Tíminn - 17.10.1925, Blaðsíða 3

TÍMINN
181
SIi iiaðuiiiuii fðlalÉ.
1 blaði Berlémes, hins nafn-
kunna íslandshatara, er nýlega
grein um Sláturfélagið í Vík.
Greinin er undirskrifuð með orð-
inu „Skaftfellingur". Af efni og
í’ithætti má sjá, að hún er eftir
mann þar eystra, sem á bágt, er
veiikur í taugunum og hefir orðið
landssjóði töluvert dýr, bæði sjúk-
ur og ósjúkur. Meðal annars var
hann eitt sinn fluttur fyrir 14—
1500 krónur hingað suður og aft-
ur austur. það er „bolsevikaút-
gerð“, sem tæplega hefir borgað
sig.
Maðurinn sem „á bágt“ segir að
Jón í Ystafelli hafi farið fyrir-
lestraför um Skaftafellssýslu, sem
og er rétt. Auðséð er að honum
þykir Jón slæmur maður, en seg-
ir að Sf. Sl. sé gott og heilbrigt
félag.
En þetta góða og heilbrigða fé-
lag réði Jón. Hann fór um alt
svæðið. Fundir hans voru vel
sóttir. Hann gefur félagsstjórinni
skýrslu um ferð sína, og tillögur
um breytingar, sem gætu orðið
félaginu til bóta. Félagsstjórnin
lætur prenta skýrsluna og senda
hverjum félagsmanni. „Sjúkling-
•urinn“ sér þess vegna að ekki
samrýmist lofið um stjórn Sf. Sl.
og lastið um fyrirlesarann, sem
stjórnin sýnir slíkt traust og
heiður. þar að auki hafa allir sam-
vinnumenn, sem kyntust fyrir-
lestrastarfsemi Jóns lokið á hana
mesta lofsorði. En fjandmenn
samvinnunnar bæði í Vík og víð-
ar, hata Jón af því þeir sjá og
viðurkenna yfirburði hans.
Næst viðurkennir sá sjúki, að
sláturfélagið muni hafa fært
bændum í Skaftafellssýslu 100
þús. kr. á ári. Við hvað er þá
miðao? Verð kaupmannanna, t. d.
Halldórs, eins og það var áður en
sláturfélagið kom og mundi vera
án þess.
En hver er það sem barðist fyr-
ir að slátra í Vík og cparaði Skaft-
fellingum reksturinn til Reykja-
víkur og fénu hrakninginn? það
var Lárus í Klaustri, hinn mikli
atorku- og framkvæmdamaður.
að tefla málinu í hina mestu tví-
sýnu er dró að leikslokum. — I
kæliskipsmálinu hefðu fulltrúar
bænda í milliþinganefndinni einir
sýnt áhuga á málinu og borið fram
þær tillögur sem voru lagðar til
grundvallar á Alþingi. — þá væri
eftirtektavert hve formaður
íhaldsins hefði snúist harðlega
gegn þeirri frumhugsun í land-
námsfrumvarpi Jónasar Jónsson-
ar, að reyna að fjölga býlum í
landinu. — Loks talaði ræðumaður
rækilega um gengismálið mjög á
þá lund sem komið hefir fram
hér í blaðinu. Gerði grein fyrir
þeim afskaplega og rangláta skatti
sem lagður er á bændastéttina
með gengishækkuninni og benti á
hvers vænta mætti í nútíð og
framtíð af hækkunarstefnu lands-
stjórnarinnar. — Afstaða Fram-
sóknar- og íhaldsflokks til land-
búnaðarins væri Ijós af þessum
málum. Sá flokkur, sem þannig
kæmi fram sem íhaldsflokkurinn,
ætti að „bera hina mestu óham-
ingju til dánardægurs síns“ — a.
m. k. í öllum sveitakjördæmum.
Jónas Jónsson tók þá til máls.
Kvað hann tilætlun sína að sanna
það að J. þ. væri ekki eingöngu
sá ómerkilegasti fjármálaráðherra
sem verið hefði á íslandi, heldur
væri hann beinlínis hættulegur í
því starfi. — Stefnu J. þ„ eins og
hann teldi hana nú, mætti lesa
í íhaldsblaðinu Hæni 13. júní í
vor. þar er sagt ifrá ræðum J. þ.
