Tíminn - 21.08.1935, Blaðsíða 2

138
TlMINN
„Doktorsritgerð" hin nýja
Oddur Guðjónsson birtir í
þrem blöðum Morg-unblaðsins í
s. 1. viku langa ritsmíð um ut-
anríkisverzlunina. Er grein
þessi að mestu árásir á gjald-
eyris- og innflutningsnefnd, en
flestar á sandi byggðar, eins
og þær athugasemdir, sem
maður þessi hefir áður gert
við störf nefndarinnar. Verða
hér gerðar að umtalsefni
nokkrar stærstu rangfærslurn-
ar og blekkingamar í ritsmið
„doktorsins".
Mestu rúmi eyðir 0. G. í
skx-if um viðskiptin við Þýzka-
land. Hann getur þess, sem
flestum mun kunnugt, að sam-
kvæmt samningunum við
Þýzkaland er ekki hægt að
selja vörur þangað nema méð
því móti að taka jafngildi
þeirra í þýzkum vörum. 0. G.
segir, að um síðustu áramót
hafi það verið ‘vitað, að fram-
leiðsla á þeim vörum, „sem
með góðu móti ekki er hægt
að selja annarsstaðar en í
Þýzkalandi, myndi aukast stór-
kostlega á árinu“. Árið 1934
var um það bil helmingur
þess verðmætis, sem fékkst
fyrir íslenzkar vörur í Þýzka-
iandi, andvirði síldar og síldar-
afurða. Nú er komið fram í
miðjan ágústmánuð, og enn er
það, því mið,ur, ekki sjáan-
legt, að framleiðsla þessarar
vöru aukist stórkostlega á ár-
inu, þó að hinn vísi „doktor“
hafi vitað um þá framleiðslu-
aukningu þegar í byrjun árs-
ins.
Þá telur „doktorinn“, að
nefndin hafi vanrækt að beina
vörukaupum kaupmanna til
Þýzkalands, eftir því er þörf
krefur, en til þess að breiða
yfir afglöp nefndarinnar í
þessu efni, hafi ríkisstjómin
gefið út bráðabirgðalög um út-
flutning ýmsra afurða, til þess
að geta hindrað útflutning
þeirra til Þýzkalands að meira
eða mínna leyti. Hér kemst 0.
G. lengst frá því rétta. Ef frá
eru talin Miðjarðarhafslöndin,
sem kaupa íslenzka fiskinn,
getur O. G. ekki bent á nokk-
urt dæmi þess, að verzlunum
hafj verið neitað um vöruinn-
flutning frá Þýzkalandi, en
sagt að kaupa viðkomandi vör-
ur annarsstaðar. Hitt vita allir,
að gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd hefir gengið mjög langt
í því, að setja það skilyrði
fyrir leyfisveitingum, að vör-
umar yrðu keyptar í Þýzka-
landi, þótt innflytjendur hafi
óskað að kaupa í öðrum lönd-
um. Svo að segja daglega ber-
ast nefndinni erindi frá kaup-
mönnunum, húsbændum 0. G„
þar sem þeir biðja nefndina að
falla frá skilyrðinu um kaup í
Þýzkalandi, þó að þeir sömu
menn láti nú þennan þjón sinn
skrifa skæting um nefndina,
fyrir að vanrækja að beina
vörukaupum til Þýzkalands.
En þrátt fyrir það, að nefnd-
in hefir gert mjög mikið að
því, að veita innflutningsleyfi
með skilyrði um kaup í
Þýzkalandi, og það jafnvel í
mörgum tilfellum þó að vöru-
verðið væri þar allmiklu ,hærra
en annarsstaðar, þá má vel
vera, að mögulegt hefði verið
að ganga eitthvað lengra í því
að þvinga menn til viðskipta
við það land. En ef það er að
einhverju leyti rétt, sem 0. G.
segir, að þýzkar vörur séu
keyptar frá Danmörku, þá
ætti ,,doktorinn“ að byrja sín-
ar umvandanir heimafyrir, hjá
k-aupmönnunum, og fá þá til
að færa þau viðskipti til
Þýzkalands, án þess að þeir
væru neyddir til þess af gjald-
eyrisu og innflutningsnefnd,
ef viðskiptin við Þýzkaland eru
íslendingum svo hagkvæm,
sem 0. G. telur þau vera.
