Tíminn - 12.02.1935, Blaðsíða 1

Gamali og nýii
landnám
Eftir því sem skýrslur
herma eru mynduð um 700
hjónabönd árlega hér á landi.
Af þessum 700 hjónaböndum!
koma um 400 hjón í stað
þein-a, sem deyja, en fólks-
fjölgunin í landinu er það ör,
að á hverju ári bætast við
300 ný heimili. Þetta er ekki
furða, þegar þess er gætt, að
á síðari árum fjölgar fólkinu í
landinu um 1600—1900 menn.
Þetta er að vísu gleðilegt.
Landið er stórt og auðugt að
náttúrugæðum, og þjóðin er fá-
menn, og þarf að verða fjöl-
mennari og styrkjast við það.
En samt er þessi þjóðar-
aukning talsvert mikið vanda-
mál fyrir landsmenn. Þrjú-
hundruð ný heimili árlega er
mikið átak. Það þarf mikla
vinnu, fyrirhyggju og dugnað
til að byggja 300 ný hús eða
bæi, með nauðsynlegum útbún-
aði innan húss og utan, og um
leið atvinnu sem gefur 300 nýj-
um fjölskyldum sæmilegt lífs-
framfæri.
Samt verður þetta að gerast.
Ef það mistekst er komin
hungursneyð og hallæri í landi.
Þá situr þjóðin úrræðalaus og
vanmáttug við hin góðu fiski-
mið, hina miklu fossa og hina
frjósömu gróðurmold.
Vandinn er ekki annar en
sá, að hefja nýtt landnám, og
skapa nýja atvinnu við land-
búnað, útgerð og iðnað. Land-
gæðin eru nægilega mikil og
þjóðin hraust og vinnusöm.
Það eina sem með þarf er að
taka á vandamálunum með
framsýni og viti.
Ef hinir gömlu landnáms-
menn gætu risið upp úr gröf-
um sínum, og nútímamenn
heyrt mál þeirra og tillögur, þá
er líklegt að gömlu mennimir
segðu eitthvað á þessa leið:
Okkur finnst undarlegt ef
þið íslendingar á 20. öldinni er-
uð í vandræðum með að lifa í
landinu. Við komunij að Islandi
sem eyðieyju. Við byggðum
landið milli fjalls og fjöru' á
skömmum tíma. Við gáfum
byggðinni þann svip, sem hún
hefir fram á þennan dag.
Sennilega myndu gömlu
mennirnir bæta við, að nútíma-
Islendingar hefðu ótal hluti sér
til bjargar í lífsbaráttunni,
sem þá voru óþekktir. Þeir
hefðu stðr gufuskip til siglinga
milli landa, stór, vélknúin
fiskiskip, vita, liafnir, veður-
spár, útvarp, síma, vegakerfi
um1 landið, brýr yfir flestar
stærri ár, varanlegt byggingar-
efni, húsþök, sem ekki leka,
margháttaðar vinnuvélar til að
létta störfin á sjó og landi.
Unga kynslóðin, feður henn-
ar og mæður, verða að játa að
þetta er rétt. Hér þarf að gera
nýtt landnám, og það nokkuð
stórfellt. En ef litið er á land-
nám forfeðranna og aðstöðu-
muninn, þá er verk samtíðar-
innar auðvelt. Dæmi forfeðr-
anna á að geta gefið ungu
kynslóðinni kjark til að skapa
300 ný heimili árlega og at-
vinnu handa 300 fjölskyldumL
J. J.
Fiskvevzlunin
Um síðustu áramót voru 18
þús. tonn af þurkuðum salt-
fiski óseld í landinu. Þetta er
ægileg staðreynd. 18 þús. tonn
eru milli fjórða hluta og þriðj-
ungs af heils árs afla. Hvemig
á að fara að því að selja allan
þennan fisk? Og hvernig á að
selja allan aflann á þessu ári?
Gömlu markaðirnir fyrir ís-
lenzkan fisk hafa stöðugt ver-
ið að þrengjast nú síðustu árin.
