Tíminn - 27.06.1931, Blaðsíða 1

^fgtei&sía
í f ni a n s ec í €œfjargötu 6 a.
©pin bagiega fi. 9—6
Sími 2353
©jaíbfeti
og afijreiöslumaöur Cimans er
8 a n ini c i g þorsteinsöóttir,
ícrfjarijötu 6 a. 2?eyfjaDÍf.
XV. ftrg.
Reykjavík, 27. júní 1931.
49. blað.
Dagur hefndarinnar
Kveldúlfur lalar til bænda.
I.
íhaldsmenn hafa nú beðið ósig-
ur við tvennar kosningar í röð.
Hvort sem tekið er tillit til þing-
mannafjölda eða atkvæðatölu er
flokkur þeirra orðinn í minna-
hluta í iandinu.
Eftir langa baráttu og hárða
hefir þjóðin rekið íhaldið af hönd-
um sér, fyrir fullt og allt, ef ráða
má af líkum.
Því er spáð af ýmsum, að eftir
nokkur ár rnuni ekkert sveita-
kjördæmi senda íhaldsrnann á
þing.
Á Akureyri og í Hafnarfirði er
íhaldið mjög í minnahluta, þó að
svo ógiftusamlega hafi tekizt, að
það hafi unnið bæði þau kjördæmi
að þessu sinni. í Vestmannaeyj-
um hefr kjörfylgi íhaldsflokksins
rýrnað að mun, þó að ennþá hafi
hann þar allti-yg'ga meirahluta-
aðstöðu.
í Reykjavík einni má heita,
að fylgi íhaldsfns standi í stað.
En slíkt ástand getur ekki hald-
izt til lengdar. í höfuðborgum
allra nágrannaþjóða vorra eru
íhaldsflokkarnir komnir í minna-
hluta. Og það er vansi fyrir ís-
lenzku þjóðina, að svo skuli ekki
einnig vera hér.
Það er enginn vafi á því, að
stór hluti þess fólks, 'sem hingað
til hefir stutt íhaldsflokkinn í
Reykjavík, misskilur aðstöðu sína
í þjóðfélaginu. Fjöldi af núver-
andi kjósendum íhaldsflokksins i
Reykjavík hefir beina hgsmuni af
stefnu og' starfsemi Framsóknar-
flokksins. Þetta fólk hlýtur að
snúast til fylgis við andstæðinga
íhaldsins innan fárra ára.
H.
Foringjar íhaldsflokksins hafa
til skamms tíma haft mikil völd í
landinu. Þessvegna eiga þeir erf-
itt með að sætta sig við pólitískar
ófarir. Þessvegna bárust þeir svo
illa af eftir kosningaósigurínn
1927. Þessvegna gengu þeir svo
langt að biðja um aðsto.ð kon-
ungsvaldsins til að setja þá inn í
umboðin, eftir þingrofið í vetur.
Og þessvegna eru blöð þeirra full
af fáryrðum eftir hinn síðasta og
mikla ósigur í kosningunum 12.
júní.
Nú eru það ekki foringjar
Framsóknarflokksins, sem fyrst
og fremst verða fyrír barðinu á
íhaldsblöðunum. Það eru kjósend-
urnir sjálfir — kjósendurnir í
sveitakjördæmunum, sem valið
hafa Framsóknarmenn inn á þing.
1 gegnum blöð íhaldsflokksins
talar nú Kveldúlfur til bændanna
og hótar þeim hörðu fyrir að hafa
gengið á móti íhaldinu.
Hingað til hafa foríngjar
íhaldsflokksins yfirleitt talið
hyggilegt að tala vel um bænd-
uma. Nú eftn' kosningarnar
kveður við í öðrum tón. Það sem
ekki fékkst með blíðmælum, á nú
að knýja fram með hótunum, um
að „Reykjavíkurvaldið“ sé þess
albúið að segja bændunum stríð á
hendur!
III.
