Tíminn - 04.08.1928, Page 1

©jalbfert
og afðcci&sluma6ur (Eímans er
XannDCÍg þorstcmsöóttir,
Sambanösijúsmu, Scyfjaníf.
við opnu bréfi.
Hr. alþingismaður ólafur Thors!
Þú hefir ritað mér opið bréf
og birt í síðasta tölublaði Varðar.
Tilefnið eru orð sem okkur fóru
á milli í vor um fundahöld. 1
niðurlagi bréfsins skorar þú á
mig að „segja hispurslaust alt
sem þú veist sannast um þetta
mál og fella ekkert undan“. Mér
þykir rétt, eftir atvikum, að
verða við þessari áskorun þinni.
Þú skýrir frá því réttilega, að
það varst þú sem komst til mín
að fyrrabragði í vor til þess að
ræða um fundahöld; og eins og
þú hermir áttum við tal saman
um þetta efni nokkrum sinnum,
bæði í síma og á skrifstofu minni
í stjórnarráðinu.
Þú skýrir frá því í bréfinu að
nokkru áður en eg kom úr utan-
för minni og þarafleiðandi nokkru
áður en þú áttir tal um þetta
við mig, hafi miðstjóm Ihalds-
flokksins verið búin að ákveða
að boða til þeirra funda sem þið
síðar hélduð í Húnavatns- og
Skagafj arðarsýslum.
Þessi yfirlýsing þín kemur mér
mjög á óvart, því að það var alls
ekki á þessum grundvelli sem þú
talaðir um þetta mál við mig.
Þvert á móti. Þú barst fram ósk
og áskorun um það, að efnt yrði
til sameiginlegra fundahalda fyrir
Framsóknarmenn og Ihaldsmenn,
einhversstaðar á landinu á þeim
stöðum og á þeim tíma, sem sam-
komulag gæti orðið um. Eingöngu
á þessum grundvelli ræddum við
málið, án þess að slá nokkru föstu
um fundastaði og fundatíma, að
svo stöddu. Eg gekk út frá því,
að ef að því kæmi að báðir aðil-
ar gætu sent fulltrúa á fundina
þá yrði tekið til athugunar, hvort
byrja ætti til dæmis í Borgamesi,
fara þaðan vestur á Snæfellsnes,
í Dali, vestur á Barðaströnd, eða
á Norðurland, eða þá að fara um
austursýslumar. Eg man það vel,
að sérstaklega nefndir þú eina
sýslu til slíkra fundahalda og það
var Strandasýsla, og eg gat þess
þá um leið, að ef úr þessum
fundahöldum yrði, þá hefði eg
augastað á Kjósinni, og eg man
ekki betur en að þú tækir þeirri
uppástungu vel, þú nefndir ekki
einu sinni á nafn þá, það sem þú
skýrir frá nú, að þið, í miðstjórn
ykkar væruð „fyrir nokkru“ bún-
ir að ákveða fundahöld á ákveðn-
um stöðum. Ef svo hefði verið,
þá hefði erindi þitt verið alt ann-
að, einungis það sem sé, að skora
á okkur að koma á fundi sem þið
þegar hefðuð ákveðið, og hefðir
þú þá ekki þurft að koma fimm
sinnum til mín, ef slíkt hefði ver-
ið erindið.
Síðasta samtal okkar fór fram
uppi í stjómarráði snemma á
laugardag, að mig minnir.Eg tjáði
þér þá, að því miður væri það
svo, að á þeim tíma sem helst
kæmi til greina yrði eg fyrirsjá-
anlega bundinn við skyldustörf
hér í bænum og gæti því ekki sótt
fundi þá. Og eg gerði ráð fyrir,
að athuguðu máli, að samverka-
menn mínir og aðrir Framsóknar-
menn hér í bænum mundu flestir
svo störfum hlaðnir, að þeir ættu
óhægt með að sækja fundi í vor.
Eg lét jafnframt í ljós ósk um að
samkomulag um slík fundahöld
gæti orðið síðar.
Cimans er í Sambanösþúsmu.
©pin öaglega 9—\2 f. þ.
í>ími 496.
Reykjavík, 4. ágúst 1928.
38. blað.
Þú lést í Ijós, að þér þætti
þetta miður. Ennfremur, að óvíst
væri að nokkuð yrði þá úr sér-
stökum fundahöldum. Og eg mar.
mætavel, að þú sagðir síðast eitt-
hvað á þessa leið: Eg auglýsi þá
fundi ef til kemur. Og eg tel mig
muna með vissu að eg svaraði
eitthvað á þessa leið: Eg sé það
þá í Verði í kvöld eða fyrramálið
hvort nokkuð verður úr funda-
höldum ykkar.
