Tíminn - 16.04.1927, Blaðsíða 1

©jaíbfeti
09 afgreiðslumaöur iíimans er
Xannpei9 %> o r s t e i n s öó t iir,
Sambanöstjúsinu, HeyfjaDÍf.
2^fgreibsla
limans er í Sambanöstjú9tnu.
®ptn öagíega 9—{2 f. I}.
Sími 496.
XL Ar
IJtan úrheinii.
Deilan við Adriahafið.
Eitt emkennið við stjórn æfin-
týramanna eins og Napóleons
þriðja og Mussolini er það, að
stöðugt þarf að leita að deilu-
efnum við nágrannaþjóðir til að
leiða hug þegnanna frá óánægju-
efnum heima fyrir, að sannri eða
ímyndaðri hættu frá öðrum þjóð-
um. Mussolini hefir frá byrjun
valdatöku sinnar óspart látið í
veðri vaka, að hann ætlaði að
endurreisa hið rómverska ríki, og
yfirdrotnun þess við Miðjarðar-
hafið.
Lítið hefir að vísu orðið úr
framkvæmdum í þessu efni, enda
ekki hægt um vik, því að víðast
sitja sterkir og vel vopnaðir ná-
'búar fyrir og hindra rómverska
landvinninga.
Italir hafa þá kosið að leita á
garðinn þar sem hann er Jægst-
ur. Austan við Adriahaf er Al-
banía, lítið ríki, en að nafninu til
sjálfstætt. Þjóðin er herská og
mentunarlítil, og sambúð höfðingj
anna líkt og gerðist hér á landi
á 18. öld. ítalir hafa nú náð
’tangarhaldi á Albaníumönnum
með samningum er tryggja þeim
æðsta vald yfir landinu. En þá
kviknaði um leið uggur í nábúa-
þjóð Albana í norðurátt, Serbum
eða Suðurslövum. Þótti þeim
ískyggilegt atferli ítala og þótt-
ust vita, að Mussolini væri lík-
legur til að hafa fastan her í
Albaníu og gæti þá orðið skamt
að bíða styrjaldar frá hans hálfu.
Voru og gamlar væringar milli
landanna frá því ítalir vildu loka
Serba úti frá að ná til hafs við
Adriahaf, þó að það tækist ekki
að beita Serba þar ofbeldi, sök-
um milligöngu Wilsons forseta.
Hafa nú um stund staðið illvígar
deilur í blöðum Itala og Serba
og gruna báðir aðilar nábúana
um hræsni og styrjaldarhug. Auk
þess kenna ítölsk iblöð Frökkum
um að þeir æsi Serba upp, því
að mikil vinátta er með þeim
þjóðum. En Frakkar afsaka sig
og segjast eingöngu vinna að því
að halda friði og sátt meðal
allra þjóða. Hefir oft orðið ó-
friður úr minna tilefni, en þó
vonast menn eftir að svo verði
ekki, m. a. af því að Mussolini
þykist ekki viðbúinn til að vinna
sigur, sem um munaði. Hinsveg-
ar lifir 1 ófriðarglóðunum og erf-
itt að sjá hve langt er að bíða
friðslita. J. J.
----o----
Skattafrumvarpi týnt!
I.
Þau tíðindi eru orðin á Al-
þingi, um f j ármálast j órnina,
sem nálega munu vera óþekt áð-
ur í heiminum. SMk tíðindi hafa
a. m. k. aldrei fyr gerst í stjórn-
málasögu Islands.
Það á vitanlega að vera algild
regla á Islandi, og er algild
regla um allan hinn mentaða
heim, að þá er f j ármálaráð-
herra semur fjárlagafrumvarp
og leggur það fyrir þingið, þá er
tekjuáætlunin reist á þeirri
skattalöggjöf sem gildir fyrir
það fjárhagstímabil sem fjár-
lagafrumvai-pið nær yfir.
En nú er það kunnugt orðið
að tekjuáætlun f járlagafrum-
varpsins hvílir ekki á grundvelli
þeirrar skattalöggjafar sem gild-
ir fyrir næsta ár, og fjármála-
ráðherrann hefir orðið að játa
þetta opinberlega í Neðri deild,
og tveim mánuðum eftir að þing
er komið saman ber ráðheiTann
fram frumvarp um að bæta úr
þessari kóivillu.
Heimildin fyrir landsstjórnina
að innheimta ýmsa tolla og gjöld
með 25% gengisviðauka, gildir
ekki lengur en til ársloka 1927.
Það var sjálfur fjármálaráðherr-
ann, sem bar þá tillögu fram á
sínum tíma að heimildinni yrðu
sett þessi takmörk.
