Tíminn - 09.10.1934, Blaðsíða 1

(öjaíbbagi
frlaftstns tt I. )iai.
lÁiaangurlnu (ostar IO tu
JKfgreibsla
®í lnn£)elmta á Íangavsg 10.
®lml 2555 - P6»tb61J 661
45. blað.
Reykjavík, 9. október 1934.
XVm. árg.
Fjárlagaræðan
Cysteinn Jónsson fjármálaráðherra gerir grein fyrír fjár-
lagafrumvarpi stjórnarinnar fyrir árið 1935 og fjárhags-
afkomu kreppuáranna.
Stefna stjórnarinnar: Lækkun
nauðsynjavöru- og frdmleiðslu-
tolla. Hækkun hátekju- og stór-
eignaskatts og tolla á munað-
arvörum. Niðurfelling dýrtíðar-
uppbótar á háum launum. Stór-
aukin framlög til atvinnuvega
og verklegra framkvæmda. —
Greiðsluhallalaus fjárlög.
Áður en ég vík að frum-
’varpi því til fjárlaga fyrir ár-
ið 1935, sem lagt hefir verið
fyrir Alþingi, mun ég, svo
sem venja hefir verið undan-
farið, fara nokkrum orðum um
afkomu ríkissjóðs og fjár-
málaástandið í landinu yfir -
leitt. Sá inngangur er alveg
nauðsynlegur, til þess að menn
geti áttað sig til fulls á þeim
grundvelli, sem fjárlagafrum-
varpið fyrir árið 1935 hlaut að
hyggjast á.
Kreppuárln.
Nú stendur svo sérstaklega
á. að Alþingi er háð að hausti,
og að fyrverandi fjármálaráð-
herra hefir í sérstöku útvarps-
erindi, 6. marz s. 1., gert grein
fyrir afkomú ársins 1933, að
svo miklu leyti, sem þá var
um hana vitað. Erindi þetta
hefir og komið fyrir almenn-
ingssjónir og sé ég því ekki á-
stæðu til að gefa skýrslu um
einstök atriði í afkomu þess
árs. Hinsvegar tei ég mjög
vel viðeigandi, að rifja hér
upp höfuðatriðin í fjarhagsaf-
komu vorri undanfarin kreppu-
ár. Með því móti fæst áreiðan-
lega gleggst mynd af þeim
erfiðleikum, sem við hefir ver-
ið að stríða og sem1 þjóðin á
óneitanlega enn í höggi við.
Hagur þjóðarinnar út á við.
Þótt þetta yfirlit sé gefið í
sambandi við fjárlagaumræður
og umræður um afkomu rík-
issjóðs, hlýtur það að verða
tvíþætt. Afkoma þjóðarinnar
út á við, út- og innflutningur
og greiðslujöfnuður við útlönd
hefir svo gagngerð áhrif á af-
komu allra landsmanna og af-
komu ríkissjóðs sérstaklega,
að hún hlýtur að mynda ann-
an þáttinn í því yfirliti, sem
gefa á hugmynd um grund-
völlinn, sem aðgerðir þings
og stjómar í fjármálum verða
að byggjast 6.
Ázið 1931.
Árið 1981 hefir verið talið
fyrsta kreppuárið hér. Á því
ári voru tekjur ríkissjóðs mik-
ið lægri en undanfarin ár eða
um 15.3 miljónir. Höfðu ver-
ið áætlaðar í fjárlögum 12.8
miljónir. Útgjöldin voru þá,
að viðbættum afborgunum
fastra lána og öðrum eigna-
hreyfingum, um 18.2 miijónir,
en samkvæmt fjárlögum voru
þau 12.8 miljónir. Greiðslu-
halli ársins 1931 var því um
2.9 miljónir. Bið ég menn að
gæta þess sérstaklega, að þeg-
ar um greiðsluhalla er að
ræða, eru taMar með útgjöld-
um afborganir a.f föstum lán-
um ríkissjóðs. Yfirlitið miða
ég við greiðslujöfnuð en ekki
reksturshalla eða rekstursaf-
gang ríkissjóðs, sökum þess,
að ekki er vel komið um rekst-
ur ríkissjóðs fyrr en afborg-
anir fastra lána eru af hönd-
um inntar án nýrra lántaka.
Útflutningur íslenzkra af-
urða 1931 var um 48 milj., en
innflutningur um 48.1. Var því
verzlunarjöfnuður lítið eitt ó-
hagstæður, en greiðslujöfnuð-
ur við útlönd hefir verið mjög
óhagstæður það ár. Eftir því,
sem næst verður komizt um
upphæðir þeirra greiðslna ann-
ara en fyrir vörur, sem mynda
greiðslujöfnuðinn, er talið að
útborganir þjóðarinnar séu
eigi minna en 8 miljónum
hærri en innborganir. Þýðir
það, að til þess að greiðslu-
jöfnuðurinn sé hagstæður,
þyrfti útflutningur vara að
nema um 8 milj. meira en inn-
'flutningur. Með vissu verður
þetta ekki vitað, en nálægt
hinu rétta verður komizt.
