Tíminn - 27.09.1930, Blaðsíða 3

TlMINN
199
litvnsliðiki Islaids 1.1.
Ávaxtið sparifé yðar í Útvegs-
banka íslands h.f.
Vextir á innlánsbók 41/2% P- a-
Vextir gegn 6 mánaða
viðtökuskírteini 5% p.a.
Vextir eru lagðir við höfuðstólinn
tvisvar á ári og þess vegna laun-
verulega hærri en annarsstaðar.
Fréttlf
Opid bréf
til Valtýs Stefánssonar ritstjóra.
Fyrir nokkru síðan ritaði ég
yfirlitsgrein um undirbúning út-
varpsins og sendi hana jafntímis
til Tímans, Morgunblaðsins og
fleiri blaða. Hafði ég gert ráð
fyrir, að fræðslugrein til almenn-
ings um útvarpið fengi sæmilegar
viðtökur í blöðum landsins. Enda
rnun það hafa reynst svo, að und-
anteknu Morgunblaðinu.
Ég hafði í lauslegu viðtali við
Jón Kjartansson ritstjóra getið
þess, að ég myndi biðja Mbl. fyr-
ir grein um útvarpið. Tók hann
þeirri eftirleitan með fullri kurt-
eisi. En er greinin kom til blaðs-
ins, var Jón Kjartansson fjar-
verandi. Þú réðir því einn um
viðtökur og meðferð greinarinnar.
Og meðferð þín vai’ sú, að þú
kubbaðir greinina sundur að ó-
þörfu og lést fylgja henni per-
sónulegar skammir um mig.
Þú hefir, ávallt, síðan undirbún-
ingur útvarpsins hófst, lagt mál-
efnið og mig sérstaklega í ein-
elti. Læt ég mér það í léttu rúmi
liggja, með því að það hafa orðið
örlög þín, það sem liðið er af
frægðarsnauðri æfi þinni, að of-
sækja sérhvert gagnlegt málefni
þjóðarinnar, en verja hneykslin
og svívirðingarnar. Trúi ég því
örug'glega, að gifta útvarpsins
verði meiri en illvilji þinn og
heimskuleg viðleitni að spilla fyrir
því máli.
Kem ég þessu næst að aðaler-
indi þessa bréfs til þín. I niður-
lagi fyrnefndrar greinar þinnar
til mín léstu svo um mælt, að ég
væri „ákveðnasti fjandmaður
eignarréttarins í landinu“. Nú
hefi ég hugsað mér, að ganga
eftir því, að þú standir við þessi
ummæli og sannir þau með tilvís-
un í óyggjandi heimildir.
Ég skal hérmeð leyfa mér að
minna þig á atvik úr viðskiftum
okkar í blaðamennskunni. Þú og
þínir líkar ihöfðuð um mörg ár
hamrað á þeirri vísvitandi lygi,
að við, Jónas Jónsson ráðherra
og ég værum aðalhvatamenn og
höfundar samábyrgðarinnar í
kaupfélögum landsins. Ég snéri
mér til þín persónulega og bað
þig um heimildir. Þú þagðir eins
og aðrir ósannindamenn, þegar
þeir eru beðnir, að standa við
login ummæli. Síðan rak ég flótta
þinn með því að birta allar heim-
ildir um þetta efni, þar sem ljós-
lega sannaðist, að samábyrgðin er
jafngömul félögunum. Þú þagðir,
sem von var, og varðst að þoia
opinbera strýkingu sem ósann-
indamaður og falsari um prent-
aðar, óyggjandi heimildir.
Nú hefi ég hugsað mér að
strýkja þig í annað sinn. Ég
skora hérmeð á þig, að birta úr
tíu ára blaðamennsku minni um-
mæli, er sanni það, að ég sé
„fjandmaður eignarréttarins í
landinu“.
Takist þér ekki að standa við
ummæli þín, verður þú öðru sinni
stimplaður sem opinber, vísvit-
andi ósannindamaður og falsari
um prentaðar heimildir.
Jónas Þorbergsson.
----o----
miirsoðhi ijðlk
Eitt af því er sjálfstæðisbaráttu ís
lcndinga einkennir er hinn innlendi
iönaður, sem á svo mörgum sviðum
hefir risið og er að rísa upp. Með
menntun og bættum búskaparháttum
á landinu befir framsýni og framtak
manna aukizt, meðal annars í þvi, að
framleiða í og af landinu vörur, sem
um tugi ára hafa verið keyptar af
öðrum þjóðum. í mörgum greinum
hefir þetta heppnast vonum fremur,
en á öðrum því miður aðeins að
nokkru eða engu.
