Tíminn - 23.02.1929, Blaðsíða 3

TlMINN
45
samboðin, enda eiga þar mest á
hættu. Mun Tíminn igera sér far
um að fylgjast með ræðutíma
flokkanna og birta hlutfallsniður-
stöður af þeim athugunum í blað-
inu jafnhraðan.
----o---
Þjóðmálavelsæmi
Ihaldsmanna
I síðasta blaði Tímans voru, að
gefnu tilefni, birt tildrög og dómur
í sakamáli Jóh. Jóhannessonar
fyrverandi bæjarfógeta, þar sem
hann er dæmdur skilorðsbundnum
dómi til refsingar og málskostn-
aðargreiðslu fyrir að hafa, að því
er virðist með ráðnum huga, dreg-
ið sér vexti af fé búa, er hann
sem skiftaráðandi hafði undir
höndum. Hefir þessi vaxtataka
numið stórum upphæðum, svo
skift hefir þúsundum króna af ein-
stökum búum og um 8000 krónum
af búi, þar sem mest var, en sam-
tals um 60 þús. kr.
Dómi undirréttar hefir verið
skotið til hæstaréttar. Skal hér
engu spáð um fullnaðai'úrslit máls-
ins fyrir dómstólum. En jafnframt
er þessurn dómi, eins og öllum öðr-
um dómurn, skotið undir annan
dómstól: — réttarmeðvitund þjóð-
arinnar.
I fornum menningarríkjum, þar
sem kröfur um siðgæði í opinberri
starfrækslu hafa, fyrir uppeldi
reynslunnar, náð miklum þroska,
sætir hvert misferli, þeirra manna,
sem sitja. í virðulegum trúnaðar-
stöðum, hinum harðasta áfellis-
dómi almenningsálitsins. Sérhvert
siðferðisbrot,er að fullu dæmt fyr-
ir æðsta dómstóli hverrar þjóðar,
réttarmeðvitund almennings, sem
mótar hegningarlög og siðferðis-
kröfur, — áður en dómsúrslit,
bygð á bókstaf laganna, eru feng-
in.
Máli Jóh. Jóh. hefir, auk þess að
vera dæmt í undirrétti, verið skot-
ið undir almenningsdóm. Varla
þarf að efa, að almenningur lítur
svo á, að erfingjar og aðrir þeir,
sem að lögum eru eigendur búaf jár
eigi og vexti af því fé, ef það er
á annað borð ávaxtað, enda þótt
aðstöðu og einurð hafi brostið, til
þess að ganga að fullu eftir rétti
sínum í því efni. Og enn síður er
ástæða til að efa, að sæta muni
hinum þyngsta dómi almennings-
álitsins sú aðferð, að tæma spari-
sjóðsbækur búa, til þess að leggja
féð inn á eigin reikning, og hirða
síðan vexti fjárins.
Tæplega myndi nokkur þing-
maður í Bretlandi eða öðrum ná-
grannalöndum okkar hafa séð sér
fært að mæta á löggjafarþingi
þjóðarinnar, ef hann hefði ratað
í þessháttar misferli og sætt slík-
um ákærum. Dómur almenm-ar
réttarmeðvitundar hefði orðið hon-
um ofurefli. Hann myndi hafa sent
forseta þingsins tilkynningu um
það, að hann mætti ekki á þingi.
Og hann myndi hafa dregið sig
hljóðlátlega til baka til einkalífs
síns og ekki freistað þess, að of-
reyna samúð almennings og vel-
sæmiskend, eða vilja eiga það á
hættu að flokkur hans gengi,
hans vegna, með „flekkaðan
skjöld“.
Jóh. Jóh. hefir gerst svo djarf-
ur að rísa gegn almenningsálitinu
og taka sæti sitt á þingbekk þrátt
fyrir áðurnefnda ákæru. Verður
reyndar ekki annað sagt með
sanni, en að hann hafi sýnt virð-
ingu þingsins litla nærgætni. En
þó er flokkur hans stórum víta-
verðari. Foringjar flokksins hafa
án efa verið sér þess meðvitandi,
að mjög væri ábótavant opinberu
eftirliti. Fyrir því hefir í starf-
rækslu þessa embættis, eins og
víðar, skort aðhald og leiðréttingu,
til þess að stýrt yrði hjá slíku
vandræði. En hvað gera svo for-
ingjarnir, sem að nokkru leyti
bera ábyrgð á því, sem orðið er?
Þeir leggja það til við flokk sinn.
að Jóh. Jóh. skuli haldið fram til
æðsta virðingarsætis í þinginu.
