Tíminn - 04.04.1925, Blaðsíða 2

Tíminn - 04.04.1925, Blaðsíða 2
64 T I M I N N Brjefmiði til Kristjáns Albertssonar. Iierra ritstjóri! Eitt aðalhlutverk ykkar ritstjór anna er að skera úr um það, hver skrif séu þess verð að birtast á prenti. Frá mínu sjónarmiði hefir þér orðið það á að fara þar út yfir skynsamleg takmörk. Eg stilli mig ekki um að segja þér þetta út af siðbótar-bragnum sem á þér var þegar þú reiðst úr hlaði og gerðist blaðamaður. Og skynsamleg takmörk útiloka að mínu viti aðra eins grein og þá sern þú birtir í blaði þínu 28. dag febrúarmán. s. 1. frá herra Auðunni Ingvarssyni í Dalsseli. Fyrst og fremst mætti það æra óstöðugan ef hlaupa ætti í blöð- in í hvert sinn sem nágranna- kaupmanni og kaupfélagi ber á milli. En auk þess er penna Auð- uns í þessari grein stungið niður með þeim hætti að eg hefði vænst þess að þú bærir vit fyrir ykkur báðum og létir engan mann sjá né heyra. þú skilur mig vísast ekki nema eg segi þér nánar frá þessum Auðunni, samherja þínum og skjólstæðingi. þetta er í stuttu máli einn af þeim kaupmönnum sem ekki er betur á vegi stadidur en það í bar- áttunni við samvinnuskipulagið, að hann telur sig þurfa að grípa til hinna óhlutvöndustu meðala. Ein sagan af því hefir verið sögð í þínu eigin blaði af okkur Auðunni báðum. þú manst hvernig sú saga er. Auðunn reynir að koma því inn hjá viðskiftamönnum Kaupfélags Hallgeirseyjar, að Sambandið hafi selt stórkostlega af sér ullar árs- iramleiðslu samvinnubæpdanna. Eg mótmælti þessu heimafyrir svo að nægði. Samvinnubændui*n- ir hér fengu fyrir bragðið hærra verð fyrir þessa framleiðsluvöru sína en ef þeir hefðu snúið sér til kaupmanna. Samt gerir Auð- unn þetta að blaðamáli. Vottorð mætustu manna og sjálfur veru- leiki ullarverðsins sanna það að Auðunn fór með ósannindi. Hon- um nægir þetta ekki og fer enn af stað. Fálmar hann þá sitt á Margar málverkasýningar voru haldnar hér í Rvík síðastl. haust. Voru sumar góðar og sýndu lofs- verða viðleitni til sannrar listar. þó var það flestra manna mál, að sýning Tryggva Magnússonar mál ara, sem þá var nýkominn frá þýskalandi hefði vakið mesta at- hygli fyrir ýmsra hluta sakir. Tr. M. er ættaður úr Steingrímsfirði og náfrændi Stefáns skálds frá Hvítadal. Kom hann til Rvíkur fyr ir nokkrum árum ungur og um- komulítill, og var þá hvorki mik- ilúðlegur né umsláttarsamur, en sneglibrún nokkur sýndi þegar, að mannsefni mundi búa í piltin- um. Hann byrjaði lítið eitt nám hvað. Dylgjar um það að Guðjón hreppstjóri í Hallgeirsey hafi gef- ið vottorð mót betri vitund. Mun hann ekki öfundaður af því meðal þeirra sem þekkja báða. þá reynir hann að bera í bætifláka fyrir sér með því að verðið sem hann til- greindi að Sambandið hefði selt fyrir, hafi verið í dönskum krón- um. þetta er sannanlega ósatt. Hitt kann að vera, að Auðunn sé það „þjóðlegur“ að hugsa og tala í dönskum krónum og það svo að hann gleymi að láta þess getið. Munu einstöku menn hér um slóð- ir fallast á þá skýringu sakir þess, að borið- hefir í milli stundum á því verði sem Auðunn hefir gefið upp á hlutum út úr búð hjá sér, og því, sem átti síðar að borga hér, en fór síðan til Danmerkur og þýskalands, kom svo aftur heim þaðan og fór til Ameríku í fjáraflaleit. þar dvaldi hann 2 ár, en fór svo til þýskalands, því að þar fann hann best skilyrði til að þroska list sína. Tr. M. er með allra bestu teikn- urum, sem hér hafa sýnt verk sín, og fer þar saman fjölhæfni, fyndni og mikil leikni. Málverk hans standa teikningunum eigi jafnfætis ennþá, þó er vafamál að nokkur íslenskur listamaður hafi sýnt