Tíminn - 04.02.1928, Blaðsíða 3

TIMINN
21
Ritstjórn Tímans
Vegna þráláts lasleika tekur
ritstjóri Tímans sér hvíld frá
ritstörfum um stundarsakir. 1
forföllum hans annast Gísli Guð-
mundsson stud. mag., Stýri-
mannastíg 3, ritstjóm blaðsins.
lands og annara landa til manna,
sem fai-a til útlanda til alþjóðargagns.
7. Að liafa á hendi yfirstjórn sjóða,
sem efla eiga listir og vísindi, enda
sé henni falið það í stofnskrám
þeirra.
Tilgangurinn með frv. er að koma
meira skipulagi á ofangreind mál, e.n
liingað til hefir verið.
14. Frv. nm helmild íyrir stjómina
að reisa betrunarhús og letigarð. 1.
gr. liljóðar svo: „Landsstjórninni skal
heimilt, að verja af ríkisfé alt að
100 þús. kr. til að kaupa land og
láta reisa betrunarhús og letigarð,
þar sem skilyrði þykja góð, til að
fangar og slæpingjar, sem ekki vilja
vinna fyrir sér eða sinum, geti stunjf-
uð holla og gagnlega vinnu“. Er frv.
m. a. borið fram vegna þess, að
fangahúsið í Rvík er nú talið með
öllu ónothæft.
15. Frv. um breytingu á hegningar-
lðggjðiinni og viðauka við hana. í
frv. eru. mörg merkileg ákvæði. Er
ætlast til að fangavist með vinnu-
skyldu komi í stað vatns- og brauð-
reísingar, og er þar farið eftir
reynslu annara þjóða. Hegning er
lögð við slœpingshætti (þ. e. ef full-
hraustir menn vinna eigi fyrir sér
og verða öðrum til þyngsla) og fjár-
hættuspilum. Ýms önnur ákvæði eru
um þá menn, sem ekki stunda heið-
arlega atvinnu.
16. Frv. um heimild handa stjóm-
inni til ríkisrekstrar á viðvarpl. Er
frv. þetta samið af nefnd, sem stj.
skipaði til að gera till. um viðvarps-
málið, en í henni ?ru Gísli J. Ólafs-
son landsímastj.. Jón Eyþórsson
veðurfræðingur og Páll E. Ólason
prófessör. Hefir hún samið ítarlegt
álit. Samkv. tilboðum sem stj. hafa
borist, gerir nefndin ráð fyrir, að
koma megi upp sæmilegri víðvarps-
stöð fyrir y2 milj. kr. Hyggur hún,
að á 5. ári muni stöðin sjálf geta
borið rekstrarkostnað að meðtöldum
afborgunum af stofnfé. Telur hún, að
nú muni vera í landinu 7—800 víð-
varpsnotendur en þeim mundi á 5
árum fjölga upp í 5000. Árlegt afnota-
gjald áætlar hún 50 kr. á 1. ári, sem
fari lækkandi niður í 32 kr. á 5 ár-
um. Landsiminn á, samkv. frv. að
annast rekstur viðvarpsins.
17. Frv. um eftirlit með verksmiðj-
um og vélum. Eru þar höfð til hlið-
sjónar þau öryggisákvæði, sem erl.
þjóðir telja nauðsynlegt að setja um
vélaiðju.
18. Frv. úm bæudaskóla. Lýtur það,
að því að heimila stj. í samráði við
Búnaðarfél. að gera ýmsar breyting
ar á bændaskólanum á I-Iólum: Að
auka verklegt nám, bæta við undir-
búningsdeild með lýðskólafræðslu og
reka skólabúið fyrir reikning ríkis-
ins.
19. Frv. um síldarmat. þetta frv. er
samið af nefnd, sem til þess var skip-
uð í árslok 1926.
20. Frv. um smíði og rekstur strand-
ferðaskips: Heimild handa stj. að láta
smíða eða kaupa 4—500 smál. gufu-
skip til strandferða. Á það að hafa
70—80 tenningsmetra kælirúm og geta
flútt 40—50 farþega. Stj. sé heimilt að
taka lán til að kaupa skipið.