Árið 1931 hefir því verið
greiðsluhalli á rekstri ríkis-
sjóðs og skuldir safnazt við
útlönd. Ástæðurnar ber vitan-
lega fyrst og fremst að rekja
til hins mikla verðfalls á af-
urðum landsmanna.
ÁrlO 1932.
Arið 1932, annað kreppuár-
ið, reyndust tekjur ríkissjóðs
11.1 milj., en voru á fjárlög-
Eysteinn Jónsson fjármálaráðherra.
um áætlaðar 11.4 miljónir.
Greiðslur ríkissjóðs taldar á
sama hátt og 1981 reyndust
um 13.9 miljónir. Voru sam-
kvæmt fjárlögum 11.5 milj.
Greiðsluhalli ríkissjóðs var um
2.8 milj. Vörur voru þá út-
fluttar fyrir 47.8 milj. en inn-
fluttar fyrir 37.3 milj. Verzl-
unarjöfnuður því hagstæður
um 10.4 milj. og greiðslujöfn-
uður við útlönd hagstæður.
Gætti hér áhrifa innflutnings-
haftanna. Jafnhliða því, sem
innflutningshöftin björguðu
greiðslujöfnuðinum við útlönd
1932, vegna þess hve mjög
dró úr innflutningnum þeirra
vegna, gætti áhrifa þeirra á
afkomu ríkissjóðsins í því, að
tolltekjumar hröpuðu niður og
komust langt niður fyrir það,
sem þær hafa verið um mörg
ár, fyr og síðar. Varð því mikill
greiðsluhalli hjá ríkissjóði, enda
þótt útgjöld ríkissjóðs væru
lægri en þau höfðu verið um
langt skeið, og lægri en þau
hafa verið síðan. Þessi af-
koma ársins 1932 sýnir mjög
glöggt sambandið á milli
tekna ríkissjóðs og vöruinn-
flutningsins. Hún sýnir, að
semja verður fjárlög og
skattalög með nákvæmú tilliti
til þess, sem framundan virð-
ist um möguleika fyrir vöru-
innkaupum til landsins
Arið 1933.
Árið 1933 er síðasta érið,
sem nokkumveginn fullnaðar-
skýrslur eru til um. Tekjur
ríkissjóðs á því ári voru um
18.7 milj., en voru áætlaðar
um 11 milj. Greiðslumar
reyndust um 15 miljónir, en
ætlaðar á fjárlögum um 12
milj. Greiðsluhalli ríkissjóðs
árið 1933 var um 1.3 miljónir.
Samkv. bráðabirgðaskýrslum
Hagstofunnar fyrir árið 1933
voru fluttar út vörur fyrir
um 49.8 milj. króna, en inn
vörur fyrir um 47.4 milj. 1933.
Má búast við að tölur þessar
hækki nokkuð við endanlega
skýrslugerð, en ekki ástæða til
að ætla annað en að þær sýni
nokkurnveginn réttan mismun
út- og innflutnings. Hefir
verzlunarjöfnuðurinn því verið
hagstæður um ca. 2.4 milj., en
greiðslujöfnuðurinn við útlönd
óhagstæður vegna þess hve
greiðslur aðrar en fyrir vörur,
eru okkur I óhag, svo sem
áðan var drepið á. Heildar-
svipurinn á afkomu ársins
1933 var því sá, að hagur
þjóðarinnar út á við versnaði
töluvert og greiðsluhalli ríkis-
sjóðs var nokkuð á 2. miljón.
Var haxm þó rnikið lægri en
undanfarin ár. Ríkisskuldir í
árslok voru 89.996 þús. kr. og
höfðu hækkað um 916 þúsund
krónur á árinu. Sjóður hækk-
aði hinsvegar um 535 þús.
krónur á árinu. Um einstök at-
riði viðvíkjandi afkomú ríkis-
sjóðs á árinu 1983, tel ég
fullnægjandi að vísa til opin-
berrar greinargerðar fyrver-
andi fjármálaráðherra, sem
áður er minnst. Þó vil ég gefa
stutta skýrslu um breytingu
enska lánsins frá 1921.
Breytina uuka lánslns trá
1921.
