Tíminn - 05.11.1927, Blaðsíða 1

©jalbfeti
og afgreiðsluma&ur Ctmans er
Sannpetg þorsIei nsöóttir,
5ambanösíjúsinu, XeYfjapíf.
2^fgtei5s(a
Cimans er i Samban&sijfeinu.
©pin öaglega 9—\2 f. I).
SiÍTni 496.
XI. ár.
Reykjavík, 5. nóvember 1927.
Einhver alvariegasti glæpur.
Um öll menningarlönd mun svo
vera litið á, og svo hefir verið
litið á öldum saman, að einhverj-
ir alvarlegustu glæpir sem
framdir eru í þjóðfélaginu, séu
þeir, sem eru framdir gegn
sjálfu skipulagi þjóðfélagsins.
Þyngstar refsingar hafa jafnan
verið lagðar gegn slíkum glæp-
um. Þjóðfélagið hefir jafnan tek-
ið til hinna allra hörðustu ráð-
stafana til þess að verjast slík-
um glæpum. Afkoma allra þegna
innan þjóðfélagsins er því svo
mjög háð að grundvelli þjóðfé-
lagsins sé ekki raskað, og ef hon-
um er raskað,. þá blasir við sá
glundroði, sem útilokar alt rétt-
aröryggi — að hver einasti heið-
arlegur borgaii verður að krefj-
ast þess mjög ákveðið, að reynt
sé með hinum tryggustu aðferð-
um að hindra glæpi gegn sjálfu
þjóðfélaginu.
Ef uppvíst verðui- að slíkar
glæpatilraunir hafa verið gerðar,
þá verður að ganga að því með
oddi og egg, að koma því upp
hverir framið hafa og beita þeim
meðölum sem öruggust finnast
til að hindra endurtekningu.
Fyr á öldum var þungamiðja
þjóðskipulagsins bundin við per-
sónu hins æðsta manns þjóðfé-
lagsins, einvaldans, hvert sem
var tignarheiti hans í hverju
einstöku landi. Því var sérstak-
ur vörður haldinn um þjóðhöfð-
ingjann og konungamorð þóttu
þá hixm hættulegasti glæpur.
Nú hvílir skipulag þjóðfélags-
ins fyrst og fremst á hinum ai-
menna kosningarrétti. Á grund-
velli hans stjómar þjóðin sjálf
málum sínum og stjómendur og
embættismenn eru þjónar henn-
ar, en ekki herrar, sem á grund-
velli þjóðarviljans fara með um-
boð sitt, þangað til nýr þjóðar-
vilji, sýndur með nýrri beitingu
hins almenna kosningaréttar, kýs
nýja stjómendur.
Einhver mesti glæpur sem unt
er að drýgja í þjóðfélagi, sem
hvílir á grundvelli hins almenna
kosningaréttar, er því tilraun til
að falsa kosningamar, á einn eða
axman hátt.
Hepnist slík tilraun, særir hún
þjóðfélagið ólífissári, því að hún
raskar gmndvellinum sem þjóð-
félagið er reist á.
Fölsuð kosning þingmanns
getur leitt af sér falsaðan meiri-
hluta á Alþingi, þaxmeð falsaðan
grundvö 11 undir myndun þing-
ræðisstjómar og falsaða löggjöf
heilt kjörtímabil.
Tilraun til að falsa kosningar
til Alþingis á að metast eins og
hin æðstu drottinssvik.
Enginn heiðarlegur borgari má
láta sér óviðkomandi slíka
dauðasynd gegn þjóðfélaginu.
Eins og þegar eldsvoða ber að
höndum, eða annan mikinn mann-
háska, þá eru allir skyldir að
hjálpa og allir telja sér skylt að
láta hjálp sína í té, eins eiga all-
ir alvarlega hugsandi borgarar
að standa á verði gegn þeirri
dauðasynd, sem það er að reyna
að falsa þjóðarviljann, sem er
undirstaða sjálfs stjómarfarsins.
Stórglæpuriim framinn við
Djúp vestra.
Það hefir legið sá grunur á,
að þessi stórglæpur gegn þjóðfé-
laginu, fölsun á kosningaúrslit-
um, hafi verið drýgðiu* á ísafirði
vestra, við kosningai’nar 1923.
Um það skal ekki fjölyrt, né
um þær voðalegu afleiðingar sem
það hefir haft fyrir þjóðina, ef
satt var, því að í það siim var
aðeins um grun að ræða, en enga
vissu, og eins og að bar, var ekk-
ert hægt að sanna.
Nú aftur á móti er ekki um
grun að ræða í þessu efni, held-
ur vissu.