á Eskifirði, Egilsstöðum og Seyð-
isfirði 4., 6. og 7. júní. Fyrir aust-
an var fullyrt að J. þ. hefði sjálf-
ur skrifað útdráttinn, og fengið
hann ritstjóranum. Ráðherrann
telur framtíðarstefnuna að greiða
ríkisskuldir niður í 10 miljónir á
T. W. Bucli
(Xdtasmidja Buchs)
Tietgensgade 64. Köbenhavn B.
Litir til heimalitunar:
Demantssorti, hrafnssvart, kastorsorti, Parísarsorti og allir
litir, fallegir og sterkir.
Til heimanotkunar:
Gerduft „fermenta", eggjaduft, ávaxtadropar, soya, matar-
litir, „Sun“-skósvertan, „ökonom“-skósvertan, sjálfvinnandi
þvottaefnið „PersiP, „Henkou-blæsódinn, „Dixinu-sápuduftið,
„Atau-skúriduftið, kryddvörur, Blámi, Skilvinduolía o. íi.
Brúnspónn.
Litarvörur:
Anilinlitir, Cateehu, blásteinn, brúnspónslitir.
Gljálakk:
„Unicumu á gólf og húsgögn. Þornar fljótt. Agæt tegund.
Fæst alstaðar á íslandi.
Prjónavélar.
Hinar viðurkendu prjónavélar frá Dresdner Strickmaschinen-
fabrik, Dresden eru áreiðanlega hinar bestu og vönduðustu, sem kostur
er á að fá. — Pantanir annast kaupfelög út um land og
Samband ísl. samviélaga.
Hann kom slátruninni á. Hann
hefir stýrt verkinu þar. Hann
hafði aðalforustu um að hið mikla
og góða sláturhús var bygt í Vík.
þegar spurt er um þessi 100 þús.
sem skiftast árlega milli bænda-
býlanna í sýslunni, þá kemur í
hug allra, sem til þekkja, sama
svarið: þessi mikla umbót væri
ekfti komin á enn nema fyrir for-
göngu Lárusar í Klaustri.
Næst þykist „sj úklingurinn“
vei’a reiður Jóni á Ystafelli fyrir
það, að hann vilji að Skaftfelling-
ar skilji við Sf. Sl. — En hver er
sannleikurinn í þessu máli? Bænd-
ur í þeim sveitum mörgum, sem
nær liggja Rvík,en eru í Sf. Sl.
hafa um mörg ár viljað skera á
bandið milli sín og Skaftfellinga.
Fyrir löngu væri búið að slíta
deildina frá, nema fyrir það að
Lái’us í Klaustri hefir staðið á
móti. Blekking er það hinsvegar
er „sjúklingurinn“ segir að þessi
100 þús. mundu tapast þótt slát-
urfélagið í Vík stæði á eigin fót-
um. Gróði. Skaftfellinga liggur
fyrst og fremst í því að þeir slátra
og salta kjöt sitt í félagi, og í
öðru lagi í því að þeir slátra
heima í sýslunni, en þurfa ekki
að hrekja féð til Reykjavíkur.
Hvorttveggja helst við þótt Skaft-
fellingar hafi sitt eigið félag.
Að lokum minnist „sjúklingur"
á „Básinn“. En um það mál hefði
piltur átt að þegja. Básinn er
víkin í hamrana vestanvert við
sandinn þar sem húsin standa í
Vík. þar er þrautalending við upp-
skipun og útskipun. Erfitt er að
komast að þessari vör fyrir stór-
grýtisurð á leiðinni. þegar Lárus
sat á þingi útvegaði hann fé tíl
að bæta „Básinn“ og gera veg
að. Sýslan varð að leggja á móti..
þetta var hið mesta þrifamál fyr-
ir sýsluna. Gísli Sv. notaði áhrif
sín til að spilla að sýslan legði
■féð fram. þá hlupu bændur undir
bagga og lögðu skatt á sig til
að fá gert við „Básinn“. Hafði
Lárus og helstu samstarfsmenn
hans þar enn forustuna. þá tókst
Gísla og hans mátum í Rvík að
draga framkvæmdir árið sem fjár-
veitingin stóð á fjárlögunum.
