Tíminn - 09.11.1929, Síða 3

TIMINN
237
og naut sín vel í áhrifamikilli
meðferð Skagfields. Gat dóms-
málaráðherrann þess í ræðu
sinni, að einsdæmi myndi vera
að tónsmíðar yrðu til á ferðalagi
slíku, sem kostur væri á yfir
vegleysuna milli Minniborgar og
Laugarvatns. Þótti þetta rösk-
lega af sér vikið af Emil, enda
er hann fjölhæfur og ágætur
listamaður.
Leiðinlegur misskilningur.
Eftir því sem Mbl. segist frá
hefir Gísli símstjóri sent Gísla
Sveinssyni í Vík, skeyti til að
þakka honum, að nú er kominn
sími til Hornafjarðar sunnan-
lands. Að sögn kunnugra manna
hefir G. Sv. ekki lagt annað til
þessara mála, en að ætla að
koma óeðlilegum og ósanngjöm-
um byrðum, í sambandi við síma-
lagninguna, á bændur í Skafta-
fellssýslu, og stóð svo uns Lárus
Helgason hjó þann hnút sundur,
sem sýslumaður hafði riðið. Hin-
ir sönnu forgangsmenn þessa
máls eru Forberg heitinn sím-
stjóri, Tryggvi Þórhallsson for-
sætisráðherra og Þorledfur Jóns-
son í Hólum. Forberg vildi
spenna símann um land alt, en
Þorleifur og Tr. Þ. voru mestir
valdamenn í fjárveitinganefnd
Nd. er þingið afréð að byggja
línu þessa. Síðan var Tr. Þórh.
atvinnumálaráðherra bæði þau
ár, þegar síminn var lagður. —
— Ókunnugleiki símstjórans í
þessu máli, virðist vera meiri en
gera mætti ráð fyrir af manni í
hans stöðu. En sá ókunnugleiki
hefir aftur fætt af sér annað
skeyti, frá Gísla Sv., sem betur
hefði verið stefnt, til fyrverandi
landsímastjóra, Forbergs. A+B.
Fimtardómur.
Norðmenn gera. mikið að því
að taka upp aftur fom orð og
heiti úr gullaldarmáli og lífi þjóð-
arinnar. í því skyni skírðu þeir
aftur höfuðstaðinn Osló og
nú nýverið gömlu höfuðborgina
Niðarós. Norðmenn vilja með
þessum hætti tengja aftur hið
frjálsa og sterka nútímaríki við
hina glæsilegu fornöld. Þannig
brúa þeir yfir hnignunartímann,
þegar Noregur laut útlendu valdi.
— Á þjóðveldistímanum, é gull-
öld íslendinga hét æðsti dómstóll
landsins fimtardómur. Síðan kom
erlend áþján og erlent dómsvald
í margar aldir. En þegar loks
íslendingar fengu dómsvaldið inn
í landið voru þeir orðnir svo
vanir erlenda fjötrinum, að þeir
héldu erlendu nafni í lélegri þýð-
ingu á æðsta dómstól sínum.
Norðmenn hefðu vitað hvað þeir
hefðu átt að gera á 1000 ára há-
tíð Alþingis. Þeir hefðu endur-
reist dómstól lýðveldistímans,
endurskapað fimtardóminn.
Keflavíkurhernaður æsingalækna.
Klíka embættislausra lækna hér
í Reykjavík er komin í broslegar
ógöngur með hemað sinn út af
Keflavíkurhéraði. Samkvæmt ráð-
stöfunum Læknafélagsins hafa
þeir stungið undir stól 17 um-
sóknum lækna um héraðið og þar
á meðal Helga læknis Guðmunds-
sonar í Keflavík, sem hefir í
raun réttri þjónað héraðinu
launalaust nokkur undanfarin ár.
Ennfremur munu æsingalæknam-
ir hafa lagt áherslu á það, að
nefndur Helgi læknir gerði ekk-
ert, til þess að afla sér meðmæla
í héraðinu. En er þeir hafa búið
þannig um hnútana fara þeir
sjálfir á stúfana, til þess að safna
áskorunum oddvitanna í læknis-
héraðinu, til ríkisstjómarinnai’,
þess efnis, að veita héraðið Jón-
asi Kristjánssyni lækni. Þannig
hafa læknarnir beitt kúgun við
Helga lækni, til þess að fyrir-
muna honum umsókn um héraðið
og síðan bakferli um leið og þeir
brjóta þá reglu, er þeir þykjast
vilja fylgja og grípa sjálfir til
þess ráðs, sem þeir þóttust vera
að vinna á móti.