Til þess að vekja eftirtekt al-
mennings á skrifum íhaldsmanna
nú eftir kosningarnar, skal hér
birt í megindráttum grein, sem
út kom í Morgunblaðinu, mánu-
daginn 21. þ. m., daginn eftir að
síðustu úrslit kosninganna voru
kunn orðin.
Kveldúlfi segist frá á þessa
leið:
það var ein aí kosningabrellum
Framsóknar að lirœða fáfróða bænd-
ur með „Reykjavíkurvaldinu". það
er. sagt að þetta bafi gengið í fólkið
líkt og það væri hrætt við, að
Reykjavíkurvaldið kæmi og tæki sig,
ef það greiddi ekki atkvæði með
Framsókn.
þó að undarlegt sé, er þess livergi
getið hverju þetta Reykjavíkur-
vald sé fólgið.
Um afstöðu Reykjavíkur til
sveitanna farast Mbh svo orð:
pað' er ekki gott að vita, hvað
bændum mislikar við Reykjavík.
Reykcíkingar liafa iagt sinn svika-
lausa og mikla skerf til veganna,
brúanna og vegaviðlialdsins um allt
land og kemur þetta þó alyerleija
sveitamönnunum að notum.
Kveldúlfi ofbýður vanþakklæti
„sveitamannanna“. Því að Rvík
hefir gjört fleira fyrir sveitirnar
en að gefa þeim brýrnar og veg-
ina:
Eða skyldi þeim mislíka það, að
Reykjavík hefir tekizt það framar öll-
um vonum, að skjóta skjólshúsi yfir
börn sveitamannanna, sem þeir báru
allslaus út á bæjarmölina, og gáfu
engan kost á því að eignast heimili
fyrir sig í sveitunum. Reykvíkingar
báðu þau ekki um að koma, og sízt
svo mörg, að sveitir yrðu fólkslausar
og bærinn lenti i húsnæðisvandræð-
um. Og sveitauppeldið, sem svo mik-
ið hefir verið gumað af, reyndist
ekki haldbetra cn svo, að hörnin þutu
lil Reykjavíkur áður en þau voru
komin á legg og oft með Jítilli for-
sjá. Misjafnt gekk þeim, sem von var,
en mörgum betur en áhorfðist. —
Maður skyldi halda, að bændumir
yleddust yfir því, og þökkuðu fyrir,
að þeir að minnsta • kosti fylltust
ekki heiftar og öfundar yfir vel-
gengni barnanna og kölluðu þau
Reyk j a víkurskrí 1.
Og enn fer hún vaxandi undrun
íhaldsins yfir því, að bændurnir
skuli vera svona vanþakklátir:
Máske mislikar bændunum það, að
Reykjavík og kauptúnin sunnanlands
eru bezti markaðurinn er bændur fá
fyrir vörar sínar. — Mikill hluti
Suðurlands nýtur góðs af þessu og
selur Reykvíkingum sveitayörur
milclu dýrara en á útlendum mark-
aði. Er það öíundin, sem lokar aug-
um bændanna----------.
En „Reykjavíkurvaldið“ hefir
að dómi Mbl., gjört meira en að
bjarga börnunum, sem bændurn-
ir „báru út“. Enn gleyma „sveita-
mennirnir“:
Að líkindum hafa þeir gleymt því,
að embættismenn og Reykvíkingar
börðust mest fyrir stofnun myndar-
legs búnaðarfélags, er síðar varð áð
Búnaðaríélagi íslands.
En bændurnir hafa sótt fleira
til Reykjavíkur en brauðið handa
börnunum og forystuna í ræktun-
armálunum. Sveitimar standa
líka í meiiningarskuld við Reykja-
vík:
Bæirnir hafa að sjálfsögðu verið
milliliðii' milli útlendrar og íslenzkr-
ar menningar. þeir liafa sjálfsagt
flutt margt inn, sem miður fer, en þó
hafa flestar endurbætur á- húsakynn-
um, húsnnmum, matreiðslu o. fl.
runnið frá þeim og breiðst síðan upp
í sveitir. Sá litli vottur til hámenn-
ingar, sem er að finna hér á landi er
auðvitað svo að segja eingöngu í
bæjunum.
