Tíminn - 08.09.1928, Blaðsíða 2

158
TIMINN
lenska hesta. Englendingar nota
að vísu hestana mest til vinnu í
kolanámum, en lítið til jarðyrkju,
en þar er það sama uppi á ten-
ingnum, að með hverju ári fækk-
ar þeim kolanámum, sem nota
hesta við kolavinsluna*).
Notkun hesta hér á landi hefir
sennilega minkað til muna síðari
árin, því þó eitthvað sé nú meira
notað af hestum við jarðyrkju-
störf og heyskap, þá eru bílar
notaðir til ferðalaga og flutninga
allsstaðar þar sem þeim verður
komið við og bílanotkunin færist
sennilega mjög í vöxt enn um
skeið. Bílanotkunin er sjálfsögð.
Hún sparar mönnum tíma og erf-
iði við flutninga og ferðalög. En
með aukinni notkun bíla verða
bændur að takmarka hrossaeign
sína við þarfimar heimafyrir, því
það er enginn búhnykkur að
kaupa flutning á vörum í kaup-
stað og úr, og ferðast með bílum,
ef bændur eiga jafnmörg hross
eftir sem áður, sem ganga ónot-
uð í högunum.
Hvaða ráða á þá að leita til
þess að fækka hrossunum? Eg sé
ekki nema eitt ráð til þess, og
það er að lóga svo miklu af hross-
um, sem frekast er unt, einkum
ungviðum, lélegum stóðhrossum
og gömlum hrossum. Ef verði á
afsláttarhrossum er stilt í hóf er
efalaust, að miklu meira er hægt
að selja til sjóþorpanna en gert
hefir verið undanfarið. Líklega
gætu margir bændur notað meira
hrosr-akjöt til heimila sinna en
þeir hafa gert að undanförnu, á
meðan verið er að fækka hross-
unum. — Eitthvað lítið eitt kann
að mega selja til útlanda næscu
árin, ef verðið er nógu lágt. Er
sjálfsagt að nota þann möguleika
líka.
Ef sú skoðun mín er rétt, að
hrossaeign, umfram nauðsynleg-
ustu brúkunarhross, sé arðlaus og
hættuleg þá þurfa bændur að
bindast samtökum um fækkun
hrossanna. Sveitarstjómir og hér-
aðsstjórnir í hrossaflestu héruð-
um landsins, ættu að taka þetta
mál til rækilegrar meðferðar og
það sem fyrst. Eg hefi heyrt ein-
staka menn afsaka stóðeign sína
með því að þeir hefðu víðáttu-
mikil lönd, sem þeim væru gagns-
lítil, ef þeir ættu ekki stóð. Eg
held að þetta sé misskilningur.
Sauðfjárrækt gefur góðan og
tryggan arð, víðast á landinu, og
því betri, sem minna er af stóði
í högunum.
1 gróðursælustu héröðunum, t.
d. á Suðurlandsundirlendinu aust-
*) Árið sem leið voru fluttir um 800
hestar héðan til Bretlands. Af þeim
er um helmingur óseldur enn.
Tmi oi Uir
Engar þjóðir mættu virða
meira sjálfstæði sitt en þær, sem
af eigin reynslu vita hvað það er
að glata því.
íslendingar eru ein af þessum
þjóðum.
ITm margar aldir urðu þeir að
lúta erlendu boði og banni. Á öll-
um þeim öldum var kyrstaða og
hnignun í íslensku þjóðlífi.
Endurheimt sjálfsforræðisins
hefir leyst mikla krafta úr læð-
ingi. Á fáum áratugum hafa
með þjóðinni orðið meiri andleg-
ar og verklegar framfarir en á
moigum öldum undanfarið.
Slíkur er máttur sjálfsákvörð-
unarréttarins.
Enda fóma þjóðirnar miklu til
þess að vemda þennan rétt.
Landvöm Islendinga er öll und-
ir sambúðinni við nágrannana
komin. 1 umgengninni við þá
verðum við umfram alt að koma
fram með festu, prúðmensku og
drengskap. Beri þar út af er smá-
beinum hætt.