M. Guðm. og útvarpið.
Pistlasmiðurinp. í Verði, M.
Guðm., kveðst óttast það, að
hlutdrægnin verði beitt við starf-
rækslu útvarpsstöðvar ríkisins.
Kunnugum mun þykja M. Guðm.
alldjarfur, ag minnast á útvarp.
Hann var sjálfur pottur og paima
í útvarpsfyrirtæki því, er stofn-
að var til hér á landi fyrir nokkr-
um árum. Átti það að verða eins-
konar lögverndað klíkufyrirtæki,
þai’ sem hann og nokkrir hans
nótar hirtu ágóðan. En er fyrir
tækið reyndist samkvæmt því, er
til var stofnað og alt lenti í
ófremd og trassaskap mun hann
hafa viljað koma þar lítið við
sögu en eftirlátið húsbónda sín-
um, Lárusi Jóh., að plokka fugl-
inn. — Hið eina, sem mönnum er
minnisstætt í sambandi við út-
varp M. Guðm. var hin hneyksl-
anlega ósmekkvísi og hlutdrægni,
sem þar var beitt, er út var varp-
að íhaldsskrumi og pólitískum
ósarmindum Mbl. Er heimska M.
Laugarvatnsskóli.
Ilér mun vakin vösku taki
Vitaðsgj afi Suðurlands;
leiftur margt og ljóma bjartan
leggja skal frá stöðvum hans,
nýtar mentir — minna af prenti.
meira af lífi og vori í senn,
heilum krafti, uns hefjast aftur
Haukdælir og Oddamenn.
Rík er moldin, fríð er foldin,
fjöllin eggja að stefnt sé hátt.
Mikli vitinn hulins hita,
Ilekla, skín í morgunátt.
Gjörvalt láð til glæsidáða
geirþjóð hvetur fjörs og þors,
fram að halda ár og aldir
undir merkjúm dags og vors.
J. Th.
Guðm. furðuleg, að vilja sjálfur
með tilsletni og getsökum rifja
upp og minna á þá smán, sem
hann hefir bakað sér í sambandi
við þetta mál, þar sem hann hef-
ir, eins og víðar, smækkað fyrir
eigin tilverknað.
Laxveiði og klak.
Ólafur Sigurðsson bóndi á
Hellulandi í Skagafirði er nýlega
kominn heirn hingað úr Noregs-
för, þar sem hann var að kynna
sér klak laxa og silunga og veiði-
löggjöf Norðmanna. Hefir Ólafur
orðið margs vísari um þessi efni,
sem okkur má að haldi koma við
framtíðarskipun þeirra mála.
Kveður Ólafur opinberar skýrsl-
ur sýna, að laxinn gangi til þurð-
ar í Noregi, þrátt fyrir mjög víð-
tælct klak. Kenna sérfræðingar
um laxveiði Norðmanna í sjó, sem
er rekin af miklu kappi við
strendur og útsker um endilang-
an Noreg. Reynist torvelt að fá
breytt ákvæðum um þessi efni,
þrátt fyrir álit og tillögur sér-
fræðinga, vegna síngimi og of-
ríkis þeirra manna, er stunda
veiðina í sjó. — Mun ólafur að
líkindum láta til sín heyra um
þetta mál hér í blaðinu, áður
langt um líður.
Fjailvegimir og strandferðirnar.
Ihaldsmenn hamra látlaust á
því, að ástæðulaust sé að auka
strandferðir úr þessu, heldur beri
að leggja alla áherslu á vegina,
því að fólksstraumur og flutn-
ingar með ströndum fram hverfi
til bílferðanna. Framsóknarmenn
benda aftur á, að þótt rétt sé
og sjálfsagt að leggja alla áherslu
á vegi, þá sé samt óhjákvæmilegt
að auka strandferðirnar og eru
færð fram þessi meginrök:
1. Sumum landshlutum á Vest-
fjörðum, Austfjörðum og víðar
verður ekki komið í samband við
vegakerfi landsins enn um langt
skeið og sumum ef til vill aldrei
vegna ókleifra staðhátta.
