Tíminn - 22.11.1930, Blaðsíða 3

TlMItfN
289
ið fengi útborgað 96^ af hundr-
aði, en síðar hafi blaðið tekið frá-
sögn þessa aftur. Fyrir þetta væri
Tíminn auðvitað stórlega ámælis-
verður, ef satt væri. En sannleik-
urinn er sá, að í Tímanum hefir
aldrei staðið stafur í þessa átt.
Ummæli Mbl. um, að slík frásögn
hafi staðið í Tímanum eru jafn
raklaus lygi og, ef einhver fyndi
upp á að segja, að Magnús væri
fyrirmynd í sannsögli eða Valtýr
Stefánsson gáfaðasti maður í
heiminum!
Valtýr 'auminginn
segir frá þvi í dag, í smáleturs-
grein í fréttadálki, að „Sigurður
Kristjánsson ritstjóri frá Isa-
fírði“ sé hingað kominn og „tek-
inn við stjómmálaritstjóm Isa-
foldar og Vai‘ðar“. „Jafnframt
fiytur Mbl. stjómmálagreinar
Sigurðar", segir Valtýr auminginn.
Allir munu virða Valtý það til
vorkunnar, þótt hann hlífist við
í lengstu lög að skýra frá komu
Sigurðar og erindi hingað. Sann-
leikurinn er sá, að Sigruður er
pólitískur ritstjóri Mbl., en „jafn-
framt birtast stjómmálagreinar“
hans í Isafold og Verði, sem eins
og kunnugt er, eru pólitísk safn-
gryfja Mbl. Orðalag Valtýs í Mbl.
í dag er vanmátta tilraun lítil-
magnans til að hylja nekt sína,
og er það öllum að meinalausu.
----o---
Fréttlr
Tiðariarið hefir verið mjög kulda
samt síðasta hálfan mánuð. Um miðja
síðustu viku gerði allmikla hlaku
sunnanlands og tók mjög upp snjó á
láglendi, en nyrðra vaið hún fremur
hagspillir. Síðan sötti aftur til N-átt-
ar og frosta. — í iiyrjun þessarar
viku, sem nú er að onda, g; ‘rði SÁ-
átt og nokkura þíðu sunnan lands,
en sífelld frost hafa verið nyrðra og
n'okkur snjókoma með köfhim, —
Síðara hluta vikunnar hefir frostið
farið vaxanda með degi hverjum eink-
um sunnan lands. í Reykjavík l’.efir
kaldast orðið -5- 12 stig, en hlýjast
+ 3 st. Úrkoma aðeins 1 mm.
Húsmæðranámskeið ætlar Kristín
Thoroddsen að halda hér í bænum í
vetur, sbr. augl. á öðrum stað í blað-
inu.
Svohljóðandi auglýsingu hefir ríkis-
stjórnin birt í Lögbirtingablaðinu 13.
þ. m.:
„Samkvæmt 51. gr. fátækralaga nr.
43, 31. maí 1927 má sveitarstjórn, ef
þurfalingur sýnir mikla óhlýðni eða
þrjósku við hana, eða hann sökum
leti, drykkjuskapar, illinda eða
óknytta eykur sveit sinni sýnileg
þyngsli, láta setja hann i fangelsi við
'venjulegt fangaviðurværi í allt að 3
mánuðum, ef lögreglustjóri veitir
samþykki til þess í hvert sinn, eða
setja þurfalinginn í nauðungarvinnu
með samþykki lögreglustjóra eftir
reglum, sem ráðherra setur þar um.
— Ríkið hefir sett á stofn vinnuhæli
fyrir fanga á Litla-Hrauni við Eyrar-
bakka og hefir 4. marz 1929 verið gef-
in út bráðabirgðareglugerð um
skylduvinnu fanga þar. Hefir verið
ákveðið, að þurfaling, sem hrepps-
nefndir vilja láta setja í fangelsi eða
nauðungarvinnu samkvæmt 51. gr. fá-
tækralaganna, megi þegar rúm er
fyrir þá á téðu vinnuhæli, setja þang-
að og skal þá með þá farið eftir
reglum þeim, sem settar eru í téðri
bráðabirgðareglugerð, um skyldu-
vinnu fanga".