Nýlega hefir borið að atvik sem
anverðu og í Skagafirði, gæti
nautgripum fjölgað stórkostlega,
ef stóðeignin hyrfi. I sambandi
við þetta vil jeg skjóta því til bú-
fjárræktarfræðinga okkar, hvort
ekki gæti komið til mála, að ala
upp nautgripi til útflutnings í
þeim lágsveitum, sem taldar eru
hafa lökust skilyrði til sauðfjár-
ræktar. Eg minnist þess ekki, að
hafa séð, eða heyrt neinar tillög-
um um þetta efni, heldur æfinlega
talið sjálfsagt að framleiða hér
mjólkurafurðir í þeim héruðum,
sem einkum leggja stund í naut-
griparækt. Að sjálfsögðu yrði að
koma hér upp sérstöku holdasömu
nautgripakyni, hvort sem hægt
yrði að ala það af innlendum
stofni, eða flytja frá útlöndum.
J. Á.
---o---
Á víðavangí.
Heimilisástæður Morgunblaðsins.
Mbl. er stærsta blað landsins.
Kaupmenn og útgerðarmenn hafa
haugað í það og önnur blöð sín
gífurlegum upphæðum fjármuna,
— meðal annars af gjafafé bank-
anna. Stefnan er lítilsigld að-
stöðu- o g hagsmunavarðveisla
oddborgara þjóðfélagsins. En
vegna hins ófrægilega málstaðar
hefir eigendunum ekki tekist að
halda neinum dugandi manni í
ritstjórnarsessi blaðsins. Síðan
liðhlaupi ræktunarmálanna gerð-
ist flugumaður danskra og ís-
lenskra kaupmanna með þá höf-
uðfyrirætlun, að hnekkja sér-
hverri skipulags- og sjálfsbjarg-
arviðleitni bænda, hefir Mbl. ver-
ið daglegt sýnishom af miklu
aumlegra vitsmunaástandi, en áð-
ur hefir þekst í hópi íslenskrar
blaðamannastéttar. Nú hafa eig-
endur blaðsins, þeir er skyn bera
á andlegt ástand ritstjóranna,
nýlega séð, að við svobúið mátti
ekki standa og leitað viðbótar-
krafta. Var þá leitað í gamla
slóð, niður á við, — ofan á botn-
inn. Maður er nefndur Magnús
Magnússon. Hann var um skeið
ritstjóri þess blaðs, er miðstjórn
Ihaldsflokksins gefur út. En af á-
stæðum, sem fyr hafa verið
nefndar, þótti hann óhæfur jafn-
vel í paradís íhaldsmanna. Síðan
hefir hann gengið fyrir dyr kaup-
manna og sníkt mat sinn með
þrálátu níði um Jónas Jónsson
ráðherra og um samvinnufélög
landsins. Svo mikil vanþóknun
hefir hvílt yfir lífi þessa manns í
hópi ráðandi manna við íhalds-
flokkinn, að blaðsnepill hans mun
aldrei hafa verið nefndur á nafn
í Mbl. Nú hafa eigendur Mbl.
vekur til sérstakrar umhugsimar
um þessi mál.
íslenskur strandvarnarbátur
hygst standa tvo botnvörpunga
að ólöglegum landhelgisveiðum.
Var annar botnvörpungurinn ís-
lenskur, hinn enskur.
En svo var þetta íslenska lög-
regluskip illa á vegi statt þegar
atburð þennan bar að höndum, að
skipstjórinn var ekki með í för-
inni, engin tæki fyrir hendi í skip-
inu til þess að framkvæma mæl-
ingar með, ekki svo mikið sem
pappír, penni eða blek, ekki rit-
blý, og urðu skipverjar að krota
með nagla í hástokk skipsins mið
þau er þeir tóku af afstöðu hinna
grunuðu skipa.
Málefni íslenska skipsins kom
fyrir rétt, var það sýknað í und-
irrétti en sektað af hæstarétti.
Breski botnvörpungurinn gekk úr
greipum í þetta sixm, en tveim
árum síðar kom skipið til Vest-
nannaeyja og var þá látið setja
fé til tryggingar nærveru sinni
síðar.
Þegar núverandi stjóm hafði
kynt sér gögnin í máli þessu,
taldi hún málefni svo vaxin, að
hún ákvað að falla frá málshöfð-
un á hendur hinu breska skipi.
leitað til þessa manns og fengið
honum penna flugumannsins, af
því að hann er maður miklum
mun ritfærari en Valtýr og Jón.
En alt fer þetta fram með leynd.
