Tíminn - 12.10.1929, Qupperneq 1

(Sfaíbferi
oft afgwi&slurna6ur Ciman* er
Hjjnnrcig p o r s! c i n s6óttir,
Sxurnfcanösijústnu. Hrffjaríf.
^fgrcibsía
limans er i Sambanbsíjástnu.
(Dpin öaglega 9—\2 f. 4*
S>imi <196.
XHL ðr.
Búnaðarfél. Islands
m og^hrossaræktin.
Er Búnaðarfélag íslands hóf
umbótaviðleitni sína, um s. 1. alda-
mót, lá fyrir J>ví mikið verk í
þágu hrossaræktarinnar. Sakimar
stóðu svo, að íslendingar höfðu
vanrækt hrossin, um margra alda
skeið, nema hvað einstaka menn
höfðu reynt að hlú að sínum eigin
stofnum. Sjaldan gengu þessar
kendir mannanna að erfðum í
maiga liöi, og því orsakaði þetta
aðeins litla öldugára á yfirborði
fjöldans, sem dóu út fyr en varði.
Hvert sinn, er harðan vetur bai' að
garði, hvað við í hrossasveitunum
að það væru hrossin sem dræpu,
hrossin sem yllu heyleysinu, jafn-
vel þó þau fengju aðeins moð og
rekjur. Maðurinn átti aðeins pina.
hönd gagnvart hestinum: þá að
þiggja, taldi jafnvel eftir honum
þá björg, sem aldrei var veitt.
Yar þetta runnið þjóðinni svo í
merg og bein, að exm heyrasti
iaddir, sem telja eftir hrossum
það, sem þau bíta, hvað þá það
sem þau kunna að fá inni, telja
sér tölur út af eyðileggingum
þeim, sem „hrossakj af tamir“
valda. Um þessar mundir bryddi
þó á hreyfingum á stöku stöðum,
sem virtust stefna í umbótaátt.
Víðast vantaöi þó þessar hreyf-
ingar það almenna fylgi, sem
þurfti til þess að þær gætu orðið
hrossastofninum til þess fram-
gangs, sem áhugamennimar ósk-
uðu. Þannig stóðu sakimar, er
Búnaðarfélag íslands byrjaði að
skifta sér af þessum hlutum.
Eitt af því, sem Búnfl. Isl.
lagði sérstaka áherslu á frá upp-
hafi, var að hvetja bændur og
leiðbeina þeim við jarðyrkjuna, og
leiðin að þessu takmarki var að
kenna mönnum að yrkja jörðina
með hestafli. Þótti þá mörgum,
sem stundað höfðu jarðyrkjunám
erlendis, að hestamir íslensku
væru smáir borið við þá hesta,
sem hinar þjóðirnar notuðu aðal-
lega. Varð því sú skoðun ríkjandi
hér, að rækta þyrfti íslensku
hestana svo, að þeir yrðu stærri
og sterkari en verið hefðu, svo
að þeir önnuðu að draga jarð-
yrkjuverkfæri og flutningavagna,
sem fylgdu þá vegalagningunum.
1 sömu áttina stefndi og erlendi
markaðurinn, eins og hann birtist
bændunum, því hrossin voru að
miklu leyti verðlögð eftir hæð.
Beittist nú Búnfl. ísl. fyrir því,
að bændur stofnuðu með sér fé-
lög, til að stækka hrossin og
prýða, með úrvali undaneldis-
hrossanna, en félög þessi skyldu
starfa í skjóh laga um kynbætur
hrossa, frá 1891. Var fyrsta fé-
lagið stofnað 1904, í Austur-
Landeyjum. Styrkti Búnfél. Isl.