21. Frv. um dýralækna. Dýralækn-
um sé fækkað niður í tvo. Er frv.
þetta liður í viðleitni stj. til að leggja
niður embætti, sem hægt er að kom-
ist af án.
22. Frv. um friðun skóga og kjarrs.
Gömul lög um þetta efni eru orðin
úrelt.
23. Frv. til hjúalaga. Nd. skoraði i
fyrra á stj. að endurskoða hjúalög-
gjöfina, og samkv. þeirri áskorun er
frv. fram borið.
24. Frv. um lifeyri fastra starfs-
manna Búnaðarfél. íslands. Samkv.
málaleitun frá stjórn Búnaðarfél, er
hér lagt til, að ákvæði um lífeyris-
sjóð embættismanna og ekkna þeirra
skuli einnig gilda um fasta starfs-
menn Búnaðarfél.
25. Frv. um laun embættismanna.
Akvæði um dýrtíðaruppbót á að
framlengja til 1930, en ætlast til að
milliþinganefnd endurskoði launa-
lögin.
26. Frv. um að framlengja tll 1030
heimild fyrir stj. að innheimta ýmsa
tolln og gjöld með 25% genglsvlð-
auka.
27. Fvr. um íramlenging verðtoils
til 1930. þykir stj. eigi á það hætt-
andi að svifta ríkissjóð þessum tekj-
um.
28. Frv. um heimild fyrir stj. að
byggja hús fyrlr opinberar skrif-
stofur. Telur stj. að mikill hagnaður
sé að því að færa skrifstofumar sam-
un ,enda séu þær ríkinu alldýrar i
því húsnæði sem þær nú hafa.
29. Frv. um fræðslumálanefndir.
Frv. er um það, að skipaðar séu yfir-
frœðslunefndir er hafi umsjón með
bama- og unglingaskólum.
30. Frv. um friðun þingvalla. Skulu
þingvellir, með tilgreindum takmörk-
um, vera friðlýstur helgistaður. Skal
landið varið fyrir ágangi búfjár, en
skógurinn og villidýr þau, er þar
kynni að geta þrifist, algjörlega frið-
uð. Ekkert jarðrask má eiga sér
stað og engin mannvirki gera nema
með sérstöku leyfi. Staðurinn sé
ævarandi eign íslensku þjóðarinnar.
31. Frv. um eignar- og notkunarrétt
hveraorku. Frv. þetta er um rétt j
landeigenda til hveraorku og tak- j
markanir á lienni. það er komið
fram samkvæmt þál. frá síðasta
þingi.
32. Frv. um gagnfræðaskóla Reykja-
víkur. þetta frv. er fram komið til
að bæta úr alþýðufræðsluþörfinni í
höfuðstaðnum. Gert cr ráð fyrir
tveggja ára námi, bóklegu og verk-
legu. M. a. sé kent: steinsmíði, jám-
og trésmíði, netabæting, fatasaumur
og matreiðsla. Nemendur eru sjálf-
ráðir um val námsgreina — i sam-
ráði við skólastj. — Ekki er gert ráð
fyrir, að bygt sé sérstakt hús fyrir
skóla þennan í bráð. Skólastjóri sé j
skipaður með föstum launum, en að ;
öðru leyti ráðnir stundakennarar. j
Nemendur greiði skólagjald, en ríkis- !
sjóður og bærinn leggi fram rekstr-
arkostnað, 1500 kr. fyrir hverja 20
nemendur.
33. Frv. um varðskip landsins og
skipverja á þeim. Eru í frv. þessu
breytingar á varðskipslögum síðasta
þings. Starfsmenn skipanna skulu
ráðnir en eigi skipaðir og laun skip-
stjóra lækkuð. Stjórnin hefir gert it-
arlcgar ráðstafanir um sparnað við
j varðskipin og hefir áður verið gjörr
frá þeim skýrt hér í blaðinu.
