Tíminn - 21.07.1937, Side 2

122
T 1 M I N N
Hvert stefnir Albvðuflokkurinn?
Framsóknarflokkui’inn á tvo
nábúa, íhaldið og Alþýðuflokk-
inn. Báðir hafa þessir flokkar
óviðkunnanlega fylgihnetti. 1-
haldið hefir nazistana og hefir
haft við þá opinbert bandalag
í undangengnum kosningum,
og samneyti um mörg ár. Al-
þýðuflokkurinn hefir haft kom-
múnistana í eftirdragi. Að vísu
barizt við þá í kosningum og
það oft all harkalega. En síð-
ustu dagana virðist vera að
byrja þar samstarf, sem getur
orðið jafn innilegt eins og
bandalag íhaldsins við nazist-
ana.
Framsóknarflokkurinn lýsti
glögglega yfir á flokksþingi
sínu í vetur, í viðbót við alla
sögu flokksins og eldri sam-
þykktir, að hann vill ekkert
samstarf við ofbeldis- og bylt-
ingarmenn. Framsóknarmenn
eru þess vegna í varanlegri
andstöðu bæði við kommúnista
og nazista, af því að báðir
flokkarnir eru yfirlýstir bylt-
ingaflokkar og standa auk þess
báðir undir stjóm erlendra
stórvelda og eru þess vegna
meðan þau sambönd haldast,
hættulegir frelsi og sjálfstæði
íslendinga. Viðhorf Framsókn-
armanna til Alþýðuflokksins og
Mbl.-manna miðas't alveg sér-
staklega við það hversu þessir
tveir flokkar haga samneyti
sínu við flokka, sem vilja vinna
mál sín með ofbeldi og hlíta
forustu erlendra valdamanna.
Eins og ég hefi áður tekið
fram, álíta Framsóknarmenn
mjög óheppilegt að gera fjár-
lög fyrir árið 1938 nú í sumar
og hafa verið færð gild rök
fyrir því. Við álítum, að heppi-
legast sé að gera áætlun fyrir
næsta ár á síðustu mánuðum
þessa árs. Við álítum þess
vegna nauðsynlegt, að núver-
andi ríkisstjórn haldi áfram ó-
breyttum störfum þar til Al-
þingi getur komið saman í
október i haust. Þann tíma
viljum við nota til að undirbúa
meðferð hinna mest aðkallandi
mála, og jafnframt athuga
hvort grundvöllur sé fyrir á-
framhaldandi samstarfi með
núverandi stjómarflokkum. Ó-
mögulegt er að segja, hver
niðurstaða verður á slíkum at-
hugunum. Þó álíta flestir
Framsóknannenn, að slikt sam-
starf ætfci að geta tekizt a. m.
k. um stundarsakir, ef hinir
gætnari og framsýnni Alþýðu-
flokksmenn ráða stefnu og
framkvæmdum flokksins.
Tveir straumar eru í Alþýðu-
flokknum, „rólegur“ og „óró-
legur“. Mestallt undangengið
kjörtímabil var „rólegi“
straumurinn yfirsterkari, enda
tókst núverandi stjórnarflokk-
um þá að leysa saman til ómet-
anlegs gagns fyrir alla þjóðina
mörg hin vandasömustu stór-
mál. En í vetur varð „órólega"
deildin yfirsterkari um stund,
svo sem kunnugt er orðið af
Kveldúlfsmálinu. Leiddi það til
kosninga í vor sem leið. Sjó-
mennirnir kunnu illa aðferðum
þeim, sem Alþýðuflokkurinn
tók þá upp og yfirgáfu flokk-
inn á mjög áberandi hátt.
Kveldúlfsmálið átti að verða
kosningamál, en varð hið mesta
erfiðleikamál þeirra, sem vak-
ið höfðu upp öfgastefnuna í
þeim aðgerðum. Kosningarnar
hlutu ótvírætt að benda Al-
þýðuflokknum á, að honum
væri sú vinnuaðferð happa-
drýgst, að vinna með ró og
gætni að framförum lands og
lýðs, svo sem verkamannaflokk-
ar gera í löndum frændþjóð-
anna.
Enginn vafi er á því, að inn-
an Alþýðuflokksins eru og
hljóta að verða um stund all-
mikil átök um hvort flokkur-
inn eigi að starfa að rólegum
framförum eða framkvæmdum
liliðstæðum uppgjöri Kveldúlfs
með alþingissamþykkt.