Árin 1927—1930 voru flutt héð-
an til Bretlands 10—18 þús.
tonn af saltfiski á ári. Nú má
ekki flytja þangað nema 5300
tonn. Til Spánar voru áður flutt
yfir 30 þús. tonn. Nú er ekki
trygging fyrir meir; mnflutn-
ingi þar en tæpum 17 þús. toxm-
um, og engar líkur fyrir meira
en rúml. 20 þús. tonnum.
Til að bæta upp rýmunina
á hinum gömlu mörkuðum
hefði þurft að vinna nýja mark-
aði. En þetta hefir ekki verið
gert. Einstaklingsframtakið í
fisksölunni hefir annaðhvort
verið óframsýnt eða getulaust:
En „forvígismenn" þessara
mála hafa verið óþarflega
heimaríkir. Þeir hafa afbeðið
öll afskipti annara. Þeir hafa
talið saltfisksöluna og „sam-
bönd“ sín í Suðurlöndum sín
eigin „viðskiptaleyndarmál".
Þeir hafa haft trú á sinni eigin
„ráðkænsku". Og nú er útkom-
an þessi.
Aldrei hefir nokkur ríkis-
stjórn hér á landi komið að
erfiðari viðfangsefnum en
þeim, sem á s. 1. sumri biðu
núverandi ríkísstjómar í fisk-
sölumálunum. En stjómin og
flokkar hennar hafa gert sitt
til að taka á þessui viðfangsefni
með festu. Síðasta þing setti
i.'ýja löggjöf um fiskútflutning
og öflun markaða. Ýmsir þeir,
sem sízt ættu að láta mikið yfir
sér í þessu efni, létu sér að
vísu sæma að vera á móti hinni
nýju löggjöf og jafnvel hafa í
hótunum, ef hún næði fram að
ganga.
En lögin gengu í gildi um'
áramótin, og nú er hin nýja
fiskimálanefnd byrjuð á sínum
erfiðu verkefnuml I þeind
nefnd eiga sæti fulltrúar frá
ríkisstjóm, bönkum, Fiskifé-
laginu, samvinnufélögunum,
verkamannafélögunum og eig-
endum botnvörpuskipa.
Tilraun er nú hafin um að
verka harðfisk í stómm stíl til
útflutnings. Eftir því sem
Helgi Briem fiskifulltrúi skýr-
ir frá hafa Norðmenn flutt úr
árlega um 22—38 þús. tonn af
harðfiski síðustu 10 árin. Mest
af norska harðfiskinum fer til
Italíu og Vestur-Afríku, en
dreifist þó til æði margra landa
í Evrópu og til Bandaríkjanna
hafa á s. 1. ári selt um 1000
tonn. Hér á landi er harðfisk-
ur að vísu vel þekktur eins og
allir vita, og var áður útflutn-
ingsvara. Og árið 1917 var
hertur afli úr einni veiðiför
eins reykvísks togara. Var talið,
að sú veiðiför hefði borgað sig
mjög vel. Harðfiskur þessi var
seldur til Austurríkis. En slík-
ar tilraunir vom þó ekki fleiri
gerðar, þvi að íslenzku togar-
amir voru þá aeldir úr landi.
A víðavangi
Glæsilegur sigur í Rangárþingi.
Nýkomin frétt úr Rangár-
þingi hermir, að á 250—300
manna fundi að Hvoli síðastlið-
inn sunnudag hafi íhaldsmenn
beðið gífurlegan ósigur. Fund-
urinn samþykkti í einu hljóði
þakklæti fyrir lögin um af-
urðasöluna og lýsti andúð á
framferði Mbl. og Vísis og allra
þeirra er á móti hafa staðið.
Einn íhaldsmaður sagðí eftir
íundinn, að hann hefði aldrei
vitað Pétur Magnússon bíða
þvílíkan ósigur þar í sýslu.
Bændur eystra eru famir að
skilja að „systur“ Péturs, þær
Guðrún í Ási, Ragnhildur í Há-
teigi og María Maack sýna
hinn sanna hug íhaldsins í
garð sveitamanna.
Kveldúlfur á undanhaldi.
Mjög er nú tekið að hnigna
veldi Kveldúlfsbræðra hér í
bænum. Togaraeigendur áttu að
kjósa einn mann í fiskimála-
nefnd, og eitt atkvæði að vera
fyrir skip. Kveldúlfur á 7 skip,
en alls voru skipin um 40, að
Hafnfirðingum meðtöldum.