34. Frv. um vemd atvinnufyrir-
tækja gegn óréttmætum prentnðum
ummælum. þar er svo ákveðið að
hlutafélög, samvinnufélög og opin-
ber atvinnufyrirtæki skuli njóta
sömu lagaverndar og einstakir menn,
gegn óréttmætum prentuðum ummæl-
um, er hnekkja atvinnurekstri þeirra.
En dómstólar hafa undanfarið litið
svo á, að einstakir menn væru rétt-
liærri, þegar um slíkt er að ræða.
----o----
Fréttir.
Gestir í bænum: Ólafur LárusBon
kaupstjóri Skagaströnd, Halldór Ás-
grímsson kaupstjóri Borgarfirði, Karl
Finnbogason skólastjóri Seyðisíirði,
Hannes Pálsson bóndi Undirfelli, þór-
arinn Ámason bóndi Miðhúsum i
Reykhólasveit, Sigurður Sigurðsson
búfræðingur Múla í þorskafirði, Finn-
bogi Guðmundsson skipstjóri Finn-
bogastöðum í Trékyllisvík, þórarinn
Soebeck smiður Reykjarfirði, Guð-
mundur Jónsson Ljárskógum í Döl-
um, Helgi Lárusson s Kirkjubæjar-
klaustri, Kristján Jónsson frá Garðs-
stöðum á ísafirði, þórólfur Sigurðs-
son ritstjóri frá Baldursheimi, þor-
steinn þoi-steinsson sýslumaður í
Dalasýslu, Sveinbjöm Lárusson bíl-
stjórí Akureyri, Guðbrandur Jónsson
Spákelsstöðum í Dalasýslu.
Dánardægur. 25. f. m. lést hér í bæ
Jóhannes Kjartansson verkfræðingur,
sonur séra Kjartans Helgasonar í
Hruna. Jóhannes heitinn var 27 úra
\- ; Íj tlb i O ð
Fyrir 1. mars n. k. er óskað eftir tilboðum í að steypa hér
staðnum: 485 holræsapípur 9 þuml. víðar og 80 cm. langar
710 _ 12 — _ _ 80 — —
75 — 15 — _ _ 80 —. —
1000 — 6 — _ _ 63 — —
400 _ 5 — _ — 63 — —
25 holræsabeygjur 6 — —
15 — 5 — —
Tilboðin miðist við það, að bærinn leggi til allan sand í píp-
urnar og húsnæði til að steypa þær í en tilboðsgerandi alt ann-
að, sem þarf til að fullgera pípumar. Verkið skal unnið á tíma-
bilinu frá 1. apríl til 1. ágúst 1928.
Tilboðin séu merkt „Holræsanefnd Siglufjarðarkaupstaðar"
Siglufirði, 11. jan. 1928.
Holræsanefndin.
gamall, mikill efnismaður, og hafði
lokið verkfræðiprófi í Noregi. Síðan
í fyrravetur gegndi hann kenslu-
störfum við Mentaskólann.
Enskur togarl strandaði hjá Sand-
gerði 23. f. m. Skipshöfnin bjargað-
ist nauðulega með þeim hætti að
nokkrir menn úr landi festu streng
við sig og óðu út i brímið svo langt,
að þeir gátu kastað taug út í skip-
ið. Skipið er ónýtt.
Skýrsla er nú komin út eftir séra
Björn þorláksson, um áfengisúthlutun
lækna og lyfjabúða úrið 1926. Hann
var, svo sem kunnugt er, skipaður
af stjóminni til þess að athuga þau
efni. Skýrslunnar verður nánar getið
síðar.
Bæjarstjórnarkosnlngar fóru fram
hér í bænum 28. f. m. þrír listar
voru í boði: Frá Jafnaðarmönnum
(A-listi), Frjálslynda flokknum (B-
listi), og íhaldsmönnum (C-listi). A-
listinn hlaut 2402 atkv. og kom að
2 mönnum: Sigurði Jónass>mi og
Kjartani Ólafssyni. C-listinn fékk
3207 atkv. og 3 fulltrúa: Magnús
Kjaran, Theódór Líndal og frú Guð-
rúnu Jónasson. B-listinn kom eng-
um að. — Sama dag voru kosnir 2
fulltrúar í bæjarstjóm á Seyðisfirði:
Sveinn Árnason af lista íhaldsmanna
(207 atkv.) og Guðmundur Bene-
diktsson af lista verkamanna (179
atkv.).
