Tíminn - 02.10.1935, Blaðsíða 2

166
TIMINN
Arás Morgunblaðsms
á Einar Arnórsson og Bjarna Benediktsson
„BHmadrengirnir
i Kveldúifi
IC
Mbl. hefir ekki þózt geta
komizt hjá því að sýna Magn-
úsi Guðmundssyni einhvem
samúðarvott í þeim þrenging-
um, sem hann hefir orðið fyr-
ir út af umsókn sinni um
aómaraembætiið í hæstarétti.
Þó kemur þessi samúð nokk-
ug seint í ljós — og hefði
mátt vænta hennar þegar birt
var umsögn dómaranna. En á-
stæðan er skiljanleg. Jafnvel
meðal nánustu aðstandenda
Mbl. er erfitt að finna mann,
sem vilji halda því fram í al-
vöru, að M. G. hefði átt að
að fara í hæstarétt.
að neinni niðurstöðu, og er það
vorkunnarmál!
Allar bollaleggingar Mbl. um
það efni eru því út í loftið.
Iiitt er vitanlega alveg rétt
hjá Mbl., að það er nokkuð
hastarlegt, að maður éins og
M. G., sem verið hefir sýslu-
maður, skrifstofustjóri í stjórn-
arráðinu, hæstaréttarmála-
flutningsmaður og dómsmála-
ráðherra, skuli hafa, getið sér
svo ringan orðstír að prófess-
or við háskólann „þekki“ hann
ekki. En um þessar raunir sín-
ar verður M. G. að eiga við
sjálfan sig, en aðra ekki.
Grein Mbl. er, eins og von
er, hinn aumasti lausalopi, og
sýnilega skrifuð með hangandi
hendi. Fyrirsögnin er að vísu
nokkuð hressileg(!): „Svívirði-
leg misbeiting á embættis-
valdi“. En í greinina vantar
alla skýringu á því, í hverju
þessi „svívirðilega misbeiting“
sé fólgin.
En Mbl. skal í fullri vin-
sema bent á það, að ef það
þykist þurfa að hafa í frammi
ásakanir út af veitingu dóm-
araembættanna, þá er því bezt
að snúa sér að flokksbræðrum
sínum, Einari Arnórssyni og
Bjama Benediktssyni, svo og
próf. Ólafi Lárussyni. Því að
dómsmálaráðherrann hafði
eins og kunnugt er, fengið um-
sagnir þessara mætu manna
áður en hann veitti embættin,
og hann gekk ekki að neinu
leyti móti þeirra tillögum um
veitingu embættanna.
Hvorki Einar Arnórsson né
B j arni Benediktsson treystu
sér til að taka Magnús Guð-
mundsson fram yfir Gissur
Bergsteinsson eða Þórð Eyj-
ólfsson. Hinsvegar var í um-
sögninni tekið fram, að einn
umsækjandinn kæmi „ekki til
greina móti neinum hinna“.
Ef rétturinn hefði verið .á
sömu skoðun og Mbl. þ ykist
vera, hefði hann auðvitað á
sama hátt tekið fram, að M.
G. „kæmi til greina“ á undan
öllum hinum.
Þá eyðir Mbl. talsverðu
rúmi í að reyna að skýra sér-
afstöðu próf. ólafs Lárusson-
ar, sem1 ekki sagðist „þekkja“
M. G. Kemst blaðið þar ekki
Er M. G. atvinnulaus?
Síðari hluti greinarinnar er
einskonar harmagrátur út af
því, að M. G. skuli ekki hafa
verig nógu fljótur til að koma
sjálfum sér í embætti. meðan
hann var ráðherra, og sitji nú
uppi án þess að hafa nokkra
„feita stöðu“!
M. G. er hæstaréttarmála-
fiutningsmaður. Og hingað til
hefir verið álitið, að þeir
hæstaréttarmálaflutningsménn,
sem álits njóta, væru launa-
hæstu menn landsins og hefðu
þannig stórum „feitari" stöð-
ur en dómarar. Ummæli Mbl.
verða því ekki skilin á aðra
leið en þá, að M. G. hafi lítið
álit og lítið að gera sem mála-
flutningsmaður.
Ekki geta það talizt meðmæli
með honum í réttinn. Eða.
hvað finnst almenningi?
Og þegar nú að lokum allt
er athugað, sem fyrir liggur,
einnig frá flokksmönnum M.