2. Hversu góðir akvegir, sem
lagðir ei'u yfir öræfi og fjallvegi
landsins verður ekki með neinum
úrræðum, eða íhalds-speki spom-
að við því að íslenskt veðuráttu-
far fari sínu fram. Þetta kom
áþreifanlega á daginn nú í haust,
er ekki eingöngu fjallvegirnir,
heldur nálega allir vegir á stór-
um svæðum á landinu lokuðust
og urðu alófærir um miðjan oktö-
ber. Gæti slíkt jafnvel fyr að
höndum borið.
Intemational-Deering.
Á öðrum stað í blaðinu aug-
lýsir Samband ísl. samvinnufé-
laga, að það hafi tekið við sölu
International-Deering véla frá
firmanu Intemational Harvester
Company, sem hefir aðalbæki-
stöð sína í Chicago í Bandaiúkj-
unum. I. H. C. er hið langstærsta
fyrirtæki í heimi um alt er lýt-
ur að framleiðslu og sölu land-
búnaðarvéla og verkfæra. Aðal-
verksmiðjur I. H. C. eru í
Bandaríkjunum og Canada, en
auk þess hefir það stórar verk-
smiðjur í Frakklandi, Þýskalandi
og í Svíþjóð. Söludeildir I. H. C.
eru dreifðar um flestöll menning-
arlönd. Nam sala þess í Norður-
álfunni yfir 300 milj. króna síð-
astliðið ár. Fram að þessu hafa
I. H. C. vélar og verkfæri verið
keypt hingað' frá Danmörku og
Noregi, en fyrir eftirleitan S. 1.
S. hefir I. H. C. fengist til þess
að veita Islandi þá athygli að fé-
lagið ætlai’ nú að selja Internati-
onal og Deering vélar hingað á
sama hátt og með sömu kjörum
og það selur til annara menning-
arlanda, þar sem söludeildir þess
starfa. Er þetta gert að rannsök-
uðu máli, því einn af fram-
kvæmdastjóram I. H. C. var hér
á landi síðastliðið sumar til þess
að*5^athuga búnaðarframfarir og
skilyrði og söluhorfur. Samskon-
ar athugun lét félagið gera 1922
en komst þá að þeirri niðurstöðu
að hér væri „ekkert að gera“. —
Verkfæraráðunautur Sambands-
ins, Árai G. Eylands, er nýkom-
inn heim frá Svíþjóð eftir að
hafa þar rekið erindi það, sem
að framan er lýst.
Jðrðin Litii-Háls
í Grafningi.
er til sölu og ábúðar í næstkom-
andi fardögum.
Ólafur Bjarnason
Brautarholti.
Herborg Þórarinsdóttir.
þegar stofnað var Hróarslækjar-
rjómabú skömmu eftir aldamót, var
róðin forstöðukona þess ung stúlka
norðan úr Norður-þingeyjarsýslu.
Hún hét Herborg þórarinsdóttir. Hún
sýndi það brátt, að hún var starfi
sínu vaxin, þótt sumum eldri bænd-
unum þætti hún hvorki mikil á velli
né roskinleg í fyrstu. Hún náði fljót-
lega þeim tökum, sem með þurfti.
Stjórnsemi hennar, röskleika og ein-
beitni var við brugðið. Og ekki spilti
það vinsældum hennar, hve bamgóð
hún var. Kom það sér oft vel, því að
rjómapóstarnir voru ekki allir hátt
úr grasi vaxnir, og þágu þeir oft góða
hjálp og aðhlynningu eftir langa ferð
i vondu veðri. Trúlegt er, að margir
þeirra iiugsi oft til Herborgar með
hlýjum hug. Sjálfsagt er ólíku sam-
an að jafna, þingeyjarsýslu og Flóa,
en þó fór svo, að Herborg ílendist
þar syðra, og hefur ekki borið á öðru
en hún yndi sér þar sæmilega vel.
í vor sem leið átti hún 25 ára starfs-
afmæli við rjómabúið, og nú í haust,
5. nóvember, á hún fimtugsafmæli.
Öllum beztu árum æfinnar hefir liún
eytt þar við erfitt starf og sjálfsagt
ekki ol há laun. En þá uppbót hefir
hún hlotið á laun sín, sem best er,
ónægjuna af því, að hafa unnið starf
sitt af alúð, dugnaði og trúmensku.
Með því hefir liún einnig unnið sér
almennar vinsældir. Nú verður
Hróarslffikjarrjómabú lagt niður, er
mjólkurbúið tekur til síarfa. Ætla
mætti, að Herborgu væri þar sjálf-
valið starf og staða, en svo undar-
lega og óhöndulega hefir til tekist,
að hún kemur þar hvergi nálægt
Ekki er þeim, sem þetta ritar, kunn-
ugt, hvað þvi veldur. En hitt er vit-
anlegt, að margur mun sakna þar
vinar í stað, þegar hún er þar ekki.