Eitt af þeim fyrirtækjum, sem
starfað hefir um nokkur ár, og virð-
ist þó enn vera á milli sker?. og
báru, hvað álit og efnahag snertir,
cr mjólkurniðusuðuverksmiðjan Mjöll
í Bch’garnesi. Engu óþarfari er liún
þó en önnur innlend iðnaðarfyrir-
tæki og mætti því gjarna betra sess
skipa en nú er orðið.
Við flytjum inn í landið niðursoðna
mjólk fyrir ca. 290,000 kr. a án, sem
framleidd er viðsvegar í r.ágranna-
löridum okkar. Erlendu vei’ksmiðj-
urnar eru stórar og mikiivirkar og
liggja flestar í einni hendi eða
verzlunarhring, sem brotið heíir
flesta keppinauta sína á bak aftur.
það er því ekki undarlegt þó að verk-
smiðjan olvkar eigi örðugt uppdrátt-
ar, enda við ýmsa örðugleika að
stríða liér, sem alls ekki gætir við
starírækslu þessa i öðrum löndum.
þó er ekki svo að skilja, að niður-
soðin isl. mjólk þurfi að standa að
baki þeirri útlendu að gæðum og
næringargildi, heldur þvert á móti,
og vil ég þessu til sönnunar tilfæra
tölur nokkrar á verðgildi eða efnis-
magni ísl. mjólkur í hlutfalli við pá
útlendu.
Pct. vatn þurefni
Ilollenzk mjólk .. .. 88,3 og 11,7
Sænsk mjólk .. .. .. 88,4 — 11,6
Dönsk mjólk .. .. .. 87,6 — 12,4
íslenzk mjólk .. .. .. 87,6 — 12,4
Ef gert er ráð fyrir, að mjólkin sé
eymd til helminga, verður efnismagn
liennar sem lrér segir:
Pct. vatn þurefni
Ilollenzk .. .. .. .. 76,6 og 23,4
Sænsk 76,8 — 23,2
Dönsk .. .. 75,2 — 24,8
ísl^nzk .. .. 75,2 — 24,8
íslenzka mjólkin er því síst kost-
minni en sú erlenda, og ætti það
hvorum tveggja að koma í hag,
framleiðendum og neytendum. það
er því auðsætt, að mjólkin okkar
getur verið samkeppnisfær og jafn
góð þeirri sem inn í landið er flutt,
og mun því öðru um að kenna e.f
viðunandi árangur næst ekki við
starfrækslu þessa.
Eitt af því örðugasta við rekstur
niðursuðuverksmiðja, er hve háar
kröfur þær verða að gera til hráefn-
isins. þannig getur t. d. mjólk, sem
sæmileg þykir til smjör- og osta-
framleiðslu, verið með öllu óhæf til
niðursuðu. Liggja þar að ýmsar á-
stæður, sem flestar stafa af þvi, að
meðferð mjólkurinnar hjá bændum
sjálfum, er ekki svo ákjósanleg sem
skyldi, og e.ins hinu, að við smjör-
og ostagjörð, er hægt að koma við
ýmsum ráðum og hjálparefnum, sem
með öllu er útilokað, ef mjólkina á
að sjóða niður. Hið eina örugga er
þvi gaumgæfileg atliugun og flokk-
un mjólkurinnar áður en unnið er
úr henni, ásamt eftirliti og tilsögn
meðal hinna einstöku framleiðenda.
Ákjósanlegast væri þó, að mjóikurbú
starfaði samhliða verksmiðjunni og í
samvinnu við liana, og ynni úr
þeirri mjólk osta og smjör, sem
ekki kæmi til greina að sjóða niður.
Mundi starfrækslan á þann hátt
verða fjölþættari og öruggari, um
leið og hún yrði þorra bænda að
meira liði, en ef mjög langt væri
gengið í kröfum um gæði niðursuðu-
mjólkur einvörðungu.
Hér á landi munu árl. vera notuð
ca. 300 tonn af niðursoðnum rjónm
og mjólk. Ef gjört er ráð fyrir, að
meöal kýrnyt sé 2400 kg. þarf ca.
