Tíminn - 14.12.1930, Blaðsíða 1

'i
(ðjaibferi
09 afO)rcibsluma&ur C í m a n s er
Sanitreig' }5orsteinsi>ótttr,
SceBjargötu 6 a. Heyfjamf.
iZK^ceibsía
Omans er í Scefjarjötu 6 a.
©pin öagjega fl. 9—6
Sími 2353
X3T. ár.
R«ykjavík, 14. desember 1930.
| 71. blað.
Tölurnar tala.
Hvað hefir Framsóknarflokkurinn gjört fyrir sveitirnar?
I.
Landsreikmngurinn fyrir árið
1929 er nú fullprentaður. Um
reikninginn má í fyrsta lagi segja
það, að hann er stórt spor í átt-
ina til viðunandi bókfærslu yfir
ríkisviðskiptin, enda mun fjár-
málaráðherra hafa gjört ráðstaf-
anir til þess, að hún komizt full-
komlega í lag á næsta ári. Er
endurbót þessi mikið starf og
erfitt með því að það var með
öllu vanrækt allan þann tíma,
sem íhaldsmenn sátu við stjóm,
þrátt fyrir grobb þeirra um fjár-
málahæfileika Jóns Þorlákssonar.
Ein aðalbreytingin er sú, að
skuldir ríkisins eru nú í fyrsta
sinn taldar í einu lagi á lands-
reikningnum, og þá jafnframt
enska lánið, sem M. G. tók handa
bönkunum og veðdeildarlán Jóns
Þorlákssonar. Skuldarupphæðin er
því talin allt önnur nú en hún
hefir verið áður, því að lánin til
bankanna hafa aldrei áður verið
færð á landsreikninginn, þó að
ríkisstjórnin tæki þau á sínum
tíma og landið beri á þeim fulla
ábyrgð. Eftir annari framkomu
stjórnarandstæðinga má nú hik-
laust gjöra ráð fyrir, að blöð 1-
haldsflokksins reyni að telja al-
menningi trú um, að þetta sé
skuldahækkun í tíð núverandi
stjómar!
Þá er það einnig mjög ánægju-
legt, að með útkomu landsreikn-
ingsins er endi bundinn á þá þrá-
látu og hvimleiðu deilu, sem stað-
ið hefir um upphæð skuldarinnar
hjá Hambro’s Bank, sem stofnuð
var á árinu 1929. í landsreikn-
ingnum er skuld þessi talin kr.
2,569,404,00, eins og skýrt hefir
verið frá hér í blaðinu, en ekki
51/2 milj. eins og M. G. og Morg-
unblaðið hafa sagt. Eins og
kunnugt er, tóku M. G. og rit-
stjórar Mbl. staðhæfingu sína
aftur fyrir skömmu síðan, hefir
sjálfsagt þótt hyggilegra að
gjöra það, áður en landsreikn-
ingurinn kæmi út.
II.
Að þessu sinni skal hér aðeins
rætt um eina hlið landsreiknings-
ins 1929, þá hliðina, sem sér-
staklega kemur við sveitunum og
viðreisn landbúnaðarins..
Bændur landsins hafa ríka
ástæðu til að veita þessum lands-
reikningi alveg sérstaka eftirtekt.
Það eru bændur landsins, sem
fyrst og fremst hafa stutt Fram-
sóknarflokkinn til að ná meira-
hlutaaðstöðu í þinginu. Núver-
andi ríkisstjóm er bændastjórn.
Áhrif bændastéttarinnar á lög-
gjöf landsins og stjóm háfa kost-
-að harða baráttu og slanga. Hitt
á reynslan að sanna, hvem á-
rangur slík barátta getur borið.
Landsreikningurinn 1929 bend-
ir á að hin pólitíska barátta
bændastéttarinnar hafi þá þegar
borið mikinn árangur.
Þegar athugað er annarsvegar
fjármálastjóm íhaldsflokksins á
næstsíðasta kjörtímabili og hins-
vegar fjármálastjóm Framsókn-
arflokksins á því kjörtímabili,
sem nú stendur yfir, liggur næst
að bera saman árin 1926 og 1929.
Árið 1926 var þriðja stjóraarár
íhaldsins. Árið 1929 er þriðja
st j órnarár Framsóknarflokksins.
Fjármálastjórn hvors ársins um
sig er mótuð af löggjafarstefnu
þess flokks, sem völdin hafði á
k j örtímabilinu.
