Tíminn - 27.10.1928, Blaðsíða 3

TlMINN
189
örfok í Selvogi en að snerta við
sjóði, er komin sorglega langt á
veg með að orsaka gersamlegan,
andlegan uppblástur í íslenskri’
kirkju.
Meiri „stjórnarspeki“!
Sigurbjörg Þorláksdóttir og
samverkakonur hennar hafa nú
slcift um tón í nýkomnu svari við
,,framhaldsfyrirspurn“ Tímans.
Eru þær nú hinar kurteisustu.
Tíminn getur ekki, vegna rúm-
leysis bii-t nema lítið af „stjóm-
speki“ þeirra kvennanna. Fram-
haldsfyrirspurn Tímans þess efn-
is, hvernig það yrði trygt að
annar þingmaður í tvímennings-
kjördæmi yrði ávalt kona, þar sem
svo stæði á, að tveir flokkar,
segjum Framsókn og íhaldsfl.,
ættu í’áð hvor á sínu þingsæti,
svara konurnar á þessa leið:
„petta er röng spurning að þ\i
leyti, að þegar lög mæla svo fyrir,
að annar þingmaður kjördæmisins
skuli vera kona, og k'arlmaður er
luiinn að fá íulla atlcvæðatölu tii
þingsetu, þá getur enginn átt ráð á
öðru þingsæti kjördæmisins nema sú
kona, sem flest atkvæði hefir fengið
af þeim konum, sem i kjöri eru, því
annars er ekki þeim ákvæðum hlýtt,
sem lögin fyrirskipa, sem sé, að ann-
ar þingfulltrúinn sé kona; og er þvi
kosningin ógild, ef þetta ákvæði er
ekki uppfylt. Og kjördæmið má þá
útiloka frá þátttöku i löggjafarstarf-
inu næsta kjörtímabil".
Samkv. þessu á að lögbjóða, að
annar þingmaður í tvímennings-
kjördæmi skuli ávalt vera kona,
hver sem niðurstaða kosningar-
innar kynni að verða! Tökum nu
dæmi til skýringar samkvæmt
þvi, sem konumar gera hér ráð
fyrir: Setjum svo, að í tvímenn-
ingskjördæmi byði Framsókn og
Ihaldsfl. fram karl og konu hvor
um sig. Nú féllu atkvæði þannig:
K arl-f ramb j óðandi Framsóknar
fengi flest atkvæði, karl-fram-
bjóðandi íhaldsfl. næstflest og
kven-frambjóðandi Framsóknar
þarnæst. Samkvæmt tillögu
kvennanna ætti Framsóknarkon-
an að fara á þing, en íhaldsmað-
urinn að sitja heima, þrátt fyrir
það, að hann fékk fleiri atkvæði!
Með þessu yrði þá rofinn sá
grundvöllur, sem þingræði og
stjórnskipulag nálega alls mann-
kyns hvílir á, þ. e. úrskurðarvald
meirihluta atkvæða. Myndi það
nú ekki vera eftir atvikum ráð-
með hesta sína fyrir allar aldir.
Morgunför okkar frá Seljalandi
að Teigi í Fljótshlíð var mjög
eftirminnileg. Veður var hið blíð-
asta og fagur morgunn með hrein-
skygni inn til Þórsmerkur og
Eyjafjallajökuls og út um Land-
eyjar. En framundan blasti Fljóts-
hlíðin eins og listaverk á fjall-
veggnum og Þríhymingur í bak-
sýn. Upp úr söndunum skamt frá
Gunnarshólma rís smáfell, sem
Rangæingar kalla nú Stóra Dimon,
en sem hét Rauðuskriður á dögum
Njáls Þorgeirssonar. Myndi það
enginn ljóður verða talinn á ráði
Rangvellinga, þótt þeir tækju upp
aftur hið foma, íslenska heiti, í
stað þess ónefnis, er nú tíðkast.
I Teigi snæddum við dagverð,
kvöddum fylgdarmann okkar með
þakklæti og sendum með honum
kveðjur okkar austur í Skafta-
fellssýslu. Síðum stigum við í bif-
reið og héldum að Stórólfshvoli.