— Heimilisástæður Mbl. eru þá í
stuttu máli orðnar þessar: M. M.
vinnur það til matar sér að vera
„óhreina bamið“ á heimilinu og
Valtýr hefir, vegna vitsmuna-
brests, verið gerður að prófarka-
lesara og settur undir hæl þess
manns, sem ráðandi menn íhalds-
flokksins vilja ekki láta nefna á
nafn í blöðum sínum.
Skipulag landsmálafunda.
Jónas Jónsson dómsmálaráð-
herra ritaði 30. ágúst s. 1. aðal-
landkjörsfulltrúum Alþýðuflokks-
ins og Ihaldsflokksins, Jóni Bald-
vinssyni og Jóni Þorlákssyni sam-
hljóða bréf um skipulag lands-
málafunda, þar sem hann stingur
upp á eftirfarandi atriðum:
1. Fundarboðandi ráði fundar-
stjóra og sé hann búsettur í þeirri
sveit, sýslu eða bæ, þar sem fund-
ur er haldinn.
2. Fundarstjóri skal á ábyrgð
þess flokks, er velur hann, láta
alla ræðumenn er fundinn sækja
njóta fullkomins jafnréttis.
3. Ræðutími sé ákveðinn Va
stund í fyrsta sinn, 20 mínútur í
annað sinn, 15 mínútur í þriðja
sinn og úr því 10 mínútur og 5
mínútur, eftir því sem heppi-
legra þykir, þó með þeirri tak-
mörkun, sem nefnd verður í
næsta lið.
4. , Flokkar þeir, sem náð hafa
þeirri stærð, að eiga fulltrúa
landkjöma á þingi, hafi jafnrétti
um afnot fundartímans, ef full-
trúar þeirra óska, þannig að ef
einn flokkur hefir t. d. 5 ræðu-
menn á fundi, en annar ekki nema
2, þá fái þessir tveir fulltrúar að
taka það oft til máls, að þeir
njóti jafnmikils tíma til samans
eins og 5 fulltrúar hins flokksins.
5. Að ræðumenn, sem flokkar
velja til að tala máh sínu á fund-
um, fái rjett til að taka þátt í
umræðum, án tillits til búsetu.
6. Fundir séu auglýstir opinber-
lega með hæfilegum fyrirvara í
opinberu blaði, þar sem því verð-
ur viðkomið.
Svör munu ekki komin við þess-
ari málaleitun. En full þörf er að
koma á sæmilegum reglum um
fundahald flokkanna, og mun það
væntanlega takast.
Bróðurleg umkvörtun.
„óhreina bamið“ á heimih Mbl.
hefir nýlega skrifað eina af ótal-
mörgum níðgreinum Ihaldsblað-
anna um dómsmálaráðherrann.
Lét hann um mælt meðal annars
á þá leið, að nú væri J. J. orð-
Ekki fyrir þá sök að hún efaði
að um sekt hefði verið að ræða,
heldur fyrir það, hver málatil-
búnaðurinn var.
Núverandi stjórn mun öllum
betur skilja hversu mikils er vert
urn lögreglueftirht það, er vér
íramkvæmum og látum fram-
kvæma með ströndum fram.
Framtíð annars aðalatvinnuvegar-
ins veltur á því hvort takast má
að vemda landhelgina, friða
lirygningarsvæðin. En höfuðskil-
yrði þess að oss megi takast að
vernda landhelgina, er það, að
framkvæmd sjálfrar landhelgis-
vörslunnar njóti trausts og virð-
ingar.
Og það vill svo til, að auk okk-
ar eigin samlanda, botnvörpu-
veiðimannanna íslensku, eru það
þrjár stórþjóðir í nágrenninu
sem einkum senda hingað veiði-
skip sem verja þarf landhelgina
fyrir. Englendingar, Þjóðverjar
og Frakkar senda hingað heilan
flota af botnvörpungum. Og
þannig hefir viljað til, að það eru
einkum veiðiskip þessara þjóða
sem oftast hafa orðið brotleg
fyrir landhelgisveiðar.