Brátt sást, að ekki þýddi að
stinga upp á neinum af sonum
Jensens. Þá reyndu þeii’ einn
vin sinn, Sigurð Kristjánsson
alþm. En hann fékk ekki nema
7 atkv., aðeins skip Kveldúlfs.
Engir vildu styðja Jensens-
synina. Þegar einn af helztu
mönnunum í liði íhaldsins frétti
þetta sagði hann: „Hamingjan
hjálpi okkur að hafa fyrir for-
mann þann mann, sem togara-
eigendur, mestu máttarstólpar
í liði okkar, vilja ekki líta við“.
Jafnvel togaraeigendur eru
famir að sjá, að synir Jensens
hugsa um Jensenana, og annað
ekki. Það boðar einangrun.
Mbl. ræðst á Sig. Kristinsson.
Mbl. réðist með fólsku á Sig-
urð Kristinsson, taldi hann
hafa gefið „falsvottorð“ og
einkis trausts maklegan. S. Kr.
stefndi Mbl. fyrir meiðyrði.
Vitni voru leidd í málinu og
eiðar unnir. Jón Ámason og
Jónas Jónsson sönnuðu sögu
Sigurðar, en Ólafur Tors bar
fram einhvem þvætting sem
hann þóttist hafa eftir
Tryggva Þórhallssyni, en Tr. Þ.
vildi ekki feðra söguna, neitaði
ag koma fyrir rétt, en sagði
skilríkum manni, að ef hann
bæri vitni, þá yrði hann að játa
að Sigurður hefði á réttu að
standa. Mbl. tapaði málinu og
var dæmt í stórsektir. Valtýr
áleit Tr. Þ. sem bandamann
kominn undir hæl íhaldsins og
var honum stórreiður fyrir að
vilja ekki styðja íhaldið. Birti
Mbl. þá af honum gömlu þing-
rofsmyndina í hefndarskyni.
Mbl. undi illa ósigri sínum,
vildi enn halda fram, að Sig-
urður Kristinsson væri líklegur
til illra athafna. Snéri Mbl. nú
heypt sinni að J. J. fyrir að
segja hið sanna um málið með
S. Kr. og Jóni Ámasyni. Nýja
dagbl. dró í efa framburð Ól.
Th. sakir minnisleysis í ættinni,
og þess, að hann hefir sagt um
sig sjálfan „fullur í dag, fullur
í gær, fullur á morgun“. ól.
Th. reiddiat þessu og taldi sig
þurfa í meiðyrðamál við N.
dagbl. J. J. taldi þá rétt að
taka á Vísi og Mbl. og unna
þeim aðilum þess, að fá tvenn-
ar 400 kr. í sekt fyrir ósið-
lega framkomu. Una ritstjói-ar
Vísis og Mbl. illa við að falla
þannig á vopn sín, og eiga vísa
stóra hrakför og opinbera
smán. Má það líka heita furða,
er svo heimskir ig lítilfjörlegir
menn eins og Valtýr Stefáns-
son og Páll Steingrímsson
hyggja sig þess umkomna, að
etja kappi við Sigurð Krist-
insson.
Sparað á Kleppi.
Á Kleppi eru tveir yfirlækn-
ar, Þórður Sveinsson og Helgi
Tómasson. Þeir hafa aðskilin
bú um allt nema mat sjúklinga
og skrifstofuhald. Spítaladeild
Helga er lítið eitt fjölmenn-
ari, en ekki munar það miklu.
En Helgi hefir eytt 9 sinnum
meira úr ríkissjóði í lyf handa
sínum sjúldingum heldur en
Þórður. Meirihluti þings áleit
að sjúklingar Ilelga hlytu að
vera vel á sig komnir, ef þeir
fengju þrefaldan skaimnt á við
það, sem Þórður veitir. Þess-
vegna fær Þórður nú í ár 500
kr. í lyf handa sínum sjúkling-
um, en Helgi 1500. En það sem
þannig sparast á Helga, var
lagt til hliðar í styrk handa 2
læknaefnum til að nema geð-
veikrafræði. I því er líka
sparnaður, því að Helgi hefir
talið sig þurfa 10 kr. fyrir við-
tal, en nýir læknar ættu að
geta haft sama taxta eins og
hvítir menn.