250 kýr til að fullnægja þörf okkar á
vörum þessum, eða sem svarar
mjólkurframleiðslu fimmtíu meðal
bænda. það er þess vegna fljótséð,
þótt starfræksla þessi takmarkist al-
gjörlega af innlendum mai’kaði í
framtíðinni, er hún samt til mikills
hagnaðar fyrir þá bændur, sem hlut
elga að máli, þar sem mjólkuraf-
ui’ðir þeirra yi’ðu síður háðar vex’ð-
breytingum einhliða markaðar.
Alexander Guðmundsson.
----O-----
Nýjasta fjólan.
Ein aðalgreinin í Mbl. síðast-
liðna viku var um „kjöt af ís-
lenzkum bændum“! Nær væri að
tala um kjöt af dönskum Morgun-
blaðsmönnum, því að þar er þó
eitthvað sem um munar, í hlut-
falli við höfðatölu!
Dánardægur. Látizt hafa í þing-
eyjarsýslu á þessy sumri m. a. þor-
bergur Hallgrímsson faðir Jónasar út-
vai’psstjóra og þeiri’a bræðra, liátt á
átti’æðisaldri; lézt á Laxamýri hjá
Jóni bónda þar, syni sínum. þorlákur
Jónsson bóndi á Skútustöðum í Mý-
vatnssveit, bróðir Sigurðar skxilds ú
Amarvatni. Ennfremur er látin í
sömu sveit þóra Pétursdóttir Jónsson-
ar frá Reykjahlið og Sólveigar, Pét-
ursdóttur frá Gautlöndum, ung stúlka.
þrír íslendingar fóru með di\ We-
gener hinum þýzka i rannsóknarför-
ina til Grænlands i voi’. Hefir nýlega
borizt hingað fregn af leiðangurs-
mönnum og voru þeir þá inni á jökl-
inum í 1200 metra hæð. Einn íslend-
ingurinn ætlar sér að hafa vetrardvöl
með þjóðverjunum í Grænlandi, en
liinir tveir hverfa heim í nóvember.
Brúaðar lxafa vei’ið á þessu sumri
Djúpá í Ljósavatnsskarði, Kráká í
Mývatnssveit og Laxá í Aðaldai, all-
ar í Suður-þingeyjarsýslu. Allar eru
brýrnar úr steini. Áður var trébrú
á Laxá skammt frá Laxamýri.
Bannlagabrot. Fimmtíu lítrar af
spíi’itus fundust í Lagarfossi, þegar
hann kom til Akureyi’ar síðast aust-
an um land. Var; áfengið falið í kol-
unum, og var einn kyndaranna eig-
andi þess. Tollvörðurinn á Austfjöi’ð-
um, Sveinn Guðmundsson, var með
skipinu norður og fann áfengið.
Andréo-leiðangurinn. Sænska stjórn-
in hefir birt skýrslu, sem byggist á
dagbók Andrée, frá því flugið liófst
11. júlí 1897 til 2. október sama ár.
í dagbókinni segir, að loftfarið hafi
lent á ísnum þ. 14. júlí, eftir að
kviknað hafði lítilsháttar í belgnum.
jieir lentu á 83. kr. nl. br. og 30 gr.
austl. br. Héldu þeir þvinæst í áttina
til Franz Jósefslands, en hættu síðar
við að komast þangað, vegna mat-
vælaskorts. þ. 4. ágúst voi-u þeir
staddir á 82.17 gr. nl. br. og 29.43 gr.
austl. br. Síðar komust þeir loks til
Hvíteyjar og byggðu sér þar kofa,
M A U 8 E R - fjárbyasur,
fjárskot, haglabyssur, riflar,
skotfæri alsk. HEYGKÍMUR.
Sportyöruhús Reykjaríkur
(Einar Björnsson)
Símn : Sportyöruhús. Box 384.
Annbandrór
af
bestu tejfund.
Afar ódýr.
Jón Sigmundsson, (faUamiBar
Sími 888 — Laugaveg 8.
sem þeir kölluðu „Nýja ísland“. Sein-
ustu orðin, sem Andi’ée skrifaði í
dagbók sína voru á þá leið, að með
jafngóðum og dugandi félögum og
hann liefði, ætti að vera kleift að
vinna sigu'r á öllum erfiðleikum.
Fulltrúi Canada á þingi þjóða-
bandalagsins hefir í opinberri i’æðu
mótmælt tillögum Briands um' stofn-
un Bandaríkja Norðurálfu.
þrír yfirforingjar i þýzka hernum
hafa verið leiddir fyrir rétt, sakaðir
um landráð. Samskonar kaira hefir
komið fram gegn Hitler, foringja
Fascistaflokksins.
