Tíminn - 21.04.1928, Qupperneq 4

w
tXHIttB
Bókaútg-áfa
á Akureyri
Þorsteinn M. Jónsson á Akur-
eyri er orðinn langmerkastur allra
íslenskra bókaátgefenda, að Sig.
Kristjánssyni undanskildum. Þor-
steinn virðist hafa skilið hið há-
leita hlutverk útgefandans, og
hann gefur aðeins út bækur um
íslensk efni, þjóðlegar og alþýð-
legar bækur. Nýlega hafa komið
frá honum þrjár bækur, sefn all-
ar eiga það skilið að á þær sé
minst.
Þar er fyrst að nefna þjóðsögu-
safnið „Gráskinnu“, sem vafar
laust verður vinsæl bók hjá þjóð-
inni. Merkasti kaflinn í bókinni
eru fyrirburðasagnir Snæbjamar
í Hergilsey, sem prófessor Sig-
urður Nordal hefur safnað, en
auk þess eru þar margar skemti-
legar og fróðlegar sögur.
Þá er önnur bók „Líf og blóð“
eftir Theódór Friðriksson. Hún er
að vísu ekki mikið listaverk, en
engu að síður merkileg, því hún
sýnir hvemig ómentaður alþýðu-
maður hugsar og skrifar, og mér
þykir næsta ólíklegt að nágranna-
þjóðir vorar sýni betri bækur,
eftir menn í hans stöðu. Þessi
bók og ritverk Kristínar Sigfús-
dóttur sýna Ijóst hve mikill bók-
mentalegur þróttur er enn til tljá
íslenskri alþýðu.
Þá er þriðja bókin, leikritið
„Dauði Natans Ketilssonar" eftir
frú Elínu Hoffmann. Þessi bók er
einstæð í bókmentum vorum.
Höfundurinn er dönsk kona, sem
ólst upp á Islandi til fermingar-
aldurs, og sem síðan hefir elskað
ísland sem fóstru sína. Hún kom
aftur til Islands er hún var rosk-
in kona, og hafði um langt skeið
tekið þátt í hinu glæsilega sam-
kvæmislífi Kaupmannahafnar, en
engu að síður fanst henni jafn-
an Island vera hennar heimaland,
og hún valdi sér yrkisefni úr
rammíslenskri sögu. Það má deila
um hversu vel henni hefur tekist
að leiða Natan og Rósu fram á
sjónarsviðið, en um eitt getum
vér verið sammála, að sem útlend-
ings verk er bókin snildarleg. En
undarlegt er, að það skuli vera
dönsk kona, sem fyrst tekur þetta
há„dramatíska“ efni til meðferð-
ar.
Á síðasta hausti gaf Þ. M. Jóns-
son einnig út bók um Vilhjálm
Stefánsson landkönnuðinn fræga,
eftir dr. Guðmund Fixmbogason.
Þessarar bókar hefir áður verið
minst í Tímanum, enda er hún
snildarverk og hefir verið mikið
lesin af alþýðu. Væri vonandi, að
Þorsteini endist aldur til að gefa
út enn margar góðar þjóðlegar ís-
lenskar bækur og að þjóðin kunni
að meta það, sem henni er gott
gert, svo hún kaupi þessar bæk-
ur, lesi þær og styðji með því að
útgáfu nýrra góðra íslenskra
bóka. H. H.
----«•---
Bréfkafli
------ Frh.
í gærkvöldi lauk eg við að lesa
þennan dæmalausa „Veíara frá
Kasmír“. Sá lestur gekk nú ekki
„sporlaust" yfir mig.
Mig dreymdi stóran draum í nótt,
og langar mig, ritstjóri góður, að
segja þjer drauminn.
það dreymdi mig, að eg þóttist
staddur þar sem heitir á „Blómstur-
völlum ónáttúrunnar". Sé eg þá hvar
tvær konur koma í móti mér. þær
heilsa mér, sem ekki er nú í frásögur
færandi.
Önnur þeirra var feit og montin*), og
það fanst mér á tali hennar og fasi
sem hún mundi vanþakklát og
heimtufrek. Eftir nokkra viðræðu vék
eg mér að henni og segi rétt svona:
„Með leyfi að spyrja, eruð þér ekki
gift kona — eiginkona". Hún kvað
þess rétt til getið.
