Tíminn - 23.08.1930, Blaðsíða 2

178
TlMINN
Vatnamál Rangæinga
Hinn víðlendi dalur, sem geng-
ur upp frá hvorutveggju Land-
eyjum upp milli Fljótshlíðar og
Eyjafjalla, er í hershöndum.
Markarfljót hefir lagt hann undir
sig.
Þegar frá eru talin stórvötnin
í Austur-Skaftafellssýslu má heita
að sérhvert fljót á öllu landinu
hafi þegar verið brúað, og sum-
staðar eru brýrnar orðnar tvær
milli fjaUs og fjöru á sama vatns-
faJlinu.
Á síðustu árum hefir orðið hér
bylting um samgöngur á landi.
Bifreiðamar hafa lagt undir sig
landið.
Akfærir vegir og brýr hafa við
bílana orðið þjóðinni margfalt
meira virði, heldur en á meðan
þeir voru einvörðungu notaðir
fyrir kerrur og klyfjahesta.
óbrúað fljót er í sama hlutfalli
meiri háskagripur nú en áður.
Meðan eingöngu var notast við
kerrur og klyfjahesta var áþekk
afkoman á jafnkomnum jörðum
ofan og framan Þverár til dæmis,
en síðan bifreiðar komu til sög-
unnar er þúsund hesta heyskapur
í Landeyjum þriðjungi minna
virði en jafnmikiU heyskapur ofan
Þverár. Slíku veltíur munurinn á
samgöngunum. Mjólkurlíter er
ekki meir en 10 aura virði í Land-
eyjum, þegar úr mjólkinni er
unnið heima. En nágrannasveit,
vestan vatna, á þess kost, að fá
26 aura fyrir liter heima í hlaði.
Samfelt vegakerfi frá höfuð-
stað iandsins nær nú austur að
Þverá og vestur og norður um
land austur í Þingeyjarsýslur og
greinist víða út á annes og inn
til dala.
Annað vegakerfi er komið aust-
an Markarfljóts og nær austur
undir Austur-Skaftafellsssýlu, á
þeirri leið eru margar stór-brýr,
en þessa vegakerfis nýtur ekki..til
fullnustu fyr en Markarfljót er
stokklagt og brúað.
Markarfijót með afrensiisvötn-
um sínum, Álum, Affalli og Þverá
siítur vegakerfið sundur.
Er þetta þeim mun bagalegra,
þar sem þetta er að kalla á miðri
hafnlausu ströndinni.
Hamning Markarfljóts og brú á
það yrði því hin stórfeldasta sam-
göngubót á landi, sem unnin yrði
af sérstæðum framkvæmdum, sem
miðuðu að því að fullkomna vega-
kerfið, og má því þegar af þeirri
ástæðu teljast mjög aðkallandi.
En auk þess er önnur megin-
ástæða til þess að snúist sé fljótt
og vel við því að hemja Markar-
fljót. Eru það landspjöll þau hin
miklu, sem eitt af kvíslum þess,
Þverá, veldur.
Fljótshlíðin er ein af hinum
frjósömustu og fegurstu bygðar-
lögum landsins. En þessi sveit
hefir legið og liggur exm undir
hinum ógurlegustu landsspjöllum
af ágangi Þverár. Hefir áin á
undanfömum áratugum brotið
mildð af undirlendi Hlíðarinnar
og hana sjálfa svo, að á all-löng-
um köflum blasa við margra
mannhæða háir þverhníptir mold-
arbakkamir.
Og síðustu vikumar hefir hún
farið með marga hektara af landi
\ hinna frjósömu og fögru jarða í
Inn-Hlíðinni.
Þegar eldur kemur upp, þá er
öllu bjargað, sem bjargað verður.
Þegar óvinirnir ráðasta til inn-
göngu í löndin, þá er ekki spurt
um hvað það kosti að verjast.
Markarfljót er óvinur, gem
verður að sigrast á. Samgöngu-
örðugleikamir, sem það veldur
væri ærin ástæða. Hvað þá, þeg-
ar landspjölhn bætast ofan á!