Sennilega væri „Sjálfstæðis“-
hetjunum það ljúfara, að fara
eftir tillögum 0. G. í þessu
efni, heldur en að hlýða fyrir-
skipunum nefndarinnar.
0. G. telur að ríkisstjórnin
muni hafa í hyggju að tak-
marka útflutning á síldarmjöli,
fiskimjöli, ull og gærum til
Þýzkalands, og finnst honum
það mjög athugavert. Mér er
alveg ókunnugt um fyrirætlan-
ir ríkisstjórnarinnar í þessu
efni, en hitt liggur í augum
uppi, að þar sem mjög margar
áf þeim vörutegundum, sem
við þurfum að kaupa frá út-
| löndum, eru ófáanlegar í
Þýzkalandi, er ekki hægt að
leyfa ótakmarkaða sölu á ís-
lenzkum afurðum þangað, því
að Þjóðverjar greiða eingöngu
með þýzkum vörum, eins og
áður er fram tekið. Af þeim
innflutningi, sem þegar hefir
verið leyfður á þessu ári, eru
vörur til útgerðar langstærsti
liðurinn. Er verðmæti þeirra
nálega l/3 af öllum leyfis-
veitingum. Mjög lítið af þess-
um vörum er hægt að kaupa í
Þýzkalandi. Tilraun var gerð
•til að fá síldartunnur þaðan,
en reyndist ómögulegt vegna
dýrleika. Af komvörum er að-
eins hægt að fá hafragrjón í
Þýzkalandi, en verðmæti
þeirra er ekki nema ca. 12%
af kornvöruinnflu'tningnum.
Kaffi og sykur hefir verið ó-
fáanlegt í Þýzkalandi. Timbur
og sement sömuleiðis. Hráefni
til iðnaðar, sem nemur hárri
fjárhæð, verður að langmestu
leyti að kaupa annarsstaðar
en í Þýzkalandi. Þannig mætti
halda áfram að telja. Hér er
um nauðsynjavörur að ræða,
sem árlega þarf að flytja inn
fyrir háar fjárhæðir, en sem
ekki er hægt að fá í skiptum
fyrir íslenzkar vörur í Þýzka-
landi. Þessar nauðsynjar þarf
að borga, og það verður ekki
gert með öðru en íslenzkum
útflutningsvörum. Þegar þetta
er athugað, geta vitanlega
engir, aðrir en rithöfundar
Mbl., haldið því fram í alvöru,
að hægt sé að selja íslenzkar
vörur til Þýzkalands án nokk-
urra takmarkana og veita
kaupmönnum, leyfi til að kaupa
iðnaðarvörur í staðinn.
„Doktorinn“ er í upphafi
greinar sinnar mjög hróðugur
yfir því, að útlit sé fyrir að
innflutningurinn á þessu ári
verði meiri en gjaldeyris. og
innflutningsnefnd hafi gefið
„fyrirmæli“ um að hann skyldi
verða. Vitanlega hefir nefndin
aldrei gefiQ út „fyrirmæli“ ud
hvað heildarinnflutningurinn
eigi að vera mikill. Og þótt
innflutningurinn sé nú meiri
en æskilegt hefði verið, þá er
öllum vitanlegt, að hann væri
nokkrum milljónum króna
meiri, ef engar innflutnings-
hömlur hefðu verið. En hvern-
ig sem útkoman verður á þessu
ári, má 0. G. vita það, að á-
fram verður unnið að því að
bæta viðskiptajöfnuðinn, þar
til sæmilegum árangri er náð.