Auðvitað verður lienni margt til úr-
ræða fyrir því. Og þess viljum við
óska henni, kunningjar hennar, að
henni blessist jafnvel hér eftir sem
hingað til það sem hún kann fyrir
sig að leggja. Og þeir eru áreiðan-
lega margir, sem vilja votta henni
þakklæti og árna henni allra heilla
nú, þegar hún lætur af starfi eftir
langa og dygga þjónustu.
Gamall kunníngi.
-----O-----
hneiksli að enginn spítali væri til
í Reykjavík, nema hin gamli, úr-
elti spítali í Landakoti, sem út-
lend góðgerðastofnun kom á fót
og starfrækti. Þegar Guðm.
Hannesson var settur í nefnd til
að undirbúa ríkisspítala, þá voru
tillögur hans svo vitlausar, að
þingið fleygði þeim umsvifalaust
í ruslakistuna. iStofnkostnaður
byggingarinnar átti að vera alt
að 3 miljónir kr. og kolaeyðslan
framundir 70 þús. kr. á ári! Einn
af þingmönnum Framsóknar-
flokksins benti á að furðulegt
væri að nota ekki heita vatnið
úr Laugunum til að hita slíkt
hús. Leikmenn á þingi tóku mál-
ið úr höndum óvitanna í félags-
málum, létu byggja sjúkrahús, í
hóf við fjárhagsmátt og þarfir
landsmanna og trygðu hitaveitu
þangað frá Laugunum við Rvík.
Þegar almenningur á Norður-
landi hófst handa um að reisa
hið fagra og góða berklahæli í
Kristnesi, gerði Jónas læknir á
Sauðárkróki málinu það litla
tjón, sem kraftar hans gátu frek-
ast orkað. Og Eyfirðingar urðu
lítt varir við vináttu eða stoð
Steingríms læknis á Akureyri við
það stóra mál. En báðir þessir
læknar fyltu sjúkrahúskiefa sína
með berklasjúklingum, eftir að
landssjóður borgaði fyrir þá. Mun
þó almæli, þeirra er séð hafa, að
almenningsheill só betur borgið
raeð sjúkrahúainu í Kristnesi,
heldur en í timburskýlum Stein-
, gríms Matthíassonar og „dvergs-
ins“ á Sauðárkróki. En sérhags-
munum þessara lækni er betur
borgið með því að „hamstra“
sjúka menn í skýlum þeirra, held-
ur en í Kristnesi.
Fyrir nokkrum árum var
læknislaust í Barðastrandarsýslu
austanverðri. Þá vildi læknaklík-
an í Reykjavík senda Barðstrend-
ingum einn hinn alfrægasta
drykkjumann í læknisstétt, sem
til var, mann sem alt of seint
liafði hröklast úr sínu embætti,
og var með öllu óhæfur til að
gegna héraðslæknisstörfum. Tveir
þingmenn risu upp á Alþingi og
mótmæltu þessu læknahneyksli
svo kröftuglega, að klíkan varð
að láta undan síga. En auðséð
var að „almenningsumhyggjan"
fyrir afskekta sveitafólkinu í
Barðastrandarsýslu þyngdi ekki
samviskuna hjá þeim forsjár-
mönnum heilbrigðismálanna, sem
þangað völdu hinn þrautpínda
drykkjumann.
Einn af núverandi forsprökk-
um byltingarinnar í Reykjavík,
Magnús Pétursson, beitti sér á
Alþingi fyrir að rýmka skilyrðin
fyrir áfengisnotkun lækna — til
lækninga. Spratt brátt upp í
skjóli þessarar heimildar hin
magnaðasta siðspilling. Allmarg-
ir læknar gerðu sér að féþúfu,
að selja áfengi til nautna, vel
vitandi, að þeir voru að spilia
Heilsu manna, og eyða hamingju
heimilanna. Allmargir læknar
voru annað hvort alveg saklausir,
eða sama sem, í þessu efni. En
hinir voru ofmargir sem seldu
ólyfjan — sér til fjár.
Menn skyldu halda að heil-
brigðisnefnd reykvíkskra lækna
hefði risið upp og mótmælt þess-
ari óhæfu, vínsölu til drykkju-
manna, undir yfirskyni lækninga.