Nöfnum 3ja bæja í Stokkseyrar-
hreppi hefir verið breytt nú nýl.ega.
Bærinn Syðsti-Kökkur heitir nú Braut-
artunga, bærinn Miðkökkur Svanavatn
og bærinn Kakkarhjáleiga Hoftún.
Niðurjöfnunarnefnd Reykjavíkur fvi-
ir árið 1931 var kosin á bæjarstjórnar-
fundi í fyrrakvöld tveir jafnaðarmenn
og tveir íhaldsmenn, en sjálflcjörinn
oddamaður nefndarinnar er hinn
stjórnskipaði skattstjóri í Reykjavik,
Eysteinn Jónsson.
Nýja leikfélagið í Reykjavík sýnir
þessa dagana gleðileik, sem heitir
„þrír skálkar" og er eftir danska
skáldið Carl Gandrup. Leikurinn er
svipaðrar tegundar og ^Æíintýri á
gönguför" (eftir Hostrup), sem oft hef-
ir verið sýnt hér á landi og komið
mörguni manni í gott skap, en bjart-
ara er yfir „Æfintýrinu" og meðferð
efnisins lakari hjá Gandrup. Leikend-
urnir flestir, ieysa hlutverk sín vel af
hendi, en einkum þó þeir Haraldur
Björnsson, Friðfinnur Guðjónsson og
I-'orst. Ö. Stephensen. í þetta sinn hefir
leiklist höfuðstaðarins bætst nýr liðs-
kostur, sem er ungfrú Sigrún Magn-
úsdóttir frá ísafirði, sem undanfarið
hefir stundað leiknám erlendis. Fór
hún laglega með hlutverk sitt (dótt-
ur malarans) í þetta sinn, þó að of
snemmt sé að dæma hæfileika hennar
að svo stöddu.
Úr Borgarfirði er skrifað: Hér í hér-
aðinu hefir allvíða verið bólusett fé
við bráðapest með bóluefni frá Dun-
gal lækni. Hefir sumstaðar drepist
ailt uppundir helmingur fjárins, sem
bólusett hefir verið, en á öðrum bæj-
um ekki orðið vart við nokkurn á-
rangur af bólusetningunni, fremur en
liefði verið bólusett með vatni.
Eru bændur nú sem óðast að fá sér
danskt bóluefni og búnir að fá hina
mestu ótrú á því íslenzka.
Morgunblaðið var fyrir nokkru að
dásama Dungal fyrir bóluefnið. það
er eins og vanalega hjá því blaði,
að lofa það sem er annaðhvort til
skaða eða skammar og helzt að það
sé hvorttveggja.
Leiðrétting. í greininni um vaxta-
kjör erlendra lána í síðasta tbl., þar
sem skýrt er frá ríkisláni Japana,
iiefir misprentast 6,7% en á að vera
6.5%. Raunverulegir vextir af þýzka
og japanska láninu eru jafn háir.
Kafbátsferð norður í íshaf er áform-
uð á næsta sumri. Er það enskur
maður, Sir Hubert Wilkins, sem fyrir'
leiðangrinum stendur, og á að leggja
af stað frá Spitzbergen í júlíbyrjun
og sigla þaðan þvert yfir íshafið og
vestur til Alaska. Gjört er ráð fyrir,
að sú ferð standi yfir í tvo mánuði.
Miðstjórn og þingmenn verka-
mannaflokksins norska hafa skrifað
rikisstjóminni og krafist þess, að
Gullbransen hershöfðingi, Reniser
Larsen kapteinn og fleiri starfsmenn
líkisins, annaðhvort sanni eða aftur-
kalli staðhæfingar sínar í kosninga-
baráttunni um, að verkalýðsflokkur-
inn hafi i ýmsum bæjum haft vopn-
að lið, útbúið með rifflum, skamm-
byssum, vélbyssum o. s. frv., um
kosningarnar. Er því haldið fram, að
staðhæfingar þessar hafi dregið úr
kjörfylgi flokksins í kosningunum.
Kosningar í Póllandi. Auk þeirra
þingkosninga erlendis, sem áður hefir
verið getið hér í blaðinu, fóru fram
kosningar í Póllandi sunnudaginn 16.