Kosningin í útvarpsráð.
Fresturinn til að bera fram
lista, er nú útrunninn, og komu
fram þrír listar. Á lista gamla
útvarpsnotendafélagsins er Ámi
Friðriksson fiskifræðingur efst-
ur, en í öðru sæti er Magnús
„dósent“, og mun tilgangurinn
hafa verið sá að reyna að láta
Magnús fljóta inn á vinsældum
Áma. Þykist Mbl ætla að safna
öllum Sjálfstæðismönnum um
þennan lista, og kemur það
heldur illa heim við fyrri pré-
dikanir blaðsins um, að útvarp-
ið eigi að vera ópólitískt. Nýja
útvarpsnotendafélagið ber fram
lista með Jóni Eyþórssyni í
efsta sæti, en á þriðja listan-
um er Pálmi Hannesson rektor
efsti maður. Listi Jóns Ey-
þórssonar er listi frjálslyndra
útvarpsnotenda, og vdl Tímmn
mæla með því. að hann verði
kosinn.
„Hinir prýðilegu“.
Síðan um áramót er mest
spaugað að því, hve óhöndu-
lega Ól. Thors fórst, er hann
kom því upp, að íhaldið ætti
„hina prýðilegu embættismenn"
með húð og hári. Sem húsbóndi
þeirra og eigandi skipar hann
Þ. Briem og Hannesi að reka
Magnús Torfason úr varaliðinu.
Þar næst lofar hann öllu fylgi
íhaldsins til að brjóta stjómar-
skrána til að fá M. T. sviftan
Þingmennskuumboði, af því að
hann greiddi atkvæði gegn í-
haldinu. E5f nokkur manndáð
eða sjálfstæðl væri 1 Þ. Br„
myndi hann hafa vísað é bug
þessari óhæfu og ósæmilegu til-
Skúli Guðmundsson,
kaupfélagsstj. Vesturdlúnvetn-
inga, nú formaður innflutnings-
og gjaldeyrisnefndarinnar, sem
á að vinna að því, að þjóð-
in kaupi ekki meiri erlendar
vörur, en hún getur borgað
með framleiðslu ársins. I neð-
nnmálsgrein í blaðinu í dag ger-
ir Sk. G. grein fyrir þessu erf-
iða viðfangsefni.
lög-u Ólafs. En liann þegir.
Hann veit að íhaldið á alla út-
gerðina síðan það léði móður-
skipinu á Hvammstanga fylgi í
vor.
Kirkjujarðasjóðurinn.
Tekjum hans á að verja til
að hjálpa til að endurbyggja
prestssetur og kirkjujarðir. En
nú er sjóður þessi tómur. Þor-
steinn Briem hefir tæmt hann
gersamlega og nálega eingöngu
til að endurbyggja nokkur
prestsetur. Þó að undarlegt sé
hefir „bændavinurinn“ alveg
gleymt hinum mörgu bændum
á kirkjujörðum, sem líka
þurfa smáviðgerðir á sínum
jörðum. Auk þess gerði Þor-
steinn stjóm hins tóma sjóðs
dýrari en áður. Það er gömul
venja, að borga 3000 kr. fyrir
að stjóma sjóðnum, en Þ. B.
hækkaði þessa borgun 4rá því
hann kom í stjórnarráðið, svo
að hún mun nú vera 4500 kr.
á ári. Voru þó þetta hjáverka-
störf manns, sem annars var
með fullum launum. Óvíst er,
hversu gengur með hinn tóma
kirkjujarðasjóð, og hina mörgu
bændur á kirkjujörðum.
Fundir.
Á tveimur þingmálafundum
Ás geirs Ásgeirssonar í Vestur-
Isafjarðarsýslu hefir verið sam-
þykkt að lýsa Iram'ti á ríkis-
stjórninni og stefnu liennar.
Ennfremur traustsyfiriýsing til
Á. Á. á þeim grundvelli, að
hann fylgi stjómai'flokkunum
að málum. Ihaldsmenn voru
niðurdregnir og höfðu sig lltt í
frammi. Svipað fór ud þing-
og héraðsmálafund sýslunnar.
