Tíminn - 19.02.1927, Blaðsíða 3

TIMINN
81
í heildsölu hjá
TóToalszs^T-ersluLirx íslan.cis li.f.
THF Eueh
m 11® ■ dKP U MWL
(Ziitasmidja Bnchs)
Tietgeusgade G4. Köbenhavn B.
LITIR TIL HEIMALITUNAR:
Demantssorti, hrafnssvart, kastorsorti, Parísarsorti og
allir litir, fallegir og sterkir.
TIL HEIMANOTKUNAR:
Gerduft „Fermenta“, eggjaduft, ávaxtadropar, soya,
matarlitir, „Sun“-skósvertan, „ökonom“-skósvertan, sjáf-
vinnandi þvottaefnið „Persil", „Henko“-blæsódinn,
„Dixin“-sápuduftiS, „Ata“-skúriduftið, kryddvörur, blámi,
skilvinduolia o. fL
Brúnspónn.
LITARVÖRUR:
Anilinlitir Catechu, blásteinn, brúnspónslitir.
GLJÁLAKK:
„Unicum" á gólf og húsgögn. þomar vel. Ágset tegund.
HOLLENSKT EXPORT KAFFI-SURROGAT:
Besta tegund. hreint kaffibragð og ilmur.
Fæst alstaðar á íslandi.
fanst í skipi, sem nýlega kom til
Rvíkur. Skipstjórinn var dæmd-
ur í 800 kr. sekt.
Kikhósti er útbreiddur í Aust-
ur-Húnavatnssýslu. 1 Reykjavík
voru um 90 sjúklingar síðastl.
viku. Alstaðar er veikin væg. I
Reykjavík er nú hætt vömum af
hálfu heilbrigðisstjómarinnar.
---o----
Samvinnumál.
Prófessor Oh. Gide við College
de Fromæ hefir nýlega skrifað
merkilega grein um samvinnu-
hreyfinguna og ófriðinn mikla.
Hann kemst að þeirri niðurstöðu
að samvinnustefnan sé einn af
þeim fáu aðilum, er virðast hafa
grætt á heimsófriðnum.
í Frakklandi var talið 1914 að
til væru 876,000 félagsmenn í
kaupfélögum, en 1922 voru þeir
orðnir 2,500,000. 1 ensku kaupfé-
lögunum voru í stríðsbyrjun 3
miljónir félagsmanna, en nú um
5 miljónir. 1 Þýskalandi voru
1914 1,700,000 kaupfélagsmenn,
en eru nú 3,400,000. 1 byrjun
stríðsins voru í Svíþjóð, Dan-
mörku og Noregi 362 þús. en eru
nú 750,000. I Finnlandi hefir tala
kaupfélagsmanna fhækkað um
helming á sama tíma, úr 90 þús.
í 198 þús. 1 sumum stríðslönd-
unum, þar sem fólkið hefir átt
við einna mest harðrétti að búa,
t. d. í Rússlandi, Ungverjalandi
og AustuiTíki, hefir þróun sam-
vinnunnar verið ennþá stórfeld-
ari.
Fyrir stríðið voru í þeim lönd-
um, sem beinlínis töldust til
Austurríkis, um 30 miljónir
manna. Þá töldust kaupfélags-
menn þar um 200 þús. Nú hefir
Austurríki minkað svo að íbúa-
talan er ekki nema 6V& miljón.
En nú eru kaupfélagsmenn þar
orðnir 475 þús. Styrjaldarreynsl-
an hefir þannig tífaldað tölu
kaupfélagsxxmnna í Austurríki.
Fyrir stríðið var Ungverjaland
um 80% mannfleira en nú, því
að mikið af hjálendum þess hefir
verið lagt undir nágrannaríkin.
1914 voru samvinnumenn í öllu
landinu 190 þús. en nú eru þeir
870 þús. í þeim hluta landsins,
sem exm heitir Ungverjaland.
1 byrjun styrjaldarinnar voru
í Rússlandi 1,650,000 kaupfé-
lagsmeim, en nú eni þeir 9 milj-
ónir.
Samvinnan óx líka geysimikið
draga þetta fram án skýrínga,
þegar hann deilir á mig. Var það
ekki Framsókn,sem aftraði fram-
gengi þessara frumvarpa og
beittist fyrir lögum um sátta-
semjara í vinnudeilum? Var það
ekki líka Framsókn, sem knúði
fram lögin 1921 um hvíldartíma
háseta á ísl. botnvörpuskipum ?