þ. m. og er giskað á, að 75% kjós-
enda hafi neytt atkvæðisréttar sins.
Smáskærur urðu i Posen, Teschen,
Yarsjá og Lodz. Einn maður var veg-
inn og ailmagir særðust. Úrslit urðu
þau, að stjómarliðar komu að 239
frambjóðendum og verða því liðsterk-
ari á þingi en allir hinir flokkarnir
tii samans. Pólska stjórnin styðst við
hervald að mestu leyti, þó að þing-
ræði sé að nafninu til.
Finnska stjómin hefir iagt fyrir
þingið frumvarp til breytinga á bann-
lögunum á þá leið, að leyft verði að
brugga öl með 3%% vínanda i stað
2% áður. Um fylgi frumvarpsins
hafa engar fregnir borizt.
Norskur varðbátur skaut nýlega á
enskan botnvörpung, sem var að veið-
um við Noregsstrendur. Taldi foringi
varðskipsins bothvörpunginn innan
landhelgi, en Englendingarnir þóttust
vera utan landhelgi og neituðu að
stöðva skipið. Stendur í þrefi milli
norsku og ensku stjórnarinnar út af
máli þessu.
í Bandaríkjunum. hefir aðsókn að
kvikmyndahúsunum þar minnkað um
40% á undanfömum mánuðum.
250.000 skólabömum í Bandaríkjun-
um er nú kennd spánversk tunga,
samkvæmt skýrslum fræðslumála-
stjórnarinnar. Spönskunám eykst
hröðum fetum i Bandaríkjunum. Ár-
ið 1910 var tala spönskunemenda að
eins tæp 5000. Bandaríkjamenn leggja
mikla áherslu á spönskunám vegna
viðskiptanna við Suður-Ameríku.
KJARNFOÐUR
Höfnm tfil:
Maísmjöl
Maniokamjöl
Fóðurblöndu (öernes)
Hœnsafóður
Samband ísl. samyinnufél.
I byrjun janúar næstkomanda hefst í Reykjavik húsmæðra-
skóli minn, sem verður af nýjustu g-jörð. Stendur hvert náms-
skeið yfir í 3 mánuði, og- verður kennt hvem virkan dag kl.
3—7 e. h. Kennd verður matreiðsla, meðferð þvotta og gjörð
grein fyrir næringargildi fæðutegundanna.
Kennslan fer fram í nýju eldhúsi í miðbænum. Allar nánari
upplýsingar veiti ég undirrituð. Hf+v
Krfistfin Tb.orodd.sen
Reykjavík, 20. nóv. 1930.
Fríkirkjuvegi 3. Sími 227.
Félag ungra framsóknarmanaa
heldur fund í Sambandshúsinu fimmtudaginn 27. þ. m. kl. 8Vá
síðdegis.
TRYGGVI ÞÖRHALLSSON forsætisráðherra flytur erindi.
FÉLAGSSTJÓRNIN.
Ziefidrétting-
Ég hefi heyrt um það rætt
manna á milli að ríkisstjómin
hafi keypt eignir mínar í Garða-
hreppi í Gullbringusýslu. 27. okt.
s. 1. kom kom grein í „Heim-
dalli“, sem nefnd er: „Jai’ðakaup
stjómarinnar“. Vegna þess, að
það er ætíð rétt að leiðrétta ó-
sannindi, vil ég taka það fram,
að Straumur, og fleiri jarðir 1
Hraunum, era mín eign en ekki
ríkisins. Aldrei hefir komizt til
orða að stjómin keypti Straum
eða annað af mínum eignum.
öðru, sem grein „Heimdalls“
ræðir um, og snertir ráðherrana
og mig, finnst mér ekki ástæða
til að svara.
Bjarni Bjamason.
Tvær nýjar Skagfleld plötnr,
sem allir ættu að eign-
ast fyrir jólfin og
nýjárfið.
Heims um ból. Faðir
andanna. / Hvað boðar
nýjárs blessuð sól. Nú
árið er liðið í aldanna
skaut. / Falleg fiðluplata:
Heiras um ból. Faðir
andanna. Verð kr. 4.50
platan. — Sent burðar-
gjaldsfrítt, ef borgun
fylgir pöntun.