Síðan hreyfði Kjartansen ekki
næstu 3—4 árum. Síðan segir
hann: „Eigum vér að búa skuld-
Iaust eða stefna í kjölfar hinna
Norðurálfuþjóðanna og safna rík-
isskuldum? Skoðun stjórnarinnar
er skilmálalaust sú, að vér eig-
um að stefna aftur inn á vora
gömlu braut, að búa skuldlaust,
og stefna strax að því marki. Og
verði sú stefna tekin, verðum vér
orðnir skuldlausir rétt fyrir 1940,
og íslenska ríkið á ný orðið „rík-
ið án ríkisskulda“. — Orð ráð-
herrans eru ljós. Hann afneitar
öllum skuldum. Hann álítur auð-
sýnilega höfuðglæp að hafa sökt
landinu í skuldir, og hina einu
sönnu pólitík að borga þessar
skuldir, og síðan að stofna engar
skuldir að nýju. — En hvernig
fylgir hann þessu í verki? Sam-
kvæmt viðurkenningu J. þ. hafa
mestallar ríkisskuldimar mynd-
ast í hinni löngu ráðherratíð J.
M. frá 1917—1922. En verst gekk
þó J. M. þann tímann sem M. G.
var fjármálaaðstoð hans. — þessir
tveir menn hafa því stefnt þjóð-
inni út ófæruna. Að pólitiskum
iögum eru þeir forráðamenn
þjóða, sem leiða samþegna sína
í ógæfu, útilokaðir frá opinber-
um trúnaðarstörfum framvegis,
fyrir land sitt. — En J. þ. er
ekki meiri alvara með skuldleys-
ið en það, að hann gengur í flokk
hinna „bersyndugu", tekur sæti
í stjórn með þeim, gerist undir-
maður annars, en sessunautur
hins. þar brýtur hann regluna í
fyrsta sinn. — En J. þ. þarf ekki
að setja sig á háan hest yfir þessa
„bersyndugu" félaga. Sjálfur hef-
ir hann fylgt sömu stefnu, hjálp-
að til að sökkva í almennar skuld-
ir þar sem hann hefir náð til. —
legg eða lið til að fá endurveit-
ingu, því að kaupmenn í Vík héldu
að Kaupfélagið og Sláturfélagið
græddi meir en þeir á umbótunum.
----o---- Frh.
Sjómannastofan í Reykjavík
hefir starfað í rúm tvö ár og er
nú flutt á ný í rúmbetri húsa-
kynni í Hafnarstræti 15. Er altaf
mikil aðsókn að stofunni, hafa
komið milli 6 og 7 þúsund gestir
síðan um nýár og er ekki að efa
að hún gerir mikið gagn. Hafa
verið skrifuð þar hátt á þriðja
þúsund bréf síðan á nýári, en
stofan hefir veitt móttöku hátt á
öðru þúsundi bréfa og komið til
skila. Til leiðbeiningai’ mönnum
úti um land sem rita sjómönnum
og biðja stofuna fyrir, er vert að
Reykjavík er skuldugasta bæjar-
félag á Islandi. J. þ. hefir setið
þar í bæjarstjórn þann tíma þeg-
ar skuldir þessar myndast. Bær-
inn hefir tekið stórlán í gasstöð-
ina, höfnina og í’afmagnið. Og
líklega hefir mórinn, sællar minn-
ingar, verið tekinn upp fyrir láns-
fé. Sá sem nú fordæmir opinberar
skuldir, hefir ráðið sínum bæ til
að taka þessi miljónalán, og ekki
allsjaldan fengið atvinnu við að
koma framkvæmdum þessum á
laggir. — Sama er sagan í Eim-
skipafélaginu. J. þ. hefir verið þar
í stjórn frá byrjun. Félagið hefir
lent í miklum skuldum, bæði fyrir
hinn nýja Goðafoss, viðgerð á
Lagarfossi og síðast húsið. Á ein-
um þessum lið er búið að „af-
skrifa“ meir en miljón. Á öðrum
verður hálf miljón væntanlega að
fara sömu leið. J. þ. hefir verið
pottur og panna í að gera þessar
framkvæmdir á „lággengistíma“
og að stofna til skuldanna. — Síst
hefir J. þ. verið sparari á lánsfé
til landsþarfa, einkum ef.atvinna
hefir fylgt. Flóaáveitan er gerð
fyrir lánsfé. Samt gerir J. þ. sér
að góðu að fá atvinnu við forstöð-
una. Og áðup en hann snerist í
járnbrautarmálinu var hann með
að stofna til ríkisskuldar, sem nú
er ráðgerð 8 miljónir. — J. þ.
er þannig enn meira sekur'en fé-
lagar hans í skuldstofnunarmálinu.