Fjármálaráðherranum bar því
skylda að hafa tekjuáætlunina í
samræmi við þessa gildandi lög-
gjöf — en hann gerði hið gagn-
stæða. Tekjuáætlunin er á þeim
grundvelli reist, að gengisviðauk-
inn á ýmsa tolla og gjöld sé í
gildf fyrir árið 1928, og ráðherr-
ann nefndi það ekki einu orði,
hvorki í athugasemdum frum-
varpsins, né í ræðu sinni er hann
lagði frumvarpið fram, að í því
er vikið frá algildri reglu að
reisa tekjuáætlunina á gildandi
löggjöf fjárhagstímabilsins.
Er nú tvent tii um hvað valdi
því að þetta mikla hneyksli hefir
borið að höndum.
Annaðhvort hefir ráðherrann
vitandi vits borið fram alranga
tekjuáætlun fyrir þingið, og á
alveg óverjandi hátt ætlað að fá
þingið til að ganga að háskalega
hárri tekjuáætlun — með öllum
þeim afleiðingum sem slíku eru
samfara.
Eða ráðherrann hefir blátt á-
fram verið búinn að gleyma því
hvernig skattalöggjöfin er í landi
því sem hefir gert hann að fjár-
málaráðherra.
Eins og jafnan, vill Tíminn
sýna fjármálaráðherranum svo
mikla sanngirni og hlífð, sem
mögulegt er að verja að sýna
hættulegum manni í ábyrgðar-
mikilli stöðu. Því er það vitan-
lega tekið trúanlegt, að ráðherr-
ann hafi ekki vísvitandi borið
fram alranga tekjuáætlun og
ekki vísvitandi látið hjá líða að
tjá þinginu að tekjuáætlunin
væri ekki reist á skattalaga-
grundvelli þeim sem er í gildi á
f j árhagstímabilinu.
En jafnframt því sem það er
viðurkent, er þá hitt orðið end-
anlega og óhrekjanlega staðfest
að fjármálaráðherrann hefir týnt
þessu margnefnda skattafrum-
varpi, hann hefir týnt niður því
tímatakmarki, sem sett var um
gengisviðaukann samkvæmt til-
lögu sjálfs ráðherrans.
Þessi afglöp ráðherrans eru
allra átakanlegust fyrir þá sök,
að bæði ráðherrann sjálfur, og
þá ekki síður fylgismenn hans,
hafa haldið því fram, að einn
helsti kostur ráðherrans væri sá,
að hann væri svo góður að
reikna, og svo „pössunarsamur“
með tölur. Og svo verður honum
þessi reginskyssa á aó týna
heilu skattafrumvarpi. Væri fróð-
legt að vita hvort nokkru sinni
hefir komið fyrir áður, í nokk-
uru landi, að fjánnálaráðherran-
um yrði slíkt á.
Einsdæmin eru verst.
II.
Sú hlið þessa máls, sem nú
hefir einkum verið dvalið við,
Reykjavík, 16. apríl 1927.
16. blað.
HAVNEM0LLEN
KAUPMANNAH0FN
mælir með sínu alviðurkenda rúgmj öli og hveiti.
Meiri vörugæði ófáanleg.
S.X.S. s!k;ift±r ©ixxg'öxxg-CL 'srið oTc-Tr-i i -r
Seljum og mörgum öðrum íslenskum verslunum.
hefir meðfram sína hlægilegu
hlið. En sannarlega má ekki
gleyma hinni miklu alvöru í
þessu máli, að fj ármálaráðherr-
ann skuli taka á fjármálunum
þessum líka vetlingatökum.
Samkvæmt tekjuáætlun fjár-
lagafrumvarpsins, sem bygt er á
að gengisviðaukinn sé í gildi,
mundi hann efri gildi væii nema
a. m. k. 600 þús. kr.
Nú hét svo að ráðherrann bærj
frumvarpið fram með rúmlega
100 þús. kr. tekjuafgangi. En
eftir að fjárveitinganefnd hefir
lælckað tekjuáætlunina um 50
þús. kr. — og það er eitt eins-
dæmið um að fjárveitinganefnd
skuli þurfa að gjöra það — og
hækkað lögákveðna liði gjalda-
áætlunarinnar um meir en 100
þús. kr., vegna rangrar áætlunar,
er það ljóst að raunverulega hefir
stjórnin að þessu leyti, borið
f járlagafrumvarpið fram með
tekjuhalla.
En svo bætist þetta ofaná að
tekjuáætlunin er a. m. k. 600
þúsund krónurn ofhá, samkvæmt
gildandi skattalöggjöf fjárhags-
tímabilsins. Af þessu leyti bæt-
ist því enn við 600 þús. króna
tekuhalli á fjárlagafrumvarpi
stjórnarinnar.
