Tíminn - 16.03.1929, Blaðsíða 2

60
TlMINN
Tempo di marcia risoluto.
Hér skal boöaö, æskan unga.
(Þorsteinn Gíslason.)
Sigv. S. Kaldalóns.
■ - H H : ■ 4—r - =í=: i— 1
m m r Í ' d M J- á # l #• # -<&- í— -ií?- — F—i i J - m m m
Hér skal boð - að, æsk - an ung - a, æit-jörðþinn - i frá:
1 i Í 1

Lögð er skyld-an
I I
i
#---9
-#------#•-
£
*

5

0 •
-r u
þarf - a, þung
i 1 i
' iT
a
I
JL
þín - ar herð - ar
I
—d-
á:
1»—JL
-9—9-
áL jL
-#—#-
í ; 7 ? f f r r
i. i r i 1 1 1 1
Reis - a býl - in, rækt - a lönd - in,
J--J—r-J----J---J----J-

é
í=t=t

_________■—- , k—/' iii-— riY. e espvessivo —---------

ryðja’ um urð - ir braut. Sért - u vilj - ug, svo munhönd-in sigr-a, sigr-a hverj-a þraut.
h
á á
* ■* : t t,; 7 * -J, J J *- ±rA J"jJ
-P=T-,<S’-

4-
í=

Dánardægur
Helga Jakobsdóttir
húsfreyja frá Hæli 1 Flókadal.
Hún andaðist að heimili sínu 6.
okt. síðastl. af bamsfararsótt eft-
ir fæðingu andvana barns. Hún
var fædd að Varmalæk 15. mars
1886. Foreldrar hennar voru Jak-
ob Jónsson frá Deildartungu og
kona hans Herdís Sigurðardóttir
frá Efstabæ í Skorradal, mestu
ágætishjón. Um þau er skráð í
októberblaði Óðins 1919 og vísast
hér til þess.
Helga var elst bama þeirra
Varmaiækjarhjóna. Hlaut hún
gott uppeldi enda var námgefin,
söngelsk og tápmikil til verka. —
Hún giítist vorið. 1911 Guðmundi
Bjai-nasyni frá Hæh og hélt jafn-
an uppi bústjórn með rausn og
prýöi. — Prátt íyrir mikið staií
íann hun .stundii- tii skemtana.
itiga unglingar í nágrenni henn-
ar margar kærar minningai- um
gleöistundir í návist þeirra Hælis-
hjóna, er húsfreyjan lék á hljóð-
færi og bæði hjónin léku sér eins
og börn með æskunni. —
Stórt og vandað íbúðarhús var
nýreist á Hæh. Hugðu vinir
þeirra hjóna gott th að hinni veg-
Jyndu húsfreyju veittist bætt að-
staöa th þess að njóta og láta
aöra njóta húsmóðurkostanna. En
til þess kom ekki, því hún andað-
ist áður en húsið var tekið til
notkunar.
Helga sáluga var jarðsungin 1
Reylcholti að viðstöddu mildu
íjölmenni.
Helga Jónsdóttir
liúsfreyja á Ásólfsstöðum andað-
ist að heimili sínu 13. jan. síðastl.
Hún var fædd að Stórólfshvoli
árið 1848. Eomin af merkisíólki í
báöai' ættir, dóttir séra Jóns Ei-
rikssonar er lengi og síöast vai’
prestur að Stóra Núpi og konu
iians Guðrúnar Pálsdóttur prests
að Asum í Skaítártungu. Helga
óist upp hjá foreldrum sínum á
Stóróiíshvoli og' síðar á Stóra-
Núpi til 22 ára aldurs, að hún
fluttist að Ásólfsstöðum í Þjórs-
árdal og giftist 1870 Steíáni
Höskuldssyni, ágætismanni. Misti
hún hann eítir 12 ára sambúð írá
þremur börnum. Telja knnnugir
að hún hafi aldrei beðið þess
liarms íuiiar bætui'. En hún lét
eigi bugast en stóð ein fyrir búi
sínu með rausn og dugnaði. Var
iiún jaínan góð heim að sækja og
mörgum manni hðsinnandi. Eftir
4 ár giftist hún aí'tur Stefáni Ei-
ríkssyni frá Arhrauni á Skeið-
um, atorkumanni og búhöld góð-
um, er nú lifir konu sína heima
á Asóifsstöðum í hárri elh.
Með seinni manni sínum eign-
aðist Helga 2 böm en 3 með hin-
um fyrri eins og fyrr var greint.
Tvö böm sín misti hún uppkom-
in. Jón er prestur var að Lund-
arbrekku í Bárðardal af fyrra