Kominn er upp kvittur um það,
að eiturlyfja- og gimsteinasmyglun
eigi sér stað í Englandi í stórum stíl
og mun ýmislegt hafa verið gert til
að grafa fyrir rætur málsins. Talið er
að öflugt félag á meginlandi álfunn-
ar standi á bak við smyglunina og
sé forstöðumaður þess kona. Við
smyglunina hafa verið notaðar flug-
vélar, liraðskreiðir vélbátar og lysti-
snekkjur.
Eitt fyrsta verk „íhaldsstjómarinn-
ar" í Canada var að verja fjórum
miljónum sterlingspunda til þess að
ráða bót á atvinnuleysi. Skrítin
„íhaldsstjóm" það!
-----O-----
enska lánið og veðsetninguna.
Auk þess hafa legið á þingi og
stjórn sífelldar kröfur um auka-
borgun fyrir enska lánið frá sam-
verkamönnum M. Guðm. og Kúlu-
Andersens. Ein slík krafa var
mjög til umræðu á Alþingi í
fyrravetur.
Enska lánið er versta og sví-
virðilegasta lánið sem nokkur
norræn þjóð hefir tekið í tíð síð-
ustu kynslóða. Og að engu láni
sem frjáls þjóð hefir tekið, hafa
unnið þvílíkir „fjármálamenn“
eins og lífvörður sá er M. Guð-
mundsson fékk til að starfa í
London 1921.
Ihaldsmenn segja að núverandi
stjórn hafi eyðilagt lánstraust
landsins með því að ganga ekki í
ábyrgð fyrir gjaldþrotabúi ls-
lano’rbanka. Greindir menn geta
gizkað á hvort hyggnir fjármála-
menn myndu meta meira, ábyrgð
rikisins, ef hún hefði verið bund-
in áður fyrir stórkostlega ill-
ræmda fjársukks- og gjaldþrota-
stofnun. Allir kunnugir vita að
óreiðubankar eins og íslandsbanki
fara á höfuðið upp á eigin ábyrgð
í hvaða landi sem er og dettur
engum í hug að koma gjaldþroti
þeirra á landið. í Noregi hafa um
50 bankar farið á hausinn án þess
að íhaldinu þar hafi komið til
hug sú fásinna að styrkja fjár-
málaálit Noregs með því að koma
tapi þeirra á ríkissjóðinn norska.
Ég hefi haft aðstöðu til að
fylgjast með flestu því sem gerst
hefir í þessu lántökumáli íslend-
inga. Eina og aleina ástæðan til
þess að núverandi stjóm hefir
ekki hraðað sér meira að taka
fært lán handa atvinnuvegunum,
er það, að hinar almennu mark-
aðshorfur hafa ekki þótt nógu
góðar. Eins og núverandi stjóm
hefir færa menn, reynda og
heiðarlega til að vinna að undir-
búningi þessa máls, í stað þess að
M. Guðm. hafði til samskonar
starfs 1921 lýð þann, sem áður er
lýst, svo vill núverandi stjórn
taka lán, sem er samboðið heiðar-
legri þjóð og getur orðið hexmi til
raunverulegs gagns, í stað þess
að M. Guðmundsson tók lán, sem
var samboðið glæframönnum og
andlegum vesalingum.
Munurinn á aðstöðunni 1921 og
nú, er sá, að M. Guðm. tók lánið,
eða var kúgaður til að taka það,
handa vanskilamönnum íslands-
banka, sem var sama um vexti,
lánskjör og allramest um heiður
landsins, af því flestir þeirra ætl-
uðu ekki að borga nema lítið eitt
eða ekkert af því, sem þeir fengu
að láni, en það lán sem nú á að
taka til viðreisnar landbúnaðinum,
er tekið handa skilamönnum, sem
ætla og verða ,nð standa í skilum
með hvern eyri í höfuðstól og
vexti af því, sem þeim er lánað.
1921 var unnið með ógætni fjár-
brallsmannsins og svindlarans. Nú
verður að vinna með varasemi og
árvekni skilamannsins.
Fram að þessu hafa lánskjörin
á heimsmarkaðinum ekki verið
nægilega hagstæð til að taka
langt, fast lán fyrir íslenzka
skilamenn. En við undirbúning
málsins hafa aldrei komið fram
neinar þær athufeasemdir um fjár-
hag landsins, sem Mbl. og fylgi-
fiskar þess fjölyrða svo mjög um.