G., sem spurðir voru, þá munu
þeir verða býsna fáir, sem
finnst það eðlilegt, að dóms-
málaráðherrann færi að breyta
skoðun sinni um það, á hverri
hæðinni M. G. ætti heima í
gráa húsinu við Skólavörðustíg.
Ferðam enn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ó-
dýrum vörum.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Prentsmiðj an Acta.
Blómadrengirnir í Kveldúlfi
hafa orðið býsna reiðir út af
greinarkorninu: „Kveldúlf ur
sendir blóm“, sem birt var
hér í blaðinu fyrir nokkrum
dögum. Hafa þeir brugðið við
og sent „spámanninn Samúel“
fram á ritvöll Morgunbl. itl
að ausa, úr sér fáryrðum um
Sambandið, Jón Ámason
framkvæmdastj óra, Gísla Guð-
mundsson ritstj. o. fl. En öll
eru þau fáryrði af litlu tilefni
mælt og þó minna viti.
Greinarhöf. segir, að öll bæj-
arblöðin „með Morgunblaðið í
fararbroddi“ hafi keppst við
að minnast Landsbankans á
fimmtugsafmælinu — nema.
blöð Framsóknarmanna. Hér er
raunar rangt með farið. Nýja
dagblaðið mun blaða fyrst hafa
skýrt frá afmælinu, og þann
18. sept. flutti það grein um
bankann og sögu hans. Tíminn
birti sömuleiðis grein um
bankann á fremstu síðu í
næsta blaði, sem út kom eftir
„afmælið".
Hinsvegar lætur það dálítið
hjákátlega í eyrum, að heyra
talað um „Morgunblaðið í far-
arbroddi“ þeirra, sem nú þyk-
ist hafa ástæðu til að sýna
Landsbankanum sóma. „Öðru-
vísi mér áður brá“, þegar Mbl.-
liðið hérna í Reykjavík stóð „í
fararbroddi" hinna erlendu ís-
landsbanka-hluthafa, sem vildu
drepa Landsbankann. Það er
grátbroslegt að sjá þetta
gamla flugumannalið nú, þegar
önnur sund eru því lokuð,
hjúfra sig í skjól þessarar
stofnunar og þess manns,
sem Framsóknarflokkurinn á
sínum tíma barðist fyr-
ir að koma inn í bankann.
— Og víst má vera ánægju-
legt fyrir þann mann, að
líta niður á íhaldið gamla
skríðandi að fótum sér í allri
þeirri djúpu auðmýkt, sem
þrælslundinni er eiginleg.
Mbl.-liðið hefir strikað yfir
sína fyrri tilveru í málefnum
þjóðbankans. Það er búið að
„gleyma Jensen“ eins og
Magnús Sigurðsson sagði forð-
um á fundi um einn þeirra
Kveldúlfs-bræðra. Nú þykist
þetta sama fólk stórlega móðg-
að, ef minnst er á Landsbank-
ann í sömu andránni og aðra
veraldlega hluti! Það gengur
jafnvel svo langt, að hafa í
frammi hótanir í því sambandi
og krefja einstaka menn reikn-
ingsskapar í nafni Landsbank-
ans (!), ef þeir kyrj i ekki upp
„halelúja“ og „amen“ af hrifn-
ingu yfir hverju smáatviki,
sem fram fer innan veggja
þessarar virðulegu stofnunar.
Það er auðvitað, að núver-
andi bankastjórar Landsbank-
ans standa ekki á bak við
saurskrif Morgunblaðsins í
gær. Þeim er engin þægð í
slíku, nema síður sé, og óska
ekki eftir að verk þeirra
sjálfra eða bankans séu gagn-
rýnd í sama tón og „moð-
hausarnir“ brúka. Þeim dettur
ekki í hug, að Landsbankinn
sé „heilög stofnun", sem lands-
lýðurinn eigi að skjálfa af ótta
fyrir. Þeir vita, að bankinn er
eign þjóðarinnar og að fulltrú-
ar hennar á Alþingi setja hon-
um lög og stjórn. Þeir vita, að
augu alþjóðar hvíla á rekstri
bankans á hverjum tíma og að
almenningur gleðst yfir því,
sem þar gengui1 vel og mynd-
arlega, en gagnrýnir vægðar
laust, það sem miður kann að
fara. Því að það er ekki fyrst
og fremst hið skríðandi Morg-
unblaðslið, sem ábyrgðina ber
á veltufénu, heldur hinar
vinnandi ’stéttir landsins.