Eftir að landsreikningurinn var
prentaður hefir Tíminn gjört
lauslegan samanburð á þeim
(fjárupphæðum, sem hið opinbera
hefir greitt til að bæta lífsskil-
yrði fólksins í sveitunum árið
1926 og árið 1929.
Á eftirfarandi skýrslu sézt
mismunurinn. Hækkun opinberra
fjárveitinga til sveitanna árið
1929 er sem hér segir:
Þús kr.
Símar ca................ 308
Vegir og brýr............. 739
Styrkur til Bún.fél. ísl.... 20
— - sandgræðslu og
grasfræssáningar...... 36
Styrkur samkv. jarðræktar-
lögunum.............. 862
Framlag til Byggingar- 0g
landnámssjóðs........ 200
Skógræktarstyrkur........ 9
Rannsóknir á húsdýrasjúk-
dómum................. 10
Framlag til mjólkurbúa . . 40
Aðrar landbúnaðarfram-
kvæmdir á Suðurláglend-
inu.................. 110
Styrkur til kaupa á erlend-
um áburði............. 83
Alþýðufræðsla í sveitum . . 133
Samt. 2050
Frá þessari upphæð ber að
draga ca. 530 þús. kr. á árinu
1926, sem greiddar voru til ó-
venjulegra landbúnaðarfram-
kvæmda það ár, aðallega fram-
lag til kæliskips (350 þús.) og
skaðabætur vegna tjóns á frystu
kjöti, en sú fjárveiting var þá
knúin fram eingöngu fyrir at-
beina Framsóknarmanna, því að.
fulltrúar íhaldsins í kæliskips-
nefndinni ætluðu sér að svæfa
málið, svo sem kunnugt er, og
var það aðallega að þakka dugn-
aði og röggsamlegri framkomu
Tryggva Þórhallssonar og Jóns
Árnasonar, að nokkuð varð úr
kæliskipskaupunum.
En þó að þessi V2 miljón sé
tekin með í reikninginn og látin
koma íhaldsstjóminni til góða,
að óverðskulduðu, verða samt
eftir kr. 1520,000,00 — eða rúm-
lega hálf önnur miljón króna.
Framlög hins opinbera til
sveitanna em hálfri annari milj-
ón króna meiri árið 1929 en þau
voru árið 1926.
Stærsta upphæðin er, eins og
sjá má af útdrættinum, hin
stórauknu framlög til vega og
brúa. Árið 1929, á þriðja stjórn-
arári Framsóknarflokksins, er
þessi upphæð 739 þús. kr. hærri
en hún var árið 1926 á þriðja
stjórnarári íhaldsflokksins.
Næst hæsta upphæðin er hin
stórfellda aukning jarðræktar-
styrksins um 362 þúsundir.
Munurinn á símaframlaginu,
sem svo að segja eingöngu staf-
ar af nýjum símalínum um sveit-
Utan nr heimi.
1.
Rússneska ráðstjómin virðist
eiga ónáðuga daga um þessar
mundir. Síðastliðinn mánuð hefir
verið fullyrt hvað eftir annað í
flugufregnum að austan, að gagn-
bylting væri hafin. Einu sinni kom
sú fregn, að búið væri að myrða
Stalin. Til þess að hnekkja þess-
um orðrómi sá Stalin sér þann
kost vænstan, að veita áheyrn
blaðamönnum frá Vestur-Evrópu
(en það hefir hann ekki gjört
áður) og gefa opinbera yfirlýs-
ingu um að hann vœri á lífi og
engin morðtilraun hefði verið
gjörð.
En víst er það þó, að ekki hef-
ir allt verið með felldu í Rúss-
landi nú síðustu vikumar. Um
eitt skeið stöðvaðist allt síma-
samband við Moskva án þesi að
kunnugt væri um ástæðuna. Nú
er það fullvíst, að nokkrir hatt-
standandi menn innan ráðstjórn-
arinnar sjálfrar hafa haft sam-
tök um að gjöra enda á yfirráð-
um Stalins og breytingar á stjóm-
arstefnu kommúnistaflokksins.
Sumir þessara manna hafa nú
verið sendir í útlegð. Álitið er, að
það sé fyrst og fremst „fimm ára
áætlunin“ svonefnda, sem ágrein-
ingnum veldur. Rússneska ráð-
stjórnin hefir í huga stórfelld
áform viðvíkjandi umsköpun land-
búnaðar og iðnaðar. Landið á nú
að rækta með vélakrafti í stór-
um stíl og í sveitunum eiga að
rísa verkamannaborgir, þar sem
lífsskilyrðin eru miðuð við hugs-
unarhátt og lífsskoðanir kommún-
ista. Fyrsta takmarkinu í þessari
stórfelldu umsköpun ætlaði ráð- |
stjómin sér að ná á fimm árum.