Jafnvel þó að afburða vel léti
í ári, væri það algjörlega og
undantekningarlaust óverjandi af
landsstjórn að bera fram fjár-
lagafrumvarp með svo gífurleg-
um tekjuhalla. Því að það má
aldrei eiga sér stað að lands-
stjórn leggi fyrir Alþingi fjár-
lagafrumvarp með tekjuhalla.
Á slíkum alveg sérstökum erf-
iðleikatímum sem þessum er það
blátt áfram pólitisk dauðasök að
bera fram slíkt fjárlagafrv.
En það er í góðu samræmi við.
aðra „viðreisn fjárhagsins" af
hálfu núverandi fjármálaráð-
herra.
----0-----
Fleiri heimili.
(13). Á Islandi hefir býlum
fækkað um 1400 frá því um 1700
og að síðasta jarðamati. Eyðing
sveitanna' hefir haldið áfram,
jafnvel þótt miðað sé við ekki
glæsilegra ártal en á miðju ein-
okunartímabilinu. I Danm. hef-
ir straumurinn gengið í gagn-
stæða átt. Þar hefir átt sér stað
stórkostlegt landnám síðan um
1850. Á árunum 1850—1885
fjölgaði dönskum sveitaheimilum
um 60 þús. eða um 1700 býli ár-
lega, en frá 1885—1905 var aukn-
ingin um 32 þús. eða um 1600 á
ári. Laks fjölgaði heimilum frá
1905—1919 um 30 þús., þ. e.
2000 árlega. Meirihluti þessara
nýibýla er fyrir einyrkja, sem
lifa eingöngu af framleiðslu
jarðarinnar, en nota lítið eða
ekki aðkeypta vinnu. Ríkissjóð-
ur og sveitafélögin hafa lagt
stórfé í landnám þetta.
Albingí.
Neðri deild hefir afgreitt
fjárlögin. Af breytingartillögum
voru þessar helstar samþyktar:
Frá fjárveitinganefnd: Lækk-
un greiðslna til starfsmanna
á Kleppi, Laugarnesi og Víf-
ilsstöðum, ca. 5700 kr. Loka-
styrkur til heilsuhælisins á Norð-
urlandi alt að 56 þús. kr. gegn
jafnmiklu framlagi annarsstaðar
að. Styrkur til leiðarljósa, 15
þús. kr. fyrir 10 þús. Hækkun
styrks til Hvanneyrarskólans (til
að byggja fjós og hlöðu) 9000
kr. Til raflýsingar skólahússins á
Blönduósi 6000 kr. Til húsmæðra-
deildar við alþýðuskóla Þingey-
inga, 2/5 kostnaðar, alt að 11
þús. kr. Til Fiskifélagsins 70
þús. kr. í stað 65 þús. Til brim-
brjóts 1 Bolungarvík alt að 20
þús. kr. gegn jafnmiklu - fram-
lagi annarsstaðar frá. Til Kven-
félags Hvammshrepps 600 kr.
fyrir 450 kr. Feld niður útgjöld
til reksturs silfurbergsnámunnar
í Helgustaðafjalli. Hefir gengið
mjög erfiðlega að fá það sam-
þykt. Til að gjöra Lagarfoss lax-
gengan, V3 kostnaðar, alt að
3000 kr. Til Einars Benedikts-
sonar 4000 kr. Frá Pétri Þórðar-
syni: Viðlagasjóðslán til að end-
urreisa rafstöð í Borgarnesi
19,500 la*. Frá Sveini Ólafssyni:
Til Sigrúnar Blöndal til hús-
mæðrafræðslu í Mjóanesi 1500
kr. Frá Jakob Möller: Til Frið-
finns Guðjónssonar leikara, til
utanfarar 2500 kr. Till. frá Jör-
undi Brynjólfssyni um að greiða
sr. Kjartani Helgasyni í Hruna
full prestslaun þótt hann taki við
forstöðu Suðurlandsskólans, var
tekin aftur með því að lög voru
til um þetta frá í fyrra og fjár-
veitinganefnd taldi eigi þörf á
að taka greiðsluna upp í fjárlög.