þennan félagskap, bæði til að
eignast stóðhesta og til að koma
upp girðingum fyrir kynbótar
hrossin. Þrátt fyrir þennan styrk
fjölgaði félögunum ekki syo ört
sem vænta mátti, líklega af því
að árangurinn af þessari viðleitni
var ekki eins mikill fyrstu árin,
og krafist var af einum og öðrum,
sem ekki höfðu kynt sér aðstöðu
félaganna til að starfa. Fyrsta boð
orðið var, að hrossin skyldu
stækka. Var því sú krafa gerð til
kynbótahestanna, að þeir væru
stórir, en þar sem það var aðal-
krafan, urðu aðrir, mjög nauð-
synlegir kostir, oft útundan, svo
sem andlegt atgerfi, þéttleiki í
byggingu, fimleiki og fjölhæfni í
gangi. Til að styðja þessa stefnu
exm frekara, var stofnað til sýn-
inga á undaneldishrossum, í
fyrsta sinni að Þjórsártúni 1906,
en ekki hófust þó sýningar í öll-
um aðalhrossahéruðunum fyr en
1912. Er starfsmönnum B. I. var
fjölgað, um 1920, var hrossasýn-
ingunum einnig fjölgað til muna,
og 1925 setti Búnaðarþingið fast-
ar reglur fyrir þeim í öðrum
stuð.ningi fyrir hrossaræktina.
Voru reglur þessar birtar í Bún-
aðarritinu það ár, og eru óbreytt-
ar enn.
Eftir að dálítil reynsla fékst á
þessari aðferð við val kynbóta-
gripaima, og málið upplýstist að
öðru leyti nokkuð eftir því sem
árin liðu, kom glögglega í ljós,
að hæð og lengd hrossanna var
ekki sá mælikvarði sem hægt væri
að leggja á þau til að finna nota-
gildi þeirra eða raunverulegt verð-
mæti. — Hrossastofninn bar glögg
merki óræktarinnar og harðréttis-
ins, sem hafði hvílt eins og skuggi
yfir honum, um margra ára skeið,
og valdið margháttuðum bj gging-
arlýtum, og göllum á skapferli
hrossanna. Þetta þurfti og þarf að
lagfæra með skynsamlegu úrvali
undaneldishrossanna, og bættri
meðferð alls stofnsins.
Takmarkið sem nú er stefnt að,
er að fá hrossin reist, réttvaxin
og þéttbygð, iétt í hreyfingum
og ganghrein, fjörug, djörf og lífs-
glöð. Næðist þetta takmark, yrðu
hrossin þolin í vinnu, létt á fóðri,
og svo auðveld að hver sem væri
gæti farið með þau, og fjöldi góð-
hrossa fæddist upp. Er þá von-
andi að bændur noti sér ódýrt
vinnuafl hrossanna til heimilis-
anna, í stað þess að kaupa það að,
og ólíklegt er það, að Islendingar
séu svo breyttir, frá því sem áður
var, að þeir kuxmi ekki lengur að
meta og njóta góðra reiðhesta. Þá
er og líklegt að selja megi er-
lendis falleg og góð hross íslensk
aæmilegu verði, þó óvöldu hross-
in, sem nú eru boðin þar seljist
illa. Byggi eg þessa skoðun á því
fyrst, að smáhestar af ræktuðum
kynjum seljast þar vel til ýmsrar
léttrar vinnu, og í öðru lagi á því,
að umfram þessa hesta hefir Is-
lendingurinn fjör og fjölhæfni í
gangi. Ýmsir útlendir menn, sem
ferðast hér á hestum, hæla þeim
mjög mikið, og eni hrifnir af
kostum góðhestanna. Er líklegt að
þeir séu sama sinnis er þeir koma
heim til sín, og því sé mögulegt
að vinna ágætum hestum íslensk-
um markað, hjá þeim möxmum,
erlendum, sem stunda skemtanir
og íþróttir á hestbaki.
Nú er horfið frá því hér, að
gera háar kröfur til stærðar kyn-
bótahrossanna. Byggist þessi
breyting á þeirri staðreynd, að
stærðin kemur sjálfkrafa ef með-
ferðin batnar á hrossastofninum,
en sé stærðin áunnin með úrvali
einu, verða hrossin grófbygð, óþol-
in í vinnu og ekki holdasöm. —
Því er það, að B. I. vill vinna
að þeirri stefnubreytingu í
hrossaræktinni, að fækka þeim
svo að hægt sé að fóðra þau öll
sæmilega, og jafnframt því, vanda
svo úrvalið á undaneldishrossun-
um, að andlegir og líkamlegir gall-
ar þeirra verði að þoka fyrir
Reykjavík, 12. október 1929.