Það er opinberiega sannað, að
stórglæpurinn gegn hinu íslenska
þjóðfélaginu, fölsun á kosningu
tii Alþingis, vai’ framinn, og það
nokkrum sinnum, vestur við Isa-
ljarðardjúp á síðastliðnu vori.
Það sem um' er deilt, er ekki
það, hvort glæpurinn var fram-
inn eða ekki, því að það er full-
sannað, heldur hitt hver eða
hverii’ hafa framið haim.
Fyrir stjórnendur landsins var
það því hin æðsta skylda að
hefjast handa, með hinum allra
röggsamlegustu aðgerðum til þess
að komast fyrir um þennan stór-
glæp gegn þjóðfélaginu.
Því að þótt undanfaiið hafi
tíkast yfirhilmingar glæpa og
fjársvika í stærri stíl en tíðkast
hafa hjá nokkurri annari menn-
ingarþjóð, þá er íslenska þjóðin
samt áreiðanlega ekki svo spilt
orðin af þeirri skálkaskjólspólitík,
að hún þoli það, að hilmað sé yfir
hina allra hættulegustu glæpi
gegn sjálfu þjóðfélaginu.
Enginn vafi má á því leika, að
núverandi landsstjóm hafi haft
á bak við sig alla heiðarlega
borgara í landinu, er hún ákvað
að reyna að finna sannleikaim í
kosningafölsunarmálinu. *
En þai’ sem pólitík var komin
í málið, reið á því að fá óhlut-
drægan mann til raxmsóknarinn-
ar. Var til þess kjörinn sýslu-
maður úr nágrannahéraði, og
það maður, sem íhaldsmenn þess
héraðs höfðu beðið að vera þar
í kjöri á móti núverandi forsæt-
isráðherra, en hann neitaði af
þein-i ástæðu einni, að hann
taldi sér kosninguna ekki sigur-
vænlega.
Af stjómarinnar hálfu er val
rannsóknardómarans óaðfinnan-
legt og síst geta íhaldsmenn
gert það tortryggilegt.
Það átti að vera fullvíst fyrir-
fram, að starf þessa rannsóknar-
dómara, að því að leiða í ljós
sannleikann í þessu stóralvarlega
máli fyrir þjóðfélagið, fengi fulla
samúð allra þeirra, sem opinber
afskifti hafa af málum þjóðfé-
lagsins. *
En það hefir nú reynst á ann-
an veg.
íhaldsblöðin og glæpamennirnir.
Það bar á því þegar í vor, að
íhaldsblöðin, sum a. m. k., voru
mjög uppnæm fyrir því ef minst
var á hin miklu kosningasvik við
ísafjarðardjúp.
Þau gerðu alt sem þau gátu
til að hilma yfir, breiða út ó-
sannar fregnir og gera sem allra
minst úr glæpnum.
Og þau virtust vera því mjög
fegin, Ihaldsblöðin, þegar stjóm
þeirra, sorglegrar minningar,
var búin að koma þessu stór-
glæpamáli fyrir, í sínum rúmgóða
yfirhilmingahandraða.
Þá voru þau ánægð yfir því
hvernig farið var að því að
verja þjóðfélagið gegn opinber-
lega sannaðri dauðasynd gegn
sjálfum grundvelli þjóðfélagsins.
En allra ljósast kemur nú í
ljós hinn innri maður þessara
íhaldsblaða, þegar landsstjómin
lætur hefja rannsókn í málinu,
með vali óaðfinnanlegs rannsókn-
ardómara, með það eitt fyrir ,
augum að reyna að finna sann-
leikann í þessu stórglæpamáli.
Aðalmálgögn íhaldsflokksins j
vestra og syðra, „Vesturland" og ;
„Morgunblaðið“, hafa komið j
fram eins og fullkomnir fjand-
menn þess, að sannleikurinn
komi í ljós í þessu háalvarlega
máli.
Barátta þeirra hefir verið ó-
slitin herferð gegn þjóni réttvís-
innar, rannsóknardómaranum.
Ótal ósannindi hafa þessi Ihalds-
málgögn borið fram til þess að
gera þann mann tortryggilegan,
eða hlægilegan, sem á að leita
sannleik'ans í þessu máli, og sem
vitanlega hefir engan annan til-
gang en að leita sannleikans, til
þess að verja þjóðfélagið fyrir
hinum hættulegustu stórglæpa-
mönnum.