oss jafnglögt og glæsilega inn í hulduheima eins og Tryggvi gerir í myndinni: Una álfkona. þá mynd ætlar hann að stækka og fyrir þá, þegar til kastanna kom. I greininni fer hann með stað- lausa stafi um gærusölu K. H. L. Segir félagið hafa lofað 3 kr. fyr- ir kíló af þeim en síðar borgað með 30 aurum. Ilvorugt er satt. Árið 1920 tók félagið í umboðs- sölu gærur af heimaslátruðu fé og gaf ekkert upp um verð. Félagið gerir það aldrei um umboðssölu- vörur. Gærurnar komust ekki út yfir brimg'arðinn sama haustið. Næsta ár voru þær að kalla verð- lausar, en með því að þær voru óskemdar í ársbyrjun 1922 tókst að selja þær og fengu eigendurn- ir þá 50 aura fyrir hvert kíló. þá reynir Auðunn að lauma því i hug lesenda blaðs þíns að eg hafi niðumýtt svo kotið sem eg bý fullkomna, og kæmi mér ekki á óvart, þó að þar skapaðist eitt af dýrmætustu listaverkum síns tíma Tryggvi er enn ungur og á hröðu framfaraskeiði, má því vænta ýmsra snillibragða frá honum. Hann er mjög vel pennafæiyfynd- inn og orðslingur í riti. Myndin Bannlagabrot, sem hér birtist, ber vott um kýmni hans. Eigi verður með vissu sagt um hvaða stefnu hann aðhyllist í list sinni, þar kennir ýmsra grasa, og sýnist hann eigi ennþá orðinn ákveðinn stef nueintr j áningur. að það hafi fallið í verði um helm- ing á 4 árum. þarna er unnið til að bíta nærri greninu, í veikri von um að þetta yrði mér til ófrægðar í fjarlægð. Kæmir þú að Hjáleig- unni gæti eg sýnt þér bletti sem eg hefi sléttað í túninu og jafn- marga árunum sem eg hefi átt þar heima. Eg hefi flutt hesthús til þess að eiga hægra um ný- rækt, reist heyhlöðu við ær- húsin, endurbygt fjósið og lát- ið gera einu steinlímdu safn- þróna sem eg hygg að til sé hér á allstóru svæði. Heybirgðirnar í hjáleigunni á síðustu haustnóttum munu hafa verið tvöfaldar við það sem var síðasta árið hjá fyrirrennara mín- um, sem var þó eins og Auðunn komst að orði „hirðu og myndar- maður“.f þú manst ef til vill eftir síra Jakob Ó. Lárussyni það er hann som er formaður Kaupfélags Hall- geirseyjar, og fær þann dóm hjá Auðunni áð samvinnuþroski geti naumast verið á lægra stigi en hjá honum, og að hann „hafi gert íylstu tilraun til þess að eyði- leggja fyrir Auðunni mikið verð- mæti á erfiðum árstíma“. Hvert heldur þú að tilefnið sé til þessarar aðdróttunar? Kaupfé- lag Hallgeirseyjar á vörugeymslu- hús á Holtsós. Auðunn hafði um eitt skeið fengið að skjóta þar inn nokkurum mjölpokum um stund- arsakir. En misnotaði svo heim- iidina. Lét pokana vera en gaf ávísanir á þá jafnóðum og hann gat komið þeim út. Auðunn fékk sér aftur nokkra poka í haust til þess að selja undir verði Kaup- félags Hallgeirseyjar og undir sannvirði. Vildi hann koma þess- um vörum undir þak hjá félag- inu en var neitað um það af for- manni félagsins. Mig vissi hann sem var, að ekki hefði þýtt að bíðja um húsaskjólið, þareð í önn- ur hús var að venda, en til bráða- birgða var slatti þessi vel geymd- ur undir yfirbreiðslu sem kaup- félagið átti. þetta er tilraun síra Jakobs um að eyðileggja fyrir honum verðmæti. Hefir þú nú fengið ljósi varpað yfir þau vopn sem þessi skjól- stæðingur þinn berst með á prenti. Hvernig heldur þú að vopn in muni vera sem hann grípur til hér austur í strjálbýlinu svona við einn og einn í senn? Eg get fullvissað þig um það, að þitt skáldlega ímyndunarafl hrekkur ekki til að gera þér grein fyrir þeim. Aðeins einu sinni hefi eg heyrt Auðunn taka til máls á þingmála- fundi rétt fyrir kosningar. Svo áleitinn var hann um að gera póli- tískum andstæðingi ógagn, að hann vann það þá til að ljósta því upp um sjálfan sig, að hann hefði framið einskonar innbrot á aðalftímalínu landsins. Læt eg þessa getið til þess að þú vitir það næst þegar hann biður þig um orðið. Með kveðju. Guðbrandur Magnússon. Ríkarður Jónsson. i—u.r-j—* —~i~i—r- r *v — •'i i"*i—*■ **i i r-ri‘‘i<*'‘ri,,i ^ *,.