Andstöðuflokkar íhaldsins munu
að líkindum látá við svo búið
sitja. Eigi að síður ber nauðsyn
til að vekja athygli á þeim at-
burði, sem hér er að gerast á Al-
þingi og sem mun vei’a einstæður
í sögu þingsins. íhaldsflokkurinn
ber hér alla ábyrgð og verður að
fá -fult svigrúm, til þess að velja
eða háfna, hrökkva eða stöklcva
í svo augljósu siðferðismáli Al-
' þingis. En þingseta Jóh. Jóh. og
framkoma flokks hans í þessu
máli verður spurning til þjóðar-
innar í nútíð og framtíð um það,
hversu langt megi ganga í því að
misbjóða virðingu þingsins og vel-
sæmismeðvitund þjóðarinnar. —
Og þjóðin mun væntanlega
svara.
----o----
AtvinnustyrjiSldin
f fyrrakvöld lagði sáttasemjari
ríkisins tillögur sínar til sam-
komulags í togaradeilunni að
nýju fyrir báða aðila. Tillögurnar'
voru þær sömu og áður, nema að
sanmingar skyldu gilda í eitt ár
í stað tveggja. — Úrslitin urðu
þau, að útgerðarmenn höfnuðu til-
lögunum, með 28 atkv. gegn 1. Og
sjómenn höfnuðu þeim með 324
gegn 200 atkv.
Þykir nú sýnt, að starf sátta-
semjarans verði gagnslaust erfiði
og að nú horfi jafnvel enn þung-
legar en nokkru sinni fyrr um
að samkomulag náist. Má því
vænta að þessi langstórvirkustu
útgerðartæki landsmanna liggi
arðlaus í höfn um óákveðinn tíma,
til stórtjóns fyrir eigenduma og
fyrir lánsstofnanir landsins, og að
sjómenn gangi iðjulausir uns
neyðin rekur þá til að lúta að
hverju, sem að höndum ber. Þyk-
ir mjög haldið til ofurkapps frá
báðum hliðum og litlar líkur til,
að mesta vandamál þjóðarinnar
fái viðunanleg úrslit í meðförum
þeirra, er fyrir samningum standa.
Víða um land hefir, í herbúðum
íhaldsmanna, gosið upp orðrómur
um það, að djarftefli fhaldsmanna
í þessu máli sé stefnt gegn nú-
verandi stjóm og flokks hennai’.
Sé þess vænst í fyrsta lagi, að
stöðvun flotans muni valda fjár-
þröng í ríkissjóði. í öðru lagi
telja íhaldsmenn sér trú um að
Jónas Jónsson ráðherra eigi þátt
í þessum málum og stefni að
þjóðnýtingu togaranna. Muni slík
afstaða hans valda misklíð í
flokknum og leiða til sundrungar.
Mætti af slíku ráða að íhaldsmenn
vilji flest til vinna, að koma nú-
verandi stjórn á kné og ekki
minna, en sá nafntogaði einstak-
lingur, sem vildi vinna það til, að
annað augað yrði stungið úr sér
í þei'rri von, að bæði yrðu stungin
úr andstæðingnum. En ef gera
má ráð fyrir því, að þessi ímynd-
un útgerðarmanna valdi einhverju
um ofurkapp þeirra, þá má telja
þá jafnilla farna og alkunnar um-
ferðarkonur, sem fara með ósann-
ar sögur uns þær láta sjálfar
blekkjast til að trúa þeim.
Forystumenn verkamanna halda
að sínu leyti fram þjóðnýtingu
jafnt og þétt. Þeir telja sem rétt
er, að útgerðarmenn séu ekki fær-
ir urn að reka eða bera ábyrgð á
þessum atvinnuvegi eins og nú
háttar til. En í stað þess að bjóða
betur og segja: „Nú tökum við
reksturinn í okkar hendur, stofn-
um útgerðarfélög á samvinnu-
grundvelli, berum ábyrgð og
áhættu og tökum jafnframt all-
an hagnað“, þá halda þeir áfram
þrotlausu rifrildi og kröfum um,
að þar sem útgerðarmenn þrýtur
um að mæta kröfum almennra
hagsmuna og tryggingar í út-
gerðannálum, þá taki ríkissjóður
við. Eftir því sem framast verð-
ur unt að skilja afstöðu foringj-
anna, þá vilja þeir komast sem
mest hjá áhættunni en sitja uppi
með allan hagnaðinn.