Eins og fyrverandi fjármála-
ráðherra gat um í opinberri
skýrslu sinni, hafði fyrverandi
stjóm samið um það, að
[ersetiiírskuriuilii
um kosninguna til eiri deildar
[A öðrum stað hér í blaðinu er sagt frá til-
raun þeirri er gerð var af íhaldsmönnum og
„einkafyrirtækinu", til að gera Alþingi óstarf-
hæft.
Hér fer á eftri, orðréttur, úrskurður sé, er for-
seti sameinaðs Alþingis, Jón Baldvinsson, kvað
upp um kosninguna til efri deildar]:
Við kosningar til efri deildar Alþingis
hafa komið fram' fimm listar. Á A-listanum
er nöfn 9 alþingismanna úr Alþýðuflokkn-
um og Framsóknarflokknum, en þeir flokk-
ar, ásamt hv. þm. Vestur-ísfirðinga, sem er
utan flokka, hafa borið þennan lista fram. Á
B-listanum, lista Sjálfstæðisflokksins, eru 6
alþingismenn úr þeim flokki. Þingmannatala
á hvorum þessara lista um sig er hlutfalls-
lega sú, er þessir flokkar, er að listunum
standa, geta, eftir atkvæðamagni sínu í
þinginu, kosið til efri deildar Alþingis.
Þessir listar eru því bornir fram í sam-
ræmi við úrslit kosninga og í samræmi við
tfni stjórnarskrárinnar frá 1984. Úrskurða
ég þá lista gilda.
Samkvæmt 2. grein stj ómarskrárínnar frá
1934 á þriðjungur þingmanna að eiga sæti
í efri deild, en sé ekki unnt að skipta til
þriðjunga í deildirnar, eiga þeir þingmenn,
einn eða tveir, sem umfram eru, sæti í
neðri deild.
Nú er tala alþingismanna 49, og ber því
að kjósa 16 alþingismenn til að taka sæti
í efri deild Alþingis. En samanlögð tala al-
þingismanna á áðurnefndum tveim listuni er
eigi nema 15.
Á fundinum í gær lýsti forseti eftir lista
fi’á Bændaflokknum, en hv. 10. landskjörinn
svaraði því, að Bændaflokkurinn óskaði ekki
eftir því, að kjósa til efri deildar. Bar þá
hv. 2. þm. Reykvíkinga fram lista, er hlaut
einkennið C-listi, og var á þeim lista nafn
Þoi’steins Briem. Eftir fundarhlé, er veitt
var samkv. ósk hv. 10. landkj., kom eigi
fiam flokkslisti frá Bændaflokknum, en hv.
þm. Vestur-Húnv. bar fram lista, er merkt-
ur var D-listi, og var á þeim lista nafn Héð-
ins Valdimarssonar, og loks kom fram listi
frá hv. 10. landkj., er hlaut einkennið E-
listi, með nafni Magnúsar Torfasonar.
Með þeirri breytingu á stjórnarskipunar-
logum landsins, sem samþykkt var til fulln-
ustu á auka-Alþingi 1933, og með nýjum
kosningalögum, sem sett voru samkvæmt
hinni nýju stj órnarskrá, er gerð stórfelld
breyting á öllu fyrirkomulagi kosninga til
Alþingis, og stjórnmálaflokkum, sérstaklega
þingflokkum, veittur meiri réttur en áður.
Þannig er það lögbundið að það skuli standa
á kjörseðli kosninga til Alþingis, í hvaða
flokki frambjóðandi sé. Þó að mönnum sé
einnig heimilt að bjóða sig fram til þings
utan flokka, þá gerir stjórnarskrá og kosn-
ingalög aðallega ráð fyrir því, að kosið sé
um flokka.
Umbjóðendur þmgmanna, kjósendurnir,
hafa við síðustu alþingiskosningai- hér á
lundi í raun og veru í fyrsta sinni kosið
eftir flokkum.
Á Alþingi eiga þingflokkar því að hafa
þann rétt og þær skyldur, sem kosningam-
ar hafa veitt þeim, en hvorki méiri né
minni.
Bændaflokkurinn hefir atkvæðamagn til
]>ess, að kjósa einn alþingismann til efri
deildar.
„Ég tel ekki að Bændaflokkurinn geti
slcotið sér undan því að eiga einn alþingis-
mann í efri deild, en heldur ekki að ein-
stakir þingmenn geti borið fram lista með
nafni eða nöfnum alþingismanna úr öðrum
flokki, sem hefir uppfyllt þá skyldu að
leggja fram lista við kosninguna, méð jafn-
mörgm nöfnum, og sá flokkur á rétt á að
kjósa til efri deildar, og heldur ekki með
nafni eða nöfnum alþingismanna úr eigin
flokki, ef það er ekld flokkslisti. Þá er kom-
ið út fyrir þau takmörk, sem stjómarskrá
og kosningalög gera ráð fyrir.