*** , a , m* «« •“» * * * ** * ZE^ökzin með og móti Tóbakseinkasölunni. það er fróðlegt að bera saman reikningsáætlanir og fullyrðingar fjármálaráðherra og annara and- stæðinga tóbakseinkasölunnar, er komu íram við 1. umr. í þinginu um afnám hennar — við skýrslu Landsverslunar um rekstur einka- sölunnar. Hin tilbúnu rök og stóryrði fjármrh. og samherja hans gegn einkasölunni, hrynja eins og spila- borg við samanburðinn og þola ekki dagsljós reynslunnar, sem skýrslan bregður yfir þau. þessu til staðfestu, skulu rökin frá báð- um hliðum borin saman og metin eins og þau komu fram. Fjármrh. J. þ. sagði að sér lægi injög í léttu rúmi um afnám tó- bakseinkasölunnar, að því er snerti tekjur ríkissjóðs. Tóbaks- innflutningur hefði mikið minkað, um 28% frá meðaltalinu síðan 1914. Tolltekjumeðaltalið af tó- bakinu væri nú 175 þús. kr. lægra heldur en það var árin fyrir 1922, er einkasalan hófst. Kvaðst hann álíta það hátt áætlað, að tekjur Landsverslunar af tóbakinu ár- lega framvegis yrðu jafnar tekju- meðaltali af einkasölunni þrjú næstliðin ár 1922—24. Og væri einkasalan lögð niður, mundi hrað fara aukinn tóbaksinnflutningur gefa meiri tekjur en nú, einkum árið 1926. — þá taldi hann að álagning Landsv. á tóbakið í heild- inni, árið sem leið, hefði numið alt að 4 kr. á kg. eða ca. 30% og fullyrti að kaupmenn mundu aldrei hafa leyft sér svo mikla álagningu!, sem Landv. hafði á tóbakinu frá 1. apríl til ársloka 1924. — þó að tollhækkun á tó- bakinu — ef hið nýja frumvarp gengi fram — yrði svo mikil, að hún gæfi jafnmiklar tekjur í rík- issjóð og nú fást, þá taldi hann að tóbaksverðið mundi lækka! Ennfremur sagði hann að kaupm. gætu fengið sömu viðskiftakjör hjá erl. verksmiðjum og Landsv. hefði nú. — þetta var aðalefnið í ræðum hans, og verður það að teljast stórvítavert að fjárairh. skuli leyfa sér slíkar fullyrðingar, blekkingar og spádómsáætlanir um einn af stærstu tekj uliðum ríkissjóðs. — Flutningsmenn frv. um afnám einkasölunnar, báru allir fram afsakanir og mæltu mjög á móti því að það væri gert í þágu kaupmannanna, eða fyrir þeirra hagsmuni; en aðra stund- ina voru þeir þó að heimta versl- unarréttinn frá ríkissjóði í hend- ur kaupm. af því að nú fengju þeir engan hag af tóbakinu, en gerðu það aðeins vegna neytenda að selja það í búðum sínum. — þenna skollaleik endurtóku þeir hver eftir öðrum í þingsalnum við 1. umr. málsins. þeir létu svo sem þetta væri gert til að létta gjöld- um af tóbaksneytendum; en við- urkendu þó að tóbaksálagning kaupmanna á stríðsárunum hefði verið hærri en álagning einkasöl- unnar nú. þrátt fyrir það grétu þeir fögrum tárum út af þessari hóflausu álagningu, sem þeir köll- uðu hjá Landsv., en hefðu vafa- laust grátið minna, ef um kaup- mannaálagning hefði verið að ræða! Álögur ríkissjóðs á tóbaksneyt- endur ætluðu þeir að lækka mik- ið, en fá þó eins miklar tekjur í ríkissjóð eftir sem áður, með stórauknum tóbaksinnflutningi. Ekki reyndu þeir að skilja, að samhliða auknum innflutningi kæmi aukin eyðsla fyrir þjóðar- búið í heildinni, og meiri peninga- straumur útúr landinu fyrir óþarfa vöru. Nei, síður en svo. þeir bentu á hið mikla veltufé, sem ríkissj. hefði nú bundið í tó- baksversluninni og einn þingm. sagði að það væri 11/2 milj. kr. En fjármrh. taldi að