En píslarvætti Reykjavíkur er
fólgið í fleiru en „vanþakklæti“
bændanna:
Hún hefii- keypt rándýrar vörur og
látið leggja á sig drúpsklyfjar af ails
konar sköttum með sö'mu þolinmæði
og sterkur luiðarklár.
En nú á ekki lengur við svo bú-
ið að standa. Ilnefi „Reykjavíkur-
valdsins“ skal reiddur að hinum
vanþakklátu bændum, sem eklci
kjósa íhaldsmenn á þing:
Úr því að bændur móðgast svo
mjög yfir Reykjavíkurvaldinu, þá
væri máske ekki svo fjarri að bcita
því ofurlítið meira en verið hefir.
pað er illt að heita stsákur og vinna
ekki til þess.
Dagur hefndarinnar ríðiir vfir:
því befir verið hreyft, að skilja
Reykjavik frá öðrum landshlutum og
láta bana búa fyrir sig að öllum sín-
um gögnum og gæðuni. Bæjarbúar
myndu fagna yfir þvi og bændumir
missa góða mjólkurkú. þá myndú
þeir fljótieya segja: Enginn veit hvað
átt hefir fyr en misst hefir. Ef Fram-
sókn vildi styðja þetta mál á þingi,
þá væri Reykjavíkurvaldið úr sög-
unni og liændui' gætu sýnt dugnað
sinn í þvi að byggja vegi, gera áveit-
ui' og rækta iandið styrklaust.
Bændur eiga ekki lengur að fá
að njóta þeirra hlunninda, að
„bei'a börnin sín út á mölina'’ í
Reykjavík:
Bændurnir vilja ekki að fólkið
ílytji úr sveitunum. Eigum við að
gera þeim það til geðs, að banna inn-
ilutning fólks í bæinn. Hér verður
litið um atvinnu, og því á að taka
hana frá bæjarbúum til þess að
fleyta alls konar aðkomufólki?
Við erum í mesla húsnæðishraki
og fjöldi manna býr i lélegum lieilsu-
spillandi kytrum, þrátt fyrir allan
þann fjölda húsa, sem byggður hefir
verið síðustu árin. það er lítill vegur,
að Reykvíkingar geti byggt, yfir sig
og sína, en erfiðara er að sjá ótal
aðkomumönnum fyrir húsnæði og at-
vinnu. Af aðkomumönnum mætti að
minnsta kosti krefjast þess, að þeir
gretu byggt yfir sig og tækju ekki
húsnæði frá öðrum.
En Kveldúlfxu' ætlar að ganga
lengra. Hann ætlar að hefja við-
skiptastríð við þau kjördæmi, sem
gjörzt hafa svo djörf að senda
Framsó.knarmenn inn á Alþingi:
])á mætti minnast á eitt. sem Reyk-
víkingum er í sjálfsvald sett: Hví
eigum við að sækja vörur okkar til
Árnessýslu, mjólk og því um líkt,
mannanna, sem flytja manna mest
til Reykjavíkur og leggjast þó á móti
henni í einu og öllu. Vér þurfum
ckkert til þeirra að sækja. Öll Gull-
bringu- og Ivjósarsýsla er oss vin-
veitt og svo má heita um Borgarfjörð.
því ekki láta þessa menn sitja fyrir
viðskiptum og bæjarmarkaði hér?
Flestir eru þó svo gerðir, að þeir
vilja að öðru jöfnu skipta við vini
sína en óvini.