Báðir þessir aðilar munu mega
vera þess vissir, að engum einasta
manni innan Framsóknarflokksins
kemur til hugar, að fallast á þjóð-
nýtingu togaranna á þeim grund-
velli að ríkissjóður beri áhætt-
una. — Auðtryggni Ihalds-
manna og vonir um pólitískan
ófarnað Framsóknar í sambandi
við þetta mál, mun blekkja þá
hörmulega. Og þeir munu vakna
við þá staðreynd, að þ>eir hafi beð-
ið óbætanlegt tjón án þess að
Framsókn hafi sakað. Og jafn-
framt munu verkamenn á sinn
hátt því aðeins hljóta samúð sam-
vinnumanna og Framsóknarfl.,
að þeir leiti félagslega úrræða til
sjálfsbjargar, og gerist við því
búnir að bera ábyrgð á lífi sínu
og athöfnum í stað þess að halda
uppi æsingum einum og kröfum.
I síðasta blaði var birt tillaga
Guðmundar bónda á Lundum í
Mýrarsýslu, þar sem hann legg-
,ur til, að bönkunum, sem starfa,
ýmist með fé ríkissjóðs eða á
ábyrgð hans, sé bannað, „að lána
fé til sjávarútgerðar annarai’ en
þeirrar, sem rekin sé á samvinnu-
grundvelli, því þai’ og hvergi ann-
arsstaðar virðist lausn kaupdeil-
unnar vera fólgin. •
Vitanlega hefir ríkissjóður, sem
ber ábyrgð á lánum til útgerðar-
innar, fylstu ástæðu, til þess að
tryggja sig gegn skakkaföllum í
framtíðinni af völdum þeirra öfga,
sem hér eru að verki. Er og eiii-
sætt að Alþingi ber að hlutast til
um það, að hagur útgerðarinnar
og rekstursniðurstöður á liðnum
árum verði rannsakað til hlítar,
svo séð verði í fyrsta lagi, hversu
til háttar um ábyrgð ríkissjóðs
og áhættu af þessum atvinnu-
rekstri og að í öðru lagi verði
fundinn raunverulegur grundvöll-
ur undir samkomulagi þeirra að~
ila, sem nú beita öfgum og ofstopa
í stað. þess að leita sannleikans í
þessu mikla vandamáli.
-----o----
Frá Alþingi
Á mánudaginn var fyrsti fundur
Sameinuðu þingi. Aldursforsetinn
Björn Kristjánsson stýrði fyrst fundi,
mintist látinna þingmanna, en þeir
voru: Magnús Iíristjánsson fjármála-
ráðherra, Guttormur hreppstj. .Vig-
fússon í Geitagerði, séra Páll Ólafs-
son í Vatnsfirði, Tryggvi Bjamason
bóndi í Kothvammi og dr. Valtýr
Guðmundsson. Heiðruðu þingmenn
minningu þessara látnu manna með
því að standa upp.
Varamaður Magnúsar Kristjánsson-
ar fjármálaráðherra er Jón bóndi
Jónsson í Stóradal. Var kjörbréf hans
tekið gilt.
Síðan var gengið til kosninga og
voru kjörnir:
Forseti Sþ. Magn. Torfason með 18
utkv. Jóh. Jóh. hlaut 15, Ásg. Ásgeirs-
son 1 og 6 seðlar voru auðir. Vara-
forseti Ásg. Ásg. með 17 atkv., Magn.
Guðmundsson fékk 14, þorl. Jónsson
1 og 8 seðlar voru auðir. Skrifarar
kosnir Ingólfur Bjarnarson og Jón A.
Jónsson. í kjörbréfanefnd voru kosn
ir: Sv. Óla|sson, Gunn. Sig., Héðinn
Valdemarsson, Magn. Guðm. og Sig.
Eggerz. — í lok fundarins flutti
Magnús Torfason eftirfarandi rœðu:
„Kærir þingbræður.
