Tíminn - 05.07.1930, Page 2

144
TlMINN
jpmtrot
kemur út einu sinni í viku að
minnsta kosti og stundum tvö
blöð í einu. Meðaltal síðuatu ára
60—70 tbl. Árgangurinn kostar
10 krónur. Gjalddagi er í júní.
Skilvísir kaupendur fá ókeypis
aukablað Tímans, sem kemur út
einu sinni í mánuði. Aukablaðið
flytur myndir, ritgjörðir og fróð-
leik ými.skonar, innlendan og er-
lendan.
fengi betra húsnæði og að bóka-
safn skólans yrði aukið.
Því næst talaði sami maður um
tímaritið og hvatti fundarmenn
til að vinna að útbreiðslu þess.
— Var ræða hans þökkuð með
lófaiaki.
13. Skýrsla framkvæmdarstjóra
innf lutningsdeildar:
Aðalsteinn Kristinsson íram-
kvæmdarstjóri gerði glögga grein
fyrir innflutningi erlendrar vöru
s. 1. ár. Hafði vörusala Sambands-
ins aukizt frá áfinu 1928 um kr.
1.365.000,00. Gjörði framkvæmd-
arstjórinn grein fyrir frá hvaða
löndum hinar ýmsu innfluttu vör-
ur, er Sambandið afgreiddi til
kaupfélaganna, væru keyptar.
Einnig las hann upp samanburð-
arskýrslu fyrir s. 1. ár, við fyrri
ára innflutning erlendra vara.
Kom þar í ljós, að innflutningur
á landbúnaðarverkfærum, girð-
ingarefni og sáðvörum, hafði auk-
izt mjög mikið. Einnig hafði
Sambandið á árinu 1929 selt til-
l)úinn áburð, alls 21141/2 tonn
fyrir kr. 443.000,00.
Þungi þeirra vara, sem Sam-
bandið flutti til landsins s. 1. ár
nam 30.000 tonnum.
Framkvæmdarstjórinn lét þess
getið, að í ráði væri að Samband-
ið byggði stórt vörugeymsluhús í
Reykjavík á þessu ári.
Að síðustu lét framkv.stj. þess
getið, að verðlag á erlendum vör-
um væri talsvert lægra nú *n sl.
ár, t. d. á kaffi, sykri og korn-
vörum.
Ræðan var þökkuð með lófa-
taki.
Þá vár borin upp og samþykkt
svohljóðandi tillaga:
„Vegna vaxandi notkunar
kjarnfóðurs hjá mjólkurframleið-
endurrí, vill fundurinn hér með
skora á Samband ísl. samvinnu-
félaga að hafa hér eftir fyrir-
liggjandi birgðir af fóðurbæti,
eftir því, sem það sér sér fært, og
annast blöndun hans eftir þeirn
hlutföllum, sem heppilegast verð-
ur talið“.
Var þá fundarhlé í 1 klt. og
fundinum svo haldið áfram kl. 5
síðdegis.
Var þá tekið fyrir:
14. Tillögur um breytingar á
samvinnulögunum:
Framsögumaður nefndar þeirr-
ar, sem kosin var á fundinum í
gær, til þess að athuga þetta mál,
Jakob Líndal, gjörði grein fyrir
áliti nefndarinnar. Urðu miklar
umræður um tillögur nefndarinn-
ar, en að þeim loknum, var at-
kvæðagreiðslu um tillögurnar
frestað þar til síðar. — Var þá
fundarhlé í lþa klt.
15. Ullai'iðnaðarmál:
| Málshefjandi var Jón Árnason
framkv.stj. Rakti hann sögu
málsins og óskaði eftir áliti fund-
armanna um það, hvort ullariðn-
aður ætti að eiga sér stað hér,
og hvort samvinnufélögin ættu
að taka það mál í sínar hendur.
Margir af fundarmönnum töluðu
um málið og voru flestir sammála
um nauðsyn þess, að Sambandið
tæki það í sínar hendur hið
fyrsta. Var síðan borin upp og
samþykkt í einu hljóði svohljóð-
andi tillaga frá Jóni Árnasyni:
„Fundurinn heimilar stjórn
Sambandsins að kaupa eða koma
upp fullkominni ullarvei’ksmiðju,
en leggur áherzlu á, að allrar
varúðar sé gætt um þær fram-
kvæmdir“.
