Tíminn - 14.07.1937, Síða 2

118
T 1 M I N N
»0f vott heim,
of þurt heima«.
Fyrir nokkrum árum kom
hefðarkona úr höfuðstaðnum á
þekkt s'tórbýli i sveit. Djúpar
traðir lágu gegnum túnið.
Rigning hafði verið undanfaríð
og vatn stóð í tröðinni á löng-
um kafla. Þegar hefðarkonan
var loks komin heim á hlað-
ið, varð hún lengi að bíða eftir
því að nokkur kæmi út að tala
við hana. Henni fannst ósam-
ræmi í þessari aðstöðu. Fólk-
ið á bænum of þyrkingslegt.
Vegurinn heim of votur.
Ritstjórn Alþýðubl. famast
á svipaðan veg. Það er mikið
ósamræmi í framkomu þeirra
sjálfra við Mbl. og þess, sem
þeir telja viokunnanlegt á öðr-
um .Síðan um kosningar hafa
þessir menn skrifað margar
greinar um að Framsóknar-
menn væru í þann veginn að
hefja pólitískt samstarf við í-
baldið, og að það væri svívirði-
legt athæfi og móðgun við kjós-
endur Framsóknarþingmanna.
En þegar ritstjórum Alþýðu-
blaðsins er bent á nokkrar
staðreyndir úr lífi Alþýðu-
flokksins, sem ekki koma vel
heim við ásakanir þeirra í
garð Framsóknarmanna, þá
verða þeir orðlausir. Annað
veifið hefir Alþýðubl. heimtað
að neitað væri einni milljón
upp í skuldasúpu Kveldúlfs, til
þess að hægt væri að leggja
fyrirtækið strax að velli. Á
hinn bóginn hefir Alþýðubl.
verið þrjú ár í bandalagi við í-
haldið um eitt mál móti Fram-
sóknarflokknum, og eins og fyr
er getið, þrásinnis valið íhalds-
menn til að stýra málum Al-
þýðunnar, eins og væru þeir
bezt til þess fallnir, að gæta
hagsmuna öreiganna.
Ritstjórar Alþýðublaðsins
finna að þeir hafa hér von-
lausan málstað. Flokkur þeirra
er á undanförnum árum búinn
að sýna íhaldinu trúnað við
hin óskiljanlegustu tækifæri.
Það hefir ekki verið neitt smá-
bros til hægri, tilbúið af kænum
Jjósmyndara, heldur skQllihlát-
ur yfir allt andlitið. Þessi á-
rtægjumerki hafa stundum
varað í nokkur ár í senn.
Ritstjóm Alþýðubl. færir það
fram, að ég hafi krafizt þess
að Kveldúlfur fengi aðra hús-
bændur og aðra stjóm. Þetta
varð, fyrir 'tilverknað okkar
Framsóknarmanna. Kveldúlfur
er nú undir eftirliti um allan
sinn rekstur. Eftirlitsmenn-
irnir eru æðstu húsbændur
íyrirtækisins og hinir sönnu
stjórnendur þess. Kröfu minni
var fullnægt. Og í kosningun-
um uppskar Framsóknarflokk-
urinn aukið traust og fylgi
fyrir aðgerð sína i Kveldúlfs-
málinu: Fyrir að skapa fyrir-
tækinu nýja stjórn og nýja
húsbændur, en drepa það ekki
með byltingarkenndum aðferð-
um.
Ritstjóm Alþýðubl. veit að
leiðandi menn í flokki þeim,
sem á blaðið, telja að flokkur-
inn hafi hér í bænum tapað
allt að 2000 atkvæðum. Mjög
mikið af þessum atkvæðum
er fylgi sjómanna. Og mjög
mikið af traustleysi sjómann-
anna stafaði af óánægju þeirra
við Alþýðubl. út af framkomu
þess og nánustu fylkifiska þess
í Kveldúlfsmálinu.