því verður vart mótmælt, að veg-
ur og virðing hins háa Alþingis lief-
ir ekki farið vaxandi á síðari árum,
þrátt fyrir það að mörgum og góðurn
málefnum hefir verið snúið til vegar
og allur þingheimur lagt fram meiri
vinnu og vinnubrögðin snögt um
snarpari en áður hefir tíðkast. —
Veldur þar mest um offors það í
kappræðum, er þingtíðindin víslega
eiga að bera vitni um, og aldrei ver-
ið meira en á síðasta þingi. — Má
hér að vísu virðast til nokkurrar vor-
kunnar, að jafnan mæðir meira á
umbótastjórn en íhaldsstjórn og þá
ji eigi síst á þeirri miklu breytingaöld,
Isem nú gengur yfir. — En þá kröf.u
verður að gera, að skilmingum verði
Amerísk dráttarvél mjög útbreidd
í ýmsum löndum, sérstaklega vegna
þess að hún er létt í meðförum og
sparneytin og sérlega hagkvæm til
fljölbreyttra starfa t. d. allskonar
jarðvinslu með plógum og herfum
til að draga sláttuvélar, heyflutn-
ingavagna og margt fleira. Vélin
er talsvert ódýrari er þær dráttar-
vélar sem hér hafa verið notaðar,
og hefir þegar verið pöntuð á stór-
búum í nágrenni Reykjavíkur.
Upplýsingar gefur- aðalumboðs-
maður hér á landi.
F. Ólafsson
Asturstræti 14. Reykjavík
Sími 2248
það í hóf stilt, að gætt -verði allra
leiklaga, og þær eigi þreyttar framar
en til listar megi virða. — Nú, er
nálgast minningarhátíð þeirrar helg-
ustu stofnunar vor íslendinga, gerisc
enn ríkari sú skyldan, að halda
henni sem mest til vegs og virðingar
í hvívetna, og veit eg, að mínir kæru
þingmenn muni vilja víkjast þar
vel undir, enda hver og einn af vaxa
og vel hafast".
í Ed. var Guðm. Ólafsson kosinn
forseti með 8 atkv. Halldór Steinsson
hlaut 6. Varaforsetar voru ’ kosnir
Jón Baldvinsson 1. og Ingvar Pálma-
son 2. Skrifarar Einar Árnason og
Jónas Kristjánsson.
í Nd. var forseti kjörinn Ben.
Sveinsson með 13 atkv., Héðinn fékk
o, M. Guðm. 1 og 9 seðlar voru auðir.
Varaforsetar voru kosnir þorleifur
Jónsson 1. og Jörundur Brynjólfsson
2. Skrifarar Halldór Stefánsson og
Magnús Jónsson.
Stuttir fundir hafa orðið fyrstu
daga þingsins, í báðum deildum, þar
sem lögð hafa verið fram ýms stjóm-
arfrumvörp. Hefir þeim öllum verið
vísað nálega umræðulaust til annar-
ar umr. og nefnda.
þingnefndir eru sem hér segir:
í EFRl DEILD;
Fjárhagsnefnd: Ingvar Pálmason,
Jón Jónsson, Jón Baldvinsson, Björn
Kristjánsson og Jón þorláksson.
FjárveUinganefnd: Einar Arnason,
Páll Hermannsson, Erlingur Friðjóns-
son, Jóh. Jóhannesson, Ingibjörg H.
Bjarnason.
Samgöngumálanefnd: Páll Her-
mannsson, Einar Árnason, Halldór
Steinsson.
Landbúnaðarnefnd: Jón Jónsson,
Jón Baldvinsson, Jónas Kristjánsson.
Sjávarútvegsnefnd: Ingvar Pálma-
son, Erlingur Friðjónsson, Halldór
Steinsson.
Mentamálanefnd: Erlingur Frið-
jónsson, Jón Jónsson, Jón þorláksson
Allsherjarnefnd: Jón Baldvinsson,
Ingvar Pálmason, Jóh. Jóhannesson.
í NEÐRI DEILD:
Fjárhagsnefnd: llalldór Stefáns-
son, Ásgeir Ásgeirsson, Hannes Jóns-
son, Héðinn Valdimarsson, Ólafur
Thors, Sig. Eggerz, Jón A. Jónsson.
Fjárveitinganefnd: þorleifur Jóns-
son, Ingólfur Bjarnarson, Bjarni Ás-
geirsson, Haraldur Guðmundsson, Pét-
ur Ottesen, Jón Sigurðsson, Jón Ól-
afsson
Samgöngumálanefnd: Hannes Jóns-
son, Gunnar Sigurðsson, Sigurjón Á.
Ólafsson, Hákon Kristófersson, Jón A.
Jónsson.
Landbúnaðarnefnd: Jör. Brynjólfs-
son, Bernharð Stefánsson, Lárus
Helgason, Jón Sigurðsson, Eihar Jóns-
son.
Sjávarútvegsnefnd: Sveinn Ólafsson,
Magnús Torfason, Sigurjón Á. Ólafs-
son, Jóhann. Jósefsson, Ólafur Thors.