Ilefir sektarfé þessara aðila
kornið tilfinnanlega við hlutaðeig-
inn að kolsvörtu einstimi í Tím-
anum,sem svalaði máttlausri heift
sinni á ógæfumanni, sem búinn
væri að þola sinn dóm. Mun hann
þar eiga við stjömumerkta smá-
grein Tímans um Árna frá Múla,
sem með samanburði á J. J. ráð-
herra og Caligula keisara, er gerði
hest sinn að embættismanni,
minti á sína eigin ferfættu em-
bættismensku. Kvartar „óhreina
barnið“ kunnuglega og bróður-
lega fyrir hönd ógæfumannsins,
enda er andlegur þrældómur og
almenn lítilsvirðing harðari dóm-
ur en kunnugir menn Árna hefðu
kosið honum til handa, vegna ætt-
ernis hans. En vinir hans og
þjáningabræður ættu að leggja
meiri stund á, að kenna honum
hófsemi í opinberum þjóðmála-
afskiftum og jafnvel leysa hann
þar algerlega af hólmi, heldur en
að bera fram slíkar umkvartanir
yfir þeirri réttmætu refsingu, er
hann leiðir yfir sig sjálfur.
Sundmót að Álafossi.
Fyrir um tveim til þrem tug-
um ára síðan var sundiðkun
manna á landi hér bæði ótíð og
fábreytileg. Sundtök önnur, en
hið einfalda bringu- og baksund,
voru nálega óþekt. Fyrir for-
göngu og atbeina ýmsra áhuga-
manna hefir íþrótt þessi tekið
mikium framförum. Mestir á-
hugamenn í þessu efni hafa verið
hér sunnan lands þeir Páll Er-
lingsson og synir hans Erlingur
og Jón, Ben. Waage og fleiri, en
norðan iands Lárus Rist. — Á
sundmóti, er háð var að Alaíossi
siöasti. sunnudag gaf að iíta
iiversu þessari íþrótt er íram
Komio. Par mættu mai'gir af á-
gætustu sundmönnum iandsins,
par á rneöai Jón ingi Guðmunds-
son, sá er bar hæstan hlut úr
sundkepni i. S. Í. á þessu ári. Á
sundmoti þessu var fyrst og
l'remst sýndur knattleikur á
sundi. Keptu 7 gegn 7. Fer leik-
ur sá iikt fram og knattspyma á
þurru landi að öðru en því, að
hendur eru notaðar í stað fóta.
Reynir hann mjög á þrek og
íimi. Síðan voru sýndar ýmsar
tegundir sunds og má nefna
skriðsund (erawl), sem er yfir-
burða hratt sund og aðeins hæft
til stuttra spretta, yfirhandar-
sund, hiiðarsund, yfirhandarbak-
sund og bringusund. Þá fóru
fram dýfingar af háum pöllum og
eru þær fjölbreytileg íþrótt og
fögur. Loks sýndu þeir bræður
Erlingur og Jón björgunarsund
og ennfremur sýndi Erlingur
sundtök þau, er hann notaði
mest á sundinu úr Drangey, en
það var svonefnt þol-skriðsund,
eða skriðsund með hægum tök-
andi útgerðarmenn, svo sem vera
ber. Og það svo, að þeir hafa
sumir kveinkað sér sáran undan,
og jafnvel freistað að gera dóms-
í.iðurstöðurnar að úlfúðarmáli
milli þjóðanna. Þeir hafa lagst
svo fast á, að þeir hafa hvað eft-
ir annað látið hreyfa því á sjálfu
þingi bresku þjóðarinnar til dæm-
is, að landhelgisvarslan væri af
íslendinga hálfu framkvæmd með
rangsleitni, íslendingar væru eins-
konar sjóræningjar sem hefðu
iandhelgisvamir að skálkaskjóli.
Þá hafa Þjóðverjar eigi síður
verið með augun hjá sér um þessi
mál.
Svo viðkvæm eru þessi mál
o.'ðin, að það kemur þráfaldlega
fyrir, að stjómir í heimalandi
hlutaðeigandi sakbominga í land-
helgismálum fá samrit af öllum
málsskjölum og eru þau þar
gaumgæfilega yfirfarin og rann-
sökuð af sérfræðingum.
Þessi rannsókn hefir verið okk-
ur holl. I skjóli hennar hefir til
þessa jafnan verið upkveðinn
sýknudómur yfir framkvæmd ís-
lensku landhelgisgæslunnar, og
það af hinum voldugustu og best
virðu mönnum stórvelda þeirra
sem í hlut hafa átt.
um. Að Álafossi er ágæt aðstaða
til sundiðkana og sundsýninga.
