þessu ákvæði verð-
ur að opna alt strax og tollur er
greiddur og líma miða á mörg þús-
und pakka. Eg gæti ímyndað mér,
að lögreglustjórunum þætti þetta
vafningasamt og kostnaðarsamt,
og þa'ð skyldi ekki koma mér á
óvart, þó að þeir, einmitt vegna
þessara ákvæða, heimtuðu aukið
skrifstofufé.
þá eru ákvæðin um hvenær lög-
in skuli öðlast gildi, og hvenær
einkasalan skuli falla niður, alger-
lega óhæf. Fresturinn er altof
stuttur, en þar sem háttv. flutn-
ingsmenn hafa sagt, að þessi
ákvæði væri ekki neitt kappsmál,
þá má laga það, ef málið kemst í
nefnd.
En af þessum ástæðum sem eg
hefi nú framfært verð eg að vera
frv. alveg mótfallinn, og mun
greiða atkvæði gegn því, að það
fari lengra.
Einkasalan fjárhagsmál.
íhaldsblöðin og íhaldsþingmenn
reyna að gylla sig með því að þeir
séu hinir einu og sönnu riddarar
frjálsrar verslunar. Slíkt sjáist
best á afstöðunni til tóbakseinka-
sölunnar. En það mál er Framsókn
armönnum fyrst og fremst fjár-
hagsmál. öll rök vitna um það að
ríkissjóður græði álitlegan skild-
ing á skipulaginu eins og því er
nú fyrirkomið, og að sá gróði sé
ekki ranglega tekinn frá nokkur-
um manni. Hitt er hinsvegar full-
víst að á vegum hinnar frjálsu
samkepni mundi sá gróði renna
einkar þægilega í vasa einstakra
verslana. En á meðan að ríkisfjár-
hirslan er ekki betur á vegi stödd
en svo, að halda verður að sér hönd
um um allar verklegar framkvæmd
ir árum saman meðan verið er að
grynna á skuldasúpu undangeng-
inna ára. þá sjá Framsóknarmenn
ekki ástæðu til þess að vera að
kasta fyrir borð úr ríkisfjárhirsl-
unni stórfjárhæðum eins og þar
væri um að ræða hættulega of-
hleðslu, og kaupfélögin munu
þeim alment sammála, jafnvel þótt
þeim gæfist kostur á hlutdeild í
hinum útborna eyri ásamt sam-
kepnismönnunum.
Annar flokkurinn metur hæst
almenningsgagn, en hjá hinum
fiokknum er það stundarhagnaður
einstaklingsins sem byrgir fyrir
víðsýnið í öllum fjárhagsmálum
hvert svo sem höfðinu er vikið.
Tóbaksgróðinn.
Árið sem leið græddi ríkissjóður
á einkasölu tóbaks 350 þús. krónui'
auk allra tolla og gengisgróða, og
35 þúsund króna sem lagðar voru
í varasjóð einkasölunnar.
Um þenna gróða er nú barist
„upp á lífið“ á Alþingi.
Framsóknarmenn allir og ein-
stöku menn aðrir skipa sér um-
hverfis ríkissjóð og varna því að
fulltrúar hinnar frjálsu samkepni
nái til sín og sinna manna þessum
feng í framtíðinni.
Má ekki í milli sjá hvorum muni
veitast betur.
Hafa samkepnismenn á sínu
bandi „fjármálamann fjármála-
mannanna“ J. þorl. með „heila
heilanna" og öllum gögnum og
gæðum. Er hans atferli í viður-
eigninni frækilegast enn sem kom-
ið er. Lig'gur þeim manni fjárhag-
ur ríkissjóðs aðra stundina svo
ríkt á hjarta, að létta á af honum
útgjöldum til klerka og kenslu-
mála og jafnvel berklaveikra og
breyta í nefskatta, svo að betur
þekkist úr hin lúnu og bognu bök-
in frá hinum breiðu.
Hina stundina hefir þessi sami
maður ekki brjóst í sér til þess að
„horfa uppá“ það, að stórgróða-
menn borgi lögmæltan hluta af
uppgripa-tekjum sínum í ríkis-
sjóð, og hefir því borið fram við-
kvæmt frumvarp til þess að fá
þessu breytt. Og einkasöluhagnað-
inum af tóbaki vill hann uú fórna
á altari kaupmenskunnar svo að
þeir síður verði öfundsjúkir yfir
reykelsisfórninni sem færð er með
tekjuskattsbreytingunni á altari
útgerðarinnar.