Frjálslyndir kjósendur í
landinu una vel framkomu
Framsóknarmanna í hinu póli-
tíska starfi, en gagnrýna hið
innantóma hjal Alþýðubl, og
algerða vöntun ritstjóranna að
berjast fyrir almennum um-
bótamálum. Það er komið svo
langt hér í bænum, að Mbl. er
á góðri leið með að sannfæra
bæjarbúa um að Alþýðufl. hafi
unnið móti Sogsvirkjuninni. I
stað þess að hrinda af Alþýðu-
flokknum svo ranglátu og skað-
legu áhlaupi og láta íhaldið
finna vanmátt sinn, þá eyða
hinir grunnfæru ritstjórar Al-
þýðubl. miklu af rúmi sínu í
árásir á Framsóknarflokkinn,
sem þeir geta ekki staðið við
á nokkurn hátt. Dómar kjós-
endanna hér í Rvík ætti að
verða til þess að leiðtogar
verkamanna hér í bænum
reyndu að láta aðalblað flokks-
ins snúa sér að baráttunni
fyrir bættum kjörum, í stað
þess að byrja tilgangslausa
herferð á hendur þeim flokki,
sem síðastliðin 20 ár hefir
staðið fyrir öllum þýðingar-
mestu umbótum sem gerðar
hafa verið í landinu.
Ritstjórn Alþýðubl. verður
að horfa framan í þá stað-
reynd, að þeir hafa notað ó-
heppileg vinnubrögð. Þeir hafa
skotið yfir markið, er þeir
vildu neita milljón Thors Jen-
sen upp í skuldimar. Þeir vita
að ekkert hefir sært verka-
menn hér í bænum meir en að
sjá alla smala Mbl.-Iiðsins, og
með þá fortíð, sem það lið
hefir, á föstum launum í skrif-
stofum sjúkratrygginganna, og
að íhaldið gerði úr þessari
skrifstofu vígi til að sópa þús-
undum af varnarlausum aum-
ingjum á kjörstaðinn til efling-
ar „breiðfylkingunni“. Þeir vita
að frjálslyndum möxmum á
Seyðisfirði þykir höfuðskömm
að vínkaupanda Lárusar Jó-
hannessonar, sern nú er banka-
stjóri Útvegsbankans á Austur-
landi. Og að lokum hafi sjó-
meim og verkamenn sýnt það
í þessum kosningum, að þeim
þótti vegurinn „of votur heim“
þegar fulltrúar þeirra féllu í
faðm Sveins Benediktssonar á
Siglufirði, eingöngu í því skyni
að koma verksmiðju þeirri, sem
M. Kr. hafði reist undir áhrifa-
vald spekúlantanna.
Ég hefi leitt rök að því hve
háskalegt það sé lýðræðinu í
landinu, bæði að beita hinu til-
gangslausa offorsi, sem kom
fram í því að neita að taka við
eignum' Thors Jensen, og í
þeirri ótrúlegu skammsýni, sem
kemur fram í því, að stofna
til stórra framkvæmda, og þýð-
ingarmikilla fyrirtækja og láta
síðan ráða þar í virðingarstöð-
ur dreggjum íhaldsins.
Á slíkri framkomu er hægt
að tapa miklu fylgi við kosn-
ingar.
Mér sýnist svo sem mikið
vonleysi hafi gripið mikinn
hluta borgarbúa um það hversu
þeir eigi að taka á framtíðar-
máium Reykjavíkur. Því að
það fólk, sem vonast eftir úr-
lausn á vandamálum frá nazist-
um, kommúnistum, eða Sigurði
rafvirkja og hans nótum, er
sannarlega villt í þokunni. Ráð-
in myndu þó ekki svo torsótt,
ef vel er leitað: Hvernig væri
að koma skipulagi á fisksöluna
í 0 bænum, hreinlegar búðir og
ódýran fisk? Hvernig væri að
setja skatt á dýrar búðir, og
luksushús? Ilvemig væri að
meta húsaleigu að nokkru eftir
hinni almennu gjaldgetu at-
vinnuveganna ? Hvernig væri
að prenta skrá yfir það fólk,
sem er á sveitaframfæri í kaup-
stöðum og hvað hver styrk-
þegi fær? Hvernig væri að
koma á sameiginlegum inn-
!■ aupum fyrir þurfamenn bæja-
félaganna og vinnustofum til að
láta þá ná þeirri sjálfsbjörg,
sem vinnuþrek og heilsa leyfir?
