Tíminn - 21.07.1937, Síða 3

T 1 M I N N
123
Yfirlit um síldveiðina til 17. júlí
Samanburður víð veiðina í iyrra
Síðastl. laugardag var bræðslu-
síldarveiðin samtals 568.039 hektó-
lítrar, en hún var á sama tíma í
lyrra 599.436 hl. Veiðin er því
31.397 hl. minni nú en í fyrra.
Síðastliðna viku bárust síldar-
verksmiðjunum samtals 342.534 hl.,
og verður það að teljast lítil veiði,
þó var veiðin enn minni sömu viku
a iyrra ári, eða 91.156 hl., enda,
liefir nú dregið saman. Munaði 80
þús. hl. á veiðinni í lok fyrri viku,
en ekki nema 31 þús. hi. á laugar-
daginn.
það, sem hamlað hefir síldveið-
um í sumar, eru alveg sérstaklega
óhagstæðar gæftir, hafa að stað-
aldri verið norðaustan stormar og
kuldi, en þoka hinsvegar oft verið
til baga, ef dregið hefir úr veðri.
Síðastliðinn sunnudag náðu nokk-
ur skip í síld á Húnaflóa, en svo
varð veður óhagstætt, að skipin
komust ekki fyrir Skaga með veið-
ina.
verðs, með því verði, sem skipin
fcngu í fyrra og fá nú, þá verður
niðurstaðan þessi:
A fyrra ári nam veiðin um þetta
levti
399.624 málum @ 5,30
= kr. 2.118.007,20,
en á þessu ári
378.692 málum @ 8,00
= kr. 3.029.536,60.
Auk þeirrar veiði, sem tilgreind
vcrður á skýrslu um afla hvers
skips um sig, og birt verður hér á
fólgnar í hcildartölu bræðslusildar-
innar, sem greind er að framan.
Talið er að meir hamli síldveið-
u.num óhagstáeo veðrátta en hitt, að
síld sé ekki fyrir hendi.
Síidarafli til bneðshi
Verksmiðjur:
‘V, '37 ,7', ’36
Jiekt"l. lióktol
Sólbakka 26.691
Hesteyrar 39.615 33.061
Djúpuvíkur 63.373 69.558
Ríkisvcrksm.Sigluf. 179.391 234.825
Sig. Kristj., Sigluf. 7.029 22.298
S. Hjaltalín, Sigluf. 20.664 37.342
Hjalteyrar 55.012
eftir, liafa 8 færeysk skip, sem að
einhverju leyti kunna að vera á
höndum íslenzkra útgerðarmanna,
lagt upp 13.583 mál í bræðslu. pá
hafa 32 norsk skip lagt á land hjá
Krossanesverksmiðjunni samtals
15.934 mál og eru þessar tölur
uagveroareyrar
Krossaness
Raufarhafnar
Seyðisfjarðar
Neskaupstaðar
22.855 49.006
72.917 111.000
42.225 31.470
22.585
15.682 10.876
Hektól. samtals 568.039 599.436
Nýtt kaupíélag í Reykjavík
KaupSélag: Reykjavíkur og PöntunarSélag
verkamanna verda sameínuð
Vekja verður eftirtekt á því, að
.Jiótt hér hafi verið gerður saman-
nurður á síldveiðinni nú og í fyrra,
þá er margs annars að gæta.
í fyrsta lagi fóru flest skipin nú
viku fyr á veiðar, en siðastliðið ár,
að vísu veiddu þau á þessari viku
ekki nema ea. 30 þús. hl.
En skipin eru mun fl.ciri á síld-
veiðunum nú en á fyrra ári.
Veiðiskip 1936 1937
Togarar 18 32
Línuveiðarar 30 30
Vélskip með herpinót 126 138
Skip samtals 174 200
Á fyrra ári höfðu þessi veiðiskip
138 herpinætur en á þessu ári
veiða íslenzk skip með 162 herpi-
nótum.
Hefir veiðiskipum því fjölgað um
26, en herpinótum um 24
þegar þess er gætt, að stærstu
veiðiskipunum hefir fjölgað mest,
að nú eru 32 togarar á síldveiðum
á móti 18 í fyrra, og sé einnig litið
til þess hve veiðitíminn er orðinn
lengri, virðist gætilega áætlað að
voiðin hefði þurft að vera 25%
meiri nú en á sama tima í fyrra,
fil þess að vera sambærileg.
Með öðrum orðum, bræðslusíldin
liofði þurft að vera orðin 710 þús.