Frá fjárveitinganefnd: Rekstrar-
kostnaður handa heilsuhælinu í
Kristnesi 4000 kr. og 15 þús. kr.
viðauki til sjúkraskýla og lækn-
isbústaða. Frá Jóni Guðnasyni:
15 þús. kr. til Vesturlandsvegar
frá Dalsmynni að Fellsenda. 25
þús. kr. tillag var felt við 2.
umr. Frá sjávarútvegsnefnd:
60 þús. kr. til að reisa 3 radio-
vita. Frá Jóni Ólafssyni: Til
félagsins Landnám í Rvík 3000
kr. Frá atvinnumálaráðherra:
Heimild til að greiða Eimskipa-
félaginu alt að 85 þús. kr. styrk
(fyrir 60 þús. áður). Að kaupa
hús sýslumannsins á Sauðárkróki
fyrir 27 þús. kr. Frá Benedikt
Sveinssyni: Heimild til að kaupa
Ásbyrgi. Feld var m. a. till. frá
þm. Rvíkur um 60 þús. kr. til
sundlaugar í Rvík og viðlaga-
sjóðslán til tunnuverksmiðju á
Siglufirði, 70 þús. kr. (frá B. St.,
B. L. og J. M.).
Tillögunni um uppbót til starfs-
manna ríkisins hefir verið vísað
til fjárhagsnefndar.
I efri deild hafa komið fram
brtill. við sérleyfisfrv. Titans.
Jónas Jónsson bar fram till.
um, að félagið skyldi setja eignir
sínar hér á landi (vatnsréttind-
in o. fl.) að veði fyrir að það
standi við samninga, sérleyfið
megi ekki láta af hendi nema
með samþykki Alþingis og að
rílcissjóður greiði eigi tillag sitt
fyr en járnbraut hefir verið lögð
austur yfir Lágaskarð. Enn-
fremur, að ríkið beri enga á-
byrgð á skuldbindingum leyfis-
hafa.
Jón Baldvinsson bar fram till.
um, að Titan rnegi ekki flytja
inn erlenda verkamenn nema með
samþykki Alþýðusambands Is-
lands.
Sjálft frv. var til 2. umræðu í
efri deild síðastl. þriðjudag. Jón
Baldvinsson mælti ákveðnast
gegn því. Þóttist sjá þess merki,
að trú manna á fyrirtækið færi
þverrandi. Rangt væri að blanda
saman járnbrautarlagningunni og
iðnrekstrinum og vilti það mönn-
um sýn. Taldi, að sérleyfisfrv.
hefðu átt áð vera tvö, annað um
virkjunina, hitt um jámbraut.
Félagið notaði jámbrautina sem
agn, og hefði atvinnumálaráð-
herra gjört því greiða með að
benda því á hana.
Jónas Jónsson sagði, að það
væri hagur fyrir félagið, að geta
bent á, að ísl. ríkið legði fé í
fyrirtækið. Það yki trú á því er-
lendis og gerði fjársöfnun greið-
ari. Hinsvegar gæti verið ilt fyr-
ir ríkið ef fyi’irtækið brygðist
vonum. Ýmsilegt mælti með því
að fá erl. fossafélag til að byggja
braut og bæta úr samgönguþörf-
inni, en trygging yrði að vera
fyrir því, að því væri alvara og
sá væri tilgangur með breyting-
artill. sínum. Mótstöðu gegn þeim
yrði að skilja, sem ótta við það,
að félagið hefðist ekkert að.
Ráðherramir vörðu frv. At-
vinnumálaráðh. taldi að alþýðu-
samb. íslands mundi ekki nógu
óhlutdrægur aðili til að úrskurða
um innflutning veikamanna. For-
sætisráðh. sagði að félagið ætti
mikið á hættu um hvernig fjár-
söfnun tækist, því sjálft hefði
það ekki fé til fyrirtækisins.
Væri eigi rétt af ísl. ríkinu að
féfletta það, ef það gæti eigi
staðið við samning, því bæri að
fella br.till. J. J.
Bjöm Kristjánsson ibar sam-
an bíla og járnbrautir og nefndi
dæmi frá Noregi því til sönnunar
að járnbraut væri ekki gróða-
fyrirtæki, og taldi hann að alt
kapp ætti að leggja á að byggja
bílveg austur en eigi hirða um
járnbraut.
Þá talaði Ingibjörg H. Bjama-
son móti jámbrautum og snerist
öndverð gegn frumvarpinu. I
sama streng tók Guðm. ólafsson
en Magnús Kristjánsson ágætti
járnbrautina.
Frv. vár vísað til 3. umræðu.
Samþykt var br.till. frá Guðm.
Ólafssyni um að ríkið leggi eigi
fé fram fyr en brautin er kom-
in að Ölfusá og ekki að fullu fyr
en hún er komin austur að
Þjórsá.
Br.till. J. J. voru feldar nema
ein (um að ríkið beri enga á-
byrgð á fyrirtækinu), sem tekin
var aftur til 3. umræðu. Till. J.
Bald. var einnig feld.
----