Fundur á Stórólfshvoli.
Fundinn á Stórólfshvoli sótti
múgur og margmenni. Hús er
þar gott til fundahalda. Samt var
fundurinn haldinn úti. Fundar-
stjóri var Björgvin Vigfússon
sýslumaður. Tókst honum vel
fundarstjóm.
Þess var fyrr getið, að afstaða
Jóns Þorl. hefði tekið nokkrum
breytingum eftir því, sem hann
færðist til í kjördæmunum. Á
fundunum í Skaftafellssýslu taldi
hann ekkert vera nú jafnbrýnt og
aðkallandi eins og brúagerð í
Skaftafellssýslum og ekkert því-
líkt misráð sem það, ef ráðist yrði
legt fyrir konurnar, að láta stað-
ar numið með nýjar stjómspeki-
legar útlistanir. Tíminn telur
sennilegt, að karlmenn kysu
fremur ríkisklofning heldur en
stj órnmálasamvinnu við konur,
ef ætla mætti að í heilabúi Sigur-
bjargar Þorláksdóttur & Co. sé
vaxtarbroddur kvenlegrar stjóm-
visku hér á landi.
t
Þórður Gísiason
hieppstjóri í Mýrdal.
Fallinn er að velli, þar sem hann
var, einn af traustustu og fram-
sæknustu bændum þessa lands.
Hann var fæddur á Litla-
Kroppi í Reykholtsdal 22. júlí
1877, misti föður sinn ungur og
ólst upp á fyrirmyndarheimilinu
Varmalæk. Síðar var hann mörg ‘
ár vinnumaður og ráðsmaður hjá
Guðmundi prófasti Helgasyni í
Reykholti. Reisti sjálfur bú á
Kaldárbakka í Kolbeinsstaða-
hreppi 1909; flutti þaðan þrem
árum síðar að Mýrdal í sama
hreppi og bjó þar til dauðadags,
hinu mesta myndarbúi. — Þegar
Þórður fluttist vestur í Kolbeins-
staðahrepp, sátu sjálfseignabænd-
ur aðeins á þriðju hverri jörð, en
mikill liluti jarðanna var í eign
eins manns. Beittist Þórður eink-
um fyrir því að þetta breyttist
stórum til hins betra; meðal ann-
ars keyptu þar eitt sinn átta
bændur í einu ábýlisjarðir sínar.
Og á öllum sviðum var Þórður
foringi sveitunga sinna um fje-
lagsmál og- allar framfarir. Stofn-
aði í hreppnum deildir, bæði frá
Kaupfélagi og Sláturfélagi Borg-
firðinga og stýrði þeim til dauða-
dags. Var hreppstjóri síðustu 18
árin. Bætti jörð sína til stórra
muna og var að enda við að reisa
myndarlegt steinhús á jörðinni er
hann lést. — Um alt stefndi
hann fram á leið, hafði til þess
þrek og mannvit í besta lagi, og
liann beitti ekki þeirri aðferð að
troða aðra undir til þess að kom-
ast áfram sjálfur; hann var sam-
vinnumaður, ósjerhlífinn að vinna
samferðamönnunum eigi minna
gagn en sjálfum sér, og hinn
traustasti vinur vina sinna. Átti
í kaup á nýju strandferðaskipi.
Var reyndar bert, að slíkar rök-
semdir voru tilreiddar handa
Skaftíellingum sérstakleg-a. Engu
skal spáð um, hversu honum hef-
ir tekist að vinna samhygð manna
með því að eitra þannig fyrir
samgöngubót þriggja landsfjórð-
unga. — Þegar vestur kom í
Rangárvallasýslu urðu samgöngu-
bætur við Reykjavík og fyrir-
hleðsla Þverái' aðalþjóðmálin!
Þetta varð ljósast á Hvoli. Þá
hafði hann að miklu skift um
efni frumræðu sinnar. Dvaldi
hann þar minna við fjármála-
drýgindin en á fyrstu fundunum,
enda hafði smám saman slitnað
út úr rökum hans um það efni.