1 stað þess að Mbl. segir að
stjórnarhættir landsins síðan 1927
hafi spilt áliti landsins, þá er
raunveruleikinn hið gagnstæða.
Náiega einróma hafa gestir, er til
landsins komu undanfarin ár, og
ekki síst í sumar, lýst aðdáun
sinni yfir hinum miklu framför-
um, miklu vinnusemi þjóðarinnar,
miklu reglusemi og háttprýði, t.
d. um Alþingishátíðina. Ekki hef-
ir heldur spillt áliti landsins, að
þrátt fyrir hinar óvenjulegu og
alhliða framfarir síðustu ára hef-
ir fjárhagur ríkissjóðs staðið með
blóma, er stakk mjög í stúf við
tekjuhalla tveggja síðustu stjórn-
arára Jóns Þorlákssonar.
En Mbl. til glaðningar skal ég
telja fram þau fjögur atriði, sem
ég veit að talin eru til lýta fjár-
málaheiðri íslands um þessar
mundir.
Fyrsta atriðið eru tekjuhalla-
ár þau 1917—22 þegar Jón Magn-
ússon var forsætisráðherra og
þeir fjármálaráðherrar B. Kr.,
Sig. Eggerz og Magnús Guð-
mundsson svo og tekjuhallaár
Jóns Þorlákssonar 1926 og 1927.
— En úr þessu má segja að hafi
verið bætt, eftir því sem unnt var
um gamlar syndir með tekjuaf-
gangi ríkissjóðs í tíð þeirra
Magnúsar Kristjánssonar og Ein-
ars Árnasonar. Betra svar en
geysimiklar framkvæmdir og
tekjuafgang var ekki hægt að
gefa þeim sem tortryggðu fjár-
málagetu íslendinga.
Annað atriðið er uppfærsla
ríkislánamia á LR. eins og
íhaldið hefir gengið frá henni.
Magnús Guðm. færði ekki til
skuldar á LR. nema lítinn hlut
enska lánsins, þ. e. ekki þær 8
miljónir, sem hann lánaði bönk-
unum, og Jón Þorl. taldi heldur
ekki til skuldar á LR. þær 8 mil-
jónir, sem hann tók að láni handa
veðdeild. TJtlendir fjármálamenn
hafa farið töluvert hörðum orð-
um um þessa röngu bókfærslu M.
G. og J. Þorl. — En áður en sú
gagnrýni hafði komið fram, hafði
þessi villa í LR. Magnúsar verið
vítt hér í blaðinu, og verður að
játa, að aðfinnslur þessar eru full-
komlega rökstuddar.
Þriðja ástæðan til tortryggni,
sem fram hefir komið gegn Is-
landi eru töp bankanna, og þó
einkum hið margbrotna fjár-
hættuspil Islandsbanka. Fjárreið-
ur eins og St. Th. á Seyðisfirði til
að nefna aðeins eitt dæmi, spilltu
auðvitað trausti landsins. En nú
eru allir fjársvikarar og fjár-
brallsmenn landsins sumpart
stof nf j áreigendur íhaldsmálgagn-
anna eða þá að minnsta kosti
fylgismenn flokksins, þannig að
á þeirra baki liggur í einu nokk-
uð af nauðsyn nýrrar lántöku, og
töluvert af ” hindrunum ódýrr-
ar lánutöku. Að minnsta kosti er
hart að fjársvikaralýður landsins
skuli yfirleitt leyfa sér að tala í
niðrandi tón um fjárhag þjóðar-
innar. Toppblómið á þessa ráðs-
mennsku verður að telja hrun Is-
landsbanka. Sá banki hafði frá
upphafi verið brjóstbarn Mbl.-
flokksins, bankastjórar hans og
svo að segja allt starfslið hans
einvalalið íhaldsins, viðskipta-
menn bankans sömuleiðis að
mestu leyti sannar íhaldshetjur.
Og hvernig hefir svo þetta fólk
farið með fé bankans? Hastar-
legast er þó þegar glæframenn
þeir, sem sett hafa bankann á
höfuðið ásaka skilamenn þjóðar-
innar fyrir að þeir vildu ekki
ganga i ábyrgð fyrir þrotabú
bankans.
En stærsti þröskuldm' á leið
allra, sem vilja fá lán handa ís-
lenzka ríkinu, einstökum fyrir-
i tækjum eða bæjarfélögum er þó
| eins og að líkindum lætur enska
lánið og veðsetning tollteknanna