63. blað.
Hagkvæmt ljós
minna strit og umstang
vaxandi göfgi og þreki, og öðmm
þeim kostum, sem prýða góðan
hest. Nú sem stendur starfa um
40 félög fyrir þessa hugsjón, og
líklegt að nokkur bætist við í ná-
inni framtíð. Th. Á.
----0-----
Ritfregnir
Jón Magnússon: HJarÖlr.
Rvík 1929.
Fyrir fjórum ánxm komu „Blá-
skógar", fyrsta ljóðabók J. Magn-
ússonar, út. Var þeirra víða að ■
góðu getið, enda var þar margt
snoturra kvæða, og sem heild
sýndu þeir tvo mikilsverða kosti
upprennandi skálds, smekkvísi og
formfágun. — Og skáldið lætur
ekki þær góðu vonir bregðast, sem
„Bláskógar“ vöktu. Nýja bókin
„Hjarðir" er gædd sömu kostum
og það í enn ríkulegra mæli. En
auk þess kemur þar fram meiri
persónulegur þroski, stærri mynd-
ir, sterkari tök á viðfangsefnum,
aukið æskuf jör og lýriskara eðli.
Skifta mætti kvæðinn J. M. í
tvo aðalflokka. Annai's vegar eru
létt og lipur, lýrisk kvæði, hins
vegar traustbygð kvæði sögulegs
eða heimspekilegs efnis með gný
í máli, stórum myndum og þxmg-
um undirsti'aumi pei’sónulegra til-
finninga.
Sum lýfisku kvæðin eru með
þjóðkvæða- eða þulublæ. Það er
nýr sti’engur 1 Ijóðagerð höfundar.
Þau eru einkai* þýð og smekkleg
og eiga sennilega eftir að afla sér
mikilla vinsælda. „Sátum við hjá
sænum“ er ástakvæði með lit-
brigðum ýmsra tilfinninga. Þessi
erindi geta gefið hugmynd um
efni og foxm:
„Sátum viö hér saman ein.
Silfraði glóey unnarstein.
Móðir synti ein og ein
með ungana sína smáu. —
Vonin helst var handasein
að hirða þá, sem lágu
á söndunum silkibláu.
Við réistum okkur háa höll.
Hún var geislum drifin öll.
En kaldur gustur fór um fjöll,
féllu brim að landi.
Höllin okkar hrundi öll.
Hún var reist úr sandi,
reist úr sjávarsandi".
Bestu kvæðin í fyrra flokknum
eru „Fjáreignin“, „Bjössi htli á
Bergi“, sem bregður upp átakan-
legri mynd af kjörum umkomu-
leysingjans, svo látlaust og snild-
arlega, að lesandinn fixmur svið-
ann í sál hans, — og síðast en
ekki síst „Vorið“, smákvæði, sem
er heilsteypt listaverk. Það lýsir
áhrifum vorsins á listræna sál,
sem örðugleikar hafa bundið í
báða skó ;■
„Eirðarleysið í. mér brann.
Enga ró né hvíld eg fann.
Grænkuðu grundir.
Greru skógarlundir.
— það voru mér þungar raunastundir.
Seinast tók mig sól í fang.
Svalg eg þor og megin.
Eftir langan lestagang
lagði eg draumaveginn.
— Mikið varð eg frelsi mínu feginn"
Lengsta kvæðið í bókinni er
„Bifröst“. Það er eins konar
saknaðar- og minningarljóð. Þar
hefir höf. ekki náð þeim tökum
á efni, sem honum eru annars lag-
in. Einkum er síðari hluti, sem
gerist ýmist á himni eða jörðu,
nokkuð laus í sjer, svo að -heildar-
áhrif fara út um þúfur, enda þótt
hver einstök vísa sé vel kveðin og
sumar myndir kvæðisins stór-
íallegar.
I síðara flokknum eni mörg af-
bragðskvæði, t. d. „Sigurður skáld
á öndverðarnesi“, „Áramót“,
„Gestir“ og „Hreiðar heimski“,
Hið síðastnefnda er e‘f til vill eitt-
hvert besta kvæði bókarinnar.