Sá tími er nú hálfnaður, og hing-
að til hefir áætlunin verið haldin,
eftir því sem tilkynnt hefir verið.
En þessar miklu framkvæmdir
kosta sjálfsafneitun og fórmr.
Aukning iðnaðarins og ræktun í
stórum stíl krefst dýrra vinnu-
véla, og vinnuvélamar verða
Rússar að kaupa frá útlöndum,
aðallega frá Bandaríkjunum.
Verðið greiða þeir í rússneskum.
vörum. Rússneska þjóðin verður
að neita sér um hvem spón og
bita, sem hún getur án verið, til
þess að auka útflutninginn og
hafa eitthvað til að kaupa fyrir.
Og á heimsmarkaðinum er rúss-
nesk framleiðsla seld ódýrt til
þess, að hún verði útgengilegri.
En hið lága verð veldur andúð
erlendra framleiðenda gagnvart
rússnesku vörunum, sem (t. d. í
Bandaríkjunum) útrýma innlendu
framleiðslunni af markaðinum.
Hvað eftir annað berast frá
Rússlandi fregnir um, að hafin
hafi verið sakamálsrannsókn gegn
einum og öðram af trúnaðar-
mönnum ríkisins, sem leynilega
hafi staðið í sambandi við óvini
Rússlands erlendis og notað að-
stöðu ,sína til að spilla árangrin-
um af framkvæmdunum heima
fyrir. Ein slík rannsókn hefir
staðið yfir nú undanfarið og end-
aði með þrem dauðadómum, sem
síðar var breytt í 10 ára fang-
elsi. Aðalmaðurinn meðal hinna
ákærðu, prófessor Ramsin, hefir
borið það fyrir rétti, að hann
hafi staðið í sambandi við sjálf-
ar ríkisstjómir Englands og
Frakklands um að vinna ráð-
stjóminni ógagn. Segir hann að
800 þúsundir hermanna, aðallega
frá Póllandi, hafi verið reiðubún-
ar til innrásar í Rússland jafn-
skjótt sem tækifæri gæfist, en
peningamir til þessarar herférð’-
ar hafi átt að koma frá Vestur-
löndum. Próf. Ramsin segir, að
Poincaré og Briand hafi báðir
’tekið þátt í þessu samsæri gegn
Rússlandi. En á Vesturlöndum
hefir þessum framburði hans
verið harðlega mótmælt.
II.
Samkvæmt upplýsingum, sem
Untied Press hefir aflað. sér um
atvinnuleysið í heiminum á síð-
astliðnu hausti, var atvinnuleysi
mikið í nálega öllum löndum og
hvervetna að aukast. Frakkland
er eitt hinna fáu landa, þar sem
atvinnuleysið er mjög lítið. Al-
þjóðaverkamálastofan í Genf tel-
ur, að ca. 12 til 18 miljónir
manna hafi verið atvinnnulausar í
haust í öllum löndum heims.
Samkvæmt skýrslunum frá Genf
er mest atvinnuleysi í Bandaríkj-
unum. Þar vora fjórar miljónir
manna atvinnulausar. 1 hlutfalli
við íbúatölu var mest atvinnu-
leysi í Þýzkalandi. Þar er einn af
hverjum tuttugu mönnum at-
vinnulaus, en í Bretlandi 1 a.f
hverjum tuttugu og tveimur, en í
Bandaríkjunum einn af hverjum
þrjátíu. I Þýzkalandi vora 3 milj.
184 þús. atvinnuleysingjar, sam-
kvæmt opinberum skýrslum.
Samkvæmt skýrslum frá Genf
vora 1.150.000 atvinnuleysingjar
í Rússlandi, en Rússar vilja ekki
yiðurkenna, að skýrslunar séu
réttar, að því er Rússland snert-
ir, í Bretlandi 2.100.000, en
Frakklandi aðeins 1000.
Skrifstofan leggur áherzlu á,
að Frakkland sé eina landið, þar
sem atvinnuleysið sé ekki talið
vandamál, og að atvinnuleysi
minnki hröðum fetum í Rúss-
landi. (F. B.).
ir landsins og auknu viðhaldi og
starfrækslukostnaði þeirra vegna,
er 308 þúsundir.