Fjármálaráðherrann lætur i
veðri vaka að hér verði ekki um
tap að ræða fyrir ríkissjóðinn, þar-
eð lagt sé til að lögleidd verði
nokkur tollhækkun og tóbaks-
neyslan í landinu muni aukast
„fjarska mikið og fjarska fljótt"
eins og einn af samherjum hans
á þingi komst að orði.
En þessi rök eru vonarpening-
ur.
Verði menn látnir frjálsir að
tóbaksnautn, svona álíka og hing-
að til, mun mega gera ráð fyrir að
tóbaksneyslan verði áþekk og und-
anfarið, þótt til yrði breytt.
En þá þyrfti ekki minna en
75% tollhækkun til þess að bæta
ríkissjóði einkasölugróðann eins
og hann var síðastliðið ár. Tollur-
inn yrði þá á munntóbaki og nef-
tóbaki kr. 8,75 á kíló og á vindlum
og vindlingum kr. 17,50 á sömu
þyngd.
Árangurinn við breytinguna
yrði ríkissjóði til einkis gagns en
neytendum tóbaksins að aukinni
dýrtíð.
All-mikill hluti af hagnaði lands
verslunar af tóbakseinkasölunni er
umboðsgróði sá sem erlendar tó-
baksverksmiðjur greiddu áður til
umboðsmanna sinna hér á landi,
er talið að ein umboðsverslunin
muni, þegar einkasalan komst á,
hafa mist spón úr aski sínum sem
nema mundi 50 þúsundum króna
miðað við söluna árið sem leið. Og
fer það þá að verða skiljanlegt að
kaupmenskan skapi þingmannaliði
sínu og ráðherrum nokkurt aðhald
í þessu efni.
En að öllum málavöxtum grann-
skoðuðum er hér farið af stað með
svo vondan málstað að blöskrun
sætir.
Ríkissjóður hlýtur að tapa stór-
fé, tóbakið hækkar í verði, en hin-
ar göfugu vonir íhaldsmanna um
aukna tóbaksneyslu verða tálvon-
ir, nema ef hinni fyrirhuguðu rík-
islögreglu yrði fengið það hlutverk
meðal annars að skapa mönnum
aðhald um að „tyggja skro“ fyrir
föðurlandið.
<y
Nautna-siðgæði.
Hr. Björn Líndal aðalflutnings-
maður afnámsfrumvarpsins um
tóbakseinkasöluna greip til þeirra
raka á Alþingi að það væri rangt
að leggja þunga tolla á nautnavör-
11 r svo sem tóbak, einstaklingum
væri nautnin ástríða og því ekki
nema sanngjarnt að hinn innan-
tómi ríkissjóður yrði látinn draga
sig í hlé, þar sem hagsmunir hans
og hins nautnasjúka rækjust á.
Kann að vera að hér sé ekki orð-
rétt farið með, en að efni voru rök
þingmannsins þessi. Má nú búast
við að B. L. flytji frumvarp um
afnám tóbakstollsins og veiti eins-
konar innflutningsverðlaun til
þess að létta undir um nautnina,
álíka og nú eru goldin fyrir út-
flutning á gráðaosti.
En hvaðan eiga tekjur ríkis-
sjóðs að koma ef lækka á tekju-
skattinn af hátekjunum, fella nið-
11 r munaðartolla og varpa frá sér
hagnaði af tóbakseinkasölunni ?
Fer nefskattaúrræði Jóns þorláks-
sonar að verða ólíklegt til bjargar,
þegar barnafræðsla, prestar og
berklasjúklingar er hvert í sínu
lagi búið að húsvitja í rukkunar-
ferð hjá einstaklingnum ofan á
alt sem riðið hefir húsum hjá hon-
um af því tagi undanfarið, og það
jafnvel þótt skilað væri kærri
kveðju frá hinni'háttvirtu núríkj-
andi Ihaldsstjórn á íslandi.
-----0----
Próf. Embættisprófi í guðfræði
hafa lokið hér við háskólann:
Gunnar Árnason frá Skútustöð-
um með I. einkunn 120V3 stig og
óli Ketilsson frá Isafirði með I.
einkunn 113V2 stig. — 1 lögfræði
hefir lokið prófi Garðar þorsteins-
son með I. einkunn 1242/8 stig.