Hljóðfærahúsið
Símnefni: Hljóðfærahús
hún er sú að lána peninga trygg-
ingarlaust til manna, sem áttu
nokkrum hundruðum þúsunda
minna en fyrir skuldum og ber-
sýnilegt var að aldrei gátu
greitt neitt. en aftur á móti að
innheimta með harðri hendi hjá
þeim fyrritækjum, sem bezt og
tryggilegast gátu ávaxtað pen-
inga, t. d. Kaupfélag Eyfirðinga
og h. f. Alliance í Reykjavík. —
En með því að leggja niður þessa
aðferð, sem íhaldið hafði fundið
upp í íslandsbanka og nota hina
gömlu og venjulegu útlánsaðferð
lánsstofnana, að lána féð heil-
biigðum fyrirtækjum og gegn
tryggingum — standa bankamir
vitanlega undir vöxtum og afborg-
unum af því fé, sem þeir fá, rík-
inu að kostnaðarlausu. Á þennan
hátt verður að styrkja bankana
og efla atvinnulíf alþjóðar.
Niðurlútir og þögulir hafa
íhaldsþingmenn á Alþingi, þing
eftir þing, falið landsstjórninni að
taka lán. Með atkvæðagreiðslunni
staðfestu þeir það, sem uppvíst
varð þegar eftir síðustu kosning-
ar, að þeir höfðu siglt bankamál-
um landsins svo átakanlega í
strand, að hjá lántökunni varð
ekki komizt. — Ef þeir hefðu
álitið lánið ónauðsynlegt, hefðu
þeir vitanlega snúist öndverðir
gegn lántökunni. — Hræðslan við
að sýna landbúnaðarláninu fjand-
skap hefir sjálfsagt ráðið miklu,
en líklega mestu þó vonin um að
íslandsbanki fengi skerf af lán-
inu til þess að halda uppi sínum
aðþrengdu flokksmönnum með
lánsaðferðum E. Claessen.
Ihaldsflokkurinn hefir marg-
sinnis sýnt það og sannað, að
honum er aukning ríkisskuldanna
ekkert atriði, ef peningum aðeins
er varið eins og honum líkar. Og
hvernig sá flokkur vill láta verja
peningunum sýnir enska lánið —
braskaralánið — frá 1921. Þá
birtu íhaldsblöðin ekki langar
greinar um aukning ríkisskuld-
anna. Þá var lánið, þegjandi og
hljóðalaust, því sem ekki var var-
ið til að greiða tekjuhalla, lagt
inn í Islandsbanka, til þess að
halda á floti mönnum eins og St.
Th., Sæmundi Halldórssyni, Helga
Hafliðasyni, Gísla Johnsen og öðr-
um, sem álíka voru staddir fjár-
hagslega. Sjáanlegt var þó, að
þetta gat ekki orðið nema stund-
arfriður. Lán, sem kostaði um
10% og var lánað með 7J/jj—
8%, hlaut að setja bankann á höf-
uðið og braskarana á eftir, sem
um lengri tíma höfðu ekki átt
fyrir skuldum.
Það er því auðsætt, að þegar
1921 hefir íhaldið hfað í þeirri
von, að vera við völd, þegar brask-
aralánið yrði uppétið og geta þá
sjálfir tekið nýtt lán til þess að
halda við kviksyndinu og brask-
aralýðnum á floti.
Nýja sönnun þessa stefnumiðs
bar íhaldsflokkurinn fram á Al-
þingi í vetur, þegar hann — að
einum einasta manni undantekn-
um — heimtaði, að ríkið yki
skuldir sínar um 35 miljónir á
einu kvöldi, aðeins til þess að
bjarga Islandsbanka — m. ö. o.
til þess að halda áfram sama ör-
lætinu og áður við braskarana,
með því að láta E. Claessen
sitja við völd í bankanum og
halda áfram sinni þjóðkunnu út-
lánsaðferð; ekki á ábyrgð bank-
ans heldur á ábyi’gð alþjóðar átti
nú að halda bankanum og brösk-
urunum uppi, og því var 35 mil-
jóna skuldaaukningin svona brenn-
anda áhugamál íhaldsins allá.