Hinsvegar hafa þessi málgögn
íhaldsflokksins komið fram eins
og beinir málsvarar þeirra manna
sem þyngstur grunur hefir fallið
g. Óteljandi eru þær greinar
orðnar, sem þessi blöð hafa birt
til þess að vekja samúð með
þessum grunsömu mönnum. Aðal-
verkefni þessara aðalmálgagna
íhaldsflokksins, síðustu fjórar
vikurnar, hefir annai’svegar ver-
ið það að halda skildi, að órann-
sökuðu máli, fyrir þá menn, sem
sterkur grunur hefir fallið á að
hafi drýgt dauðasynd gegn þjóð-
félaginu og hinsvegar það að
gera tortryggilega tilraun þjóð-
félagsins til að komast að sann-
leikanum.
Svo alvarleg tíðindi hafa sem bet-
ur fer aldrei gerst fyr í stjóm-
málasögu íslands á þessari öld.
Um alt Island spyrja menn
hverir aðra:
Hvernig stendur á því, að þessi
íhaldsmálgögn berjast þannig
gegn því, að sannleikurinn komi
í ljós í kosningafölsunannálinu
við ísaf j arðardj úp ?
Hvemig stendur á því, að þessi
Ihaldsmálgögn hika jafnvel ekki
við að reyna að gera fulltrúa
réttvísinnar, rannsóknardómar-
ann, tortryggilegan ?
Hvernig stendur á því, að þessi
Ihaldsmálgögn berjast gegn rann-
sókn og því að hæstiréttur fái að
fella hinn æðsta dóm um þetta
glæpamál ?
Hvernig stendur á því, að þessi
íhaldsmálgögn gerast, að órann-
sökuðu máli, vamarmálgögn fyr-
ir þá menn, sem grunaðir em
um hinn mesta glæp gegn þjóð-
f élaginu ?
Hvemig stendur á því, að úr
herbúðum íhaldsmanna heyrast
engar raddir aðrar en þessar
beinu uppreisnarkenningar gegn
þjóðfélaginu, sem „Morgunblað-
ið“ og „Vesturland" flytja — eða
er þessi framkoma þessara I-
haldsblaða í stórglæpamálinu við
ísafjarðardjúp rétt mynd af
hugsunarhætti þeima manna, sem
fara með hin mestu mannafor-
ráð innan Ihaldsflokksins ?
Þjóðin á heimting á að fá
þessum spumingum svarað.
Styrbjöm.
49. blað.
Hérmeð tilkynnist vinum og vandamönnum, að sonur okkar
Valtýr Haukur andaðist hinn 28. október þ. á. eftir . nýaf staðinn
uppskurð.
Guðfríður Jóhannesdóttir.
Guðm. Þorvaldsson.
Litlu Brekku.
Utan úrheimi.
Frá Ítalíu.
Við og við berast út um heim-
inn kynlegar sögur af réttar-
ástandinu á Ítalíu. Sumt mun
vera orðum aukið, en sumt er
samt með vottum og vitnum. Ný-
lega heíir mikið verið skrifað
um hið svonefnda Turatismál, og
erlend blöð og tímarit hafa birt
málsskjölin til þess að sýna við
hverskonar réttarfar Itahr eigi
að búa.
Höfuðatriði málsins eru á
þessa leið.
Turati er frægur ítalskur vís-
indamaður, sem um eitt skeið
stai'faði allmikið fyrir Jafnaðar-
menn, og var alllengi í sama fé-
lagi og Mussolini. Hann er nú
hniginn að aldri og þrotinn að
heilsu. Fascistar sýndu honum sí-
feldan fjandskap og móðganir,
svo jafnvel þjónustufólk hans
fékk ekki að ganga óáreitt um
göturnar. Loks kom þar að, að
Turati bað um leyfi til að mega
ílytja úr landi, og eyða ellidög-
um sínum í Frakklandi, Englandi
eða Ameríku eftir því sem stjóm-
inni þóknaðist. Jafnframt bauðst
hann til þess að skrifa ekki fram-
ar um ítölsk stjómmál, enda var
heilsa hans og kraftar á þrotum.
Borgarstjórinn í Mílanó og aðrir
embættismenn, sem málið heyrði
undir mæltu með beiðni hans, en
stjórnin í Róm synjaði. Þá tóku
nokkrir vinir Turatis sig til og
fluttu hann á mótorbát til Kor-
síku og þaðan fór hann til Frakk-
lands og dvelur þar á heilsuhæli.
Þess má geta að hann lét allar
eigur sínar eftir í landinu og hafa
þær verið gerðar upptækar. En
nú kom eftirleikurinn. Þeir menn
sem hjálpað höfðu honum til að
flýja land voru teknir fastir og
kærðir fyrir föðurlandssvik. Merk-
astur þeirra voru prófessor Ros-
selli, hálærður vísindamaður og
Parri, frægur blaðamaður, sem
þrisvar var sæmdur heiðursmerkj-
um fyrir hreystiverk í heims-
styrjöldinni.