Það verður að gerast með enn
meiri takmörkunum á inn-
flutningum, með því að haga
atvinnurekstrinum þannig, að
sem mestum sparnaði á er-
lendum gjaldeyri verði þar
við komið, og með því að gera
þá breytingu á utanríkisverzl-
uninni, að innkaup erlendra
vara verði gei’ð af fáum verzl-
unarfyrirtækjum. Þetta getur
orðið annaðhvort á þann hátt,
að kaupmannaverzlanirnar
sameinist um innkaupin, eins
Ein var sú manntegund í
fornum sögum, er minnstrar
virðingar naut. Það voru flugu-
menn. Sá var háttur flugu.
manns, að svíkja þann, er hon-
um treysti, í hendur óvinar
hans, eða vega að honum óvið-
búnum. Þegar svo stóð á, hafði
íiugumaðurinn tekið við trún-
aði í flokki þess, er svíkja
skyldi. Eða hann — og það er
minnisstæðast — kom sem
förumaður, lítilsmegandi, og þá
húsaskjól. En er nótt var í
garð gengin, braut hann boð-
orð gistivináttunnar og dreng-
skaparins, skaut lokum frá
hurðum og hleypti fjandmönn-
unum í bæinn.
Til svo fárlegra vei’ka völd-
ust eigi aðrir en hinir verstu
menn eða auðnuleysingjar. Og
jafnan skyldu þeir ógildir
falla, ef upp komst um svikin.
H.
Það er raun mikil þessari
þjóð nú, og þýðir þó ekki að
dyljast þess, sem deginum er
Ijósara, að uppi eru nú hér í
landinu, og hafa verið, svo að
árum skiptir, menn, sem ís-
lenzkir vilja teljast, og þó eru
þess jafnan reiðubúnir, að
svíkjast að íslenzka ríkinu og
íslenzkum mönnum að flugu-
mannasið. Og þessir menn eiga
það sameiginlegt með hinum
fornu flugumönnum, að hafa
hátt í munni trúmennsku sína
við þann, er svíkja skal. „Sjálf-
og nýlega hafa verið gerðar
tillögur um í N. dagbl., eða
méð því, að ríkið taki utanrík-
isveizlunina í sínar hendur.
En hvernig sem viðskiptun-
um verður háttað framvegis,
er það flestum ljóst, að ekki
getur komið til mála að fara
að vilja Odds Guðjónssonar og
veita verzlunarstéttinni ótak-
markað frelsi til að sökkva
landinu í skuldir með tak-
markalausum innflutningi á
erlendum vamingi.
stæðismenn“ kalla, þeir sig, og
ættjarðarást sína bera þeir
fram fyrir lýðinn á torgum úti.
Kosningabíla sína. skreyta
þeir með íslenzkum fána, og
henda hrópyrðum að öðrum
þjóðum, þegar lítils þarf við.
Þeir eru allra, manna gjarn-
astir til að bera sér í munn
hégómleg orð um „konungleg-
an“ uppruna hinnar íslenzku
þjóðar. En að baki skjallmæl-
anna, býr ánauðugt innræt.i
þess, sem tilbúinn er að „svíkja
sinn lánardrottinn".
III.
Það þótti ills viti, og var
mjög á orði haft, er íhalds-
menn (nú „Sjálfstæðisnienn")
hér í bæ hófu útgáfu flokks-
blaðs ,síns með erlendu hlutafé.