Engin sýsla á Islandi mun vera
jafnbirg af frambjóðendum eins
og Rangárvallasýsla. Og þótt
aðalhæfileiki þeirra til framboðs
muni vera gott álit á sjálfum
sér, þá er það eigi að síður merki-
legt. Komu eigi færri en þrír í
pontuna á Hvoli, tveir áður falln-
ir og einn væntanlegur, því 'vit-
anlega þurfa mennirnii' að bregða
upp vitsmunaljósinu, hvar sem
fundum manna ber saman! Auk
Einars Jónssonar alþm. á Geld-
ingalæk töluðu þessir frambjóð-
endur: Skúli Thorarensen á Mó-
eiðai’hvoli, Guðmundur Erlends-
son á Núpi og Þorvaldur Jónsson
frá Skúmsstöðum. Allir voru
þessir menn dáendur Ihaldsins en
í nöp við Framsókn. Dómsmála-
ráðherrann kvað sér ókunnugt,
að Framsókn hefði unnið til saka
hjá Rangvellingum og eigi síður
um hitt hvað íhaldsflokkurinn
því maklega að fagna trausti og
vináttu sveitunga sina.
Er mikil eftirsjón að slíkum
manni, á besta aldri.
Kona Þórðar lifir hann, Ingi-
björg Guðmundsdóttir, ásamt
börnum þeirra tveim, syni og
dóttur. Tr. Þ.
----o----
Fyr og nú.
— Aldrei hefir bifreiðarferðum þok-
nð jafnmikið áfram or i sumar. Jón
hóndi í Stóradal ýtti undir að Holta-
vörðuheiði var rudd fyrir bíla, og síð-
an var haldið áfram með Vatnsskarð
og Öxnadalsheiði. Nú er orðið bílfært
milli Akureyrar og Borgarness, og
mun sú lelö ekki af Ifggjast. Halldór
Steinsen hafði þokað veginum sunn-
an á Snæfellsnesi áfram c. y2 km. á
ári sína þingmannstíð. Hannes dýra-
læknir og J. .T. ráðherra fóru saman
kosningaferð vestur í Staðarsveit í
fyrravor. þeir bentu bændum á að
sækja með dugnaði að Straumfjarðara
yrði bi’úuð með lijálp sýslusjóðs, og
gerður vegur yfir mýrarsund vestur
lijá Staðastað. Með þessu varð bílfært
um 30 km. vestur að Búðum og
ágætri sveit, Staðarsveit, opnuð leiö
til Borgarness. Bændur hlíttu þessu
ráði, sýslunefnd félst á mál þeirra.
Vegspottinn er búinn og ákveðið að
byggja brúna i sumar. Eftir fund í
Beykholtsdal í vor, riðu Ottesen og
•Tón þorl. í makindum niður héraðið.
En Bjarni á Beykjum og J. ,T. ráð-
herra riðu upp ó Keldudal til að gera
fyrstu athugun á að ryðja þar leið
fyrir bila, svo að fært vrði á þann
hátt óslitið, um hásumarið, milli
Beykjavíkur og Akureyrar. Leist
þeim allvel á leiðina og hefir málið
verið undirbúið síðan, svo að telja
niá víst að sú leið verði rudd snemma
næsta sumar. Dr. Björn þói’ðarson
benti á framboðsfundum í fyrra á
hve mikil nauðsyn væri að lengja
veginn norðan Akrafjalls, og koma
Akranesi í beint samband við Borgar
fjörð ofan heiðar. Ottesen taldi þetta
draumóra. í 30 ár hafði vegspotti
þessi lengst um hænufet á ári. í sum-
ar var unnið að veginum með mikilli
atorku, og nœsta sumar gera menn
ráð fyrir að lialdið verði áfram, svo
að Akranesbúar geti ekið í bifreiðum
inn hjá Saurbæ og þaðan yfir Svín-
dal og Hvítárbrú áleiðis norður i
land eða vestur í Snæfellsnes. Tvær
miklar umbætur aí sama tæi hafa
ennfremur verið gerðar í sumar fyrir
tilstilli Eramsóknarmanna: Buddur