En það er ekki nóg að jafna
um hina vanþakklátu bændur í
Árnessýslu*) og tryggja markað
*) „Reykjavíkurvaldið'* virðist
raunar liafa verið i of miklu hern-
aðarskapi til þess að koma auga á
IJtan úrheimi,
Forsetakjör í Frakklandi.
Þann 13. maí sl. fór fram for-
setakjör í Frakklandi. Forsetinn
er þar kosinn af þinginu til 7
ára í senn. í Bandaríkjum Norð-
ur-Ameríku er forsetinn kosinn til
4 ára á þann hátt, að þjóðin vel-
ur kjörmenn, en þeir kjósa for-
setann. Við kosningu frakkneska
forsetans að þessu sinni komu að-
allega tveir menn til greina: Bri-
and utanríkisráðherra og Poul
Doumer forseti efri deildar þings-
ins. Jafnaðarmenn og frjálslyndu
flokkarnir studdu Briand, en fylgi
Doumer var meir meðal hinna í-
haldssamari flokka. Doumer var
kosinn.
Utan Frakklands kornu úrslit
kosningarinnar mörgum á óvart.
Úti urn heiminn er Briand miklu
kunnari maður en Doumer. Um
eitt skeið var hann forsætisráð-
herra Frakklands og var Doumer
þá fjármólaráðherra í stjórn hans
En kunnastur er Briand sem ut-
anríkisráðheiTa og hefir' hann
eftir styrjöldina innt af hendi
liliðstætt lilutverk fyrir Frakka
og Stresemann vann fyrr Þjóð-
vei-ja. I flestum eða öllum alþjóða
fundum um skaðabótamálin og af-
vopnun þjóðanna hefir hann tek-
ið Þátt fyrir hönd frönsku þjóð-
arinnar. Glæsimaður er hann eng-
inn að útlití en mælskur með
afbrigðum og stjórnmálamaður í
slyngasta lagi talinn. Fylgismenn
hans telja hann verndara friðar-
ins í Norðurálfunni. Hann hefir
manna mest beitt sér fyrir hug-
myndinni um Bandaríki Evrópu,
sem nú er ofai'lega á dagskrá með
stórþjóðunum. Locamosamningur-
inn er að mestu talinn verk hans.
Briand var andvígur friðarsamn-
ingunum og taldi að Frakkav
hefðu þai' neytt sigursins meir en
góðu hófi gegndi. Það var hinn
harðlyndi Clemenceau, sem mestu
réði um þá samninga. Rétt eftir
að samningurinn var undirritaður,
hittust þeir andstæðingamir, Cle-
menceau og Briand. „Hvernig lízt
yður á samningifm minn?“ spurði
Clemenceau.. „Hann er alltof lík-
ur yður sjálfum" svaraði Briand.
Forsetinn nýi, Poul Doumer, er
háaldraður maður, nærri hálfátt-
ræður, og hefir gefið sig við
stjórnmálum síðan um tvítugs
aldur. Hann hefir oft áður verið
í forsetakjöri, í fyrsta sinn 1906.
Um eitt skeið var hann lands-
stjóri Frakka í Austur-Indlandi.
Hann er maður virðulegur ásýnd-
um og nýtur meira trausts en
frægðar. Fylgismenn Briands á-
sökuðu hann um að hann væri
hernaðarsinni. En sjálfur á hinn
aldni forseti um sárí að binda
vegna heimsstyrjaldarinnar, því
að fjórir synir hans létu þar líf-
ið „fyrir föðuríandið“. „Engimi
hatar styrjaldir meir en ég“ hef-
ir hann sjálfur sagt. Af sumum
er talið, að minning þeh'ra at-
burða hafi nokkru valdið um kosn
fyrir Korpúlfsstaðamjólkina í
Reykjavík. Kaupmennirnir og út-
gerðarmennirnir í Reykjavík ætla
þaö, að mikill meiri hluti bænda í
Borgai’fjarðai'sýslu mun liafa kosið
þóri Steinþórsson og' talsverður meiri-
liluti bænda í Gullbr.- og Kjósar-
sýslu sr. Brynjólf Magnússon. það
inguna. Hefir franska þjóðin þá
goldið honum sonabætur, eftir því
sem í hennar valdi stóð.