Verðlnunasamkepnl. Landsfundar-
nefnd kvenna í heimilisiðnaðarmál-
um biður þess getið, að fresturinn
um verðlaunasamkepni að teikning-
um íslenskra húsgagna sé lengdur til
1. apríi n. k. — Verðlaunin eru 400
krónur.
Skjaldarglíma Ármanns var háð 1.
þ. m. þátttakendur vom 14. Skjöldinn
vann Sigurður Thorarensen frá
Kirkjubæ á Rangárvöllum; ungur
Jörðin
Stóra-Hof í Gnúpverjahreppi fæst
til ábúðar í næstu fardögum, og
kaups ef um semur.
Upplýsingar gefur bankastjór-
inn á Selfossi.
Islandssaga
Jónasar Jónssonar, annaS hefti,
er nú komin út endurprentuð.
Hún er seld í flestum kaupfélög-
um úti um land og nokkrum bóka
búðum. 1 Reykjavík fæst hún í
Bókabúðinni á Laugavegi 46,
Bókaverslun Þór. B. Þorláksson-
ar, Bókaverslun Þorsteins Gísla-
sonar, Bókaverslun Arinbjarnar
Sveinbjarnarsonar. í Hafnarfirði
hjá Einari Þorgilssyni og Þor-
valdi Bjarnasyni. Verð kr. 2,50.
maður og áður óreyndur. 2. verðlaun
fékk þorgeir Jónsson frá Varmadal,
en Ágúst bróðir hans 3. verðlaun. 1.
verðl. fyrir fegurðarglímu fékk Jörg-
en þorbergsson, en þorgeir Jónsson 2.
verðl.
Prestskosnlng á Útskálum fór fram
29. f. m. Eiríkur Brynjólfsson cand.
theol. hlaut 233 atkv., sr. Ásmundur
Guðmundsson skólastj. á Eiðum 158,
Ólafur Ólafsson cand. theol. 125, Ein-
ar Magnússon cand. theol. 124, sr.
Guðm. Einarsson á þingvöllum 17 og
sr. þorsteinn Kristjánsson í Saqð-
lauksdal 6. 6 seðlar voru ógildir.
Kosningin er ólögmæt.
-----o-----
Eggerz, að um það væri að ræða,
að láta hegningarlögin ná til sak-
lausra kjósenda. Þeir væru ekki
sakaðir fyrir neitt. Gaf hann síð-
an mjög ítarlegt yfirlit yfir þær
misfellur, sem verið hefðu á
kosningum vestra um nokkurra
ára skeið. Vék hann fyrst að
kosningunni 1919, þar sem sann-
ast hafði, að maður að nafni
Bjarni Bjamason á Isafirði hafði
boðið mútur Jóni A. Jónssyni til
stuðnings. Kjörbréfanefnd hefði
látið uppi það álit á þingi 1921,
að nauðsyn bæri til að rannsaka
þær kærur, sem komið höfðu fram
um féboð og annað óheiðarlegt at-
hæfi. En rannsókn hefði aldrei
fram farið. Þá hefði átt að skjóta
skálkunum skelk í bringu, en í
stað þess hefði stjómin með að-
gjörðaleysi sínu, gefið þeim
hvatningu til að halda áfram upp-
teknum hætti.
Jón Þorláksson reyndi að bera
skjöld fyrir Ihaldsflokkinn, en
viðurkendi þó „að kalt hefði and-
að til rannsóknardómarans“. En
það lést hann forðast að hugsa
illa til nokkurs þeirra, sem við
Hnífsdalsmálið eru riðnir, fyr en
dómur væri fallinn. Andúðina
gegn rannsóknardómaranum vildi
hann skýra á þá leið, að Ihalds-
menn hefðu eigi getað trúað
þeirri hrakmensku á þá „með-
bræður“ sína í Hnífsdal, að þeir
hefðu falsað atkvæði.