vegur yfir Kerlingarskarð, svo að nú
er bílfært milli Borgarness og Stykkis-
liólms, og endurbygðir og ruddir veg-
ir í Norðurþingeyjarsýslu, svo að nú
er bílíæit fró líópaskeri norður á
Sléttutanga, og á hinn bóginn inn
hefði unnið sér til ágætis þar í
héraði. Flokkurinn hefði reyndar
látið gera ómerkilega og mishepn-
aða káktilraun að stemma stigu
fyrir ágangi Þverár og hann hefði
látið setja upp girðingu í Þórs-
mörk, sem menn væru á einu
máli um að væri einnig stórum
mishepnuð. Aftur á móti mætti
benda á, að alt, sem gert hefði
verið fyrir héraðið og að gagni
hefði komið á síðari árum, væri
gert að tilhlutun Framsóknar,
þrátt fyrir litlar þakkir. Mætti
þar fyrst benda á tilraun þá, sem
gerð hefði verið að bæta úr hafn-
leysinu fyrir söndunum. Guð-
brandur Magnússon fyrnjm
kaupfélagsstjóri í Hallgeirsey
hefði átt frumkvæði og forgöngu
í því, að tekist hefðu með til-
styrk ríkisins hagkvæmir samn-
ingar við Eimskipafélagið, um að
senda skip beint frá útlöndum
með vörubirgðir einu sinni á ári
upp að suðurströndinni. Skipið
flytti vörurnar beint upp að Ing-
ólfshöfða í Öræfum, Hvalsíki,
Vík, Holtsós og Hallgeirsey. Og
væri þannig um samninga búið,
að uppskipun færi fram án ár
hættu fyrir héraðsbúa vegna tafa.
Þá benti hann á fyrirhleðsluna
í Djúpós, þar sem Framsókn
gerði ráðstafanir til þess að
varna mjög alvarlegum lands-
spjöllum.
Og enn benti hann á, að flokk-
urinn hefði á síðasta þingi beitt
sér fyrir eftirgjöf á láni héraðs-
ins til Holtavegarins, af því að
hann hefði talið að þar hvíldi
alt of þung byrði á héraðsbúum.
Axarfjörð og Kelduhverfi alt að Vik-
ingavatni.
Með þessa og aðra hliðstæða reynslu
er meir en spaugilegt, þegar íhalds-
menn segja aö þeir liafi aðallega
barist fyrir samgöngubótum á landi.
— Landsstjóiyiin fór þess ó leit við
bæjarstjórn Akureyrar að hún gæfi
Gagnfræðaskólanum allmikið land
ofanvert við skólann, vegna framtíð
arafnota til leikvalla og aukinna
húsakynna. Bæjarstjórnin tók þessu
ágætlega og gaf skólanum 10 dag-
sláttur af ágætu landi, sem er mjög
mikils virði peningalega, og þó meira
virði óbeinlínis fvrir framtíð skól-
ans. Bæjarstjórnin samþvkti þess-i
gjöf nálega einróma. Er það mikils
virði fyrir hinn nýja mentaskóla að
eiga svo framsýna velviTdarmenn í
stjórn bæjarins. —r.
----O---
Fréttir.
Hvítárbrúin í Borgarfirði er nú að
verða fullgerð. Mun atvinnumálaráð-
lierra vigja brúna 1. næsta mánaðar.
Laugavatnsskólinn tekur til starfa í
byrjun næsta mánaðar. Kenslumála-
ráðherrann vígir skólann 1. mánað-
arins.
Tvö ný blöð eru í þann veginn að
hlaupa af stokkunum lijá ihalds-
flokknum. Verður annað á Siglufirði,
liitt í Hafnarfirði. Bætir það úr bráðri
nauðsyn flokksins, sem hefir aðeins
.12 blöð fyrir!
Prestskosning. Á fimtudaginn voru
talin atkvæði úr þorvaidsprestakalli í
Suðurþingeyjai-sýslu og hlaut lög-
mæta kosningu settur prestur þar,
sr. þonnóður Sigurðsson frá Ystafelli.