16. Tillögur um breytingar á
samvinnulögunum:
Þá fór fram atkvæðagreiðsla
um tillögur þessar um breyting-
ar á samvinnulögunum:
Við 1. kafla, 2. gr., lið 2:
Eftir smjörbú komi innan
sviga: „Utgerðarfélög".
3. gr. 5. liður orðist þannig:
„Tekjuafgangi af rekstri félags,
þegar greidd hafa verið tillög til
sameignarsjóða, skal úthlutað til
félagsmanna eftir viðskifta-
magni hvers um sig“. — Sam-
þykkt í einu hljóði.
Við 4. kafla 19. grein: w
Á eftir 2. málsgrein komi:
„Verði aðalfundur ekki lög-
mætur, skal boða til fundar að
nýju innan 3ja mánaða. Sé boðað
til hans með 2ja vikna fyrirvara
og er hann þá lögmætur án til-
lits til þess, hve margir eru
mættir, ef eigi eru almenn for-
föll, sem gera fundarsókn lítt
Ræða
Sigurðar Sigurðssonar búnaðar-
málastjóra á stofnfundi Skóg-
íæktarfélags íslands, sem háður
var í Almannagjá 27. júní 1930.
Vér stöndum á tímamótum, og
tímamir líða áður en mann varii’.
Fyrir 1000 árum stóðu feður vor-
ir hér á sama stað og vér nú.
Þúsund ár virðast langur tími.
Það er hann frá sjónarmiði ein-
staklingsins, en í lífi þjóðar er
hann skammur. En hverjar breyt-
ingar hafa þessi 1000 ár fært
oss, á landi og þjóð. Um fyrra
atriðið skal farið nokkrum orð-
um. Hið síðara er sagnfræðing-
anna.
Ég hefi haft tækifæri til að sjá
meginhlutann af landi voru, bæði
sveitir og öræfi. Ég hefi réynt
að gera mér grein fyrir útliti
landsins, sem það er nú, og svo
sem það var áður. Það er ljóst
að breytingar eru miklar. Orð Is-
lendingabókar: „I þann tíþ vas
ísland viþi vaxit milli fjalls ok
fjöru“, hafa óefað mikil sannindi
að geyma. Enda sýna fjölmörg
dæmi úr sögum vorum að landið
hafi víða verið skógi vaxið þar
sem nú er auðn ein.
Enn betri sannanir fyrir víð-
á,ttu skóganna eru skógarleifam-
ar. Ilver sem hefir séð Fnjóska-
dalsskógana, með sína bjarkar-
drottningu 12 metra háa, hin
stórvöxnu tré í Gatnaskógi á
Hallormsstöðum á Héraði og’ Bæj-
arstaðaskóg í Skaftafellssýslu
með sínum fögru og beinvöxnu
birkitrjám eða skógarleifarnar á
Vestfjörðum, eða reynihrísluna í
Nauthúsagili undir Eyjafjöllum,
sem er 10 m. há og vex út úr
bergi, já hver sem hefir veitt
þessu og fleiru eftirtekt, hann
trúir því að orð Islendingabókar
séu sönn. Landið hefir án efa
verið skógi klætt að mestu, að
undanteknum mýrarflóum og ör-
æfum.
En hvílíkur munur að sjá blasa
við auganu skógivaxnar hlíðar,
hálsa og fjöll sem glitra í góð-
viðri í ám, fossum og vötnum,
eða þar sem alt er nakið og bert
og ekkert skjól er fyrir lágvaxn-
ari gróður eða búfé.
Hvarf skóganna er eðlileg af-
leiðing af athafnalífi forfeðranna
og hugsunarhætti þeirra tíma.
Enda hefir hin sama saga endur-
tekið sig í öllum löndum. Menn
nota það sem hendi er næst. Og
þessi notkun skóganna hefir orð-
ið forfeðrum vorum drjúg tekju-
lind.
Úr skógunum fengu þeir að
nokkru efnivið til húsagerðar og
húsmuna. Af þeim fengu þeir
mest alt eldsneyti. í þeim gekk
búfé sumar og vetur. Skógarair
mögulega”. — Samþ. í einu hlj.