Hann er sannnefndur skulda-
kóngur Islands. Enginn annar Is-
lendingur hefir komið jafn víða
við með að sökkva í skuldir stofn-
unum, er honum hefir verið trúað
fyrir eins og hann. Mjög víða er
þessi skuldasöfnun áberandi
álappaleg, t. d. að velja langdýr-
asta tímann, hæsta kaupið, og lág-
geta þess að oft kemur fyrir að
viðtakendur eru farnir á bak og
burt þegar bréfið kemur. Væri
mjög hentugt að sendendur rit-
uðu nafn og heimilisfang aftan á
bréfið til þess að stofan gæti end-
ursent þau undir slíkum kringum-
stæðum. — Stofunni hefir verið
haldið uppi með frjálsum gjöfum,
sem að miklu leyti hafa komið frá
sjómönnum sjálfum, en ýmsir
menn í Reykjavík hafa stutt
starfsemina á margan hátt. —
Forstöðumaður stofunnar hefir
verið frá upphafi Jóhannes Sig-
urðsson prentari og farist það
verk afbragðs vel úr hendi.
Samræmið. I málgögnum Ihalds-
manna kveður jafnan við þann tón
að Framsóknarmenn séu eldrauðir
gengið til að byggja rafstöð
Reykjavíkur. — J. þ. er nú íor-
kólfur Íhaldsflokks og segist vilja
skuldleysi. En 1908 fordæmdi
hann íhaldsstefnuna og skuldleys-
ið. Síðan las J. J. upp úr Tíman-
um endurprentun úr Lögréttu frá
1908. J. þ. skrifar þar um íhaldið
og áfellir það á öllum sviðum. I
þeim flokki eru hinir sérdrægu
efnamenn, sem elska kyrstöðu, af
því þeir tíma ekki að borga skatta.
þeir hafa ekki trú á landinu. þeir
kæra sig ekki um hafnir, síma,
járnbrautir eða alþýðuskóla. þeim
gengur níska og nápínuskapur til
að vilja ekki slíkar landssjóðs-
framkvæmdir. Ofan á þetta bætir
J. þ. því að íhaldsmenn skorti
hreinskilni til að segja satt frá
stefnu sinni. þeir myndu þá fá
lítið kjörfengi. Hann viðurkennir
að Ihaldsmenn beiti yfirdrepsskap
og blekkingum við að ná kjör-
fylgi. Að dómi J. þ. 1908 er
íhaldsstefnan eigingjörn og ljót,
enda falin undir falskri hræsnis-
grímu. — J. J. taldi þessa tilfærðu
skoðun J. þ. frá 1908 vera að sín-
um'dómi, rétta og vel rökstudda.
Einkum hefði kynning af íhalds-
flokknum íslenska sannfært hann
um réttmæti þessarar lýsingar.
En hér væri meir en lítið ósam-
ræmi, bæði um skuldamálið og
stefnuna. Ráðherrann væri tví-
skiftur, eins og hinn nafnfrægi
Austfirðingur. Hálfur Jón gengi
móti hinum helmingnum og berði
á skjöldinn. Hálfur J. þ. fordæmdi
skuldir og íhald ofan fyrir allar
hellur. Hinn helmingurinn væri
sjúkur í að stofna til skulda og
koma upp íhaldsflokki. J. J. skor-
aði nú á ráðherra að opna allan
hug sinn fyrir fundarmönnum,
Bolsivíkar, afarhættulegir bænd-
um. En á Borgarnessfundinum
var annað uppi á teningnum. þar
héldu Ihaldsmenn því fram að
Framsóknarflokkurinn líti altof
einhliða á stéttahagsmuni bænda,
á kostnað annara stétta.
Hversu lengi tekst íhaldsmönn-
um að leika svo hlægilega tveim
skjöldum frammi fyrir alþjóð
og halda fram alveg gagnstæðum
ummælum um andstæðingana.