Hvernig væri að koma á olíu-
pöntun, netapöntun og salt-
pöntun fyrir útveginn.
Allt þet'ta er til athugunar
fyrir gott fólk, þegar búið er
að átta sig til fulls á því
vandamáli, hvernig Alþýðu-
flokkurinn á að búa að íhald-
inu.
J. J.
iRunólfur Sigurössoni
Dýrfinnustöðum.
Runólfur Jónsson bóndi að Dýr-
finnustööum í Akrahreppi, andað-
ist að heimili sínu 22. marz s. 1.
Runólfur er fæddur að Stóru-Ökr-
um í Blönduhlíð 25. marz 1881.
Bróðir Runólfs er Steindór Jónsson
kaupmaður á Sauðárkróki. Ólust
þeir bræður upp að Torfmýri í
sömu sveit. Runólfur var á unga
a)dri, er hann missti föður sinn. En
tók. við stjórn á búi móður sinnar,
er hann var enn í æsku, og bjó
með henni allmörg ár. Runólfur
giftist eftirlifandi konu sinni, Mar-
íu Jóhannesdóttur, 1915. Hún er
dótturdóttir Björns þorleifssonar
breppstjóra á Skála í Sléttuhlíð,
er var nafnkunnur búhöldur og
sveitarhöfðingi á sinni tíð.
Runólfur og María hafa búið all-
an sinn búskap á Dýrfinnustöðum
og varð þeim 12 bama auðið og
eru þau öll á lífi. Runólfur hlaut,
arfafé lítið og hlaut því að búa við
einyrkjatekjur, er hann hafði af
búi sínu á kostalítilli leigujörð. þó
tókst honum að standa straum af
beimili sínu án þess að njóta
st.yrks frá öðrum og mun enginn
liafa tapað á viðskiptum við hann,
enda var honum það metnaðannál
mikið.
Runólfur var karlmenni að
kjarki og burðum. enda orðlagður
dugnaðarmaður. Hann var heima-
elskur, fáorður og æðrulaus, af-
skiptalítill um annara hagi, en
tryggur vinum sínum. Hann var
bókavinur mikill og sílesandi, ef
tómstundir gáfust, enda var hann
fróður um margt og hafði mjög
ákveðnar skoðanir um þjóðmál.
Runólfur var Framsóknarmaður
cg kvikaði aldrei frá þeirri stefnu.
þótti honum sem hún væri ein við
bænda hæfi.
Dýi-t er það verk, er Runólfur
befir innt af höndum þó sjaldan
séu slíkir menn, sem hann var,
rómaðir viða.
SkagfirSingur.
Viðskiptín við útlönd *
fyrsfu 6 mánuði ársíns.
Braðabirgðaskýrsla Hagstofunn-
ar um innfluttar og útfluttar vörur
;i fyrstu sex mánuðum ársins ligg-
ur nú fyrir.
Innfluttar vörur til júníloka
hafa numið 23 millj. 189 þús, kr.
F.n þai' frá ber aö draga innflutn-
mg til Sogsvirkjunarinnar og síld-
arverksmiðjunnar á Hjalteyri, sem
hvorttveggja er byggt fyrir erlend
lán, seni afborgast á löngum tíma.
Að þessu frádregnu er innflutn-
’ngurinn til júniloka ca. 22 millj.
200 þús. kr.
Sambærilegur vSrumnflutningur
um sama leyti í fyrra var 19 millj.
473 þús. kr., árið 1935 ca. 22 millj. ;
45 þús. kr., og árið 1934 ca. 24
millj. 546 þús. kr.
Útflutningurinn til júníloka hef-
ir nú reynzt samkvæmt bráða- !
birgðaskýrslunum ca. 15 millj.
946 þús. kr. í fyrra var hann á
sama tíma ca. 16 millj. 186 þús.
kr., árið 1935 ca. 16 millj. 647 þús.
kr. og árið 1934 ca. 16 millj. 173
þús. kr.
það að innflutningurinn frá út-
löndum er nokkru hærri nú en á
sama tíma í fyrra stafar aðallega
of tvennu: VerShækkun á erlend-
um vörum og aukningu innflutts
efnis til nýrra aðkallandi fram-
iivæmda.