Hinsvegai’ virðist íhaldið vera
mjög andvígt 12 miljóna króna
láni eða ábyrgð ríkissjóðs, ef
verja á peningunum — ekki
handa bröskurum — heldur handa
landbúnaðinum íslenzka og í önn-
ur lífvænleg og arðberandi fyrir-
tæki, aðþjóð til heilla.
Síðan Islandsbanki fór á höf-
uðið, hefir komið í ljós nokkuð af
þeirri spilhngu, sem íhaldið lét
E. Claessen halda uppi með ls-
landsbanka — en mikið mun þó
enn myrkrunum hulið. Sést af
því æði greinilega, til hvers brask-
aralánið var notað, til hvers átti
að nota 35 miljóna ríkisábyrgð,
og hvemig hinu nýja land-
búnaðarláni mundi hafa verið
varið, ef íhaldið hefði verið við
völd.
Stefán Th. Jónsson, „máttar-
stólpi Seyðisfjarðar“, eins og
íhaldið kallaði hann, skuldaði
rúml. 1U2 milj. fram yfir eignir,
Sæmundui’ Halldórsson, einhver
„ríkasti“ maður Vesturlands
skuldaði 7—800 þúsund fram yfir
eignir. Helgi Hafhðason kaupmað-
ur á Siglufirði fór á höfuðið, og
skuldaði um 400 þúsund fram yf-
ii eignir. Þessi maður bjó á hótel-
um hér syðra á vetrum og hélt
íhaldsmönnum stórveizlur. Nú er
Gísli Johnson konsúll, sem nýlega
gaf Vestmannaeyjum spítala,
kominn í höfuðið og skuldar lík-
lega um hálfaF miljón umf ram
eignir. — AUir þessir menn og
margir fleiri mundu hafa haldið
áfram að vera „ríkir menn“, ef
85 miljóna ábyrgðin hefði fengizt,
Claessen setið kyr í bankanum og
íhaldið fengið, að ráðstafa hinu
nýja láni. Almenningur hefði hald-
ið áfram að trúa því, að þessir
menn, sem lifðu eins og konungar
á kostnað þjóðarinnar, vissu ekki
aura sinna tal! 1 mörg herrans ár
hafa þessir menn og margir fleiri
skuldað hundruðum þúsunda meira
en þeir áttu. Samt sem áður var
veltufénu ausið í þessa menn og
almenningi taiin trú um, af
íJialdsblöðunum, sem þessir menn
kostuðu, að þeir væru „ríkir
menn“, „bjargvættir þjóðfélags-
ins“. Vitanlega hefði þessu verið
haldið áfram eins og hingað til, .
ef íhaldið hefði fengið að ráða. j
1 Morgunblaðinu síðustu dagana
heyrast nú heiftar- og feigðaróp
„ríku mannanna“, sem kosta blað-
ið. — Vegna þess að svikavefur-
inn hefir verið rofinn era sumir
þessara manna þegar fátækustu
mennimir á Islandi — og aðrir
eru á leiðinni að verða það. —
Það eru engin undur, þótt þessir
menn ráðist og láti ráðast með
hrópyrðum að þeim mönnum, sem
vegna stöðu sinnar hafa orðið til
þess að kveða upp hinn kalda dóm
vieruleikans og réttlætisins, dóm-
nn, sem gjört hefir enda á æfin-
týri „ríku mananna“, sem voru
fátækastir allra.
Vitanlega er það ekkert ánægju-
efni að fullnægja slíkum dómi. En
hjá því verður ekki komizt að
skera fyrir meinsemdina, sem
forsjái’laus fjármálastjóm hefir
eftir skihð. Ekki er þess að vænta,
að slik aðgjörð geti orðið sársauka-
laus. — En með því að gera
þessa uppskurði hiklaust, en þó
með allri skynsemd, og með því
að verja hinu nýja láni til að
styrkja bankana og til lífvæn-
legra og arðberandi fyrirtækja, er
von um að takast megi að skapa
heilbrigðara fjármálalíf í landinu.
— Til þess að komast hjá þess-
um uppskurðum — gjaldþrotum
„ríku mannanna" — vildi íhaldið
fá 35 miljóna ábyrgðina handa
íslandsbanka og mikið af ríkis-
láninu.
Hér skiljast leiðir; — um nauð-
syn lánsins eru allir flokkar sam-