Mentamálaneínd: Ásgeir Ásgeirsson,
OTrúlofunarhringar
Sent út um land
gegn póstkröfu.
Jón Sigmundsson, gullsmiður
Sími 383. — Laugaveg 8.
Bernh. Síefánsson, Sveinn Ólafsson,
Magnús Jónsson, Jón Ólafsson.
Allshcrjamefnd: Magnús Torfason,
Gunnar Sigurðsson, Héðinn Valde-
marsson, Magnús Guðmundsson, Há-
kon Kristófersson.
Frekari frásagnir bíða næsta blaðs
vegna þrengsla.
-----o----
Fréttir.
Kirkjumálanefnd hefir kirkju- og
dómsmálaráðherra nýlega skipað. I
nefndinni eiga sæti prestarnir þor
steinn Briem á Akranesi, Jón Guðna-
son á Prestsbakka og Sveinbjörn
Högnason á Breiðabólstað og tveir
leikmenh, Jónas þorbergsson ritstjón
og Runólfur Bjömsson á Kornsá.
Síldareinkasalan. Forstjórar Síldar-
einkasölunnar voru nýlega staddir
hér í bænum. Situr Ingvar Pálmason
á þingi, eins og kunnugt er. þeir Ein-
ar Olgeirsson” og Pétur Á. Ólafsson
tóku sér far til útlanda með Lýru
síðast. Hafa forstjói’amir gefið bráða
birgðaryfirlit um niðurstöðu eiríka-
sölunnar. Samkv. þvi hafa síldareig-
endur fengið greiddar 24 kr. fyrir
hverju tunnu síldar og er auk þess von
á einhverri uppbót. Mun útkoman
verða ólíkt betri en verið hefir undir
„forsjón" hinnar frjálsu samkcpni. Er
þó hér um byrjun að í’æða, sem
efalaust stendur til bóta.
Eldur uppi. Samkvæmt fregnum
úr Norðurlandi sjást þar merki- þess
að eldur muni vera uppi í vestarx-
verðum Vatnajökli.
Skólahátíð norðanlands 1930. Sam-
kvæmt fundarboði 5 blaðamanna hér
í bænum, sem allir eru nemendur
Akureyi-ai’skóla sóttu fundinn í Bár-
unni fyrra sunnudag um 70 gamlir
nemendur skólans. Kosnir voru i
nefnd hér syði’a, til undirbxrnings há-
tíðinni, áðurnefndir blaðamenn, Ás-
geir Sigurðsson, aðalræðismaður, for-
maður og Pétur Zóphóníasson. Gert
er ráð fyrir að nyi-ðra starfi og 7
xnanna nefnd og verði Sigui’ður Guð
mundsson oddamaður nefncianna
beggja.
Haraldur Bjömsson er jiýlega kom-
inn hingað til bæjaiins norðaii frá
Akureyri, eftir að hafa haldið þar
uppi leiksýningum í vetur við góðan
orðstýi’. Hai-aldur er nú ráðinn hjá
Leikfélagi Reykjavikur til vors og er
þegar tekinn að æfa af kappi. Fyi’sti
leikurinn verður. „Sá sterkasti".
----o----
Karlakór ReyKjavikur
hefir sungið 'nokkrum sinnum
undanfarið við sérlega góða að-
sókn og einróma aðdáun áheyr-
enda. Það má nú segja, að engin
sérstök nýlunda sé, þó áð söng-
flokkur láti til sín heyra hér í
höfuðstaðnum. En þeim, sem hlýtt
hafa á þennan flokk, nú og áður,
getur ekki dulist það, að þessi
söngur var í ýmsu tilliti stór-
merkur viðburður.
Flokkurinn er ungur og mun
ekki hafa farið varhluta af-þeim
erfiðleikum, sem þessháttar fé-
lagsskapur á venjulega við* að
stríða, sérstaklega á byrjunar-
skeiði. Hann er stofnaður árið
1926 ef hr. Sigurði Þórðarsyni,
sem verið hefir stjórnandi frá
byrjun, og er enn. Það er erfitt
þrautseigjuverk að þjálfa og móta
stóran söngflokk. En einmitt það,
hvernig hr. S. Þ. hefir tekist að
móta þennan flokk og sveigja
hann inn á þá braut, sem hami nú
er á, sýnir að maðurinn hlýtur að
hafa sérstæða hæfileika sem
stjórnandi, jafnframt þvi, sem
efnismeðferð ber vott um næma
fegurðartilfinningu og glöggan
skilning á ýmsu því, sem máli
skiftir, en farið hefir framhjá