Þegar Vörður kom út rétt á
eftir, leitaði eg að auglýsingu um
fundi, en hún var engin. Eg man
að eg sagði þá við einhvem við-
staddan: Það hefir þá ekki orðið
úr fundahöldum hjá íhaldinu í
þetta sinn. örfáum dögum síðar
er hringt til mín frá Borðeyri og
spurt hvort eg eða miðstjóm
Framsóknarflokksins hafi fengið
boð og áskoran um að mæta á
fundi á ákveðinni stundu og á-
kveðnum stað í Húnavatnssýslu.
Eg svaraði þeirri fyrirspum neit-
andi og eftir ósk staðfesti eg þá
yfirlýsingu með símskeyti.
Þannig segi eg „hispurslaust
alt sem eg veit sannast um þetta
mál og felli ekkert undan“.
Og því vil eg loks bæta við
„hispurslaust", að þegar eg frétti
hvemig þið höfðuð boðað fundina
og létuð þess getið um leið að
okkur úr miðstjóm Framsóknar-
flokksins hefði verið boðið á þá,
þá þótti mér það koma fullkom-
lega í bág við samtal okkar,
enda fékk eg aldrei að vita um
fundi þessa frá neinum ykkar
íhaldsmanna, hvað þá heldur að
þið hafi boðið^okkur á þá.
Tryggvi Þórhallsson.
Utan «i’ heiiní
Pólför Nobile hins ítalska.
Á þessu sumri hafa engin tíð-
indi vakið jafn mikla athygli um
víða veröld sem för ítalans Nobile
til Norðurheimskautsins og þeir
hörmulegu atburðir, sem gerst
hafa í sambandi við hana.
Nobile er hershöfðingi í liði
ítala. Hann tók þátt í norðurför
hins fræga norska landkönnuðar,
Ámundsens, árið 1926. Þá för fór
Ámundsen í ítölsku loftskipi, sem
„Norge“ var nefnt. Amerískur
auðmaður Ellsworth að nafni lagði
fé til þeirrar farar.. Þegar heim
kom reis ósamlyndi milli þeirra,
sem þátt höfðu tekið í förinni um
það, hver mestan heiður ætti af
henni.
Reipdráttur þessi mun hafa átt
sinn þátt í að Nobile ákvað að
freista á ný að fljúga til norður-
heimskautsins. Til þeirrar farar
var smíðað loftskipið „Italía“.
Til hennar var eingöngu varið
ítölsku fé. Skipverjar voru flest-
ir ítalskir, en með þeim var
sænski veðurfræðingurinn Finn
Malmgren.
23. maí lagði Nobile af stað frá
Spitzbergen. Áform hans var að
fljúga yfir norðurpólinn og varpa
þar niður ítalska fánanum. En svo
leið og beið, að ekkert fréttist til
loftskipsins. Loks bárast skeyti
frá því til lofsskeytastöðva á meg-
inlandinu. Af þeim mátti ráða, að
loftskipið hefði hrapað niður á ís-
inn og eyðilagst, og að skipshöfn-
in léti þar fyrirberast og vænti
hjálpar.
Eftir því sem Nobile sagði frá
síðar, vildi slysið til á þann hátt,
að ísing hlóðst utan á skipið meiri
en svo, að það gæti haldist á lofti.
Hrapaði það skyndilega úr 200
metra hæð niður á ísinn norðaust-
an við Spitsbergen. Var það þá á !
suðurleið frá heimskautinu. Einn |
maður fórst í fallinu, loftfarið lið- 1
aðist í sundur að nokkra leyti.
Urðu Nobile og Malmgren og 8
menn aðrir viðskila við það á ísn-
um, en við það léttist loftfarið
svo, að það hófst upp á ný og
sveif brott. En stundu síðar þótt-
ust þeir heyra sprengingu og sjá
reykjarmökk í þeirri átt, sem loft-
farið hafði horfið í. Giskuðu
margir á, að það hefði þá farist,
og svo mikið er víst, að ekkert
hefir til þess spurst, né mann-
anna, sem eftir vora í því, enda
munu þeir engin loftskeytatæki
hafa haft.
Stuttu síðar skildi Svíinn Malm-
gren ásamt ítölum tveim, Zappi
og Mariano, við flokkinn, og
ætluðu þeir að ná til lands fót-
gangandi yfír ísinn.
Þegar fréttirnar um slysið bár-
ust til bygða, var undinn bráður
bugur að því að senda hjálparlið
norður í ísinn. Síðan hefir verið
unnið látlaust að björgunartil-
raunum. Hefir tekið þátt á þeim
fjöldi skipa og loftfara frá ýms-
um löndum. En mesta athygli
vakti það, er Amundsen sjálfur
lagði af stað til að leita að Nobile.
Hann fór í franskri flugvél, sem
Latham heitir, og hafði 6 menn
með sér. 18. júní lögðu þeir af
stað og komu aldrei aftur. Eng-
inn veit, hvað um þá hefir orðið.