Er og húsráðandi þar, Sigurjón
Pétursson verksmiðjustjóri, ein-
hver kunnasti áhugamaður um
íþróttir. Sundmótið fór ágætlega
fram. Var ánægjulegt að sjá
þarna stóran hóp vasklegra og
fagurlega vaxinna íþróttamanna.
— Á þessháttar mótum verður
hverjum manni ljóst, hvílík höf-
uðprýði er að sundiðkunum í
íþróttalífi landsmanna auk gagn-
seminnar og oftlega lífsnauðsynj-
ar. Má og af því ljóst verða hver
nauðsyn er á bygging sundhallar-
innar ekki einungis fyrir Reykja-
víkurbúa, heldur og vegna alls
þess fjölda af ungu fólki er hing-
að sækir nám og atvinnu hvaðan-
æva.
Sig. Skagfeldt söngvari
hefir verið á ferðalagi hér
heima nú um hríð, heimsótt átt-
hagana og sungið víða norðan-
og vestanlands. Á morgun gefst
Reykjavíkurbúum kostur á að
hlýða á söng hans í fríkirkjunni.
Verður Páll Isólfsson við hljóð-
færið. Á efri hluta tónsviðs mun
Skagfeldt vera glæsilegastur og
afburðamestur söngvari Islend-
inga. Hefir hann tekið miklum
framförum við langt nám, þó
enn sé honum ekki fullfarið fram.
Sig. Skagfeldt hefir nú fasta
stöðu við óperu í Köln. Er hann
nú á leið til þess að taka við stöðu
sinni.
Liðsbónin á Álafossi.
Á einskonar fánahátíð, sem
Sigurjón Pétursson á Álafossi
efndi til í sumar, var leikinn sá
þáttur úr Njálu, er Njálssynir og
Kári gengu í liðsbón á Alþingi.
En jafnframt fór fram önnur
liðsbón á Álafossi. Höfðu þeir
Jón Þorl. og Sig. Eggerz verið
fengnir til þess að halda ræður á
hátíðinni. Hélt Jón ræðu fyrir
minni sementskaupmanna, en Sig-
urður lagði út af þeim pólitísku
vinsældum, er hann ætti að fagna
utan veggja þinghússins. Lifir
Sigurður nú eingöngu á þeim
skemtilegu drýgindum, að láta
því meir yfir vinsældunum, sem
hann verður fremur einmani og
yfirgefinn. — Æskuroðinn í kinn-
um unga fólksins hafði örfandi
áhrif á „heila-vél“ Jóns Þorl., svo
að hann greip til skáldlegra lík-
inga. Kvað haim kaupmannastétt
hvers lands vera þjóðunum hið
sama og blóðið er líkama manns-
ins. Hnigu slík rök til þeirrar nið-
urstöðu, að þjóðin yrði því rjóð-
ari og sællegri, sem hún gyldi
hærri verslunarkostnað til fitun-
ar sífjölgandi kaupsýslulýð í land-
inu. Er þetta einhver berasti vott-
Og þessi rannsókn þarf um alla
framtíð að geta verið okkur holl.
En hversu halda menn að við-
horf hinna erlendu þjóða hefði
orðið, ef skýrslan um íslenska
strandvarnarbátinn, sem var svo
aumlega að heiman búixm, að
hann hafði ekki skipstjórnar-
manninn með sér, ekki mælitæki,
ekki blek, ekki pappír, ekki penna
eða ritblý — aðeins nagla til
þess að skrásetja með frumgögn
í kærumáli gegn erlendu skipi um
landhelgisbrot! Nokkru öðru máli
hefði verið að gegna, ef þetta
hefði verið algengur veiðibátur.
En þetta var strandvamarskip,
stofnun hins opinbera, skilgetinn
bróðir dómstólanna í landinu,
skip með lögregluvaldi, sem svona
var veglega að heiman búið.
Og ekki bætir það um, að upp-
víst var orðið að einmitt þetta
sama lögregluskip hafði skömmu
áður verið notað til stórfeldrar
vínsmyglunar um þvera þá land-
helgi sem það hafði verið sett til
að gæta.
Gagnvart útlendingum hefði
verið ástæða til þess að fara með
allan þenan ósóma eins og manns-
morð.
tír því sem komið var, var