hjónabandi, en af seinna hjóna-
bandi Stefaníu er var gift Bjarna
Jónssyni . framkvæmdarstjóra frá
Galtafelh.
Helga húsfreyja var á Ásólfs-
stöðum um 58 ára skeið og var
jaínan talin piýði heimihs síns
og sveitar, enda góðsöm, hjálpfús
og hvers manns hugljúfi.
----o----
\
þjóðlöy íslendinga. Helstu tónvís-
indarit þýskal. birti nýlega skýrslu
eítir Jón Leifs um þjóðlagasöí'nun
lians á íslandi 1925 og 1926, ásamtþar
uð lútandi rannsóknum. þjóðlög þau,
sem Jón Leiis safnaði siðastliðið haust
norðanlands og vestan þykja einnig
sérlega mérkileg. Hefir einn þýskur
tónfræðingur talið, að lög þessi væru
„sannarlega frá 10. öld“. Jón Leifs hef-
ir verið beðinn að rita um íslensku
þjóðlögin í liábðarit, sem þjóðverjar
ætla að gefa út að ári vegna þúsund
ára afmælis Alþingis.
Búnaðarsambönd. þ. 16. des. s. 1.
voru haldnir fundir á Blönduósi, er
iiöfðu til meðferðar að koma á fót
búnaðarsambartdi fyrir sýsluna.
Ný kenslubók
Kenslubók í sænsku »eftir
Pétur G. Guðmundsson og
Gunnar Leijström. Reykjavík
1928.
það rná til atburða teljast, að út
er komin í fyrsta sinn íslensk
kenslubók í sænsku. Hefir slíka bók
iengi vantað og tiifinnaniega, og er
útkoma hennar því meira fagnaðar-
efni. Sviar eru fjölmennust þjóð
Norðurlanda og öndvegisþjóð þeirru
á ýmsa lund. Getum vér margt nyt-
samt af þeim lært, á verklegum
sviðum og fræðilegum, og því fremur,
sem meira er málsamband. Bókment-
ir þeirra eru fjölskrúðugar, glæsileg-
ar og auðugar ágætra verka. Sænsk
tunga er þróttug og hljómmikil og
hlýtur að láta mun betur í íslenskum
eyrum en danska, sem hér er lærð
mest, lesin og töluð, erlendra mála.
]iað hygg eg og mála sannast, að
sœnska muni reynast íslendingum
auðnumdari en danska, með jafnri
aðstöðu, og að ýmsu geðfeldari. Orða-
val og setningaskipun er líkara ís-
lensku í sænsku en dönsku, og hljóð
og hreimur víða líkara, þótt um það
velti að vísu á ýmsu. Virðist mér
fiest rök hníga að því, að sænsku
beri að kenna helst frændmála vorra
í íslenskum skólum, og fremur en
dönsku. — Undanfarið hefir sænsku-
nám verið miklum örðugleikum
bundið meðal vor, sakir þess, að
kenslubók var engin né sænskt orða-
safn með íslenskum þýðingum. Nú
er bætt úr hvorutveggja, með bók
þeirri, er hér getur. Ætti það nú ekki
að tíðkast lengur, að íslendingar lesi
verk sœnskra snillinga í danskri
þýðingu. Enda verður slíkt naumast
talið skammlaust né skaðlaust.
Höfundar bókarinnar eru Islend-
ingur, sem lagt hefir sig fram um
nám sænskrar tungu, og sænskur
mentamaður, sem dvalið hefir hér-
lendis og numið íslensku. Hún hefst
á stuttum inngangi um sænska.
tungu. þá kemui' hljóðfræði og síðan
beygingafræði. Taka þær yfir fullar
j 60 bls., og virðist mér þar alt skýrt
fram sett og skipulega. þá koma
leskaflarnir. Fyrst stuttar greinar á
léttu liversdagsmáli, og fylgja hverri
grein orðaskýringar. þá koma sögur
og ljóð eftir ýms höfuðskáld Svía.
Loks kemur orðásafn á 65 bls. Er
þuð vitanlega miðað við orðaforða
leskaflanna og Iiarla ónóg till al-
mennra nota, en er þó mikill fengur
þeim, er sænsku lesa sér til sáluból-