En svo var ekki. Jafnvel heiðar-
legu læknarair létu hjá líða að
áfella hina brotlegu félagsbræð-
ur. IJndantekning frá þessu er
þó Vilmundur Jónsson, sem að
sögn hefir aldrei gengið „klík-
unni“ á hönd, og opinberlega for-
dæmt brennivínssölu lækna. Ef
til vill hafa einhverir fleiri tekið
í þann streng, en ekki svo fast
sem skyldi.
Ef læknaklíkan í Rvík hefði
látið sér mjög ant um heilbrigð-
ismálin 1 landinu, myndi hún
hafa unnið á móti því, að kar-
lægir læknar væru landssjóðs-
launaðir í héraðum. En svo var
ekki. Læknaklíkan hefir mjög
fordæmt ungan lækni sem bænd-
ur og búalið í Stykkishólmshér-
aði völdu sér með mörg hundruð
atkvæða áskorun. Samt vita
menn að læknir þessi stundar
starf sitt með allri prýði, og hef-
ir ekki brugðist vonum héraðs-
búa. En læknaklíkan þagði með-
an farlama gamalmenni, læknir
á landssjdðslaunum, lét áfengis-
strauma renna um umdæmi það,
þar sem hann átti að vera út-
vörður heilbrigðismála.
Og hveraig var svo ástatt í
hinni frægu Keflavík? Búast
mátti við að náðarsól Bjaraa
Snæbjörassonar hefði sent þang-
að geisla sína.
En það er öðru nær. 1 mjög
mörg ár hefir setið í Keflavík
gamall, farlama læknir, alls ófær
til starfa síns. En hann var vel-
þóknanlegur læknaklíkunni í
Rvík. Farlama maður, ófær til
að gegna læknisstörfum fékk um
mörg ár að sitja á landssjóðs-
launum í Keflavík. Engin af hin-
um móði þrungnu byltingarhetj-
um hreyfðu þá legg né lið —
hagsmunum þeirra og stéttarinn-
ar var ekki misboðið. Þess vegna
þögðu þeir. En í sumar sem leið
tilkynti landsstjómin þessum
lækni, að annaðhvort yrði hann
að segja af sér með haustinu,
eða honum yrði vikið frá. Hinn
gamli læknir valdi fyrri leiðina
| sem von var. Og um Keflavíkur-
i hérað, sem læknaklíkan hafði svo
skemmilega vanrækt, era nú hin
J fyrstu opinbera átök milli ríkis-
valdsins og byltingarlæknanna.
Af því sem að framan er skráð
sést, að starf margra hinna ein-
stöku lækna hefir verið gagnlegt
Iog þjóðnýtt, að bæta og græða
mein og sjúkleika þeirra sem
veikir voru orðnir. En í hinu
míkia. og en»þá'. þýðjngami^ra
starfi, að ala þjóðina svo upp að
hún geti forðast sjúkdóma, hafa
aðeins fáir úr læknastétt lands-
ins, en að sjálfsögðu þó hinir
mestu, lagt nokkuð til málanna.
Og félagsskapur læknanna sýnist
ekki hafa verið göfugri en svo,
að hann hefir algerlega lokað
augunum fyrir hinni mestu spill-
ingu í stéttinni, brennivínssöl-
unni, og hinum mesta aumingja-
skap — farlama héraðsiæknun-
um. Að lokum hefir vöntun á fé-
lagsþroska valdið því, að nokkr-
um æsingamönnum í stéttinni
hefir dottið í hug að leggja út
í, á 20. öldinni, samskonar sér-
hagsmunabaráttu fyrir lækna-
stéttina, eins og þá sem klerkum
germanskra landa vai’ð ofurefli
fyrir 400 áram.
Frh. J. J.
-----o-----
Sig. Skagfield óperasöngvari syng-
ur i Hafnarfirði í kvöld l* 1/^.
Milliþing aneíndir i landbúnaðar-
og kirkjumálum era nú komnar
saman hér í Reykjavík og teknar til
starfa.
Slys. Skipstjórinn á dönsku dýpk-
unarskipi, sem vinnur að hafnar-
dýpkun í Borgarnesi, beið bana með
þeim hætti, að hann féll í vindu
skipsins' sem var í gangi, en vindan
greip hann þegar og kramdi hann til
dauðs. — Maður að nafni Eyjólfur
Eyjólfsson frá Helgafelli í Mosfells-
sveit hrapaði til bana i Svínaskarði
í K-jós fyrrn miðvikxidag.