Við 5. kafla 24, grein, 1. máls-
grein:
Á eftir orðunum 1% komi í
stað „viðskiptaveltu":
„Af söluverði innlendra og er-
lendra vara“. — Samþ. með 20
atkv. gegn 6.
Við 8. kafla, 38. grein:
Fyrsta málsgrein orðist svo:
„Samvinnufélög greiða til
sveita- og bæjarsjóða gjöld þau,
sem hér segir“: — Samþ. í einu
hljóði.
17. Kosningar:
a. Formaður til 3ja ára: Ing-
ólfur Bjarnarson, Fjósatungu.
Endurkosinn með öllum atkv.
b. Varaformaður til 1 árs:
Kosningu hlaut Sigurður Jónsson,
Arnarvatni með 20 atkv.
c. Tveir varastjórnarnefndar-
menn til 1 árs: Kosningu hlutu:
Vilhjálmur Þór, kfstj., Akureyri
með 15 atkv. og Kristinn Guð-
laugsson, Núpi með 9 atkv.
d. Endurskoðandi til 2 ára:
Kosningu hlaut: Tryggvi Ólafs-
son með 19 atkv.
e. Varaendurskoðandi til eins
árs: Kosningu hlaut Guðbrandur
Magnússon — endurkosinn.
18. Önnur mál:
Runólfur Björnsson á Kornsá
bar fram svohljóðandi tillögu:
„Fundurinn telur nauðsynlegt,
að réttardagar að haustinu séu
bundnir við ákveðinn mánaðar-
dag, en ekki vikudag, eins og nú
er almennast á landinu. Felur
því stjórn S. í. S., að beitast
fyrir þessari breytingu". — Sam-
þykkt með samhljóða atkvæðum.
Stefán Vagnsson á Hjaltastöð-
um bar fram svohljóðandi til-
lögu:
„Fundurinn skorar á Sam-
bandsstjórnina að hún beiti sér
fyrir því, og komi sem fyrst í
framkvæmd, að flytja rúg til
norðurhafna landsins, þeirra sem
hafís getur lokað, með þeim að-
altilgangi, að til megi grípa í
harðindum tii þess að bjarga
fólki og fénaði frá fóðurskorti".
Tillögu þessari var með sam-
hljóða atkv. vísað til stjórnar-
innar til athugunar.
19. Skýrsla ferðakostnaðar-
nefndar: /
Ferðakostnaðarnefnd lagði fram
skrá yfir ferðakostnað og dag’-
peninga fulltrúa. Var hún lesín
upp og samþykkt í einu hljóði.
Þá var borin upp og samþ.
gerðu landið skýlla og' hlýrra og
í . skjóli þeirra óx þroskamikill
jurtagróður. Feður vorir lifðu að-
allega af búnaði fram undir síð-
ustu aldamót. En svo má að orði
kveða, að skógarnir hafi verið sú
líftaug sem hélt búnaðinum við
líði. 1 skógana gekk búfé mest
forðum. Því má að nokkru þakka
það skógunum að lífsþróttur hélst
í þjóð vorri.
Skógarnir hafa því verið mjög
mikilsverðir fyrir athafnalíf og
búnað feðra vorra, enda hagnýttu
þeir sér þá svo, að skógarnir
gengu fljótt til þurðar. Þó munu
víðáttumiklir skógar hafa hald-
ist fram á miðaldir. Á 17. og 18.
öldinni eru skógarnir farnir að
láta mjög á sjá. Á stórum svæð-
um eru þeir gjöreyddir og upp-
blástur byrjaður. Enda fer nú
búnaði og efnahag- þjóðarinnar
hröðum skrefum hnignandi. Menn
sjá hverju fram fer en halda á-
fram að nota síðustu skógarleif-
arnar svo sem ekkert hefði ískor-
ist.
Hverjar eru nú afleiðingarnar
af meðferð og notkun skóganna?
Þær eru öllum kunnar. Landið er
nú nakið og bert, aðeins nokkrar
skógarleifar, þar sem þeir hafa
verið víðlendastir og bezt skilyrði
til þess að skógurinn gæti náð
sem beztum þroska. Þessu hefir
áður verið lýst. En útlit fóstur-
jarðarinnar hefir breyst. Lit-
í einu hljóði svohljóðandi tillaga
frá Sigurjóni Sigurðssyni:
„Fundurinn þakkar fram-
kvæmdastjórn og starfsmönnum
Sambandsins fyrir vel unnin störf
á liðnu starfsári og lýsir fullu
trausti sínu í þeirra garð fram-
vegis“.