Allra síðustu dagana hefir
stjóm Alþýðuflokksins starfað
að því með þingmönnum Fram-
sóknarmanna að styrkja að-
stöðu núverandi ríkisstjórnar
fram á næsta þing og undirbúa
skynsamlega athugun aðkall-
andi vandamála. En á sama
tíma virðast einstakir menn
! í Alþýðuflokknum hafa far-
! ið. sínar eigin leiðir, án þess
! að hafa um það samráð við
| valdamenn flokksins og lagt
! út í tvennskonar æfintýri:
| Annarsvegar að samþykkja
j fctórfellda kauphæklcun og
j hinsvegar að taka þátt í sam-
fylkingar-„makki“ við kom-
múnista.
Kommúnistar höfðu verið
málgefnir og til lítilla vinnu-
drýginda á fundum verka-
mannafélagsins Dagsbrún. Varð
það ástæðan til þess að Dags-
brún gerði í vetur þýðingar-
mikla lagabreytingu, með því
að vald venjulegra félagsfunda
var falið trúnaðarmannaráði
100 fulltrúa. Var vel séð fyrir
góðum friði í þessu fulltrúa-
ráði, því að enginn kommún-
isti náði þar kosningu.
Dagsbrúnarmenn höfðu í
vetur uppi kröfur um kaup-
hækkun, samfara stytting
vinnudagsins, en féllu frá að
leggja út í baráttu í það sinn.
Nú leið vorið og fram á mitt
&umar. Þá er krafan 'tekin upp
að nýju, að því er virðist án
þess að stjórn Alþýðuflokksins
hafi verið um það spurð eða
höfð í ráðum. Málið er > rætt
með nokkrum hita í Alþýðu-
blaðinu af formanni Dagsbrún-
ar og síðan borið undir 100
manna fulltrúaráðið og fellt
þar. Að vísu má telja víst, að
100 fulltrúamir, sem nálega
allir eru verkamenn, hafi í
sjálfu sér bæði óskað eftir
hærra kaupi og styttri vinnu-
tíma. En þeim hefir ekki þótt
tíminn hentugur til átaka um
málið, og þess vegna neitað að
leggja út í baráttuna eins og
nú stendur á með afkomu at-
vinnuveganna.
Nú mátti þykja sjálfsagt, að
málið yrði lagt á hilluna. Hin-
ir völdu trúnaðarmenn höfðu
sagt sitt orð. Enginn kommún-
isti var viðstaddur til að hafa
'truflandi áhrif á ráðagerðir
þeirrar samkundu.
En nú skeður það ótrúlega.
ÞTið mikla vandamál er tekið !
úr höndum trimaðarmannanna J
og flutt til kommúnistanna í
Dagsbrún. Þar er haldinn al-
mennur fundur um málið. Eng- j
inn vafi er á, að kommúnistar
hafa fjölmennt á þennan fund,
enda höfðu þeir ástæðu til
þess. Þeim hlaut að finnast það
ekki alllítill „trúnaðarauki", að
vera nú settir skör hærra en
sjálfir trúnaðarmennirnir, sem
höfðu verið skapaðir með svo
mikilli baráttu fyrir nokkrum
mánuðum, í því skyni að vera
hinir gætnu og ráðdeildarsömu
forráðamenn verkalýðsins.
Dagsbrúnarfundurinn sam-
þykkti síðan kauphækkunina,
og að tilkynna skyldi öllum
atvinnurekendum i bænum, að
kaupið yrði hækkað um 10%,
en vinnudagurinn ekki styttur
að sinni.
Ómögulegt er að spá um
endalok þessarar deilu. Láta at-
vinnurekendur undan eða
leggja þeir út í varnarstríð?
Hvor aðilinn er sterkari, at-
vinnurekendur eða verkamenn?
Verðu r þetta nýtt Kveldúlfs-
mál, fullt af sársauka og erfið-
leikum fyrir þá, sem fram-
kvæmdina hefja, eða verður
það augnablikssigur, þar til
önnur verðhækkun hefir gert
„sigurinn“ að engu?
Enginn getur séð fyrir úr-
slitin. En ef deilan stendur
meir en örstutta stund, verður
hún þjóðarböl, sem bætist ofan
a fjárpestina, grasleysið í þrem
af fjórðungum landsins, og ó-
gæftirnar við Norðurland.