Tveir norskir flugmenn urðu
fyrstir á vettvang. En þeir fundu
ekki Nobile og félaga hans. En
skipbrotsmennirnir sáu til þeirra
neðan af ísnum, og sendu skeyti
um það til lands. Loks tókst
ítalska flugmanninum Maddalena
að koma auga á þá. Eigi gat hann
lent á ísnum, en varpaði niður
matvælum. Komu þau í góðar
þarfir, því að skipsbrotsmennimir
voru mjög þrotnir að vistum.
En sænska flugmanninum
Lundborg tókst að lenda á ísnum.
Flutti hann Nobile með sér til
lands, en gat eigi tekið fleiri vegna
rúmleysis. Lagði hann þvínæst af
stað aftur, en mistókst að lenda
vegna sólbráðar á ísnum. Vélin
skemdist. Lundborg var hjálpar-
laus meðal skipsbrotsmannanna.
Maður var þar kominn í manns
stað. En stuttu síðar bjargaði
honum annar Svíi, Schyberg að
nafni.
En drýgstir urðu Rússar í
björgunarstarfinu. Isbrjótnum
Krassin tókst að bjarga flokk
Nobile og sömuleiðis Itölunum
tveim, sem lagt höfðu af stað
með Malmgren. En Malmgren
sjálfur var látinn. Bera félagar
hans það, að hann hafi orðið
máttvana af þreytu og kulda og
beðið þá að skilja sig eftir. Þyk-
ir mörgum tortryggilegur fram-
burður þeirra félaga og ætla að
\ skilnaður þeirra Malmgrens hafi
5 orðið með öðrum hætti en þeir
láta uppi. Ennfremur þykir ein-
kennilegt, að þeir félagar skyldu
nokkurntíma skilja við Nobile og
menn hans, og því fremur, sem
þeir voru eftir því, sem fregnir
herma, mjög illa búnir að vistum
og klæðum, höfðu m. a. ekki
svefnpoka. Italimir Zappi og
Mariano þykja og hafa orðið
berir að ósannsögli um ýms at-
riði. En síðustu fregnir herma,
að Zappi hafi farið á fund móður
Malmgrens í Svíþjóð, og hafi hún
tekið frásögn hans trúanlega. En
opinberlega verjast Nobile og fé-
lagar hans allra frétta um förina.
Víða erlendis hefir Nobile hlot-
ið mjög harða dóma fyrir hina
ógæfusamlegu norðurför. Telja
margir, að þjóðarmetnaður hafi
mestu ráðið um tiltæki hans. Áð-
ur en lagt var af stað létu ýmsir
vísindamenn í ljós það álit, að
„Ítalía“ væri alls ekki nógu traust
til að standast óveður heim-
skautalandanna. Kom fljótt í ljós,
að þeir höfðu rétt að mæla, því
að á norðurleið varð Nobile að
halda kyrru fyrir í Þýskalandi
nokkra daga vegna þoku og
storma. Því er og hreyft, að
stjóm hans hafi verið mjög fyrir-
hyggjulítil. Eru uppi háværar
raddir, sem heimta að hann verði
dreginn til ábyrgðar fyrir slysið.
Einkum er gremjan mikil í Nor-
egi og Svíþjóð, sem mist hafa
sinn afreksmanninn hvort vegna
slysafarar þessarar.
Enn hafa sumir von um, að
Ámundsen og ítalimir, sem brott
hrakti í loftfarinu kunni að vera
á lífi einhversstaðar á ísnum og
takast megi að bjarga þeim. Sú
von verður nú veikari með degi
hverjum.
En vorkunnarmál er það Norð-
mönnum, þó að þeim þyki hörð
örlög Ámundsens.
Heyskapurinn og
veturinn
Víðast af landinu berast sömu
fréttir, víðast er illa sprottið.
Menn eru sumstaðar búnir að
hirða töðu, og með fáum undan-
tekningum eru töður manna litlar,
víða langt undir meðal töðufeng.
En þær eru alstaðar góðar, ó-
hraktar og vel hirtar. Og þó út-
jörð nú sé að spretta, þá er þegar
sýnilegt að útheysskapur verður
ekki góður.
Veturinn í fyrra varð víða góð-
ur. Þó var hann all gjafafrekur á
Austurlandi, en þar er spretta nú
einna verst. Fyrningar eiga marg-
ir bændur, og sumstaðar eins og
í Norður-Þingeyjarsýslu, era þær
mjög miklar, og geta hjálpað mik-
ið í grasleysinu nú.
En þó svo sé, er augljóst að
bændur verða annaðhvort að
fækka fénaði eða kaupa fóður-
bæti. En hvort eiga þeir heldur
að gera?