Hlaut hann 133 af 136 greiddum at-
kvæðum.
Síldareinkasalan. Samkv. viðtali
Alþbl. 18. þ. m. við Pétúr Ólafsson
framkvæmdastjóra hefir einkasalan
nú þegar selt alla síldina og gekk
salan greiðlega. Mikið hefir verið gert
til þess að vinna nýja markaði og
verður niðurstaðan af starfseminni
stórum betri en undaníarin ár þrátt
fyrir ýmsa byrjunarörðugleika.
Sílturbrúðkaup áttu 24. þ. m. Guð-
laug Guðmundsdóttir og Sveinn Guð-
mundsson fró Hafnarfirði. Brúðkaup-
ið fór fram við sjúkrastokk Sveins á
Vífilstöðum, en þar hefir hann legið
þungt haldinn af tæringu 9 siðastlið-
in ár. Sjúklingar og starfsfólk á Vif-
ilsstöðum tók innilegan þátt í fagn-
aði þeirra hjóna með rausnarlegum
gjöfum og glaðningum, því Sveinn
er hverjum manni vinsælli. Heillu-
óskaskeyti mörg bárust þeim hjónum
þennan dag.
pingvallanofndin hefir skipað Magn-
ús Kjaran kaupmann framkvæmda-
stjóra Alþingishátíðarnefndarinnar.
Kappskákir eru nýbyrjaðar milli Is-
lendinga og Dana og fara fram sím-
Frambj óðendur Rangvellinga
deildu á stjómina fyrir synjun
Titan-sérleyfis og fyrir að hún
hefði brugðið fæti fyrir skólamál
Sunnlendinga. Dómsmálaráðherr-
ann kvað engu spilt í skólamáli
Sunnlendinga. Þegar Rangvelling-
ar kæmust að fullri niðurstöðu um
staðarval og fullnægðu þeim skil-
yrðum sem sett væru um fjár-
framlög o. fl. ættu þeir sömu
kröfu ú hendur ríkinu eins og Ár-
nesingai'. Um Titan-félagið kvað
hann alla, sem þektu, vita, að það
gæti ekki einu sinni fært fram
líkur fyrir því, að það ætti fyrir
heiðarlegri útför sinni. Hefði það
aldrei veiið annað en loftkastali
reistur, til þess að flagga með
nafni landsins í útlöndum. Ætti
sómi landsins að vera hafinn yfir
það, að vera gerður þannig að
leiksoppi í höndum erlendra æfin-
týramanna. Væri og dæmi degin-
um ljósara um vantrú Rang-vell-
inga sjálfra á fyrirtækinu, þar
sem þeir hefðu felt frá kosningu
þann manh, sem einkum hefði
beist fyrir málinu hér á landi.
Loks benti ráðherrann Rang-
vellingum á það, að dýrkun þeirra
á íhaldsstefnunni í landsmálum,
sem væri að vísu hvorki bygð á
sögulegum ástæðum, né á skyn-
samlegum framtíðarvonum um
blessun af hennar toga til handa
bændum landsins, hlyti þó óhjá-
kvæmilega að hafa þær afleiðing-
ar, að þeir fengju það, sem þeir
vildu. Annað væri ranglæti!
I framhaldi af þessum orða-
skiftum má benda á, að Ihalds-
blöðin í Reykjavík gerðu gys að
t
Frú }im MattlHasdöttir
kona Ásgeirs kaupmanns Eyþórs-
sonar andaðist á heimili sínu hér
í bænum 25. þ. m. 63 ára að
aldri. Ilún var fædd 1. okt. 1865.
Frú Jensína var ágætiskona, fríð
sýnum og vel skapi farin. Af 9
börnum þeirra hjóna eru þessi á
lifi: Ásgeir íræðslumálastjóri og
alþm. Ragnar garðyrkjumaður.
Ásta, gift Hjalta Gunnarssyni,
Árni byggingameistari í New
York, Matthías, Kormákur málari,
nú í Ameríku.
leiðis. Er teflt í tvenmi lagi. Af Dnna
hálfu ei' önnur skákin tefld í Sönder-
borg en hin í Horsens. Af íslendinga
hálfu fara báðar fram í Beykjavík.