Frá sjónarmiði Framsóknar-
manna hefir 100 manna trún-
aðarráðið réttlætt tilveru sína
með því að ráðleggja varasemi
og hóf í þessum efnum. Við
Framsóknarmenn munum fúsir
t.il að vihna með verkamönn-
um og sjómönnum að því að
minnka dýrtíðina í bænum og
landinu og gætum þar bent á
margar leiðir. En til okkar hef-
ir ekki verið leitað, þegar þessi
styrjöld var hafin. Sennilega
verður eins og stundum fyr,
leitað til okkar, þegar að því
kemur að verkamenn og at-
vinnurekendur eru þreyttir á
stríðinu og vilja semja frið.
Á þessum sama verkamanna-
fundi kom kommúnisti nokkur
með tillögu um bræðralag milli
Alþýðuflokksins og kommún-
ista. Héðinn Valdimarsson kom
þá með breytingartillögu, sem
virtist ganga í sömu átt, en
gat þó þýtt það, að kommún-
istar ættu að ganga ínn í Al-
þýðuflokkinn, afneita bylting-
areðli sínu og ganga undan er-
lendri áþján. Eftir því sem Al-
þýðubl. segir, var þessi tillaga
samþykkt af fundarmönnum
með miklum fagnaðarlátum.
En þó að slík tillaga sé sam-
þykkt á einum fundi í einu
verklýðsfélagi, er hún ekki þar
með orðin stefna Alþýðuflokks-
ins. Þvert á móti er Alþýðu-
flokkurinn enn sem komið er, í
opinberu stríði við kommúnista,
og hefir svift þá öllum völdum,
metorðum og tiltrú. Ef. kom-
múnistar eiga að renna inn í
Alþýðuflokkinn verður eitt af
tvennu að gerast: Kommún-
istar að afneita stefnuskrá
sinni og segja Rússum upp allri
hlýðni og hollustu, eða Alþýðu-
flokkurinn verður að opna hlið
sín fyrir kommúnistum eins
og þeir eru nú.Og til þess þarf
lagabreytingu í Alþýðuflokkn-
um, sem ekki verður gerð nema
á sambandsþingi, sem í fyrsta
lagi getur orðið snemma í vet-
ur. —
Ég hefi áður bent á að Fram-
sóknarflokkurinn beiti hinni
varfærnu og umburðarlyndu
aðferð Englendinga í skiptum
við nábúana. Þess er full þörf
nú á órólegum tímum í landi,
þar sem kommúnistar og naz-
istar sækja á að hátta ofan í
hvílurúm Jóns Baldvinssonar
og Ólafs Thors, og þykjast
eiga þar löglegan griðastað.
Framsóknaimenn hafa gert
sitt til að vinnufriður héldist,
og áð afrakstur sumariðjunnar
gæti bætt upp hallæri vertíðar-
innar. Ef mistök eru í því efni
þá er það annarra • sök, Við
höfum gert okkar til að ríkis-
stjómin gæti líka haft vinnu-
frið og þingflokkarnir tækifæri
til að búa sig undir erfiðleika
þá, sem bíða allra þingmanna,
með ábyrgðartilfinningu á Al-
þingi í vetur. Alþ.fl. hefir
ekki nema um tvo vegi að velja
Annaðhvort að fylgja hinni
gömlu stefnu Staunings, Per
Albin Hanson, Nygaardsvold og
Jóns Baldvinssonar, eða að
kasta sér út í æfintýri með
forsjárlausum yfirborðsmönn-
um. Forlög íslenzku verka-
mannastéttarinnar á næstu ára-
tugum geta verið komin undir
því, hversu leiðtogum íslenzka
Alþýðuflokksins tekst að halda
á málum sínum.
Framsóknarmenn hljóta af
mörgum ástæðum að óska þess,
að gifta og manndómur megi
verða yfirsterkari í þróun
verkamannaflokksins. 1 tutt-
ugu ár hafa Framsóknarmenn
og umbótafúsir verkamenn
starfað saman um hin þýðing-
armestu mál. Þar hafa að vísu
stundum komið til greina deil-
ur og hörð átök og hörð orð.
Sameiginlegu og þýðingar-
miklu átökin hafa þó verið
miklu fleiri, heldur en kapp-
launirnar. Og svo getur enn
farið um mörg ókomin ár, en
þó því aðeins að flokkarnir nái
því jafnvægi og þeirri samstill-
ingu um stjórn og framkvæmd-
ir, sem hann hefir of oft vant-
að nú í ár.