Tryggvi Þórhallsson forsjetis-
ráðherra talaði um leiðangur
Magnúsar Guðmundssonar á
Strandir í sumar, er hann fylgdi
Bimi Magnússyni til kosninga-
funda. En í þeirri för hafði Bjöm
í vörslum sínrnn atkvæði, er síð-
ar reyndust fölsuð. Benti ráðheri’-
ann á, að það væri leiðinlegt fyr-
ir M. G., er þá var dómsmála-
ráðherra, að hafa haft slíkt föm-
neyti. Beindi hann til M. G. fyrir-
spum um, hvort honum hefði ver-
ið kunnugt um þessi atkvæði, en
M. G. varð fár við, og sagðist
þurfa að fara í mál út af þeirri
fyrirspum.
Tóku nú mjög að hitna um-
ræður. Áttust þeir við um hríð
dómsmálaráðherra og Öl. Thors,
og hugðist ráðherrann að skýra
fyrir Ólafi, hví Englendingar
tækju svo hart á kosningasvikum
sem þeir gjöra, nefnilega af því
að þjóðarmeðvitundin fyrirliti þá,
sem hefðu rangt við í leik. Fann
ólafur ástæðu til þess að lýsa
allnákvæmlega kostum ráðherr-
ans og löstum. Enn töluðu Jó-
hann Jósefsson og Magnús Jóns-
son af hálfu þeirra, sem sam-
þykkja vildu kosninguna. Hélt Jó-
hann því fram, að fölsunin kæmi
ekki við lögmæti kosningarinnar.
Réðust þeir báðir, Jóhann og
Magnús, mjög að dómsmálaráðh.
og ryfjuðu upp samþykt þá, er
Ed. gjörði. 1926, er Nýi sáttmáli
var til umræðu. En ráðherrann
sýndi fram á, að sú samþykt
hefði verið meirihluta deildarinn-
ar til vanvirðu, en eigi sér. Magn-
úsi gjörði hann skil með því að
rekja stjómmálaferil hans að
nokkru og ryfja upp ummæli J.
Þ. um hann á þinginu 1921; en
þá var J. Þ. eigi sérlega hrifinn af
þessum flokksbróður sínum. Þá
notaði og ráðherrann tældfærið
til þess, að minnast á fyrirspum,
sem M. J. hafði borið fram um
aukastörf ráðherranna. Nefndi
hann mörg dæmi um aðstöðu
Ihaldsmanna annarsvegar en
Framsóknarmanna hinsvegar til
bitlinga. Komst haxm að þeirri
niðurstöðu, að M. J. væri sjálfur
allfrekur til aðdrátta og ætti erf-
itt með að skilja, að menn vildu
vinna störf kauplaust, eins og
ráðherramir gjörðu nú.
Svo fóru leikar, að kosning
Jóns Auðuns Jónssonar var sam-
þykt með 22:11 atkv. 8 greiddu
eigi atkvæði.
Þegar litið er á kosninguna í
Norður-ísafjarðarsýslu, ber fyrst
og fremst að festa sjónir á tveim
meginatriðum: Fyrst því að þetta
er í fyrsta sinn, sem sannast hef-
ir á íslandi, að atkvæði hafi verið
fölsuð við Alþingiskosningar og í
öðru lagi að slíkt má aldrei koma
fyrir aftur. Um það em flestir
sammála, að Jón A. Jónsson muni
hafa haft meiri hluta réttmætra
atkvæða, þótt hinsvegar sé eigi
örvænt um, að fylgismenn hans
kunni að hafa beitt fleiri óleyfi-
legum meðulum en upp hafa kom-
ist. En svo framarlega, sem Is-
lendingar vilja varðveita það
þjóðskipulag, sem hvílir á frjáls-
um vilja kjósenda, verður að búa
svo um hnútana, að héðan af þori
enginn að falsa atkvæði. Það má
ekki eiga sér stað lengur, að þeir
sem styðjast við fölsk atkvæði
hafi alt að vinna, en engu að tapa.