Ennfremur var fundarstjóra
þökkuð góð fundarstjórn.
Fundargerð lesin og samþykkt.
Að því búnu þakkaði fundarstjóri
fundarmönnum góða samvinnu og
sagði því næst fundi slitið.
Sigurður S. Bjárklind.
(Sign.).
Guðm. Skarphéðinsson (skrifavi)
ísleifur Högnason (skrifari)
(Sign.).
----O---
Spurning
til „söngmálastjórans“.
Herra Sigfús Einarsson.
Eins og þér munuð minnast,
átti ég snemma á síðastliðnu
vori tal við yður um undirbúning
liátíðarsöngvanna á Þingvöllum.
Innti ég yður sérstaklega um
það, hver aðstaða yrði veitt
söngvurum okkar Islendinga, til
þess að taka þátt í söngnum.
Skal það þegar játað, að ég bar
sérstaklega fyrir brjósti Sigurð
Skagfield, sem mun vera talinn
einn af ágætustu raddmönnum
okkar íslendinga um þessar
mundir og hefir stundað 9 ára
erfitt söngnám erlendis og að
kalla má án nokkurrar hjálpar
frá hendi þjóðarinnar.
Ég benti yður á, að það væri
ætlun og ótvíræð skylda íslenzku
þjóðarinnar, að beita fremstu
kröftum í hverja átt sem væri,
til þess að fulltrúar annara ríkja
og aðrir erlendir gestir, er sæktu
okkur heim, mættu hljóta sem
fyllsta kynningu af hæfileikum
þjóðarinnar, manndómi og listum.
Þér mótmæltuð engu, sem ég
hélt fram í þessa átt, en tjáðuð
mér, að það væri fyrirætlun und-
irbúningsnefndarinnar og yðar
eigin, að veita söngvurum okkar
jafna aðstöðu, til þess að syngja
á Þingvöllum um hátíðina. Var
það, að mér skyldist, fyrirætlun
yðar, að stofna til einskonar
söngmannaats, þar sem margir
söngvarar: kæmu fram, undir ein-
um lið *dagskrárinnar, og fengju
10 mínútur(!), eða því sem næst,
hver til umráða. Nú mun
það hafa komið á daginn, að
söngvarar okkar munu, hver í
sínu lagi, hafa orðið þegjandi
samhuga um, að hafna slíkri
smán. „Einsöngurinn" var því
numinn brott úr frumvarpi há-
tíðardagskrárinnar.
Ég inti yður um, hvort ein-
söngur yrði ekki einn þáttur í
sjálfum hátíðarsöngnum (kantöt-
unni). En *þér tjáðuð mér, að
einsöngurinn í „kantötu" Páls Is-
ólfssonar hefði, af dómnefndinni,
verið numinn burtu og myndi að
líkindum ekki verða endursam-
inn. Yrði því eigi þörf á ein-
söngvara til aðstoðar við sjálfan
hátíðarsönginn.
Ég þóttist af öllu samtali mínu
við yður mega ráða, að þér þætt-
ust vilja gæta réttlætis gagnvart
söngvurum okkar, og þér kváð-
ust ætla að flytja það mál við
undirbúningsnefnd hátíðarinnar.
Það kom því talsvert flatt upp
á, mig, þegar ég sá það í hinni
prentuðu hátíðarskrá, er loks var
tilbúin á fyrsta degi hátíðarinn-
ar, að einn, og aðeins einn, af
söngvurum okkar, Pétur Jónsson,
hafði fundið náð fyrir augum yð-
ar 'og undirbúningsnefndarinnar,
svo að honum var, með dag-
skráimi, veitt aðstaða, til þess að
syngja opinberlega á hátíðinni.