1:1- í stað 568 þús.
Öll bræðslusíldarveiðin á fyrra
ári nam 1 millj. 68 þús. hl. og
þyrfti eftir því að verða 1 millj.
335 þús. hl., ef veiðimagnið ætti
að verða hlutfallslega jafnmikið
og á fyrra ári.
Breyti maður framangreindri
hektólítratölu, sem veiðst hefir nú
og í fyrra í síldarmál, og telji til
Kaupfélag Reykjavíkui og Pönl-
unarfélag verkamanna hafa hvort
um sig samþykkt að sameinast í
nýtt samvinnufélag undir nafn-
ínu: „Kaupfélag Reykjavíkur og
nágrennis“. í hvoru félagi um sig
hefir svo sem tilskilið er, ályktun
þessa efnis verið gerð á tveim lög-
mætum félagsfundum í röð. Síð-
asta atkvæðagreiðslan fór fram í
Kaupfélagi Reykjavíkur í fyrra-
kvöld, og er sameiningin þannig
iöglega ákveðin.
pað er ákveðið í ályktunlnni, að
hið nýja félag, Kaupfélag Reykja-
víkur og nágrennis, gangi í Sam-
band ísl. samvinnufélaga.
Er hér með þýðingarmikiö spor
stigið til einingar samvinnuhreyf-
ingarinnar í höfuðstað landsins.
pegar Kaupfélag Reykjavíkur
\ar stofnað fyrir tæpum 6 árum,
Framsóknarmenn í Húnavatns-
og Strandasýslum héldu vorhátíð
sína að Reykjaskóla i Hrútafirði
sunnudaginn 11. þ. m. Sóttu sam-
komuna á fjórða hundrað manns,
flestir úr Vestur-Húnavatnssýslu
og Slrandasýslu, en einnig all-
margt úr Austur-Húnavatnssýslu
og 20—30 manns úr Reykjavík.
Sumir Strandamanna komu á bif*
jeið norðan úr Guðlaugsvík. —
Höfðu sumir þeirra farið heim-
an að frá sér á hestum um miðja
nótt og náð til Guðlaugsvíkur um
var unnið að því, að sameina
alla þá menn í Reykjavík um
stofnun félagsins, sem áhuga höfðu
á samvinnuverzlun. En þetta mis-
íókst þá. þessvegna hafa undan-
farið starfað í Reykjavík tvö eða
jafnvel fleiri félög, sem öll hafa
verzlað með sömu vörur. Nú er
j>að reynsla, bæði hér á landi og
erlendis, að beztur árangur næst
með því, að ekki sé nema eitt sam-
vinnufélag á sama stað, með sama
markmiði.
Fyrir því hefir sú ákvörðun ver-
ið tekin að þau tvö félög, sem nú
starfa í Reykjavík og annast
verzlun með algengar nauðsynja-
vörur, Kaupfélag Reykjavíkur og
Pöntunarfélag verkamanna verði
sameinuð í eitt félag svo sem að
framan greinir.
morguninn, eftii’ 5 klukkustunda
lei'ðalag.
Skúli Guðroundsson alþm. setti
mótið, en meðal annara ræðum.
voru Hallgr. .Tónasson kennari,
llannes Pálsson bóndi á Undir-
íclli og Hormann Jónasson forsæt-
isráðherra. Var sungið á milli
ræðanna, en er líða fór á daginn
var tekið að danza og var danz-
að fram yfir miðnætti. — Kristján
Sigurðsson flutti kvæði.
Samkoman fór sérstaklega vel
l'ram. Allmargir menn gengu við
VoFhátíðiF FFamsókttaFmanna
sagt er að hinn norski bóndi og
fuilhugi, Egill ullserkur, mælti
við konung sinn, Hákon Aðal-
steinsfóstra, þá er hrinda
skyldi af höndum sér árás er-
lendra herskara:
„Vér þykjumst eiga höfð-
ingja röskvan, þér skuluð og
eiga trausta fyigd af oss".
Þessi gömlu norrænu bar-
áttueinkenni 10. aldar manna
lifa enn í hugum og starfi ís-
lendinga 20. aldarinnar.
Og landið, sem heillaði hina
frjálsbomu bændur og hölda í
skaut sitt handan yfir höf, und-
an ofríki og frelsisheftingu,
{>að ber og enn hinn sama svip.
Enn rísa jöklar þess við
himin, bjartir og svipmiklir.