Þeir verða að eiga meira á hættu
! en það, að hin sviknu atkvæði
verði dæmd ógild, því að það er
! í rauniimi engin áhætta. Hin eina
! sjálfsagða hegning á þann sem
sigrar í óheiðarlegri baráttu, er
sú, að standa reikningsskap óhæf-
unnar frammi fyrir kjósendum.
| Eins og kom fram í umræðun-
! um á þingi, verður eigi neinu
dróttað að Jóni A. Jónssyni um
það, að hann hafði sjálfur átt
hlut að máli um kosningasvikin.
Vonandi er hann saklaus af því.
En hver sem vill getur íhugað
það, hvort óhlutvandir flokksfor-
ingjar og frambjóðendur munu
eigi sjá sér framvegis leik á
borði að láta óbreytta liðsmenn
fremja svik og dylja sinn þátt í
þeim.
Hefði kosning Jóns A. Jónsson-
ar verið feld á Alþingi nú, hefði
verið lagður gnindvöllur þeirrai'
reglu, að engan mann mætti taka
inn í þingið, sem fengið hefði
svikið atkvæði sér til framdrátt-
! ar. Þá væni kosningasvik orðin
áhættumeiri en svo, að ætla
mætti, að nokkur frambjóðandi
j vildi stuðla að þeim, og þá gátu
fylgismenn hans átt á hættu að
þau yrðu honum bjarnargreiði.
En má telja tvö atriði, sem
! hljóta að vera öllum hugsandi
mönnum alvarlegt áhyggjuefni.
| Annað er þá þungi grunur, sem
í leikur á því, að kosning J. A. J.
j sé eigi fyrsta svikna kosningin,
1 sem átt hefir sér stað vestra.
: Vafalaust munu margir spyrja:
j Er það satt að úrslit kosningar-
! innar á Isafirði 1923 hafi oltið
á fölsuðum atkvæðum? Og jafn-
| skjótt vaknar önnur spurning: Er
1 það satt, að fölsuð atkvæði hafi
! ráðið því, hverjir fóru með æðstu
| stjórn á Islandi alt síðastliðið
kjörtímabil? Ennþá veit enginn,
hve langt óhæfan hefir gengið.
Nú síðast, meðan umræðumar um
kosninguna stóðu yfir í þinginu,
lýsti dómsmálaráðherrann yfir
því, að rannsóknardómarinn væri
nýbúinn að finna 2 falsaða seðla
í Utankjörstaðaratkv. Stranda-
sýslu.
Hitt atriðið er hin raunalega
aðstaða Ihaldsflokksins til Hnífs-
dalsmálsins. Sá flokkur hefir und-
anfarið tekið vægum tökum á
kosningamisfellunum vestra. —
Ilnífsdalsmálið var að sofna í
höndum fyrv. stjómar. Þetta af-
skiftaleysi eitt væri ærin ástæða
til að áfella Ihaldsflokkinn. En
ekki er nóg með það. Jafnskjótt
og sköruleg rannsókn er hafin
lýstur upp ópi hvarvetna í blöð-
um Ihaldsmanna. Þau óvirða
rannsóknardómarann, Sá maður,
sem flestum fremur átti að sýna
hæversku í máhnu, Jón A. Jóns-
son, hefir í frammi ósvífni fyrir
réttinum. Enginn einasti af for-
ráðamönnum íhaldsfl. leggur rétt-
vísinni opinberlega liðsyrði. Þeim
mun heldur eigi hafa dulist það,
Ihaldsmönnum, 1 umræðunum á
Alþingi, að þeir höfðu vont mál
að verja og illa hafði verið á því
haldið.
En jafnvel þó að heill stjóm-
málaflokkur standi vörð um fals-
arana í Norður-Isafjarðarsýslu,
tekst þjóðinni vonandi að forða
hinum almenna kosningarrétti frá
yfirvofandi hættu.
Framsóknarflokkurinn hefir nú
kosið forsetana þrjá: Magnús
Torfason, Benedikt Sveinsson og
Guðm. ólafsson í nefnd, til þess
að íhuga, hver ráð séu til að koma
í veg fyrir kosningasvik fram-
vegis. X.
----o------