Framsóknarmenn geta ekki
óskað nábúunum til hægri og
vinstri betri óska en að þeim
megi takast á vikunum þar til
Alþingi kemur saman, að kveða
niður ólánsfylgjur sínar, naz-
ista og kommúnista, eins og
við höfum gengið frá sams-
konar leiðindaveru, sem lædd-
ist í slóð okkar. Við munum
ekki láta í ljós nein undrunar-
merki, þó að skipti nábúanna
kunni að verða nokkuð öfga-
kend og með þverbrestum þar
til vetrar að. íslenzkir kjósend-
ur munu smátt og smátt kenna
hinum skammsýnu umbrota-
mönnum landsins, að dagar
þeirra eru liðnir að lcveldi. —
Framundan er hið mikla starf
að gera þjóðina aftur fullkom-
lega frjálsa, að endurreisa at-
vinnulífið úr fangbrögðum
lieimskreppunnar, að skapa at-
vinnu handa hverri manneskju,
sem hefir dáð til að vinna fyrir
daglegu brauði. Með hinni
j gætilegu og þolinmóðu mála-
, miðlunarstefnu, sem læra má
| af Englendingum munu Fram-
sóknarmenn bera giftu til að
lægja öldugang þann, sem nú
virðist líklegur til að granda
snekkjum samferðamannanna.
J. J.
Ágœt herbergi
til leigu á Hverfisgötu 32
yfir lengri eða skemmri
tíma. — Hentugt fyrir
ferðafólk. — Sími 3454.
Ferðamenn
ættu að skipta við Kaupfélag
Reykjavíkur. — Þar hafa þeir
tryggingu fyrir góðum og ó-
dýrum vörum.
Ræoa
flutt á vorhátíð Framsóknarmanna í Reykía-
skóla 11. júlí s 1. af
kennara í
Yfir fæðingarbæ Jónasar
Hallgrímssonar í Öxnadal, gnæf-
ir hinn þjóðkunni Hrauns.-
drangi Hann rís þverhnýptur
og hár yfir umhverfi sitt, eins
cg risavaxinn go'tneskur kirkju-
fcurn upp úr lágreistu borgar-
hverfi.
Upp á hann hefir enginn
mennskur maður fæti stigið,
enda er tindurinn ókleifur með
öllu. En þótt svo sé, hefir þjóð-
trúin náð þangað upp og tengt
m. k. tvenn munnmæli við
staðinn.
önnur sögnin er á þá leið,
að kista full af gulli og gersem-
um sé þar uppi, þeim til eign-
ar og umráða, er fyrstur klífur
tindinn. Hin er sú, að sérhver
sá, er komist þangað upp og
fái laugað sig í geislum upp-
rennandi sólar, fái hverja ósk
uppfyllta, er hann kýs sér
fyrst.
Við íslendingar erum auðug-
ir að margvíslegum þjóðsög-
Hallgrímí Jónassyni
Reykjavík
um, sem fara margar hverjar
ídlfjarri hinni raunverulegu
rás lífsins.
Sagnirnar um Hraunsdranga
eru 'tvær af mjög mörgum
sömu tegundar, þar sem upp-
íylling eftirsóttustu verðmæta
cða hugðarefna liggur fyrir
fótum sigurvegarans, eftir
unna þraut.
Við könnumst við þessar
sagnir, nær því úr hverju
byggðarlagi landsins.
Hefir ykkur aldrei dottið í
hug, hverjar væru ástæður til
þessarar tegundar þjóðsagn-
anna, þar sem heitustu draum-
ar rætast, ef sigraðir eru erfið-
leikar, sem engum mennskum
manni eru raunar viðráðanlegir.
Þvílíkar sagnir koma ekki
upp nú á tímum, Þær urðu
heldur ekki til á fyrstu blóma-
öldum þjóðarinnar.
Munu þær ekki hafa skapazt
þegar íslendingar voru hneppt-
ii hinum hörðustu fjötrum.
Þegar þjóðin var fátæk að
brýnustu nauðsynjum einhæfr-
ar tilveru, þegar hún var þó
cnnþá fátækari að frelsi og
sjálfforræði. Þegar ófrelsi og
áþján frá hendi erlendrar ein-
valdsdrottnunar var hvarvetna
eins og veggur á vegi fram-
sækins atorkuhugar, eða þegar
blind öfl náttúruhamfaranna v
og hafíssins heljarkló laust
straffsvipu sinni yfir gróður-
magn landsins og líf og af-
komu fólksins, sem á því bjó.
Þegar raunveruleikinn um
velmegun og farsæld almenn-
ings var draumsýn ein, fjarlæg
eins og morgunroðinn á aus'fc-
urloftinu, þá skapast æfintýr-
in um gullið uppi á hinum ó-
kleifu tindum eða bak við jöt-
unefldan streng fossins.