Aldrei var það líklegt, að slík
blaðaútgáfa og flökkur sá, er
að henni stóð, myndi verða til
góðs farnaðar íslenzkum mál-
stað. En hitt er þó enn alvar-
legra, þótt varla hafi verið að
því gætt, hverja þýðingu það
hefir og hlýtur að hafa, að
mikill hluti þeirra manna, er
að Morgunblaðinu standa og
völdin hafa í flokki þess, eru
sjálfir þjónar erlendra hags-
muna og hafa af því sitt lífs-
uppeldi. Ber þar fyrst að nefna
þá nokkuð fjölm'ennu stétt,
sem umboðsmennsku rekur
fyrir erlend verksmiðju- og
verzlunarfyrirtæki, en sú stétt
mun nú vera einna tekjuhæst
með þjóðinni, og tekur laun sín
„á þurru landi“ öðrum stétt-
um fremur. Lætur að líkum, að
slíkum mönnum ,séu hinir er-
lendu hagsmunir eigi ókærir og
byggi sína eigin framtíð eigi
síður á þeim en velgengni ís-
lenzks sjálfstæðis. Munu þá og
í þessu ljósi skoðaðir, ýmsir
„óvenjulegir atburðir“ síðustu
tíma skiljanlegri en ella. En
illa er þá farið, ef ekki tekst
að fletta grímunni af þvílíkum
þegnum hins „unga fullveldis“,
áður en þeim tekst að „skjóta
loku frá dyrum“.
IV.
Það mun vera siður allra
sæmilegra manna, er við
stjórnmál fást, að flytja, ekki
pólitískar innanlandsdeilu r um
málefni eða menn á erlendan
vettvang. Því að út á við er
yfirleitt litið á þjóðina sem
heild og það sem illt er út bor-
ið til annara landa um ríkis-
stjórn, flokka eða einstaka
menn, sem ráða eiga mólefnum
hennar, kastar, ef því er trú-
að, rýrð á landið, hnekkir áliti
þjóðarinnar og getur orðið
henni til tjóns. Því er þess
jafnan hin mesta nauðsyn, að
menn hafi hemil á sínum eigin
tilfinningum eða áliti á and-
stæðingum, þegar út yfir poll-
inn kemur, enda er það lítil-
fjörlegt gaman, að tala illa um
pólitíska andstæðinga hér
heima á íslandi í eyru fram-
andi þjóða. Þó er hitt hættu-
legast og fúlmannlegast, að
bera út niðrandi frásagnir um
fjárhag landsins eða atvinnu-
líf, því að slíkt getur haft
mikil áhrif, einkum þegar svo
stendur á, að land og þjóð eru
lítt þekkt og erlendum mönn-
um því hætt við að trúa alls-
konar tíðindum, sem héðan eru
flutt.
V.
En ef mæla skal berum orð-
um, þá hefir framkoma ým'sra
svokallaðra „sjálf,stæðismanna“
og málgagna þeirra verið sú í
þessum efnum hin síðari árin,
að líkara er þvi, að þar væru
að verki óvinir eður fjandmenn
þjóðarinnar, en íslenzkir
menn með íslenzkai hagsmuni.
Mörgum mun það enn í fersku
minni, er Kristján Albertsson,
rétt fyrir kosningar í fyrra-
sumar, hljóp í eitt stærsta
blað á Norðurlöndum með hinn
Skúli Guðmundsson.
I.
Sláttnr
Eftir Arna Gr. Eylaads
Síðastliðið vor flutti ég er-
indi í útvarpið er ég nefndi: í
sláttarbyrjun. Síðan hafa mér
borizt ýmsar fyrirspurnir við-
víkjandi nokkrum atriðuiri
þess. Af þeim ástæðum, og eft.
ir ósk ritstj. Tímans, birtist
hér þáttur úr erindinu.
Aðstaða við heyskap hefir
mjög víða breytzt stórum til
batnaðar á síðasta áratug’.