Hin konan var að sjá bein and-
stæða við giftu konuna. Hver dráttur,
hver hreyfing og mál benti á auð-
*) Leturbreytt orð og setningar er
að hugsun til tekið úr „Vefaranum".
Kr. Sig.
| mýkt, litiUatti og iómíýaL Hún vai
sem ímymi sj aiisaineituuar og birt-
ing Uins æðsta og göíugasta kven-
dóms. Eg varö svo gagntekinn ai
ágæti iieimar, aö mér sást yíir allax
kuiteisisreglur, en spyr svona íbr-
máialaust: „þú ert þú vænti eg ekki
skækjan, sem hann Halldór Kiljan
Laxness dáir rnestV” „Jú, reyndar",
segir hún. „Sá biessaði maður". Og
þegar hún kvaddi mig, mátti iesa
tórnfýsina úr augnaráöinu, en eg
stóð sem sleini iostinn. Loks áttaöi
eg mig, en mér lá við aö orga al
iðrun og greinju, þvi að eg vissi að
nú haiði eg slept fyrirtaks tækiíæri
aö syndga Mér haiði aldrei iiðið ver
á æii minni og eg komst að þeirri
niöurstöðu, að aldrei er maSur grip-
inn jaln sárxi lðrun og þegar maður
heíir slept góðu tækiiæri að syndga
og mér lanst alt ólán heimsins sprott-
ið af því að monnina skortix bug-
rekki tii að syndga.
það má vera að i svefni verði öfg-
ar liugsunarinnar meiri en í vök-
unni, en nokkuð var það, að eg varð
svo gagntekinn örvingiun, að mér lá |
viö að týna lífinu. Eg veiti þessu j
fyrir mér og komst að þeirri niður- j
»stöðu, að sjálismorð ox í rauninni
ekki hxyllilegri athðfn íyrir þann :
er íremur, en sem því svarar að j
borða eina sneið ai brauði með ;
rullupylsu.
En lííið og dauðinn teygðu mig
þarna á milli sín eins og hráblautt
skinn, þvi að nú skaut upp þeirri
hugsun, að mér þótti sárast að deyja
áu þess að haia nauðgað einni ein-
ustu kvensnlit, eða bitið karlmnnn ó
barkaan.
Mér varð nú i þessum öriagaleik
iitið til himins svo sem i þvi skyni
að sjá hvort æðri máttarvöld tækju
hér ekki 1 taumana, þvi að hvað
mátti „vesalingur minn“. Eg sá þá að
iiimininn var íyrix oían alt bláx eins
og gnð. Varð eg gripinn skelfingu,
þvi að þetta liaíði eg aidrei hugsað
mér, að guð gæti orðið svona á lit-
inn. Mér duttú blámenn í hug. Eg
haíði aldrei heyrt getið um neinn
sérstakan lit á guði.
Alt i eihu var eg lagður af stað
heim tii konunnar minnar, svo sem
í þvi skyni, að hún kynni að geta
slegið á þetta hugsanarugl og lækn-
að mig, því að konan er eins og
voðalega stór lækningabók i hómó-
patiu, en þá er alt i einu sem hvísl-
að að mér: „Sá sem krefst þess að
konan sé eitthvað annað og meira en
kynferðisvera og bameignavél, hann
er saurliisisseggur eða vitíirringnr,
og sá eg, að hið fyrra jók ekki orðs-
tír minn, og litlu eða engu betra
að verða máske sendur á Klepp. Eg
röiti þó áfram án þess beint að vita
i hvert halda skyldi. Alt i einu þykist
I eg staddur heima, en eg sótti ekki
; vel aö konunni minni. Hún haföi þá
j notað tækifærið meðan eg var hyergi
í nærri að gera nokkuÖ, sem hún mátti
| ekki, þvi að konan getux alðrei átt
| æðra takmark í lili slnu en nota
| tækiiærið til þess að stela af sklln-
j ingstrónu.
! Menn geta nú ímyndaö sér hversu
I mér brá. Eg haíöi treyst konunni
j minni, en sá nú hversu eg haföi ver-
ið hlektur. En nú haföi blekkingunm
I veriö svift burt og eg horföi á ná-
: kaldan veruleikann, en ef blekking-
i unni er svilt buxt og maðurinn sér
; sjálfan sig, þá fer honum eins og
j skoffininn, hann uppgötvax, að hugg-
j un finst hvorki á himni né jörðu og
j deyr. Eg fann, aö þessi ályktun fól
i sér gullkom vitskunnar, og eg dáö-
ist aö skoffíninu. HvaÖ það gat ver-
ið gáfað. Liklega af því, að þaö verð-
ur til með nokkuð óvenjulegum
hætti.