SálarrannsóknarféL íslands. Á fundi
i félaginu i fyrrakvöld skýrði Einai-
H. Kvaran skáld frn Lundúnaför
sinni, þátttöku í alþjóðaþingi spirit
ista og miðilsfundum, er hann átti
kost á að vera á. Sömuleiðis skýrði
liann frá samskonar reynslu þeirra
hjóna Sveins M. Svéinssonar fram-
kvœindastjóra og konu hans, Sofííu,
dóttur Haralds Nielssonar pró
fessors. Skýrði hann þar frá mikl
um urmul af endurminningasönnun
um, er taldar eru stafa frá Haraldi.
Virtust margar þeirra svo rammaukn-
ar uð iurðu sætti. Erindið verður án
ela birt í Morgni.
Árni Pálsson. Út af „opnu bréfi" rit-
stjóra Tímans til Árna Pálssonar hef-
ir hann beðið blaðiö að láta þoss
getið, að hann muni svara bréfinu í
Vöku, sem komi út innan skamms.
— Tíminn mun í andsvari taka upj)
til hægðarauka fyrir lesendur megin-
rök úr svarinu.
Jarðboranir hafa, að tilhlutun bæj-
arstjórnar Beykjavíkur verið gerðar
við þvottalaugarnar liér 1 sumar. Bor-
að heíir verið á þi'emur stöðum með
þeim árangri að upp um eina hol-
una streyma 10 lítrar á sekúndu af
95° heitu vatni. Var þar borað 96 fet
niður gegn um 5 heitar vatnsæðar
milli' berglaga.
Kvæðakvöld höfðu þeií’ í Bárunni á
sunnudagskvöldið var, Sigvaldi Ind-
riðason frá Baliará, bróðir Indriða
miðils, og Bíkarður Jónsson listomað
ur. Var milíil aðsókn að skemtun
þeirra. Hefir Sigvaldi afburðagóða
kvæðarödd. En þeir Bíkarður og hann
sungu tvísöng.
Leiðrétting. í „Ávarpi til samvinnu-
manna á 1. síðu blaðsins hefir mis-
prentast í 4. tölumerktri grein, 3. línu
„tölutil" fyrir „tölulið".
-----O-----
fundarhaldi J. J. með Rangæing-
um urn vatnamálin austur þar
og væntanlegar tilraunir að hefta
eitthvert hið sorglegasta landbrot
á Islandi. Virðist Morgunbl. eiga
aðeins eitt áhugamál í Rangár-
vallasýslu og það er að fá róíMð
fram úr, hvort „Skatan í Þverá“
muni vera tunglfiskur, fjárhús-
hurð, torfa eða veruleg og ósvik-
in undra-skata! — Taldst Ihalds-
flokknum að ráða þessa gátu,
verður það góð viðbót við girð-
inguna í Þórsmöi’k og hrísbagg-
ana í Þverá!
Eins og fyrr var greint vai'
Hvolfundurinn háður undir beru
lofti, enda réðu dægraskil fundar-
slitum. Er þar með að kalla má
lokið yfirliti um fundina. Höfðu
þeir yfirleitt farið vel fram. Og
þótt stundum hitnaði nokkuð í
oi'ðaskiftum manna umgengust
andstæðingar mjög vinsamlega,
enda fylgir andlegum skilmingum
á slíkurn mannfundum og í blöð-
um miklu minni óvild, heldur en
almenningur gerir sér í hugar-
lund. Héldu nú leiðangursmenn-
irnir allir til Reykjavíkur um
nóttina, heimkomu fegnir eftir
langa útivist.
I næstu köflum þessara greina
verður gefið yfirlit um erindi
Ihaldsmanna í leiðangur þennan,
svip þann, sem er yfir stjórnmála-
starfsemi þeirra um þessai’ mund-
ir, ræðumensku Ólafs Thors og
jafnframt vikið inn á þau mál,
sem efst eru á baugi og greint
frá höfuðrökum beggja flokka.
(Meira).
----o-----