Af innfluttu efni til nýrra fram-
kvæmda má t. d. nefna efni til
Ijárpestargirðinganna, til bygging-
ar nýbýla og til aukningar og end-
urbóta við sildarbræðslustöðvar.
Nýjar verksmiðjur eru í byggingu
á Húsavík og á Akranesi. Miklar
endurbætur og aukningar hafa
verið gerðar á ríkisverksmiðjun-
um á Siglufirði og Raufarhöfn,
cnnfremur á einkaverksmiðjunum
á Djúpuvík og Dagverðareyri. Inn-
flutningui' til hafnargerða og síma
hefir líka reynzt óvenjulega mikill.
Til allra þessara framkvæmda hef-
ir þurft meiri og minni innflutn-
ing á erlendu efni.
Viðvikjandi verðbreytingu er-
lendra vara, skal þess getið, eftir
áreiðanlegum upplýsingum, sem
blaðið hefir aflað sér, að t. d.
meðalverð á kornvörum er nú
i’úml. 43% hærra en á sama tíma
I fyrra og á nýlenduvörum rúml.
27%. Timbur hefir á sama tíma
hækkað um 25%, sement um
rúml. 35% og þakjárn um 17%.
Búsáhöld ýms hafa hækkað um
15%. Ýmsar aðrar vörur hafa
hækkað verulega i verði, t. d. vör-
ur til iðnaðar, sem raunar hafa
hækkað til mikilla muna.
það er þegar kunnugt, að all-
mikil verðhækkun hefir einnig átt
f'ér stað á ýmsum íslenzkum út-
flutningsvörum. En þær vörur, t.
d. ull, lýsi o. fl., sem hér koma
einkum til greina, eru aðallega
íluttar út síðara hluta ársins, ogsú
verðhækkun hefir þvi ekki tilsvar-
andi áhrif á viðskiptajöfnuðinn,
landinu í hag, enn sem komið er.
Aldaraímæli
skaparins
Búnaðarfélag Islands hélt 8.
þ m. hátíðlegt 100 ára afmæii
búnaðarfélagsskaparins á Is-
landi. Til þessa hátíðahalds vav
boðið stjórnum búnaðarsam-
bandanna, fulltrúum frá bún-
aðarfélagsskap Dana, Norð-
manna, Svía, Finna og Færey-
inga, starfsmönnum Bf. I.,
ríkisstjórninni og ýmsum öðr- ,
um, sem þátt hafa átt í starf- '
semi búnaðarfélagskaparins á
síðari árum.
Aðal hátíðarathöfnin hófst í
neðri deildar sal Alþingis kl. 1
um daginn. Ræður fluttu þar
Magnús Þorláksson núv. for-
rnaður Bf. I. og Hermann Jón-
asson landbúnaðarráðh. Stutt
ávörp fluttu sendiherra Dana,
fyrir hönd búnaðarfélagskapar-
ins í Danmörku, Ole Herzog rit-
ari fyrir „Selskabct for Nor-
ges vel“, Winter búnaðarráðu-
nautur fyrir hönd Færeyinga,
Hallgrímur Þórarinsson bóndi
á Ketilsstöðum fyrir hönd Bún-
aðarsambands Austurlands og
Arni G. Eylands, sem afhenti
Bf. I. 3000 kr. gjöf frá áburðar-
verksmiðjunum þýzlcu, en þetta
fé á að vera upphaf sjóðmynd-
unar til styrktar íslenzkum bú-
fræðinemendum.
búnaðarfélags-
á Íslandí.
Hallgrímur Þórarinsson af-
henti Bf. I. að gjöf frá Búnað-
arsambandi Austurlands fagurt
málverk af Snæfelli, gert af
Finni Jónssyni listmálara.
Að lokinni athöfninni í Al-
þingishúsinu, bauð ríkisstjóm-
in gestunum að skoða hina
nýju rannsóknarstofnun at-
vinnuveganna, sem nú er í
þann veginn að taka til starfa.
En að því loknu bauð landbún-
aðarráðherra þeim til kaffi-
drykkju að heimili sínu.