Mjög víða geta bændur fækkað
hrossum, og það eiga þeir að gera
alstaðar þar sem þeir geta. Fram-
tíðarmarkaður hrossanna okkar er
á förum. Það borgar sig orðið
hvergi að ala þau upp til sölu út
úr landinu. 1 hrossahéruðunum á
því fyrst og fremst að létta á
beitilandinu og heyjunum, með
því að lóga eins miklu af tryppum
og hrossum til átu og frekast er
hægt. Og nú er ekki annað sýnna
en hrossaket eigi í þeim sveitum
að vera okkar aðal ketmeti, og
auk þess verða notað til spamað-
ar á aðkeyptri matvöru. Gæti
bændur þessa, er víst að fleira fé
má leggja inn, og þó láta fleira
lifa með jafntryggum ásetningi.
Eftir því sem vegir hafa batn-
að, og bílflutningar aukist, hefir
minkað þörf fyrir notkunarhross.
Á þessu hafa bændur varla áttað
sig enn. En nú eiga þeir að taka
þetta til rækilegrar athugunar í
haust. Aldrei mega þeir við því
: að fóðra óþarfa hesta, og allra
síst þegar heyskapur er svo lítill
að drepa þarf arðsamar ær af
heyskorti.
Bændur, athugið hvort þið get-
ið ekki komist af með færri brúk-
unarhross, og þið munuð margir
finna, að þið getið fækkað þeim,
drepið eitt þeirra og étið, með því
getið þið lagt fleiri dilka í kaup-
staðinn, og sett ær á hestfóðrið.
En þó hægt sé að fækka hross-
um sumstaðar og þannig spara
hey handa arðsamari skepnum,
þá er bæði að það er hvergi nærri
nóg til þess að fjár- eða kúa-
stofninn þurfi ekki að skerðast,
og svo er það ekki hægt nærri
alstaðar.
Þá kemur til, hvort heldur beri
að fækka kúnum eða fénu eða
kaupa fóðurbæti og þá hvem.
Hér verða svörin sjálfsagt mis-
jöfn, og enginn einn getur gefið
svar sem eigi við alla. Á ferðum
mínum á kúasýningar, bæði í
fyrra og nú í vor, hefi eg marg-
sannfærst um það, sem mig grun-
aði áður, að fjöldi bænda um alt
land hefir ofmargar kýr, eftir því
fóðurmagni sem hann á yfir að
ráða. Hann verður — af því hve
kýmar era margar — að gefa
þeim öllum svo lítið, að hann fær
ekki nema hálft gagn af hverri.
Þetta vildi eg að menn skildu og
skal reyna að útskýra það með
dæmi.
Bóndi sem á 4 kýr og gefur
þeim eins og víða er algengt 22—
24 merkur í mál eða 24 pd. eða
12 kg. á dag hverri, eyðir í þær
yfir veturinn, um 30 100 kg. hest-
um út úr tóft, eða um 40 sumar-
bundnum.
Af þessu fóðri geta þessar kýr
ekki mjólkað nema 2000 kg. hver
eða mest 2200 miðað við burð
fyrir jól, og sæmilega töðu og
sumarbeit.
Úr öllum kúnum fær hann því
4000—5000 kg. af mjólk.
Hver þessara kúa þurfti nú 14
—16 hesta yfir veturinn, bara til
að lifa. Með því að gefa þremur
kúnum 2 kg. meira af töðu, eða
fóðurbæti, gat hann fengið eins
mikla mjólk úr þeim, eins og
þeim fjórum áður, ef þær annars
voru sæmilegar kýr, en með því
sparaði hann viðhald einnar kýr-
innar, ef hann jók töðugjöfina,
en ella alt kýrfóðrið, en hafði ]Tá
þurft 700—800 kg. af 40% fóð-
urblöndu.
Fjöldi bænda á nú að spara sér
fóður með því fyrst og fremst að
drepa stritlur sem aldrei borga
fóðrið sitt, og með því að fækka
hinum, en gera um leið betur við
þær sem eftir lifa, svo mjólk
beinlínis minki ekki, þó þeim sé
fækkað.
Víða mun þetta geta bjargað
10—14—20 ám frá sláturborðinu,
bóndanum alveg að ósekju, og
um alt land getur þetta bjargað
fjölda fjár frá förgun.
En allir geta þetta ekki þó þeir
vildu, bæði hafa sumir svo fáar
kýr, að þeir mega enga missa til
þess að hafa nóga mjólk, geta
ekki hækkað nyt hinna nægilega,
og svo eiga sumir svo slæmar
kýr, að þær geta ekki, hvemig
sem með þær er farið, mjólkað
nema lítið, kanske neðan við 2000
kg. yfir árið.
Ekki er heldur víst að svo vel
heyist, að halda megi ærstofnin-
um, þó hestfóður og viðhaldskýr-