Frægur enskur blaðamaður
kemst svo að orði: „Þegar vér
athugum hinar borgaralegu ,deilur
á Ítalíu, þá er það bersýnilegt,
að hreysti og karlmenska .er
fremur á móti stjóminni en með.
Helstu andstæðingar Mussolinis
eru menn, sem á ótal vígvöllum
hafa úthelt blóði sínu fyrir föður-
landið og eru hlaðnir heiðurs-
merkjum fyrir hreystilega fram-
göngu“.
Ákærandi ríkisins krafðist þess
að Rosselli og Parri yrðu dæmdir
í fimm ára betrunarhússvinnu og
stórsektir að auki. Ennfremur
heimtaði hann að ýmsir aðstoðar-
menn þeirra fengju líka refsingu.
Meðal þeirra var maðurinn, sem
seldi þeim bátinn, vélstjórinn á
bátnum o. s. frv. Roselli og Parri
tóku á sig alla ábyrgðina. Þeir
játuðu hreinskilnislega að þeir
hefðu framið „afbrotið". Rosselli
komst svo að orði í vamarræðu
sinni: „Eg vildi frelsa heiður
föðurlandsins, sem eg elska, með
ÞAKKARÁVARP.
Hjartans þakkir til allra þeirra,
sem sýndu samúð og hjálpsemi í
veikindum, 0g við fráfall konu
minnar Guðrúnar Jónsdóttur.
Hjörleifur Brynjólfsson
Starmýri.
því að bjai’ga lífi eins af þess
merkustu sonum. Mitt líf er
einskis virði, ogef þið viljið taka
það, þá dey eg glaður í meðvit-
undimii um að eg hefi lagt lítið
blóm í heiðurssveig um höfuð
ltalíu, eg hefi unnið fyrir sann-
i'æringu mína, réttlætið, sann-
leikurinn og föðurlandið. Þér
megið dæma mig eins hart og
þér viljiö, eg ætla ekki að verja
mig framar, athöfnin talar“. Við
málareksturinn, var beitt allskon-
ar ofbeldi, sem er óskiljanlegt
fyrir norrænar þjóðir, sem vanai’
eru öryggi í dómsmálum. En í
hvert sinn, sem sakbomingar töl-
uðu æpti lýðurinn fagnaðarópi
fyrir þeim — en Mussolini lét
tvöfalda lífvörð sinn.
Þegar átti að kveða upp dóminn
héldu dómaramir ráðstefnu í
fjóra klukkutíma og síðan kváðu
þeir upp dóminn og dæmdu hina
ákærðu í tíu mánaða fangelsi, en
þó þannig, að þeir væru þegar
búnir að taka út átta mánuði af
því fyrir gæsluvarðhald og önn-
ur persónuleg óþægindi, er þeir
höfðu hlotið vegna málsins. Þessi
dómur kom flestum Itölum á
óvart, þeir voru orðnir svo vanir
að sjá dómarana dæma eftir því,
sem Fascistum þóknaðist, en í
þetta sinn voru dómaramir menn
með hjartað á réttum stað. Þeir
hlustuðu aðeins á raddir sam-
viskunnar, réttlætisins og mann-
úðarinnar. Þeir voru fúsir á að
fórna öllu fyrir sannfæringu sína.
Enda koin þeim það í koll, því
þeim hefir verið vikið frá em-
bættum, enda þótt dómarar séu
óafsetjanlegir samkvæmt lögum
Italíu. Mörg stórblöð vestrænna
og norrænna þjóða, hafa flutt
margar greinar um þetta mál,
og ei- ekki laust við, að sum
þeirra vilji draga það í efa, að
ítalía megi teljast siðað ríki, eins
og réttarfari þess er háttað nú
á dögum. H. H.
-----0----
Alþingishátíðamefndin hefir
skipað tvær undimefndir, á önn-
ur að athuga og gera tillögur um
söng og hljóðfæraslátt á hátíð-
inni en hin á að gera tillögur
um hátíðakvæði og dæma um þau.
I fyrri nefndinni eiga sæti Ámi
Thorsteinson, Jón Laxdal, Sigfús
Einarsson, Páll ísólfsson og Jón
Halldórsson, en í hinni síðari Sig-
urður Nordal, Ámi Pálsson og
Guðm. Finnbogason.
Stjórnin hefir sent Stefán
J. Stefánsson hæstaréttarmála-
færslumann og Þorlák Einarsson
bókhaldara hjá lögreglustjóra, til
þess að rannsaka embættisrekst-
ur Einars M. Jónassonar sýslu-
manns í Barðastrandarsýslu.
Bernharð Stefánsson alþm. á
Þverá er nýkominn til bæjarins
til þess að starfa í landbúnaðar-
nefndinni.