Lofthei-naður Bandaríkjanna.
Stærsta loftskip heimsins er nú
í smíðum í Bandaríkjunum og
á að verða tilbúið í byrjun næsta
mánaðar. Það er 785 fet á lengd
132,9 fet á breidd og 146,5 fet
á hæð, með 4480 hestafla hreyfi-
vélum. Stærstu loftskipin, sem áð-
ur voru til, vovu þýzka skipið
Zeppelin greifi og ensku loftskip-
in R 100 og R 101, sem fórst í
fyrra í Norður-Frakklandi. Byrð-
ingui' skipsins er eins og venju-
legt er úr aluminium og vatns-
heldum dúk, og er af fróðum
mönnum áætlað, að úr dúk þeim,
sem fer í að klæða skipið, mætti
sníða 15 þúsund kvenkjóla.
Skipið er ætlað til hernaðar.
Skipshöfnin verður 70-80 manns.
Á því verða 16 vélbyssur og
sprengikúlur til að varpa niður.
að hætti loftfara. Jafnframt á
það að vera einskonar höfn fyrir
flugvélar. Af líkum má ráða, að
ekki verði ánægjulegt í næsta ó-
friði að eiga morðtól þetta yfir
höfði sér.
Bandaríkjamenn leggja nú mikla
stund á að búa sig undir lofthern
að í næstu -styrjöld. Nýlega hélt
herstjórnin sýningu á loftflotan-
um, og var látið í veðrí vaka, að
.vei'ið væri að kemia flughernum
að taka á móti óvinaárás á borg-
irnar á austurströndinni.Alls voru
í flotanum 650 flugvélar og nál.
1300 manns. Var ílotanum stefnt
að norðan og suðurefth, en æf-
ingarnár fóru fram yfir þrem
stórborgum: Chicago, New York
og Boston. Er þeh’ri a"n við
brugðið. Ekkerí slys hlauzt af
viðburðum þessum, en talið er,
að þeir hafi kostað um 3 miljónir
dollara.
Víða í Bandaríkjunum hefir
þetta tiltæki herstjórnai’innai'
sætt misjöfnum dómum. I New
York og víðar voru kröfugöngur ~
friðarvina í mótmælaskyni. Þyk-
ir mörgum slík fjái'sóun illa við-
eigandi á þeim neyðartímum, sem
nú geysa yfir landið, enda óþarft
að æsa hugi rnanna til hernaðar.
Og þjóðirnr hinumegin hafsins
líta auðvitað með þungum hug á
þennan mikla vígbúnað.
En önnur fregn, sem nýlega
hefir borizt vestan yfir hafið
vekur meiri gleði hjá þeim þjóð-
um, sem nú stynja undir oki
kreppunnar og afleiðingum heims
styrjaldarinnar. Það er tilboð
Iloovers forseta um að fresta af-
borgunum og vaxtagreiðslum
stríðsskuldanna um eitt ár. Hoov-
er, telur þessa tillögu tilraun í þá
átt, að draga úr heimskreppunni.
Evrópuþjóðirnar, sem flestar eru
stórskuldugar Bandarikj unum,
taka auðvitað tilboðinu fegins
hendi. En tilboð forsetans er ekki
endanleg-t. Það er komið undir
samþykki þjóðþingsins í Banda-
ríkjunum. Og það er skýrt fram
tekið, að um eftirgjöf sé ekki að
ræða.
líka að hætta að lána landinu pen-
inga.
Um þetta segir Kveldúlfur:
er gott fyrii’ bændurna í þessum hér-
öðum, að Kveldúlfur skuli ekki enn
hafa tekið eftir því, iivað þeir hafa
verið „vanþakklátii'" við „Reykja-
vikurvaldið"!