Það er þrá mannshugans,
sem býr sér til heillandi æfin-
týri, þegar bág og torbreytan-
leg lífskjör brjóta hverja úr-
bótaviðleitni á bak. Þetta er
útrás á framþrá mannanna þeg-
ár henni er heft leið um eðli-
lega farvegu.
En þótt slíkar sögur sem þær,
t r ég hefi minnst á, hafi mynd-
azt af þessum eða svipuðum á-
stæðum, og þótt þær séu flestar
fjarri því mögulega, þá geyma
þær eigi að síður mikil og djúp
sannindi.
Hver sá, sem leggur á bratt-
ann, sem ófær sýnist og kemst
að markinu, hann er um leið
að stækka sjálfan sig, auka
manngildi sitt. Oft er það ekki
annað gull, sem bíður hans að
launum, en vaxinn manndómur
hans sjálfs, andlegur og líkam-
legur. Þau laun verða alltaf
drýgri en hið mótaða gull,
hvort heldur er veruleikans
eða æfintýranna.
Líklega eru það lífsins beztu
kostir, að fátt eða ekkert, sem
er manninum mikilsvert og dýr-
mætt, fæst, nema mikið sé til
þess unnið.
Þær þjóðir, sem svo eru fróð-
ar, að þær vita einhver skil á
okkur íslendingum, sjá okkur
nær ávalt fyrir sér í æfintýra-
liillingum fortíðarinnar. í
þeirra hugum er það fyrst og
fremst sögueyjan og söguþjóð-
in, sem eru hér norður við
heimskautsmörk, fólk sem er
aíkomendur hinna fornu sagn-
ritara, go'tt að kyni og ætt, en
annars kyrlát fortíðarþjóð með
fomgripsins yfirbragð og blæ.
Svona eru eða hafa verið
hugmyndir almennings úti í
heimi um okkur allt fram á síð-
ustu ár — og eru vitanlega
enn að miklu leyti.
Víst höldum við íslendingar
upp á hin gömlu menningar-
einkenni okkar, sögu okkar og
fcungu. Ómetanlega varðveizlu
hafa þær veitt þjóðinni í sjálf-
forræðisbaráttu hennar á liðn-
um öldum og órjúfandi á hún
að vera ást okkar á þeim dýr-
rnæta arfi kynslóðanna.
En það er nú svona samt.
Við lifum ekki á því að vera
söguþjóð — ekki eingöngu,
jafnvel ekki í augum erlendra
þjóða— þegar 'til lengdar læt-
ur. Nú er líka hugsun þeirra
erlendu gesta, sem landið heim-
sækja, að opnast fyrir því, að
hér búi — ekki neitt fornald-
arfólk með ellimörk gamalla
minja í svip og látbragði —
hefcdur ungt fólk, ung þjóð,
stórhuga í athöfnum, í fram-
kvæmd og í framtíðarfyrirætl-
unum.
Og í þingræðislegum stjóm-
arfarsháttum segja erl. stór-
blöð, að við séum þroskaðri en
ílestar eða allar þjóðir Evrópu.
Eg veit ekki hvort slík um-
mæli eru sönn, en þau eru ný-
leg.
Og hvert skyldi vera tilefni
þeirra ?
Þið vi'tið það flest eða öll.
Það eru hinar nýafstöðnu al-
þingiskosningar.
Það er m. ö. orðum ykkar
afstaða og ykkar framkoma —
liáttvirtu tilheyrendur, ekki
sízt ykkar, sem þessa vorhátíð
sækið úr þeim tveim sýslum, er
liggja að þessum fagra firði,
og ef til vill víðar að, sem
valda hinum sterku lofsemdar-
orðum erl. blaða um íslenzku
þjóðina.
Það er sigur Framsóknar-
flokksins í afstöðnum kosning-
nm, er verpur ljóma hins
stjórnarfarslega þroska, hinnar
gætnu, en víðsýnu og stórstígu
þróunar á land okkar og þjóð,
að dómi kunnra forystumanna
nálægra ríkja.
í engum kjördæmum lands-
ins hefir hið unga, framsælcna
fólk, ásamt því eldra, unnið
glæstari sigra með fulltrúa
sina í fararbroddi, en einmitt
hér í þeim tveim áminnstu
kjördæmum,
í engum stöðum gerðu and-
stæðingamir öllu harðari átök
til sameiningar og sigurs en í
þessum sýslum, og á engum
stöðum voru þeir brotnir jafn
eftirminnilega á bak. Á ykkur
sönnuðust þau vel orðin, sem