Túnin hafa stækkað og batnað,
að minnsta kosti orðið sléttari
og auðunnari vélum. Tæknin
liefir einnig aukizt, bændur
hafa nú meiri og betri verkfæri
en áður var, bæði handverk-
færi og hestaverkfæri, og
kunna betur að nota, og hvað
ekki er minnst um vert, hest-
arnir vinna nú meira að hey-
skápnum en nokkru sinni fyrr,
vinna afkastamikil og erfið
störf, sem um leið er létt af
mannshöndunum til svo mikilla
muna, að mörgum mun veita
fullerfitt að átta sig á, hve
gagntæk og mikilsiverð sú
breyting er. Ég geng fram hjá
því að minnast frekar á am-
boðin, en það er vitað, að bæði
hrífur og ljáir hafa breytzt til
batnaðar. Aðeins eina áminn-
ingu viðvíkjandi stálljáunum,
einj árningunum, sem nú eru
vel á vegi með að ryðja bökk-
uðu ljáunum úr vegi, — hvort
sem einjárnungarnir, sem þið
notið, eru hinir svokölluðu Ey-
landsljáir eða annað merki.
Þessi eina áminning er: Brýn-
ið sjaldan og lítið og vægilega,
með fínu brýni, en dragið ljá-
ina oft og vandlega. Hafið það
til marks um hversu vanda,
skal ádráttinn, að þótt ljáirnir
séu dregnir þegar þið kaupið
þá nýja, þá er sá ádráttur
rétt aðeins til að sýna hvernig
sniðið eigi að vera á ljánum,
það er eftir að draga hann til
eggjar áður en hann er borinn
í gras.
Að heyvinnuvélunum, sem
hestunr er beitt fyrir, vil ég
víkja nokkuð nánar, þótt ekki
verði það nerna lausir þankar,
því það væri nægilegt efni í
fleiri erindi, án þess réttmætri
athygli bænda væri neitt of-
boðið. Síðustu 9—10 ár — að
vorinu í vor meðtöldu — hafa
bændur eignazt um 1400 siáttu-
vélar, um 600 rakstrarvélar og
eitthvað á annað hundrað
snúningsvélar. Allt eru þetta
góðar vélar, þótt menn kunni
að hafa þeirra nokkuð misjöfn
not. Not vélanna fara mikið
eftir landi og staðháttum, en
þau fara einnig að verulegu
leyti eftir því, að menn þekki
vélamar út og inn og kunni
að beita þeim. Þótt hér sé
hvorki um margbrotnar né
vandnotaðar vélar að ræða, eru
ýms atríði sem þörf er á að
taka tillit til og ekki er síður
þörf á að „kenna að búa í
hendurnar á sér“, þegar um1
heyvinnuvélar er að ræða, en
þegar unnið er með handverk-
færum.
Fyrst og aðallega er að
minnast á sláttuvélamar. Nýj-
asta gerð þeirra er eins og
kunnugt mun, með sjálf-
virkrj smurningu, það eru að-
eins tveir staðir á vélinni
sjálfri, sem smyrja, þarf og
hvorugan nema 1—2 á slættin-
um, það er að hella góðri og
hreinni fituolíu í tannhjóla-
geyminn, til þess þarf eina 2
lítra af olíu, og að þrýsta
koppafeiti í kúluleguna, sem
er fest við efri enda hlaupa-
stelpunnar og leikur um hjá
miðjuhjólklakksins. Þessi at-
riði í meðferð hinna nýju véla,
eru því vandalaus, en mega
ekki gleymast. Þegar um eldri
vélar er að ræða ríður á að at-
huga vel í tæka tíð að allt sé
í góðu og fyllilega nothæfu
lagi. Vélin sjálf segir venju-
lega ákveðið til sín, og leikur
varla vafi á því hvort tann-
hjól, legur eða ásar þurfi end-
urnýjunar við. Greiðan, m'eð
ljáunum, þarf nánari athugun,
hún verður að vera í góðu lagí,
án þess er vonlaust um að
vélin vinni sitt verk. Ljáirnir
rnega ekki vera eyddari en svo,
að blöðin gangi sem næst í
odd, þegar þeir eru það eydd-
ir, þarf að blaða þá að nýju
eða fá nýja ljái. — Og ljáirn-
ir verða að bíta, það er mis-
skilinn sparnaður og óhæfa að
þrælast áfram með bitlausa
ljái. Þá þurfa fingurnir á
greiðunni einnig að bíta, bæði
brúnir þeirra og oddar, og það
þarf að athuga að þeir séu
ekki beygðir sitt á hvað, allir
skurðfletir fingranna verða að
vera í beinnj línu og sömuleiðis
oddar þeirra. Séu fingumir lít-
ið eyddir, má taka þá af og
draga þá, en séu þeir mjög á-
valir og eyddir, verður að
skipta um fingur, eða slit-
stálin í fingrunum, ef þeir eru
af slíkri gerð. Ljárinn verður
að fara vel í greiðunni, sikera
fast við fingur, án þess þó að
vera stirður í, því þarf oft að
skipta um Ijáklemmur og slit-
stálin, sem ljárinn leikur við.