Framlagið til Byggingar- og
landnámssjóðs, sem Jón Þorláks-
son á sínum tíma kallaði ölmusu-
gjöf til bænda, var 200 þús. kr.
á árinu 1929.
Framlögin til byggingar og
fræðslu héraðsskólanna, til auk-
inna húsmæðraskóla og endur-
bóta á bændaskólunum eru 133
þús. kr. meiri árið 1929 en þau
voru árið 1928.
III.
Þessar tölur tala.
Þær bera vitni um árangurinn
af stjómmálasamtökum bænda-
stéttarinnar.
Þær sýna, að bændunum er
það hollara að hafa sína eigin
leiðtoga í stjómarsætunum, held-
ur en fela fulltrúum reykvíkskra
braskara forystuna í landsmál-
unum.
Og þó segja þessar tölur ekki
nema lítið um það, sem áunnizt
hefir sveitunum til hagsmuna á
síðasta kjörtímabili.
Þær segja ekkert um þær stór-
felldu framkvæmdir í vega-, brúa-
og símalagningum, um þær miklu
jarðræktarframkvæmdir, sem orð-
ið hafa á árinu, sem nú er að
líða — árinu 1930.
Og þær segja heldur ekkert
um það, sem sveitirnar hafa unn-
ið á í öðra.en brinum fjárfram-
lögiun úr ríkissjóði.
Þær segja ekkert um það, að
bændum hefir nú verið opnaður
aðgangur að sameiginlegu veltu-
fé þjóðarinnar — á síðasta kjör-
tímabili.
Þær segja heldur ekkert um þær
mikilsverðu tilraunir, sem gjörð-
ar hafa verið til þess að koma
viðunanda skipulagi á lánsstofn-
anir þjóðarinnar yfirleitt og
vernda skilamennina í landinu
fyrir fjárglæframönnum, sem
gjörst hafa djarftækir á opinbera
fjármuni og látið aðra bera af-
leiðingamar.
En þetta sanna þær, svo
óhrekjanlega, að ekki verður
móti mælt:
Að til opinberra framkvæmda
og styrkja í sveitunum var varið
hálfri annari miljón meira áiið
1929 en árið 1926.
Þetta er minnisverð staðreynd
— og ekki síður hitt, að jafn-
hliða þessum óvenjulega miklu
framkvæmdum, var afkoma ríkis-
sjóðsins stórum betri árið 1929
en árið 1926.
Tekjuafgangur 1929 er í
landsreikningunum talinn kr.
928,437,00.
Árið 1926, þriðja stjómarár
íhaldsflokksins, var enginn tekju-
afgangur, þá var rúmlega 200
þús. kr. bókfærður tekjuhalli á
ríkisbúskapnum.
ISíðan kosningarnar fóra fram
sumarið 1927, hefir sveitafólkið
átt þeirri nýbreytni að fagna, að
réttur þess til viðunandi lífskjara
, er viðurkenndur af stjóm lands-
| ins.
Mega íslenzku sveitimar við
því, eins og nú er ástatt að glata
aftur þeirri viðurkenningu ?
Islenzkir bændur geta ekkert
gjört, sem borgar sig betur en
að vera á móti íhaldinu.
----o-----
Árásirnar
á samvinnuna.
Atburðir síðustu daga gefa til-
efni til alvarlegrar íhugunar á
afstöðu samvinnumannanna ís-
lenzku til skipulagsúrlausna þjóð-
félagsins og flokkanna, sem að
þeim standa.
Samvinnumenn era miðflokkur
í þjóðmálabaráttunni. Með frjáls-
um félagslegum samtökum vinna
þeir að réttlátri skiptingu arðsins
á friðsamlegan hátt og án þess
að skert sé athafnafrelsi ein-
staklingsins á þann veg, að þjóð-
arbúskapnum í heild sé tjón að.
Þessvegna á samvinnustefnan
úr tveimur áttum fjandmönnum
að mæta:
Ur hópi þeirra manna, sem i
stað réttlátrar skiptingai á arð-
inum af vinnu þjóðarinnar kjósa
samansöfnun fjármunanna í vös-
um tiltölulega fárra einstaklinga,
en virða að vettugi strit og lífs-
kröfur alls þorra hinna vinnandi
stétta.
Ur hópi þeirra manna, sem virða
að engu þá hagsmuni, sem í því
felast að vera borgari í lögvemd-
uðu þjóðfélagi friðsamra ein-
staklinga, manna, sem í orði