Þess vegna eru skrif eins og
umrædd Mbl.-grein, banka
stjórum Landsbankans til hins
mesta ama og leiðinda, enda
ekki frá þeim runnin. Hún er
komin frá „blómadrengjun-
um“ í Kveldúlfi, þessum yfir-
lætisfullu en getulitlu lánleys-
ingjum, sem alltaf þykjast
vilja ráða fjármálum og at-
vinnumálum þjóðarinnar, en
geta svo ekki borgað sínar eig-
in miljónaskuldir nema með
„blómvöndum“ við hátíðleg
tækifæri!
En það er sama, hvernig
þessir vanstilltu menn hella úr
skálum reiði sinnar. Allt
landið hlær að „blómunum frá
hlutafélaginu Kveldúlfi“!
Ráðuneytið beinir þeim til-
mælum til yðar, að þér til-
kynnið ráðuneytinu tilnefningu
yðar fyrir 1. okt. n. k. Mun
ráðuneytið þvínæst láta boða
fulltrúana til sameiginlegs
fundar.
sign. Hermann Jónasson“.
Bréf þetta, hefir verið sent
Sambandi ísl. samvinnufélaga,
Búnaðarfél. íslands, Fiskifél.
Islands, Landssambandi Iðnað-
armanna, Mjólkursölunefnd,
Fiskimálanefnd og Síldarút-
vegsnefnd.
Fyrsta
samvinnu-
byggðín
Nú næstu daga hefst nýr
þáttur í þjóðlífi Islendinga.
Hópur atvinnulausra, verka-
manna úr Reykjavík fer þá
austur yfir fjall og byrjar að
vinna að undirbúningi hinnar
fyrstu samvinnubyggðar, á
landi ríkisins í Flóanum.
Þessi leiðangur austur fyrir
íjall hefir tvennskonar þýð-
ingu. Með honum er í senn
byrjað að framkvæma tvö stór-
mál, sem Framsóknarflokkur-
inn berst fyrir og hefir unnið
að nú síðustu árin.
Framsóknarflokkurinn hefir
haldið því fram, að atvinnu
bótavinnan yrði að vera skipu-
lögð eftir verkefnum og að það
væri ekkert vit í því, að ætla
að hjálpa hverjum manni til
að fá vinnu þar, sem hann
telur sér heimili, heldur verði
að flytja fólkið til, þangað sem
verkefnin eru fyrir hendi.
Þess vegna setti Framsókn-
arflokkurinn það skilyrði fyrir
ríkisframlagi til atvinnubóta á
þessu ári, að 100 þús. kr. af
atvinnubótafénu yrði varið til
að undirbúa nýbýli í sveit
Var þá ákvæði um þetta sett
inn í fjárlögin sem heimild.
En nú hefir Framsóknarflokk-
urinn krafizt þess af atvinnu-
málaráðherra, að hann notaði
heimildina þegar í stað, og hef-
ir ráðherrann orðið við þeirri
Ný auglýsingasíarfsemi íil að
kynna innlenda framleiðslu
Herinann Jónasson forsætis-
ráðherra hefir í s.l. viku sent
nokkrum stofnunum, sem um-
boð hafa fyrir framleiðendur
eftirfarandi bréf:
„Reykjavík, 26/9.
Ráðuneytið vill hérmeð snúa
sér til yðar með eftirfarandi:
Sú viðskiptastefna, sem nú
ríkir í heiminum hefir það í
för með sér, að hver einstök
þjóð reynir eftir fremsta
megni að sporna við innflutn-
ingi erlendrar framleiðslu.
Þetta hefir, eins. og kunnugt
er, komið mjög hart niður á
útflutningsvörumarkaði þessa
lands, og þá með þeimj afleið-
ingum, að þjóðin á erfiðara
með en áður að nfla sér þess
gjaldeyris, sem þarf til þess
að kaupa nauðsynjavörur frá
öðrum löndum.
Þetta gerir það að verkum,
að þörfin er nú ríkari fyrir
þjóðarheildina en nokkru sinni
fyrr, að nota sem allra mest
þær vörur, sem landið sjálft
framleiðir, til fæðis, klæðnaðar
cg annai’a nauðsynja. Er því
mjög áríðandi, að landsmönn-
um sjálfum verði ljóst, hvað
framleitt er í landinu af slík-
un.i vörum, notagildi þeirra og
gæði, og ennfremur hverja
fjái'hagslega og atvinnulega
þýðingu notkun þessara vara
hefir.