Um kvöldið hélt Bf. I. sam-
kvæmi fyrir gesti sína að Ifótel
Borg. Voru þar ræður fluttar
og skemmtu menn sér að við-
ræðum og gleðskap fram eftir
nóttu.
I útvarpinu var þetta kvöld
sérstaklega helgað Búnaðarfé-
lagi íslands. Fluttu þar erindi
Sigurður Sigurðsson fyrv. bún-
aðarmálastjóri, Steingrímur
Steinþórsson búnaðarmála-
stjóri, Pálmi Einarsson ráðu-
nautur og Páll Zóphóniasson
ráðunautur.
Á laugardag 10. júlí fór all-
margt af gestum austur fyrir
fjall í boði Bf. I. og skoðuðu
þar ýmsar helztu framkvæmdir.
Auk þeirra erlendu gesta,
sem áður voru nefndir, kom
hingað í tilefni af af-
mælishátíðinni $r. Hasselbach
formaður landbúnaðarfélagsins
danska. Af sérstökum ástæð-
um gat hann þó ekki mætt við
sjálf hátíðahöldin, en fól sendi-
herra Dana að koma þar fram
fyrir sína hönd.
I tilefni af 100 ára afmælinu
er í þann veginn að koma út
saga búnaðarfélagsskaparins
hér á landi. Er það mikið rit,
í tveim bindum, hið fyrra sam-
ið af dr. Þorkeli Jóhannessyni
frá Fjalli og hið síðara af Sig-
urði Sigurðssyni fyrv. búnaðar-
málastjóra.
Hér fer á eftir
Ræða landbúnaðarráðherra
á 100 ára afmælinu 8. þ. m.
Háttvirta samkoma,
góðir útvarpshlustendur.
Búnaðarfélag íslands er nú 100
ára, þessvegna höldum við þessa
hátíð. Við bjóðum hingað velkomna
))únaðarfrömuðina fjær og nær og
liina erlendu fulltrúa, sem veitt
hafa okkur þá ánægju að sækja
okkur um langan veg hingað
heim.
Líklega hefir það fyrst og fremst
vcrið meðvitundin um það að við
vorum eftirbátar annara í land-
lninaði, sem knúði fram stofnun
Inínaðarfélagsskaparins íslenzka
fyrir 100 árum. Síðan hefir mikið
i unnizt. Og Búnaðarfélag íslands
;i áreiðanlega sinn þátt í því. Við
þökkum brautryðjendunum fyrir
þeirra miklu og óeigingjörnu
slörf, án þess að nefna nokkur
einstök nöfn. Enda er það svo að
á bak við flest umfangsmikil fé-
lagsstörf er vinna þúsundanna,
sem eiga enga skráða sögu. En
um leið og við þökkum starfið og
gleðjumst yfir sigrinum, þá skul-
um við einnig muna það að í öll-
um störfum eru alltaf einhver mis-
tök og að þessi tímamót, eins og
öll önnur eru ekki aðeins til þess
að gleðjast heldur til þess, og ekki
síður að gera upp reikningana við
sjálfan sig.
Og nú á þessum tímamótum,
þegar litið er yfir hin stóru átök
Búnaðarfélags íslands og hin
miklu gagnsemi þess á umliðnum
árum, þá sjáum við óteljandi stór
verkefni, sem enn hefir ekki tekizt
að leysa og önnur ný, sem hafa
i erið að skapast. Og við hljótum
að komast að raun um það, að
aldrei liafi verið meiri þörf fyrir
þróttmikiS félagslíí bænda í land-
inu, til eflingar atvinnuvegi sín-
um, en einmitt nú. Starfið stækk-
ar sjóndeildarhringinn, þess vegna
stæklcar það líka stöðugt hin sýni-
legu verkefni. Og það er gott að
við stöndum nú á þeim tímamót-
um að við skiljum þá staðreynd.