Mér fanst nú í draumnum, sem
komið væri íram á sumar og æmar
mínar bornar. Eg hefi alt af haft
unun af íé og ráfa nú í öngum mín-
um út i hagann, því að hvað er til á
jörð vorrl æðra, fullkonmara og hell-
agra en drifhvít sauðklndin & há-
sumardegi. En rétt sem eg er kom-
inn þangað, sé eg hvar konan mín
kemur á eftir mér þess erindis að
biðja mig fyrirgefningar á brotinu.
Eg vissi að það var talið fagurt að
sýna þeim iðrandi brotlegu umbun
og miskunnsemi, svo eg lofa því há-
tíðlega. Mér varð litið til himins svo
sem í því skyni, að þeir tækju eftir
mér þar uppi, því þegar Kristur
skipar guði að vera miskunnsamur,
velur hann honum mennina til fyrir-
myndar, og þama hefðu þeir átt að
geta séð mig. — —
En í þessu vaknaði eg og varð
íegnari en frá megi segja. Eg komst
að þeirri niðurstöðu, að eg mundi
hafa lesið mér til óbóta kvöldið áð-
ur, eins og Sigga Pé er látin segja
við Stein Elliða, og finst mér það
besta setningin í bókinni“.
Kr. Sig.
...■
Til handavinnupróls í Kennara-
skólanum komu i vor 999 munir,
þar af 352 bundnar bækur. — Kenn-
ari er Halldóra Bjamadóttir.
M«ð hinni gðmln, viðariwaadit
og égætu gnOayOrn.
Herkules þakpappa
sem framleidd er á yerknmOJn
vorri „Dorthetsminde“ frft þyi
1896 — þ. e. í 80 ár — hnfa
nú verið þaktir í DanmOrkn og
íilandi
ca. 30 mllj. fernuBtra
Fæst alstaðar & Islandi
Hlntafélagfð
)m iiillte fiirlfór
Köbenhavn K.
.--------J
„Siðleysi
kiniingslfapaiias“
Eg var að lesa „Siðleysi kunn-
ingsskaparins" í fhaldsmálgagni því
er Ární frá Múla stýrir. Reynir hann
þar að vekja samúð, með afbrota-
mönnum, sem hlíft er vegna kunn-
ingsskapar. Og notar til þess dæmi
Ásdísar ó Bjargi og Ingjalds í Her
gilsey, þar sem þau hjálpa Gretti og
Gísla. Að færa þessi dæmi yfir á yfir-
iiilmingu og aðgerðaleysi yfirvald-
anna gagnvart fjárbrallsglæpamönn-
um nútirnans — og reyna þann veg
að vekja samúð með þeim — finst
rnér varla einu sinni sæmandi sið-
ferðisgjaldþi'ota . skipbrotsmönnum,
sem eru þó ennþá notaðir til fjós-
verkanna á íhaldsheimilinu.
Grettir og Gisli voru í mörg ár bún-
i’r að líða hungur ogkulda, raunir og
þjáningar útlagans. Og þó að vinirog
nánustu ættingjar þeirra reyni þá að
létta þeim raunimar er annars eðlis,
en þótt flett sé ofan af verkum Árna
í Múla, Einars Barðstrendinga sýslu-
manns og annara þeirra sem flat-
maga í þjónustu þjóðarinnar með há-
um launum frá almenningi (ríkis-
sjóði) í skjóli „siðleysis kunnings-
skaparins“. Undanfarið hefir litið svo
út að lög og réttur næðu tæplega til
þeirra, sem peninga og völd hafa.
pökk sé núverandi landsstjóm fyrir
að hún virðist ekki ætla aö líða
hverskonar eftirlitsle.ysi, svik og yíir-
hilmingu, sem liðist hefir undanfarið,
einkanlega meðal svokallaðra „yfir-
stétta" þjóðfélagsins og það líklega oft
vegna kunningsskapar og klíku-
banda. — Eg þekki ekki persónulega
Árna frá Múla, en veit eins og aðrir
landsmenn, að hann hefir tiltakan-
lega fátt unnið sér til ágætis. En
hjá forsprökkum íhaldsins í Rvík
hefir hann fengið að njóta sín í skjóli
„siðleysis kunningsskaparins“, bæði
sem fulltrúi ísl. þjóðarinnar erlendis,
forstjóri Branabótafélagsins og nú
síðast sem ritstjóri málgagns þeirra
sem ætlað er okkur bændum. Af ýmu-
Kappr eiðar.