Land það, sem ynnist við það
að sigrast yrði á Markarfijóti og
því veitt 1 einum ál til sjávar
nemur þúsundum hektara. Fjöl-
memiai' sveitir verða undir í lífs-
baráttunni, standast bókstaflega
ekki samkeppnina sakir sam-
gönguörðugleikanna, og heilt
vegakerfi og afardýrt, sem þjóð-
félagið hefir kostað til mundi fá
tvöfalt gildi við þessa fram-
kvæmd, og þó er hitt aðalatriðið,
að í landi sé sá manndómur, sú
þjóðfélagslega skyldurækni að
heíjast handa og koma til bjarg-
ar, þar sem margir menn eru svo
settir, að í hvert sinn, sem þeir
ganga til hvíldar eftir erfiði
dagsins, þá megi þeir eiga það
víst, að jörðin þeirra verði orðin
mun minni að morgni þegar þeir
vakna.
Ein hin merkustu straunxhvörf,
sem nokkuru sinni hafa orðið
með Islendingum, eru að verða
einmitt þessi árin. Þjóðin er að
öðlast nýja trú á landið.
Nú vita menn, að það má láta
mörg strá vaxa þar sem áður
óx eitt.
Nú vita menn, að jafnvel hið
auðuga haf umhverfis landið er
AUGLÝSING.
Kynbótabúið í ólafsdal getur
selt á komandi hausti nokkra vet-
urgamla hrúta (af Kleifakyni).
Einnig lambhrúta og gimbrar.
Ólafsdal, 20. ágúst 1930.
Markús Torfason.
ekki jafn-örugg frambúðareign
eins og landið sjálft, með gróður-
möguleikunum sem í því búa.
Nú vita menn, að skortur skóga
og uppblástur lands sem orðinn
er, stafar af sjálfskaparvítum og
þekkingarleysi.
Nú vita menn, að ræktun er
betri en rányrkja.
Frá þessari þekkingu leggur
ilminn af þeim gróindum, sem nú
eru í íslenzku þjóðlífi.
Hingað til hafa Islendingar ver-
ið útlagar í sínu eigin landi.
Nú er landnámið hafið.
Gunnarshólma hefir Markar-
fljót ekki unnið á.
Nú vinnur þjóðin á Markar-
fljóti!
Fer vel á því, að það komi í
hlut Alþingis á þúsundasta og
fyrsta árinu, að sjá um að svo
skuli verða.
Guðbr. Magnússon.
----o-----
Til ritstjórnar Morgunblaðsins.
Þér hafið í dag veitt grein
minni um útvarpið slíka meðferð,
sem yðar var von og vísa, þar
sem þér hafið bútað hana sund-
ur og skrifað í hennar stað
skammir og skæting um mig
persónulega. Það er rétt til getið
af yður að ég vil að útvarpið sé
hafið yfir alla flokkapólitík, og þar
sem útvarpsráðið hefir algert úr-
skurðarvald um dagskrána, þá
vh'ðist ekki hætta á því að hlut-
drægni geti orðið beitt í útvarp-
inu. Þér einir sýnið það með
framkomu yðar, að þér viljið
draga útvarpið inn í flokkapólitík.
Ég tel rangt að gefa yður til-
efni til þess og mun ekki fram-
vegis ónáða yður með greinum
um útvarpið.
Jónas Þorbergsson.
Staða, sem ekki var til.
I Berlingske Tidende 2. þ. m.
er sagt frá því, að Helgi Tómas-
son hafi sótt um að fá stöðu við
Oringe geðveikraspítala, en Stau-
ning forsætisráðherra hafi neitað
að stofna embætti handa honum.
Svona er málinu varið.
----o-----
Bókhaldid á
Nýja Kleppi
Eftii’ tvær fógetagerðir er H.
T. loks búinn að skila talsverðu
af skjölum þeim, sem Kleppsspít-
alanum áttu að fylgja og hann
var skyldur að standa skil á. En
mikið vantar þó enn á, að hann
hafi gert hreint fyrir sínum dyr-
um í þessu efni. Enn vantar 30—
40 læknisjournala og allmarga
meðalahsta, sem H. 'R segir að
ekki séu í sínum fórum og að
aidrei muni hafa verið til.