Nú vissuð þér mætavel, að allir
söngvarar okkar voru, að
tryggðri sæmilegri aðstöðu, fúsir
til þess að taka þátt í söng’ há-
tíðarinnar. Má þar til nefna, auk
Péturs Jónssonar, Eggert Stef-
ánsson, Sigurð Skagfield, Einar
og Maríu Markan og Kristján
Kristjánsson svo að þeir einir
séu taldir, sem syngja opinber-
lega um þessar mundir. Jafn-
framt liggur það hverjum manni
í augum uppi, að það var engum
erfiðleikum bundið, að beita öll-
um þessum afburðaröddum okkar
íslendinga í þremur samsöngv-
um á hátíðisdögunum og í þeim
mörgu veizlum, sem haldnar
voru, meðan á hátíðinni stóð.
En í stað þess, að beita af-
burðakröftum Islendinga í ein-
söng, svo að ljóst mætti verða til
fulls, hverjum hæfileikum þjóðin
er búin í þá átt, voru, auk Pét-
urs Jónssonar, valdir til þess að
syngja einsöngva á Þingvöllum
menn eins og Óskar Norðmann
og Jón Guðmundsson, sem hafa
að vísu einkarlaglega stofurödd,
en ekki meira.
Nú vil ég, af framangreindum
ástæðum, leyfa mér að leggja
klæðin fornu skrúðgrænu eru
breytt. Búningurinn er orðinn
tötralegur, slitinn og skjóllítill.
Landið er að miklu nakið og
bert. Stór svæði sem áður voru
skógi vaxin og hinar blómleg-
ustu sveitir, eru nú auðn ein.
Nægir í því tilliti að benda á
Rangárvelli, þar sem um 60 býli
hafa farið í auðn vegna eyðingar
skóga og eftirfarandi sandblást-
urs. Sama er sagan í Landsveit
og í Rangárvallasýslu, í Skafta-
fellssýslum, í Fnjóskadalnum og
víðar og víðar um alt land sjást
melar og sandar og blásin börð.
Sandgræðslan reynir nú að stöðva
sandfokið og græða landið á hý.
Þetta hefir heppnast undra vel.
En það ,er aðeins fyrsta sporið,
því þegar búið er að stöðva sand-
fokið og melar og sandar eru að
verða hulin gróðri, þá þurfa trén
og skógarnir að fylgja á eftir.
Það er komið sem komið er, um
það tjáir ekki að saka einn eða
annan. En aðal spurningin er:
Eru möguleikar til að klæða
landið á ný, færa fósturjörðina í
sinn forna búning, sem hún var
í á landnámstíð. Já, það er hægt,
sannanirnar eru órækar. Á nokk-
ur atriði má benda.
Margir af vorum beztu mönn-
um, semséð hafa hverju fram fór,
hafa haft óbifanlega trú á mögu-
leikum til skógræktar. Þetta kem-
ur skýrt fram hjá Eggert Ölafs- I
syni og Birni Halldórssyni. Hinn
mikli garðyrkjufrömuður gerði
nokkrar tilraunir með trjárækt.
Margir fleiri töluðu um þetta. En
fyrsti sýnilegi árangurinn var þó,
þá er þeir Skriðufeðgar í Hörg-
árdal fóru að gróðursetja tré,
birki og reyni, á fyrri hluta 19.
aldar. Tré þau er þeir gróður-
settu á Skriðu, Fornhaga, Lóni,
Akureyri og Laufási, hafa til
þessa verið talandi vottur þess
að þessi tré geti þrifist hér. En
þrátt fyrir hinn sýnilega árang-
ur af þessum tilraunum, var
svefninn og deyfðin svo mikil á
19. öldinni, að fyrst um aldamót-
in er farið að hefjast handa á
ný. Þá kemur Trjáræktarstöðin á
Akureyri og skóggræðsla ríkisins
til sögunnar og nokkrir einstakl-
ingar fara að hefjast handa með
að gróðursetja tré.
Vér ætlum oss eigi að rekja
sögu þessara tilrauna, en minn-
ast á aðalárangurinn.
fíkóggræðsla ríkisins hefir sýnt
að með friðun og réttri hirðingu
má gjörbreyta þeim skógarleifum,
sem vér nú höfum og gjöra þær
þroska- og víðáttumeiri. Tilraunir
með ræktun nýrra trjátegunda
gefa og. von um góðan árangur,
sem sjá má í skógræktarstöðvun-
um á Vöglum, Hallormsstað,
Grund í Eyjafirði, Þingvöllum og
víðar. I trjáræktarstöðinni á
Akureyri er sýnt að trjáfræsán-