Hestamannafélagið Fákur hefir ákveðið að tvennar kappreiðar
skuli háðar á skeiðvellinum við Elliðaár á sumri komanda; þær fyrri
annan hvítasunnudag*28. maí og'þær síðari sunnudaginn’ l. júlí n. k.
Verða "þær'rneð sama sniði og áður: sprettfæri vekringa 250 m.
en stökkhesta 300 m. Lágmarkshraði tii I. verðl. á skeiði er 25 sek.,
,,og stökkhesta 24. sek. Enginn vekringur hlýtur verðlaun ef hann er
yflr 27 ’sek. (250 m.)'“og"’stökkhestar heldur ekki, séu þeir yflr 26 sek.
(800 m.) „— Auk 'þessa verður sérstakt hlaup ;fýrir heBta ’á aídriníim
5—6 vetra, og hlaupvöllur þeirra 250 rnetrar.
Ekki er enn ákveðið um verðl.15 a síðari kappreiðunum, og verður
það auglýst síðar. En á fyrri kappreiðunum — annan hvítasunnudag
— verða þrenn verðlaun veitt: 200 — 100 og 50 kr. fyrir hvorttveggja
stökk og skeið, en 50 — 30 og 20 kr. í folahlaupi. Auk þessa er heitið
50 kr. fyrir nýtt met, bæði á stökki og skeiði og úrskurðast það sam-
kvæmt kappreiðareglunum. — Flokkaverðl. — 15 kr. — hlýtur fljót-
asti hesturinu í hverjum flokki stökkhestanna, þó ekki þeir, sem aðal-
verðl. hljóta.
Gera skal aðvart ura hesta þá, sem keþpa eiga á fyrri kappreið-
unum, form. fólagsins Dan. Daníelssyni dyraverði í stjórnarráðinu
(sími 306) eigi síðar en miðvikudaginn 23. maí n. k. kl. 12 á hádegi.
Lokaæfing verður fimtudaginn. 24. maí og hefst á skeiðvellinum við
: Elliðaár á miðaftni. Þeir hestar ’einir geta fengið að keppa, sem koma
! á lokaæfingu ,og eru innritaðir í flokkaskrá.
Reykjavík, 12 apríl 1928
Stjórnin

heflr hlotlð dnrðma
lof allra ney t enda,
fæst f öllum Teralxm-
um og veitingahösam
Ölgerðin
EglU SkaUacrrimsson I
E pbesf
Selsf mesl
Fjallkonu-
skó-
svertan
best.
Hlf Efructt'rd. Rci ’l<j< u’ikur.
Armbands úr
af bestu
— afar ódýr. —
Jón Sigmundsson, guJJsmiðnr
Sími 888 — Laugaveg 8.
70 ára reynsla
og vising'ttlegar rauusóknir
h'yg'gja gæði kaffibætisins
enda er hann heintBfrrogur
og’ hefir 9 s i u n u m hlotið
gull- og silfurmedaliur vegna
framúrskarandí gæöa sinna.
Hér á landi ,heflr reynilan
sannað að VERO er miklu
betri og drýgri en nokkur
• annar kaffibætlr.
Notlð nft ein* V E R ö,
það marg borgar sig.
í heíldsölu hjá:
Halldórl Eíríkssyni
Hafnarstneti 22 Reykjavik
um glöggum afturfararmerkjum þess
flokks að dæmá sýnist mér ritstjóra-
val þess einna ljósastur vottur um
að hann sé „á vegi til grafar“. Flokk-
ur, sem eftir að haía reynt til þraut-
ar og uppgefist við „Magnús í .vind-
! inum“ og „salemisritarann“ setur nú
„Anti-Kolumbus" í stafn, siglir vissu-
lega „með lík í lestinni".
Borgfirshur bóndi.
Ritstjóri: Jónas Þorbergsson,
Lokastíg 19. Sími 2219.
Prentsm. Acta.