Loks verður að gæta þess, að
greiðan stefni rétt við vélina,
en slapi ekki aftur á við eins
og oft vill verða á gömlum
vélum. Sú meinsemd, er auð-
læknuð með því að stytta í
fremra staginu, en lengja í aft-
ara staginu, sem fes,tir greið-
una við vélarbolinn, unz greið-
an er vinkili'étt við vélina, og
ljár og hlaupastelpa eru í ná-
kvæmlega beinni línu, en um
leið og greiðan er rétt af, er
athugað að ljásveiflan sé rétt,
ljárinn byrji og endi sveifluna
mitt á milli fingranna, þannig
á það að vera á öllum hinum
nýrri vélum, sem eru með þétt-
fingruðum greiðum. Ef þetta
er allt athugað og greiða og
ljáir í góðu lagi, má lengi slá,
ef vélin sjálf er óbrotin, þótt
hún kunni að vera slitin og
komin af bernskuskeiði.
Sem vonlegt er, er bændum
það mikil forvitnisspurning
hver tegund sláttuvéla sé bezt,
og er þá mest um það rætt,
hver sjái bezt og sé léttust í
drætti. Bæði þessi atriði hafa
verið reynd fyrir forgöngu B.
I. og því er fljótsvarað, að á
þeim tegundum véla, sem hér
eru mest notaðar, verður eng-
inn munur fundinn, þegar um
sláttugæði er að ræða. Um
dráttarþungann er í rauninni
sama að segja, og reynslan
leiddi glögglega í ljós, að drátt-
arþunginn er langtum meira
undir því kominn, hvemig vél-
unum er beitt, í hvernig lagi
þær eru o. s. frv., heldur en því
að munur sé á tegundunum.
Eitt mjög merkilegt atriði í
þessu er það, hvaða sláttuhraði
— eða réttara sagt ljáhraði sé
hæfilegastur. Þetta atriði tók
verkfæranefnd B. í. til nokk-
urrar athugunar í fyrrasumar,
og þar siem ekki hefir verið
skýrt frá þeim tilraunumi opin-
berlega, vil ég nefna þær nokk-
uð nánar.
Samkvæmt öllum venjulegum
kenningum eykst dráttarþung-
inn eftir því sem ljáhraðinn er
aukinn, en þegar um rótþétt og
seigslæg tún er að ræða, er
hæpið að fá góðan slátt nema
Ijáhraðinn sé æðimikill, og þá
orðið vafasamt, hvort það er
nokkuð þyngra fyrir hestana að
hafa mikinn ljáhraða, svo ljár-
inn komist greiðlega gegnum
grasið og slái hiklaust, en að
hafa minni ljáhraða og að það
leyfi ekki af að slátturinn gangi
en ljánum hætti til að nema
staðar í grasinu. Við tilraun-
irnar í fyrra var notuð Herkú-
les með sjálfvirkri smurningu.
Vélin var þannig útbúin, að
hægt var að breyta ljáhraða