Annars er öll bókfærsla H. T.
og frágangur á þeim skjölum spít-
alans, sem haxm haíði sjerstak-
lega með að gera, svo flausturs-
leg og hirðuleysisleg, að slíks
munu fá dæmi við jafn veglegar
stofnanir og nýi Kleppur er. Þaö
er naumast svo óverulegt sjúkra-
hús til meðal hvítra manna, að
þar sé ekki þegar í stað skrifað-
ur „journai“ yfir hvem einasta
sjúkling, sem ixm kemur. Er svo
þessari dagbók haldið áfrarn á
meðan sjúkhngui’ixm dvelur á
spítalanum og þar ski-ifað alit
sem máii þykir skifta um heilsu-
far sjúklingsins, aðgerðir, meðui,
mataræði o. s. frv. Það er gott
að allir journalar séu í sama
broti, svo að hægt sé að binda
þá inn, svo að vel fari og nota
þá síðai' meir, eí þui'fa þykir,
við visindaiegar rannsókihr og' at-
huganir.
H. 'i\ hefir haft þetta aht með
öðru sniöi en aimennt tíðkast.
Fyrst og iremst heíir hann, að
því er haxm sjáifur segir, ekki
haidið journal yfir nærri aha
sjúkiinga. i öðru lagi hafa þær
sjúkradagbækui', sem th eru, ekki
verið færðar í einu lagi, eins og
aiisstaðar annarsstaðar, heldur í
þrennu lagi: Fyrst og fremst
hinn eiginlegi iæknisjournal, þar
sem sögð er sjúkrasaga sjúkl. og
síðan rannsókn læknis á heiisu-
fari sjúkl. við komu hans í spít-
alann; 1 þennan journal er svo
venjulega ekki skrifað meira. Þá
eru á sérstöku biaði, hsti yfir
þau meðul, sem sjúklinguriim
hefir fengið á meðan hann dvaldi
á spítalanum(„meðalahstarnir“)
og í þriðja lagi hefir hjúknmar-
fólkið verið látið skrifa í sérstaka
bók ýmislegt um hðan sjúkhngs-
ins.
Sumir læknisjournalarnir eru
nauðaómerkileg blöð, sem öllu
fremur virðast vera lausleg minn-
isblöð, rispuð með blýant, en vís-
indaleg heimildarrit eins og jour-
nalar eiga að vera. Auk þess eru
þeir í ýmiskonar broti — arkav-
broti, kvartista, oktavista o. s.
frv. — svo að þess er enginn
kostur, að binda þá inn saman.
Er því hætt við að þessi blöð týn-
ist með tímanum, enda lítt not-
hæf í því ástandi, sem þau eru í
og líklega htið á þeim að græða.
Það lítur hka út fyrir, að H. T.
hafi sjálfur litið svo á, að blöð
þessi séu ekki mikils virði, því að
hann hefir ekki geymt þau betur
en svo, að lxann hefir orðið að
tína helminginn af þeim saman
hingað og þangað í rush sínu úti
um bæ, en ekki virt þau þess að
geyma þau í sjálfum spítalanum.
H. T. hefir verið hossað sem
framúrskarandi vísindamanni og
fyrirmyndar embættismanni. —
Þessi hliðin í embættisfærslu
hans ber þó vott um fremur htla
vísindamennsku og ást á ainnm
eigin fi-æðum og auk þess frá-
munaiegum trassaskap og hirðu-
leysi. Á. P.
---iH.-—
Merkur maður látinn
Þann 16. þ. m. andaðist í Kaup-
mannahöfn Chr. Hage fyrrver-
andi ráðherra. Hann var af ríkri
og mikilsmetinni kaupmannaæti.
Föðurbróðir hans var þingmaður
og mikill vinur Islands. Hann
barðist fyrir því, að verzlun okk-
ar væri gefin frjáis og átti sæli
í þingnefnd þeirii, er hafði máhð
til meðferðar 1853. Hage ráð-
herra og fleiri ættmenn þeii'ra,
hafa jaínan verið velviljaðir ís-
iendmgum.
Hage var fæddur 1848, tók prói
í hagfræði við háskóiann, fékst
síðan við kaupsýslu og stjómmál.