þetta 100 ára afmæli Búnaðar-
félags íslands á að vera ný her-
hvöt, einskonar ný félagsstofnun,
eða ef maður vill orða það svo,
ný vakning í upphafi nýrrar ald-
ar, því hennar er þörf nú engu síð-
ur en þörf var á félagsstofnuninni
fyrir 100 árum. þessi afmælishátíð
nær þá fyrst og tilgangi sínum ef
svo að segja hver og einn, sem
hingað sækir, fer héðan með þeim
ásetningi að leggja sig allan fram
fyrir hin stóru verlcefni, sem eru
lramundan i íslenzkum landbún-
uði. því að vissulega verðum við
að viðurkenna það að framundan
og við fætur okkar eru stórkost-
leg verkefni óunnin.
Ilöfum við ekki horft á það ár
eftir ár, að bústofninn er, vegna
lélegs ásetnings, í yfirvofandi
hættu, ef nokkuð ber út af. Hvar
cr landbúnaðurinn stadaur, ef
slysið ber að höndum? Hér er
þjóðarvoði á ferð. Nýting áburðar-
ins og notkun hans er ábótavant og
löp af því nema hundruðum þús-
unda á hverju ári. Sama má segja
um nýtingu heyjanna. Fullkomin
túnrækt og grasrækt á ennþá langt
í land. Kynbætur búpeningsins eru
enn á byrjunarstigi, þar er mjög
þýðingarmikið verk að vinna, þeg-
ar tekið er tillit til þess árangurs,
sem nágrannaþjóðimar hafa náð á
þessu sviði. Nýjar greinar land-
búnaðarins svo sem loðdýraræktin,
má segja, að séu einungis á til-
raunastigi. Og jafnliliða atvinnu-
ieysinu er garðræktin svo skammt
ú veg komin, að mikið vantar á,
að framleiðslan fullnægi neyzlunni
i sjálfu landinu, sem þó er hlut-
fallslega miklu minni en hjá flest-
um öðrum menningarþjóðum. Nýt-
ing og matreiðslu garðávaxta er
mjög ábótavant. Búfræðimenntun
og liúsmæðramcnntun hefir verið
og er enn ófullkomin vegna vönt-
unar á verklegum viðfangsefnum.
Við þurfum að eiga læsilegt og
fræðandi bændablað, sem fylgist
með framkvæmdum og nýbreytni
nútímans. Og eitt af stærstu við-
íangsefnunum, sem nú eru fram-
undan er húsagerðin í sveitunum.
Við þurfum að stefna að því, að
byggingarefni vcrði framleitt í
iandinu sjálfu. Annað þýðingar-
mikið framtíðarmál er iðnaðurinn
i sveitunum. það er sjaldgæft að
koma á sveitaheimili, þar sem
hlutir og húsgögn til heimilisnotk-
unar eru ekki að meira eða minna
leyti aðkeyptir og jafnvel útlendir.
þetta þarf að breytast. Bændur á
íslandi verða að skilja það og
finna, að ef hér er til einhver aðall
með þjóðinni, þá er hann í sveit-
unum. Sveitafólkið verður að vita
það, að ef hér á að varðveitast
íslenzk menning, sem við höfum
búið við í meir en 1000 ár, þá 6r
það sveitafólkið, sem verður að
varðveita hana, og sveitafólkið á
að vera stollt af því hlutverki.
Einn þátturinn í þeirri varðveizlu,
á að vera sá, að sérhver hlutur
á íslcnzku sveitaheimili sé' í ís-
lenzkum stíl. það þarf undir
mörgum kringumstæðum að finna
liinum gamla stíl ný form, sem eru
meir í samræmi við þau þægindi,
sem nútíminn krefst. En það má
ckki líða á löngu áður en hvert
einasta sveitaheimili í landinu er
að meira eða minna leyti, helzt
öllu leyti, byggt upp af kunnáttu-
og lmgleiksmönnum í sveitunum,
meðal bændanna sjálfra. Ef til
vill þarf til þess að þetta geti orð-
ið að stofna vinnuskóla víða í
sveitum og ef til vill að breyta
sumum héraðsskólunum meir yfir
í verklegt nám. Á einn eða annan
liátt þarf þetta að gerast. Heimilin
á íslandi þurfa að vcrða íslenzk
aftur.
þannig mætti lengi halda áfram.
þó margt hafi áunnizt og einmitt
vegna þess hve margt hefir áunn-