Efnið er sögulegt, tekið úr þætti
Hreiðars heimska, en annars er
lýst atviki, sem þátturinn er
sagnafár um, er Hreiðar flytur
Magnúsi konungi drápuna. Um
leið og kvæði Jóns er ágæt við-
bót við gamla sögn, á það dýpri
rætur. Þar finnum vér söguna um
ei’fiðleika listamannsins, sem á
stöðugt í berhöggi við kulda og
skilningsleysi mannanna. — Það
er ekki árennilegt fyrir Hreiðar
að kveðja sér hljóðs, annars veg-
ar háð hirðarinnar, hins vegar
vantraust konungs:
„þröngt var skáldi hallargólf hilmis.
Hirðin gervöll sat um hvert orð.
Skutu gneistum skimandi augu.
Skullu þungar hnútur um borð.------
Fyrst var sem úr hendingum horfinn
hljómur allur — frosinn í dá.
Tungan ekki treganum náði.
Tónninn lcalt i stefjunum lá-------“.
En Hreiðari vex ásmegin. Hirð-
in verður að ljá honum eyxu:
Skáldið kvað. —
Með stækkandi straumi
stigu ljóðin hendingasnjöll,
eins og vaxnar elfurnar brjóta
isinn, þegar hlánar um fjölL
Braust þá fram með eldinga afli
ómur hver og leyndasta þrá.
Orðin voru höfugum hituð
harmi, sem á brjóstinu lá“.
Næsta erindi, sem segir frá
fullnaðaraigri Hreiðars er eixrna
Þakkarorð.
öllum hinum mörgu og góðu
vinum mínum í önundarfirði,
sem lýst hafa vinarþeli sínu í
miim garð, bæði með stórgjöfum
og á ýmsan annan hátt, við
brottför mína þaðan nú, sendi
eg hina hugheilustu þakkar-
kveðju.
En hinni fjölmeimu áskonm
um að flytja ekki alfarinn af
Flateyri, get eg að svo stöddu
ekki svarað öðru en þessu: Við
bíðum og sjáum hvað setur.
B. t. Isaíirði, 5. okt. 1929.
Snorri Sigfússon.
veigaminst, en aftur á móti eru
lok kvæöisins ems og góóskáldi
sæxmr og iaus viö þá „utlegging
textans , sem yms þjóöskaict vor
naia imytt aitan viö áhka sögu-
kvæoi.
Jtixjomfall kvæöisins er í ágætu
samræxm viö eimö. Vert er aö
taaa eiur uppharsnnunni, „þröngt
vai’ skaiui hailargólí hilmis’*.
xirynjandi hennar iysir betur en
nokkur orö, hvernxg hirömenn
konungs „skauttoga” Hreiöar og
„íæra í reikuð“, eins og það er
oröaö 1 þættmum.
Nvæðm í þessum ílokki standa
hinum fyrri yfirleitt fullkomlega
jaínlætis. Hvergi njóta sérkenni
skáidsins sín betui’, ágætt vald á
tungumii og skýrleiki í hugsun.
Hér hefir J. M. skapað stórfeld-
ustu og frumlegustu myndir sín-
ar, náttúrulýsingar, sem standa
meðal hixma fremstu í ísl. ljóð-
um, t. d. upphafserindið. á kvæð-
inu „Haust“:
„í Ránarfaðm er sólin sigin.
Hún sefur þreytt af göngu dags.
í vestur halda húmsins fákar.
þeir hrista um loft hið brúna fax.
Úr sporum þeirra dimman drýpur,
sem dögg, er klæðir fjall og skóg.
þeir íeta létt og hópinn halda,
uns hófar troða bláan sjó".
„Hjarðir“ hafa svo mikið til
brunns að bera af sannri list, að
bókin skipar höf. tvímælalaust
sess meðal fremstu núlifandi
skáldá vorra. Hitt er verkefni fyr-
ir bókmentasögu í framtíðinni að
meta ljóð hans og skýra í sam-
bandi við ytri lífskjör 0g æfifeiil.
Þegar sá þáttur verður skráður,
mun þjóðin ekki einungis hylla
skáldið, heldur einnig dást að at-
orku- og gáfumanninum Jóni
Magnússyni.
Svb. Sigurjónsson.
----o——