ekki yrði bundið meira veltufé í tóbakinu hjá kaupm., heldur en nú hjá Lv., enda mundu þeir fá sömu kjör er- lendis og hún. Allar röksemdatil- launir þeirra og viðbárur stöng- uðust innbyrðis eins og geitur 0g rifu hver aðra niður. — En hvað segir svo reynslan um þessa hluti eftir skýrslu Landsv. að dæma ? Samkvæmt skýrslu um inn- ílutning tóbaks á árunum 1909— 1924,. og annari munaðarvöruteg- und, kaffi og kaffibæti, kemur glögt í ljós að það er árferðið, sem hefir mest áhrif á innflutn- mg þessara tegunda. En þar sem kaffið lýtur sömu lögum í þessu efni eins og tóbakið, án þess nokk ur einkasala væri á því, virðist með því sannað, að einkasalan á tóbaki hefir eigi fremur valdið þverrandi tóbaksinnflutningi. f byrjun stríðsins 1914 eykst rnjög óeðlilega innfl. og neytsla á þessum vörutegundum, frá því sem var fyrir stríðið. Fyrra há- markið næst 1916 — en síðara hámarkið 1919 og er þá innfl. 70—80% meiri á mann en fyrir stríðið. Eftir 1920 og 1921 minkar mjög innfl. af hvorutveggju. það er því vísvitandi hlutdi’ægni og blekking hjá fjármrh., að bera saman meðaltalsinnfl. á stríðsár- unum við innfl. síðustu kreppu- áranna síðan 1921. Sparnaðar- samtök kaupfél. og bænda yfir- leitt, hafa miklu valdið um þverr- andi tóbaksinnfl. til sveita á þess- um missirum. Árin 1919—20 var óeðlilega mikill innfl. af reyktó- baki og vindlingum frá Banda- ríkjunum, er lá lengi í landinu og gekk loks til þurðar síðastliðið ár. Tóbaksinnfl. fer svo aftur að ná sér 1923 og 1924, þó hægt fari sökum áðurnefndra sparnað- arsamtaka alm. og tóbaksbirgð- anna frá 1919 og 1920, — og ér innfl. þá orðinn svipaður og 1910. Fullyrðing fjármrh. um með- altalsmismun á tolltekjunum nú og árin áður en einkasalan hófst er röng og órökstudd. Ef tekið er meðaltal af tóbakstekjum ríkis- sjóðs (tollinum) síðustu 25 árin á undan einkasölunni 1922, verð- ur það ca. 215 þús. kr. á ári, og gefur það nokkra hugmynd um hvort einkasalan þolir ekki sam- anburð við það, að því er tekj- umar snertir. þetta er tæpur i/3 af meðaltalstekjum einkasöluár- anna; enda eru þær nú miklu hærri en nokkra sinni áður. En tollmeðaltal þeirra ára, sem fjár- málarh. vitnar sérstaklega til, 1914—1921, er samkv. Landsreikn ingunum ca. 384 þús. kr. og toll- tekjumeðaltal einkasöluáranna er ca. 432 þús. kr. eða nærri 50 þús. kr. hærra. Hvemig sem fjármrh. snýr sér eða veltir tölunum sann- ast að hann hefir farið með rangt mál í þinginu, er hann taldi toll- tekjumeðaltal 175 þús. kr. lægra nú en áður! því má bæta við að tollur síðasta árs er 140 þús. ki\ hærri en meðaltalið frá 1914—21. I skýrslunni segir svo um tekj- urnar: Árið 1924 er fyrsta eðli- lega viðskiftaárið eftir kreppuna 1920 eins og að framan sést, og ber því að leggja það til grund- vallar fyrir áætlunum um tóbaks- viðskiftin. Ilefði tóbakstollshækk- unin frá 1. apríl 1924, um 25%, gilt alt árið 1924, mundi tollurinn hafa numið um 25 þús. kr. meira (tollhækkunin orðið um 110 þús. kr.) eða alls kr. 550,000. Árstekjur einkasölunnar í rík- issjóð, varasjóð og tollagreiðslur hefðu þá alls orðið kr. 935 þús. (En þær voru samkv. reikningi ca. 910 þús. kr.). — Til þess að ná sömu tekjum með tolli ein- göngu, en með sama innflutn- ingi og 1924, þyrfti tollhækkunin að nema 70% á tóbaki eða verða kr. 8.50 á kg. í staðinn fyrir kr. 5.00 sem nú eru, og á vindlum og vindlingum 73% eða kr. 17.30 á kílóið í staðinn fyrir kr. 10.00 nú. Eftir frv. því sem fram er kom- ið á Alþingi yrðu tekjurnar, reikn í aðar á sama hátt: samt. 727 þús.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.