Víðsvegar erlendis er nú
mikið að því gert, að kynna
þjóðunum sjálfum sína eigin
l'ramleiðslu, og yfirleitt með
góðum árangri.
Ráðuneytið er þeirrar skoð-
unar, að slíka starfsemi þurfi
einnig að hefja hér á landi í
stærri stíl en verið hefir.
I samræmi við þessa skoðun
hefir ráðuneytið því ákveðið,
að fara þess á leit við nokkrar
þær stofnanir, er telja má að
hafi almennast umboð fyrir
framleiðendur í landinu, að þær
tilnefni hver um sig einn full-
trúa í ólaunaða nefnd, er vinni
að því, í samráði við ráðuneyt-
ið, að leggja á ráð um að á-
kveða, á hvera hátt skuli unn-
ið að því að auglýsa og veita
fræðslu um íslenzkar fram-
leiðsluvörur og hvetja lands-
menn til að auka notkun
þeirra.
Heyskapurinn i sumar
og ásetningurinn í haust
Sumarið er liðið og réttir
standa nú yfir. Forðagæzlu-
mennirnir fara nú næstu daga
að fara um hreppana, og í
samráði við bændur að ákveða
hve margt þeir skuli setja á,
og hvaða fóðurbæti þeir skuli
fá sér, ef heyin ekki teljast
nægilegur forði fyrir þá
skepnutölu, sem bóndinn vill
setja á. Og þegar. því er lokið
fer bóndinn að ákveða hvaða
skepnum hann lógar og hverj-
ar hann setur á.
Sprettan í sumar kom
snemma, en með Hvítasunnu
kom kirkingur í hana, svo að
hún varð ekki í meðallagi. Sér-
staklega urðu bað túnin, sem
eru í miður góðri rækt, sem1
ekki spruttu vel og svo hálf-
deigar mýrar.
Tíðin hefir verið breytileg
og . tafsöm til heyskapar.
Þurkar stóðu venjulega stutt.
og notuðust því misjafnt.
Vegna þessa hirtu líka sumir
nokkuð djarft, og því hefir
sumstaðar hitnað meir í heyj-
unum en gott var, og þau
skemmst af þeirri orsök.
Verst hefir heyskapur gengið
á norðvesturhorni landsins.
Þar hefir hrakizt og þar eru
hey lítil. Þó eru þar innan um
bændur sem rosinn kemur lítið
við. Það eru þeir, sem búnir
eru að ná valdi á votheysgerð-
inni. Páll bóndi í Höfða t. d.
gaf í vetur sem leið öllum sín-
um skepnum hálfa gjöf af vot-
heyi, og sama hafa, einstaka
aðrir gert, bæði í fyrra og áð-
ur. Og í sumar er Páll slö tún
sitt fyrri slátt, setti hann allt í
vothey, en hinir sem voru að
reyna að þurka, fengu alla töðu
lirakta. I september rigndi
óvenjulega mikið á Austur-
og Norðurlandi og drap þá
hey hér og þar. Þrátt fynr
þetta mun óhætt að segja, að
nú séu bændur yfirleitt með
kringum meðal heyforða —
tæplega þó — og að heyin þar,
sem þau hafa ekki skemmst,
séu ágæt, og megi byggja á
þeim til fóðurs í vetur.
Ráðuneytið hefir nú tryggt
að nægilegt síldarmjöl og
karfamjöl verði til í landinu
fram yfir októberskoðunina.
Er þetta gert til þess, að
þeim bændum, sem skoðunar-
mönnum þyki ekki setja vel á,
geti gefizt kostur á að afla
sér fóðurbætis. Með beit er
síldarmjölið bezt. Þó er talið,
að karfamjölið sé enn betra,
en á það vantar reynslu.