Hann varð snemma einn af for-
ingjum Vinstirimanna í Kaup-
maimahöfn og sat um langt skeið
á ríkisþingi Hana. Þegar Vinstri •
menn komust til valda 1901, varð
hann fjármálaráðherra og gegndi
því embætti til 1905, er stjórn-
arbreytingin varð. Hann dró sig
þá út úr stjómmálunum um hríð,
enda mun honum þá hafa htt
samið við suma foringja Vinstri-
manna, einkum Alberti, er þá réði
miklu í Danmörku.
Þegar Vinstriílokkuriim klofn-
aði, gekk Hage í róttæka (radi-
kala) flokkinn og tók sæti í ráðu-
neyti Zahles 1916, fyrst sem fjár-
málaráðherra og síðan sem verzl-
unarráðherra, og gegndi því em-
Morgunblaðíð
og strandferðirnar
Fyrir rúmum aldarfjórðxmg síð-
an áttu Islendingar ekkert skip
er færi milli landa, eða sigldi með
ströndum fram í vöm og farþega-
flutningum. Allar sighngar til
landsins og kring um landið voru
í höndum útlendinga, og þá eink-
um Dana. Mönnum virtist ekki
geta dottið í hug, að Islendingar
gætu lært að stýra stórum gufu-
skipum, eða annast rekstur þeirra
að öðru leyti. Þó voru ýmsir, sem
fannst ekki viðunandi, að þjóðin
sjálf ætti ekki fleytu, til þess að
sigla á kring um landið. Árið
1914 var svo Eimskipafélagið
stofnað, og sást brátt, er ófriður-
inn mikli skall. á, að hve miklu
haldi útlendu siglingamar komu
landinu. Vegna þess að við höfð*
um þá sjáifir eignast skip, er
gátu annast vöruflutninga til
landsins, var þjóðinni forðað frá
hungri, og meira að segja vér
gátum líka miðlað Færeyingum
af lífsnauðsynjum, er skip Eim-
skipafélagsins sóttu til Ameríku,
en þeir stóðu þá í sighngamálum
alveg í sömu sporum og vér höfð-
um staðið, nokkrum árum áður en
innlent gufuskipafélag var hér
fyrst sett á stofn. Nú er svo kom-
ið, að enginn efast lengur um það,
að íslendingar geta siglt skipum
sínum um höfin, eins og aðrar
þjóðir og farmenn vorir hafa
getið sér hið bezta orð hvarvetna
meðal stéttarbræðra sinna er-
lendis. Eimskipafél. Islands hefir
eins og kunnugt er, aðallega ann-
ast millilandaferðir, en strand-
ferðir aðeins að htlu leyti. Til
þess eru skip félagsins of stór
og of dýr í rekstri. En vegna
legu og lögunar landsins hljóta
óhjákvæmilega aðalsamgöngur
vorar að verða á sjónum. Til þess
að bæta úr samgöngunum á hin-
ar smærri hafnir keypti ríkis-
sjóður Esju árið 1923 og hafði
Eimskipafélagið með höndum ut-
gerðarstjórn hennar, gegn ákveðnu
árlegu gjaldi úr ríkissjóði, þar til
um síðustu áramót að ríkið tók
útgerð Esju í sínar hendur. Síð-
astliðið vor keypti svo ríkis-
stjómin annað skip til strand-
ferða, með minna farþegarúmi en
Esja, en aftur á móti með stærra
lestarrúmi. — Ætla mætti nú, að
öll þjóðin gæti orðið samtaka um
að styðja að því, að vér gætum
sem fyrst orðið færir um að taka
strandferðimar við landið algjör-
lega í vorar hendur og að fé það.
sem landsmenn gjalda í flutning-
um og fargjöldum innanlands,
þyrfti ekki að hverfa til útlend-
inga. Þó er það svo, að því er
virðist, að flokkur manna í land-
inu hefir tekið séi' fyrir hendur
að rægja við þjóðina hennar eigin
skip og ef unnt væri, að draga úr
þeirri sjálfstæðisviðleitni í
strandferðamálum vorum, sem
hafin er fyrir atbeina núver-
andi stjómar, með auknum
skipakosti og hentugri til-
högun strandferða en áður hef-
ir verið. Og sá flokkur, sem hér
um ræðir er einmitt sá sami
flokkur, sem þykist stríða á móti
hverskonar útlendum áhrifum og
þá einkum dönskum áhrifum, í
landinu, hinn svonefndi Sjálf-
stæðisflokkur.