I Vestur-Húnavatnssýslu
boðaði íhaldið og „einkafyrir-
tækið“ til „bændafundar“ og
þingmálafundar sl. laugardag.
Þar var borin fram tillaga um
að lýsa vantrausti á Hannesi,
en íhaldið allt greiddi atkvæði
á móti Iienni og bjargaði þann-
ig „móðursldpinu" í annað
sinn. Af hálfu miðstjómar
Framsóknarflokksins mættu
Gunnar Þórðarson bóndí í
Grænumýrartungu og Sigur-
bjöm Snjólfsson bóndi í Gils-
árteigi.
Uian úr heimi
í vikunni, sem leið.
I vikunni, sem leið, hafa orð-
ið tíðindi, sem vel geta haft
heimspólitíska þýðingu. Tvær
fréttir má nefna stærstar í
vikunni. Önnur kom frá Lond-
on, hin frá Moskva.
Um fyrri helgi komu tveir
franskir ráðherrar til London,
Flandin forsætisráðherra og
Laval utanríkisráðherra. Er-
indi þeirra var að ræða um
milliríkjamál við stjóm Breta.
Og eftir þrjá daga kemur svo
sú fregn, að samkomulag hafi
fengizt. Það, sem mesta at-
hygli vekur í því samkomulagi
er það, að 5. gr. friðarsamning-
anna í Versölum 1920 eigi að
falla niður. En þessi 5. gr.
fjallar Um vígbúnað Þjóðverja.
Er þar svo fyrir mælt, að þýzki
herinn megi ekki vera nema
100 þús. manns í mesta lagi,
og sé ekki almenn vamar-
skylda heldur séu nienn ráðnir
í herinn til 12 ára. I þýzka
flotanhm mega samkv. 5. gr.
ekki vera fleiri en 15 þús.
hermenn. Og lofther mátti
Þýzkaland ekki hafa. (Síðar,
eða 1921, var svo Þjóðverjum
leyft að hafa 150 þús. manna
ríkislögreglu til að halda uppi
friði innanlands).
Það er almennt talið, að
þessi ákvæði um vígbúnaðar-
takmarkanir hafi verið stór-
lega brotin í Þýzkalandi, eink-
um eftir að Nazistar komu til
valda. Og nú hefir Hitler þau
að engu. Hinsvegar telja Þjóð-
verjar „þjóðarheiðri“ sínum
misboðið með 5. gr. En Frakk-
ar hafa alltaf verið ótilleiðan-
legir til að slaka til — þangað
til nú. Þeir óttast hina miklu
mannfjölgun Þýzkalands, hina
stóru þýzku þjóð, sem er nærri
helmingi stærri en sú franska
— og hina vígreifu þýzku naz-
ista.
En úr austrinuj heyrist kurr
noklcur út. af þessum tíðind-
um. Sovét-Rússland vill frem-
ur, að Hitler sé minnkaður en
stækkaður. Og Rússum þykir
nóg um að Þýzkaland skuli nú
líka hafa stofnað til vináttu
við erkifjandann, Pólland. —
En frá Rússuiri hafa síðustu
daga borizt fleiri fregnir. Ein
er um það, að Bandaríldn séú
nú aftur að slíta stjórnmála-
sambandi við Rússland, af því
að Rússar hafi ekki staðið í
skilum með að greiða skuldir
frá keisaratímanum, sem þeir
tóku að sér þegar samningur
var gerður milli ríltjanna í
fyrra. önnur frétt er sú, að
einn af nánustu samverka-
mönnum Stalins hafi nú lýst
yfir því, að miklar breytingar
væru í vændum á hinu kom-
múnistiska stjórnarfari. Kosn-
ingar eigi héreftir að vera
beinar og leynilegar, eins og í
þingræðislöndum. Þetta getum
við nú gert, því að nú höfum
við náð því takmarki að skapa
hið stéttalausa þjóðfélag, segja
foringjamir! Þeir um það. —
Aðrir munu «já sem «r, að
í Rússlandi er lýðrseðiS nú ttð
sigi’ast á einræðinu, um leið ob
menning þjóðarinnar vex.