Búnaðarfélag íslands hefir
skrifað öllum forðagæzlu-
mönnum og minnt þá á að
skoða svo tímanlega, að fóður-
bætis væri hægt að afla ef
með þyrfti. Við íslendingar
höfum svo oft séð afleiðingar
| ills ásetnings, að það ætti ekki
i að þurfa að minna á að hafa
hann góðan. Og þó er það svo,
að margir virðast gleyma liðna
tímanum æði fljótt. Ég varð
meira en lítið hissa einu sinni,
þegar ég kom til gamals bónda
sem átti enga kind, en bjó ein-
ungis við kýr og hross, og
hafði þó enga mjólkursölu. Ég
lét þetta berast í tal við gamla
manninn. Og ég fékk að vita
orsökina. Hún var sú, að hann
milli 1880 og 1890 hafði orðið
heylaus. Margt hafði hann
misst, og sunnudaginn fyrsta í
sumri skar hann 180 ær. Svo
hafði honum orðið mikið um að
horfa upp á skepnumar mál-
þola, að hann átti aldrei kind
þaðan í frá og bjó þó lengi þar
eftir. Vitanlega er þetta dæmi
ekki til eftirbreytni, en koma
mætti það við taugar fleiri en
þessa bónda, svo þeir myndu
eftir því, að sjá skepnurnar
svelta og velta út af vegna
fóðurskorts. En þá ætti ’það
að verða til þess, að betur
væri sett á næst, en ekki hins,
að þeir hættu að eiga skepnur.
Það er sagt að sjórinn
kringurr landið sé að kólna,
straumar séu eitthvað að
breytast. Ef til vill hefir þetta
ekkert að segja, ef til vill er
það forboði ísavetrar. Og all-
ur er varinn góður.
Ég hefi oft áður bent á
það, að ekkert þjakar landbún-
aðinum eins og það, hvað völu-
beinið er valt — hvað vanhöld-
in eru mikil — og hve öryggið
er lítið. Og þó margar séu
orsakir til vanhaldanna, þá
er fóðurskortur alvarlegasta
orsökin, enda eru sjálfskapar-
vítin verst.
Munið því að setja vel á í
haust og reyna með því að
skapa meira öryggi í búskap-
inn en nú er.
Þegar forðagæzlumaðurinn
og bóndinn eru búnir að koma
sér saman um ásetninginn, þá
kemur að hinu, hvaða skepnur
á að setja á?
Og hvaða skepnum á að
lóga?
Um það vil ég fyrst og
fremst segja þetta hvað fénu
við kemur: Lambahey eru nú
víðast ágæt. Hinsvegar hefir
lambalíf undanfarin ár verið
lítið, og gamalám fjölgað mik-
ið. Að vísu fækkaði gamalán-
um nokkuð síðastliðið haust og
vetur, en þó eru þær enn allt
of margar. Ærnar eiga ekki
að verða eldri en 7 vetra. Það
þarf að yngja þær svo ört upp
að þær þurfi ekki að verða
eldri. Og þar sem lambahey
eru nú góð víðast hvar, eiga
menn að byrja á því nú að ná
æraldrinum aftur niður.
Nú eru að vísu betri mögu-
leikar til að láta gamalær og
aðrar lélegar kindur lifa, en
voru í fyrrahaust, en þó
skyldu bændur fara, varle^* í
það. Má vel vera að þaö sé
eins rétt, fyrir bónda, sem sér
fram1 á það að hann getur ekki
látig búið bera sig, nema hann
hafi 100 lömb, til frálags
að hausti, að hleypa held-
ur til lambgimbra, en setja á
gamalær, sem eru orðnar van-
met. Að vísu er það ekki ráð-
legt að hleypa til gimbranna
aimennt séð, en þegar góð hey
eru til staðar, þá má gera það
eitt ár, án þess að það komi
að sök. En sérstaka hirðingu
þurfa þær þá, og sérstaka uný-
önnun að vorinu.
Þá á bóndinn að hafa gát á
kúabúinu. Það þykir goðgá að
drepa kú nema hún sé orðin
gömul, sé kálflaus, eða að ein-
hverju leyti orðin gallagripur.
En þetta er mésti misskilning-
ur. I svo til hverri sveit á land-
inu eru kýr á bezta aldri, sem
bændur ættu að drepa. Hér á
ég við strítlurnar, sem ekki
borga fóðrið sitt. Þær eru marg-
ar. 1934 eru 67 kýr í naut-
griparæktarfélögunum, sem
mjólka. undir 1500 kg. uni árið.
Þær á allar að drepa. Þær
borga ekki fóðrið sitt. 690 kýr
mjólkuðu 1500—2000. Megin-
ið af þeim á líka að drepa.