ar, meðan enginn kostur er sænsk-
íslenskrar orðabókar. — Öll er bókin
278 bls.
Eg er ekki málfræðingúr að lær-
dómi, og skal því ekki kveða upp
dóm um bókina sem málfræðirit. F.n
sem kennari og áhugamaður um
sænska tungu get eg ekki látið hjá
líða að fagna henni, vekja á henni
athygli og þakka höfundum fyrir
hana. Hér er þarfaverk og hafi þeir
lieilir unnið! Aðalst. Sigmuudsson.
Prá úílöndmn.
— þjóðverjar hafa gert verslunar-
samning við Suður-Afriku og líta
Englendingar hann hornauga.
— Kínverskur fulltrúi í þjóða-
bandalaginu fór nýlega fram á það
að Norðurálfuríkin legðu bann við því
að selja Kínverjum opíum. Málaleit-
un hans fekk engan byr. Opíum-
nautnin er þjóðarböl í Kína og er
liastarlegt, að Evrópumenn skuli gera
sig seka um þá ósvinnu að stuðla
að útbreiðslu hennar.
— Ford bifreiðakóngur hefir boðist
til að leggja á sinn kostnað 250 km.
langan alcveg um Egyptaland gegn
því, að Egyptar afnemi verðtoll á bií-
reiðum!
Gunnar Heiberg, nafnkunnur
norskur rithöfUndur, er dáinn. Hann
var fæddur 1857.
— öldungadeild þjóðþingsins i
Bandaríkjunum hefir veitt 12 milj.
dollara til þess að byggja 10 ný
beitiskip.
— Facistar á Ítalíu hafa byrjað
baráttu fyrir endurreisn rómverska
keisaradæmisins. Skorað hefir verið á
Mussolini að láta konunginn taka sér
keisaratitil.
— Herbert Hoover tók við forseta-
embættinu í Bandaríkjunum 4. þ. m.
1 ræðu, sem liann liélt, um leið og
hann tók við embættinu, fordæmdi
liann óleyfilega áfengissölu, kvaðst
ætla að kalla saman aukaþing til
þess að ræða tollbreytingar í þeim
tilgangi að hjálpa bændum í land-
inu. þá ræddi hann friðarmálin, og
kvaðst viðurkenna að friður og vel-
ferð Bandaríkjanna væri kominn
undir friði annara þjóða. þó kvað
hann Bandaríkin eigi vilja takast á
hendur pólitískar skyldur, t. d. meö
því að ganga í þjóðabandalagið.
— Rannsóknarnefndin sem skipuð
var á Italíu út af Nobile-leiðangrin-
um til Norðurheimskautsins, hefir
lokið störfum og sent Mussolini
skýrslu. þar er sagt að slysið hafi
orsakast af rangri stjórn á loftskip-
inu og hvíli ábyrgðin á Nobile. Talið
ekki hægt að réttlæta að Nobile var
fyrst bjargað. Framkoma Zappi og
Marianos talin óaðfinnarrteg.
— Poincaréstjórnin í Frakklandi
virðist of veik til að standast sam-
eiginlega árás socialista og radilcölu
flokkanna. Sum blöð gera ráð fyrir,
að stjórnarskifti séu óhjákvæmileg,
því að Poincaré vilji ekki halda á-
fram stjórnarstörfum, án stuðnings
radikölu flokkanna.
— Frá London: þar sem góð sam-
búð Bretlands og Bandaríkjanna er
talin vera eitt mikilsverðasta skil-
yrðið fyrir takmörkun herbúnaðar,
þykii- breskum blöðum einkennilegt,
að Hoover skyldi ekki minnast á
sambúð þjóðanna í ræðu þeirri, sem
hann hélt 4. þ. m.
----o-----
Fiskatli á Húnaflóa hefir verið i
allan vetur, þegar gefið hefír á sjó.
Frá Alþingi
Frv. um breyting á 1. frá 1925 um
skrásetning skipa. Flutt samkv. tillög-
um dansk-íslensku ráðgjafarnefndar-
innar, og á að gera erlendum mönn-
um erfiðara en áður að fara í kring-.
um þau ákvæði, sem hér gilda um
þetta efni.
Frv. um breyting 1. frá 1922, um út-
ílutningsgjald af síld o. fl. þetta frv.