Þegar er það var kunnugt, að
í’íkið tæki í sínar hendur strand-
ferðimar, þá mátti þegar heyra
á Mbl., að hér véri á ferðum sá
háski fyrir land og þjóð, sem bæri
að afstýra. Og ekki var nóg með
það, heldur reyndi blaðið þá þeg-
ar, að spilla fyrir því að sam-
vinna gæti tekist með Eimskipa-
félagi íslands og Skipaútgerðinni.
Það talaði um að með Skipaút-
gerð ríkisins væri stofnað til
beinnar samkeppni við E. I. og
nú mundi stjómin vilja ganga á
milli bols og höfuðs á félaginu, ef
unnt væri. Þegar svo Súðin kom,
var blaðið sífelt að hampa því hve
skipið væri gamalt, en fann þó
eigi neina sérstaka ástæðu til að
lasta það að öðm leyti, þangað til
að lítilsháttar bilun varð á nagia
í katli skipsins í síðustu hring-
ferð, er seinkaði ferð þess frá
Vestmannaeyjum um 5 tíma, þá
fann blaðið sérstaka ástæðu til
að vara fólk við, að ferðast með
þessu skipi, heimtaði að gerð væri
á því nákvæm skoðun áður vetr-
arferðir byrjuðu, þess mundi full-
komlega þörf, sikipið væri ónýtt.
Nú vita það allir, sem skyn bera
á þessa hluti, að Súðin er — þrátt
fyrir það þó að hún sé ekki ný
— sérstaklega traustbyggt skip
og vel vandað að efni og smíði
og sterkara en flest yngri skip, er
sigla hér við land. Þar að auk er
það kunnugt, að skoðun og við-
gerð fór fram á skipinu á síðast-
liðnu vori af mönnum, sem bera
má öllu betra traust til en „skipa-
fræðinga“ Morgunbiaðsins, og að
lögskipað eftirlit fer fram á öll-
um skipum með ákveðnu millibili.
Bilun, eins og sú er varð á Súð-
inni í Vestmannaeyjum á dögun-
um, getur altaf komið fyrir, að
sögn þeirra, er hér mega gerst
um vita, og það alveg eins á nýj-
um skipum eins og gömlum, enda
var hér ekki um neitt alvarlegt
tilfelli að ræða. 1 sambandi við
þetta má minna á það, að í vor
þegar leki kom að Botníu svo
mikill, að hún hafði annað skip ti!
fylgdar frá Vestmannaeyjum til
Reykjavíkur, þá gerði þetta sama
blað svo lítið úr þessari bilun
sem unnt var, og þá heyrðist
heldur engin krafa um rannsókn,
eða aðvörun um að ferðast ekki
með skipinu. Frá þessu var sagt
í Morgunblaðinu eins og ekkert
hefði í skorist. En af því að
Botnía er danskt skip, fanst blað-
inu ekki ástæða til að gera þetta
að umtalsefni, þó að hún flytji
árlega mörg hundruð Jandsmanna
með ströndum fram, hér við land,
og enda þótt að hún sé 39 ára
gömul og þess vegna ekki „nýtt“
skip, fremur en Súðin.
Ein af aðalaðfinnslum íhalds-
ins í garð skipaútgerðar ríkisins
eru hraðferðir Esju norður um
land til Akureyrar. — Þó
hvergi sé svo að orði kveðið
í málgagni flokksins, er vanda-
laust að skilja hvað átt er
við, en það er þetta: að slíkar
ferðir eru óþarfar, þær geta út-
lendu skipin annast. Nú er það
svo að farþegaflutningar eru
einna mestar á miili Reykjavílcur
og Akureyrar og Siglufjarðar,
einkum vor og haust. Þessa og
yfirleitt alla farþegaflutninga á
miili Reykjavíkur, Isafjarðar og
Akureyrar hafa útlendu skipin
haft nær eingöngu, og þannig
fleytt rjómann af strandferðunum
við landið. Hingað til hafa menn
ekki átt kost á öðrum skipum til
þeirra ferða, að undanteknum ör-