Hefir ekki Framsókn hvað eftir
axrnað reynt að styðja saxmgim-
ismál verkalýðsins og fjárveit-
ingar þær, sem honum eða fé-
lagsskap hans hafa fallið í
skaut. Er það ekki í trausti
ókunnugleika lesenda blaðsins um
meðferð málanna, að ritstj. not-
ar jafn blekkileg svigurmæli og
sýnd hafa hér verið?.
Um rengingu ritstj. á því, að
miður mannaði hluti fólksins hafi
lent í hvirfingu sósíalista, skal
eg ekkert frekar deila. En af því
að hann hefir verið að fræða les-
endur um útlendan kvilla, sem
hann nefnir „Socialist forskræk-
kelse“, þá dettur mér í hug að
í því nafni liggi nokkur drög til
þess skipulags þjóðanna á hreyf-
ingunni, að vegna menningar-
slcorts og æsinga geti þjóðfélög-
unum stafað hætta af henni,
þegar öfgamenn ráða.
Furðu lágt lýtur ritstj. eftir
efni til persónulegrar áreitni við
mig er hann bregður mér um
óheilindi við samvinnustefnuna.
10 síðustu friðarárin, áður en
styrjöldin byrjaði. Um 1904 voru
í Evrópu allri 3,600,000 kaupfé-
lagsmenn. 1914 voru þeir 10
miljónir, en 1924 voru þeir orðn-
ir 24 miljónir.
---o——
„Kynbótakartöflur".
----- NL
Mjög víða hér sunnanlands
varð kartöfluuppskerubrestur;
víða af völdum kartöflusýkinnar,
og sumstaðar náðust liartöflur
ekki upp úr görðum því frost
komu snemma og að óvörum. Er
því fyrirsjáanlegt að mikil vönt-
un verður á útsæði í vor. Þess
vegna hefi eg síðan í haust að
vissa varð fyrir um að við þessu
mætti búast, reynt að afla mér
upplýsinga um hvaðan mætti fá
útsæðiskartöflur af þessu afbrigði
sem svo vel hefir reynst og hér
er ágætt tækifæri til þess að koma
því sem víðast út um sveitir.
Vegna útsæðisskortsins sem nú er,
getur það nú fengið svo mikla
útbreiðslu á einu vori, sem und-
ir venjulegum kringumstæðum
liefði ef til vill tekið fleiri ár.
Mér var kunnugt um nokkra
staði í Danmörku, þar sem hægt
er að fá „Eyvind“ og samkvæmt
upplýsingum þaðan, sem eg fékk
fyrir jólin, þá mundi það kosta
frá 15—20 danskar krónur hver
tunna, þar á staðnum. Jafnframt
skrifaði eg ráðunaut Garðyrkju-
mannafélagsins danska og bað um
upplýsingar uin hvar mætti fá
„Eyvind“ og hvað þær myndu
kosta. Hef eg nýlega fengið svar
frá honum með þeim upplýsing-
um, að hann byggist við að geta
útvegað þetta kartöfluafbrigði
fyrir mun lægra verð. Var það
góð frétt og mega þeir sem hafa
pantað útsæði búast við að geta
fengið það með hóflegra verði en
áður var gefið upp. Ennfremur
segir ráðunauturinn, hr. Alfred
M. Danvig: „Mér þykir vænt um
að heyra hve vel „Kerrs Pink“
(Eyvindur) reynist á Islandi. Við
höfum gert tilraunir með þetta
afbrigði ásamt mörgum öðrum og
það sýndi sig að K. P. gaf mesta
uppskeru. Hún var næstum ómót-
tækileg (immun) fyrir kar-
töflusýki og algjörlega ómóttæki-
leg fyrir vörtupest, og grasið
helst grænt þangað til langt fram
á haust. En hún er því miður
bleik — það þykir mörgum kaup-
endum verra“. (Hér á Islandi eru
Hann kemst þar óraveg út frá
efninu í sparðatíning frá „Aust-
anfara“ sál. og „Alþýðublaðinu",
sem bæði hafa vegið að mér
með þessum getsökum, þótt
aldrei hirti _eg að svara þeim.
Ritstj. segir, að eg telji mig
samvinnumann, en hafi aldrei
gert neitt til að styðja sam-
vinnubændur í mínu bygðarlagi
og verið meinsmaður kaupfélags
í minni sveit. 1 sömu andránni
segir hann þó, að eg panti vörur
fyrir ibændur, sem borgað geti
„út 1 hönd“.