Leiðréttingar. þeir sem halda
saman blöðum sínum eru vinsam-
lega beðnir að athuga og leiðrétta
nokkrar villur í giein minni,
Syngið Drotni nýjan söng, í 35
tbl. Tímans. Eru helstu leiðrétt-
ingarnar þessar: I 1. dálki, 2.
línu að neðan: þessir tveir menn.
— 4. d., 9. 1. a. n: fegurðarauð-
legð. — 5. d., 18 1. a. n.: úr þeirri
átt. — 5. d., 5. 1. a. n.: nýtur þess,
að flest höfuðskáld. — 6. d„ 9.
1. a. n.: lofsöngsjiráin festi rætur.
— 7. d„ 15. 1. a. o.: menn. — 7.
d„ 1. 1. a. n. einstrengingsleg. —
9. d„ 1. 1. a. o. bókstafinn. —
10. d, 6. 1. a. n. sníða. Smærri
villur nenni eg ekki að tína til,
enda liggja þær í augum uppi.
Sigurður Vigfússon.
Bækur. „Ágrip af setningafræði
og greinarmerkjafræði", núútkom-
in bók, eftir Freystein Gunnars-
son kennara við Kennaraskólann.
Er ætluð skólafólki og öðrum, sem
vilja kýnna sér þessi atriði mál-
fræðinnar. Var mikil þörf slíkrar
bókar og virðist þessi skilmerki-
lega samin. —- Héðan og handan“
heita nýjar sögur, níu talsins,
eftir Guðmund Friðjónsson, gefn-
ar út af Sigurði Kristjánssyni.
Vinnuteppa. Eins og áður getur
voru samningar um verkakaup,
milli útgerðarmanna annarsvegar,
og sjómanna og annars verka-
fólks hinsvegar, útrunnir um síð-
ustu mánaðamót.Gekk ekki saman,
en skipunum haldið úti áfram,
meðan samningatilraunir standa
yfir. Nú skýra dagblöðin frá því
að útgerðarmenn hafi samþykt að
leggja öllum skipunum upp um
næstu mánaðamót, hafi þá ekki
náðst samningar. — Sést þá bless-
un gengishækkunarinnar á því
sviði.
hætta allri tvöfeldni og loddara-
skap, en segja satt frá innræti
sínu og snúningum. — J. J. taldi
ráðherrann hafi tvöfalda snún-
ingshreifingu eins og hnötturinn.
Stóri snúningurinn væri hring-
ferðin frá að hata íhald og til að
elska það. Litla snúninginn hefði
Tr. þ. uppgötvað í gengismálinu.
I fyrra sagði J. þ. að verðhækk-
un krónunnar kæmi illa við bænd-
ur. Nú að samskonar hækkun
gerði þeim ekki til. — J. J. taldi
líklegt að hin nýfengna óbeit
ráðh. á skuldum væri hreirm yfir-
drepsskapur. I fyn*a hefði hann
sent bændum íhaldsbréfið, um að
þeir skyldu ekki skulda. Hann
hafði starfað í sama anda að bún-
aðarlánadeildinni. Ef bændur væru
fældir frá að nota veltufé, og land-
ið tæki framvegis engin lán, væri
það gott fyrir vini ráðherrans,
útvegsspekúlantana og kaupmenn-
ina. þeir gætu þá setið í friði yfir
öllu veltufélandsins, enda hefði
ráðherra ekki hreyft sig þótt út-
vegsmenn stofnuðu til miljóna-
skulda. Niðurstaða J. J. var því
sú að hugsun ráðherra 1 fjármál-
unum væri stöðugt hringl og mót-
sagnir. Annaðhvort vissi hann nú
ekki handa skil í þokunni, eða þá
að hann væri að blekkja allan
þorra manna, til að halda fjár-
magninu til braskaranna. — Ofan
á alt annað bættist svo það að
ráðherra er ekki alvara að borga
skuldir. Hann ætlaði að gefa fá-
einum mönnum eftir 600 þús. kr.
af tekjuskatti nú í ár, aðeins í
Rvík einni; aðeins af því að þeir
höfðu grætt svo mikið og voru
flokksbræður hans. Sömuleiðis
hafði hann kastað úr landssjóði
mörg hundruð þúsund króna ör-