er samhljóða bráðabirgðarlögum, sem
gefin voru út á síðastl. sumri, að til-
hlutun Magnúsar heit. Kristjánssonar
fjármáiaráðh., vegna þess, að ákvæði
eldri laga voru eigi nægilega skírð.
Frv. um nöfn bæja og kaupstaða.
Eftir þessu frv. getur Alþingi með
ssérstökum löguin heimilað að skifta
um nafn bæjar eða kaupstaðar, ef
meirihluti greiddra atkvæða á við-
komandi stað æskir þess. Frv. fylgir
ítarlegt álitsskjal um þetta efni sam-
ið ai' Páli E. Ólasyni prófessor. Með
tilliti til þessa frv. flytur stjórnin
annað frv. um að láta fara fram at-
kvæðagreiðslu á ísafirði, um það,
hvoi't sá bær skuli heita svo fram-
vegis, eða Eyri eins og staðurinn var
nefndur til forna.
Frv. um fiskiræktarfélög, í aðal-
atriðum samhl.jóða samnefndu frv.,
sem flutt var á síðasta þingi.
Frv. um hafnargerð á Skagaströnd.
Guðm. Ó.lafsson þm. Austur-Húnvetn-
inga flutti samskonar frv. á síðast-
liðnu þingi, en það náði þá eigi fram
að ganga. Vitámálastjóri hefir gert
áætlun um höfnina og kostnað við
byggingu hennar og gjörir ráð fyrir
700 þús. kr. Eftir frv. á ríkissjóður að
leggja íram lielminginn, en hinn
helminginn á að lána úr viðiagasjóði
gegn ábyrgð Austur-Húnavatnssýslu
og viðkomandi hrepps. Er. Austur-
Ilúnvetningum mikil nauðsyn tryggr-
ar hafnar, einkum með tilliti til út-
ílutnings á írosnu kjöti. Talið er og,
að væntanieg höín á Skagaströnd
mundi haia mikla þýðingu fyrir síld-
veiði á Ilúnaflóa.
Frv. um gjaldþrotaskifti. Samskonar
írv. kom fram á síðasta þingi, en varð
eigi útrætt. 1 frv. þetta eru tekin upp
ýms ákvæði enskra laga, sem vel hafa
gefist til uð trvggja rétt þeirra manna,
sem fé eiga inni í gjaldþrotabúum.
111411' frv. eru kaupmálar og arfsöl
ógild, ef þau hafa verið gerð innan
ákveðins tíma áður en gjaldþroti er
lýst. Sömuleiðis eru^ sett ákvæði um
hver megi verða lengstur dráttur á
skiítum þrotabúa.
Frv. um lögyjafarneiud. Nefnd
þossa skipi forsætisráðherra til 4 ára
i senn og sé hún stjórn og aiþingis-
mönnum til uðstoðar við samningu
lagafrumvarpa, einkum til þess að
hindra, að þau komi í bága við ákvæði
eldri laga. Jafnframt á nefndin að
hafa umsjón með útgáfu lagasafns,
sém komi út á 5 ára fresti. Hefir oft
á undanförnum árum verið kvartað
um ósamræmi í ísl. löggjöf, og væri
mikilsvert, ef nefndin gæti komið í
veg fyrir það eftirleiðis. —- Hitt eigi
síður nauðsynlegt, að almenningur fái
hugmynd um, hvað eru lög í landinu,
en það er því aðeins mögulegt, að lög-
in séu gefin út á einu lagi og jafn-
ótt og verulegar breytingar verða á
þeim.
Frv. um eignar- og notkunarrétt
hveraorku, samhljóða frv. því, sem
lagt var fyrir þingið í fyrra.
Frv. um sveitabanka. Sveitabank-
arnir eiga að standa í sambandi við
landbúnaðarbankann og létta bænd-
um úti um sveitir landsins aögang að
viðskiftum við hann. Bankastarfsemi
þessa á að reka á samvinnugrund-
velli, eins og tíðkast víða erlendis.
Verður nánar skýrt frá frv. þessu síð-
ai í sambandi við frv. um landbún-
aðarbanka.
Frv. um héraðsskóla. Héraðsskólar
skulu verða 4 uns nánar er ákveðið:
Á Laugum, Núpi, Hvítárbankka og