Ekki getur ókunnugleiki valdið
því, að ritstj. rangfærir hér, svo
sem verið gat um Austanfara og
Alþýðublaðið. Hann veit líka vel
að pöntunarfélagsskapur er sam-
vinna, engu síður en félagsskap-
urinn verslun. Hitt er og jafn-
augljóst, að einstök samvinnu-
lög geta haft og hafa þá
fyrirkomulagsannmarka, að þau
hrinda frá sér einlægum og var-
fæmum samvinnumönnum. Dæm-
in um mishepnuð félög af því
tagi eru eigi fá.
Eg hefi um mörg ár pantað og
reynt að brjóta sárasta brodd dýr
tíðar fyrir mig og granna mína
með útvegun nauðsynjavarings
fyrir lægsta fáanlegt sannvirði
og með samvinnustuðningi til
skilvíslegrar greiðslu þar sem
efni hefir skort til að greiða „út
bleikar kartöflur einna vinsælast-
ar).
Hve vel kartöfluafbrigði þetta
varðist gegn kartöflusýkinni kom
glögt fram hér á landi í sumar.
„Eyvindur“ gaf góða uppskeru,
þótt kartöflusýkin geisaði bæði í
Gróðrai'stöðinni og nágrenni
hennar. Kartöflusýkina varð , eg
fyrst var við í „Aldamótagarð-
í hönd“, þess vegna líka með
öðrum hætti en góðvild ritstj.
lýsir.
Um meinsemi af minni hálfu
við félagsdeildina hér getur rit-
stj. spurt félagana. Eg vænta að
fleiri kannist þar við velvild en
meinsemi. En ef ritstj. skyldi
þurfa að nota þetta að texta
öðru sinni og heldur vilja vita
rétt en hyggja rangt, þá skal
ég greina Ihonum ástæður þær,
sem í öndverðu ýttu mér úr
kaupfélagsskapnum hér: Félagið
hóf göngu með heimilisfang á
Seyðisfirði og batt sér ófyrir-
synju þungum skuldabagga með
húsakaupum þar. Afleiðingin
hlaut að verða lakari viðskifta-
kjör og takmarkaðri siglingar og
samgöngur hingað, er út- og inn-
flutningur hvarf að miklu til
Seyðisfjarðar. Hvortveggi ann-
markar hafa í ljós komið. Sam-
vinnan við Seyðisfjörð í þessu
efni hefir lamað en eigi styrkt.
Alveg leiði eg hest minn frá að
skilja ritstj., þegar hann talar
um að eg noti samvinnuhug-
sjónina til að lyfta mér upp í met-
orðastigann. Eg þekki ekkert,
sem hnútan yrði heimfært til og
er þetta líkast slettirekuhætti
þess, sem eitthvað vill til óþurft-
ar öðrum segja, en brestur efni.
Um afskifti mín af samvinnu-
málum utan míns héráðs skal
inum“ í sumar, en hann er fyrir
sunnan Gróðrarstöðina. Með
sunnanáttinni sem var stöðug
kngi fauk smitunarefnið (gró
sníkjusveppsins) frá sjúku grös-
unum og inn yfir svæðið í Gróðr-
arstöðinni þar sem „Eyvindur“
stóð. Samt helst hann heilbrigður
og gaf góða uppskeru. En hin
mörgu kartöfluafbrigði, sem voru
eg ekkert ræða hér. Ritstjórinn
má hafa þar ótakmai'kað svig-
rúm fyrir sínar vingjamlegu til-
gátur.
Djúpt þykist „Jafnaðarm."
leggjast um skyldleika minn við
Ihaldið, þessa myrku(!) ættfræði-
legu uppgötvun, ,sem. Alþýðubl.
gleiðletraði á undan honum.. Er
í meira lagi broslegt að sjá, hve
drýgindalega ritstj. Jafnaraðm.
dáir vafasama fyndni sína um
þetta.
Til móðgunar get eg ekki met-
ið gasprið, en mig furðar á
þynkunni og gleiðgosahætti rit-
stjórans. „Ekkert mannlegt er
mér fjarskylt“, segir fomt, latn-
eskt spakmæli, og auðvitað kem-
ur mér hvorki í hug, að neita
skyldleika mínum við íhalds-
menn eða sósíalista. Bræður eru
þar til beggja handa, þótt eg af-
neiti öfgunum á stefnuskrám
beggja, og eg finn mér skylt að
reyna að meta sanngjarnlega mál
stað hvorratveggja flokka, styðja
gott mál hjá hvorum sem er, og
leita skilnings á hvötum og inn-
ræti aðiljanna. Sú aðferðin þykir
mér líklegi’i til góðs árangurs en
fítonsandi Jafnaðarm., sem í
uppgjörðarvandlætingu hygst að
vinna sér verðleika með hrópyrð-
um um stjómmálaflokka, er að
einhverju greinist frá sósíalistum
Kaupí nautakjöt.
Reynið mínar ágætu reyktu
fiskpylsur á kr. 1,20 pr. y2 kíló
burðargjald. Fást sendar með
pósti út um land. Haldast fersk-
ar ca. 8 daga. Umboðsmenn
óskast. Afsláttur.
RUDOLF KÖSTER,
Hverfisg. 57 Reykjavík.
Sími 1968.
ræktuð á svæði fyrir norðan „Ey-
vind“, sýktust afarfljótt og gjör-
féllu mörg þeirra. Tvö af þeim
sem fyrst féllu voru „Blálands-
keisari“ (Shetlands Blue) og
„Akraneskartöflur“. Má af því
sjá hvílík hætta vofir yfir Akra-
nesi ef kartöflusýkin berst þang-
að. En hve vel „Eyvindur“ varð-
ist gegn sýkinni, kom víðar í
ljós hér sunnan lands, t. d. í
Vík í Mýrdal. „Eyvindargrösin“
héldust græn og hraust þegai'
önnur vom fallin í valinn. —
Bóndi einn austanfjalls kom til
mín í vor og vildi kaupa útsæði
af „Eyvindi“, en eg átti þá ekki
meira til en svo að eg gat að-
eins látið hann fá 2 pund og þótti
honum eg skamta smátt. Setti
hann þær niður í gai'ði sínum,
í miðjuna á einu beðinu, en
heimaútsæðið í báða enda þess.
Karftöflusýkin kom í bygðarlag-
ið og á þennan bæ; eyðilagði í
garðinum svo uppskera varð sára-
lítil. En í einu beðinu stóðu
hvanngræn grös. Það var „Ey-
vindur“. Og upp af þeim tveim
pundum, sem sett voru, fékk
bóndi 30. Og „sagan endurtók
sig“ á fleiri stöðum.
Við kartöflusýkinni má búast
aftur, að sumri, einkanlega ef
votviðrasamt verður og fyrir
margra hluta sakir er ekki hægt
að nota öll sömu ráð gegn henni
hér, sem notuð eru erlendis. Veld-
ur því bæði loftslag og staðhætt-
ir og ennfremur það stig sem
garðyrkja er á hér á landi. En
dýrmætasta ráðið fyrir okkur,
það sem við getum framkvæmt
í verkinu; — það er að rækta
einungis þau afbrigði, sem eru að
langmestu leyti ómóttækileg fyrir
sýkina. Hljóta állir að sjá hve
miklu tryggara það er, að hafa
kartöfluafbrigði sem er svo
hraust og heilsugott, að það sýk-
ist ekki þó sóttir gangi, en að
hafa afbrigði sem eru óhraust
og undir eins „leggjast í gröf-
ína“.
Ragnar Ásgeirsson.
(sbr. „svik“ radikala við stjórnir
sósíalista, sem blaðið nefnir).
Mér kemur ekki á óvart þótt
ritstj. vilji nota sér þessa yfir-
lýsingu og telja mig t. d. stefnu-
lausan allravin. Það væri líkt
hans herkænsku. En um það
hirði eg ekki. Eg hygg að hann
afneiti andlegum skyldleika ís-
lenski-a íhaldsmanna og sósíalista,
sem þó er öllum auðsær. Hann
hefir birst í kröfum um öra
hækkun gengis o. fl.
Yfirleitt kemur skyldleiki allra
flokka því betur í ljós sem betur
skýrast hugsjónir þeirra og sú
umhyggja þeirra fyrir alþjóðar-
heill, sem ritstj. virðist telja
goðgá.
Báglega hefir tekist fyrir rit-
stj. að réttlæta sleggjudóminn í
1. tbl. Jafnaðarm. um blekkingar
af hendi íhaldsins og Framsókn-
ar í meðferð opinberra mála.
Hann neitar harðlega að hafa
vænt flokkana þessa,bregður mér
um ódrengskap og segir mig hafa
rangfært orð sín og slitið úr
réttu samhengi. Jafnframt smá-
letrar hann umræddan kafla úr
1. tbl., lýsir flokkunum eins og
síngjömum stéttaflokkum og
áréttar lýsinguna með þessum
orðum:..........Og hvar sem því
verður við komið sverja þeir
(flokkamir) og sárt við leggja
— sérstaklega þó Ihaldsflokkur-