Laugarvatni. Skólarnir séu sjálfseign-
arstofnanir. Rikið ieggi íram helming
stofnkostnaóar nýrra liéraðsskóla,
5000 kr. árlegan rekstarstyrk tii hvers
béraðsskóia fyrir fyrstu 12—20 nem-
endur i skólanum og síðan 200 kr.
vegna hvers reglulegs nemanda.
Skólagjald sé 60 kr. vetrarlangt. Með
frv. er reynt að ákveða til frambúðar
iyrirkomulag alþýðufræðslunnar i
sveitum og hlutföllin milli fjárfram-
iaga ríkisins og héraðanna.
Frv. um kvikmyndir og kvikmynda-
hús. Jiettu frv. setur ýms skiiyrði íyrir
rekstri kvikmyndahúsa. Skattur af
kvikmyndasýningum hækkar allveru-
lega. Loks á að fyrirskipa eítirlit með
kvikmyndum eins og tiðkast erlendis,
tii aö koma i veg lyrir, að sýndar séu
myndir, sem ætla má að hafi siðspill-
undi eða að öðru leyti óholl áhrif.
Kvikmynirnar liafa nú ef til vill mein
álirif en nokauð annað á uppeidi
æskulýðsins i kaupstöðum og riður
þvi á, aö til þeirra sé vandað.
Till. til þál. um kaup á áhöldum til
þess að bora með eftir heitu vatni og
guíu svohljóðandi: „Alþingi ályktar
að iieimiia atvinnumálaráðherra að
i-aupa fyrir liönd rikissjóðs, áhöid til
þess að bora með eftir heitu vatni og
gufu. Verði áhöldin þvínæst lánuð
sveitar- og bæjarstjórnum atvinnu-
lyrirtækjum og öðrum þeim, er vilja
liamkvæma slíkar boranir".
----.0----
Fréttir.
Inflúensan. Allkvillasamt hefir ver-
ið hér i Reykjavik. það sem af er
vetri. Inflúensa gekk hér í haust og
síðan mislingai'. Hálsbólga og kvef-
sótt hefir mjög gert vart við sig.
Loks hefir gosið upp nýr inflúensu-
íaraldur, sem leggur fólk unnvörpum
í rúmið. Engar eru sóttirnar mann-
skæðar.
Dánardægur. Nýlátnir eru hér í
bænum: Jóh. L. L. Jóhannesson fyrr-
um prestur á Kvennabrekku og Sig-
urður pórólfsson fyrrum skólastjóri
á Hvítárbakka. þá er og fyrir
skömmu látin á Siglufirði frú Sig-
ríður Blöndal, kona séra Bjarna þor-
steinssonar tónskálds, hin mesta
sæmdarkona. Enn er látinn Böðvar
porláksson póstafgreiðslumaður á
Blönduósi.
Hvítárbakkaskóiinn var auglýstur í
næstsiðasta blaði. í sambandi við þá
auglýsingu vill blaðið geta þessa:
Siðastl. vetur var allur kostnaður
pilta (fyrir fæði, húsnæði, þjónustu,
ljós, hita og kenslu) 380 kr. en
stúlkna 318 kr. — í vetur eru reglu-
legir nemendur 55 að tölu, en um 90
höi'ðu óskað skólavistar. Umsóknir
um skólávist næsta vetur voru famar
að berast fyrir síðustu áramót.
Úr Húnaþingi 25. febr. H e i 1 s u-
í a r h'efir verið misjafnt, afleiðingar
af mislingum og inílúensu víða alvar-
legar, þó ekki valdið . manndauða, en
allmikilli veiklun. Nú er inflúensa
að geysa í annað sinn. Fénaðarhöid
liafa verið góð yfirleitt, en þó orðið
vart lungnaveiki í sauðfé og kindur
drepist á stöku bæ. Heyfengur frá s.l.
sumri reyndist ódrjúgur — heyin létt
og gjaíafrek.
Vínbruggunarmál. í síðastl. júlimán.
þingaði sýslumaður Húnvetninga í
vínbruggunarmálinu á Gilshaga í
Vatnsdal. Meðgekk konan, að bóndi
liennar hefði eitthvað fengist við vín-
brugg, en lítið. þetta mál var svo í
þagnargildi, þar til í síðastl. janúar-
mánuði, að réttarhöldum var haldið
áfram á ný.
Ritstjóri: Jónas Þorbergsson.
Laugaveg 44. Sími 2219.
Prentsmiðjan Acta.