Enn sem fyrr teygjast tindar
hárra fjalla upp í tært bJádjúp
geimsins og benda þroskaþrá
mannanna til réttra átta. Enn
niða bjartir straumar fallandi
vatna um brattar hlíðar og
djúpa dali, og hið óendanlega
silfurblikandi haf er okkur enn
táknmynd þeirrar óyfirsjáan-
legu framtíðar, sem liggur
framundan vaxandi þjóð.
1 landi með mikla kunna og
aðra enn ókunna framtíðar-
möguleika, í landi með að vísu
1000 ára byggð, en þó lítt num-
ið á ýmsan hátt, bíða unga
fólksins mörg óleyst verkefni.
Eitt það verkefni, sem hér
hefir verið hafizt handa við að
leysa á myndarlegan hátt, hin
síðustu ár, er bygging þessa
skóla, sem er samkomustaður
okkar í dag og sem er og á að
vera menningarmiðstöð þessara
héraða á ókomnum árum.
Hingað á ungt fólk ekki ein-
ungis að sækja sér fróðleik og
þekkingu, heldur og ekki síður
jíkamshreysti, aukinn vilja-
þrótt, aukna lífsgleði, vaxandi
athafnaþrá til fangs við þau
margvíslegu og erfiðu við-
fangsefni, sem bíða óleyst, fá-
tækrar en framsækinnar þjóðar
í erfiðu en kostamiklu landi.
Frá þessum stað eiga að
liggja taugar inn á sérhvert
heimili nálægra sveita, sem
veita hollum, þjóðlegum og
þroskandi áhrifum inn í hvers
manns sál.
íslendingar eru hættir að búa
sér til æfintýri um gull og
gersemar uppi á ókleifum
tindum eða bak við hrynjandi
fossa. Imyndunaraflið þarf
ekki lengur að leika sér að ó-
möguleikans eftirsóttu óskum
í táknmyndum einum. Fengið
frelsi, örugg festa í viðsýnni
og hóflegri félagsmálaþróuti
fólksins, bendir á og opnar
leiðir og markmið, markmið,
sem að vísu geta verið og eru
erfið og langsótt, en sem þó
með giftusamlegri baráttu geta
fyr en varir orðið að áþreifan-
legri nálægð fyrir fótum oklcar.
Þetta er í fyrsta sinn, sem
ég kem hingað, síðan Reykja-
skóli var reistur.
Þetta er fyrs'ta almenna mót
Framsóknarmanna . í Stranda-
og Vestur-Húnavatnssýslum,
síðan kosningarnar fóru fram.
Ég vil enda þessi orð mín
með því að óska ykkur Fram-
sóknarmenn og konur til ham-
ingju með þá rösku og glæsi-
legu foringja, er þið V.-Hún-
vetningar og Strandamenn
völduð ykkur í þessum kosn-
ingum og vteittuð svo örugga
fylgd. Og ég óska ykkur til
hamingju með þá menntastofn-
un, er hér er upp risin og sem
ó að verða lyftistöng margvís-
legustu framfara í þessum hér-
uðum, til andlegrar og efna-
legrar farsældar í nútíð og
framtíð.
Við’ getuM vissulega glaðst
yfir því, er ungt og djarfhuga
t
Guðlaug Pálsdótfír
í Neðra-Seli
Fædd 1836. — Dáin 1937.
10. júní síðastliðinn andaðist
Guðlaug Pálsdóttir í Neðra-Seh
á Landi 101 árs og 4 mánaða
að aldri. Hún var fædd í Odda-
koti í Austur-Landeyjum 12.
febr. 1836. Rúmlega 6 ára, eða
vorið 1842, fluttist hún með
foreldrum sínum að Borg á
Landi. — Árið 1869 giftist
hún Jakobi Hjaltasyni frá Kald-
balt á Rangárvöllum og reistu
þau þá bú í Borg. — Árið 1882
fluttu þau að Neðra-Seli. Að 8
árum liðnum (1890) missti
Guðlaug mann sinn og bjó síð-
an með börnum sínum enn í 8
ár, en þá (1898) tók Loftur
sonur hennar við jörðinni og
dvaldi Guðlaug síðan hjá hon-
um, sem eftir var æfinnar. —
Þau Jakob og Guðlaug eignuð-
ust 6 börn, dó eitt í bemsku, 2
rál. miðaldra, en 3 eru á lífi:
Gróa ’núsfreyja í Heysholti,
Loftur bóndi í Neðra-Seli og
Guðrún húsfreyja i Holtsmúla.
— Lifandi niðjar Guðlaugar
munu nú rúml. 40.
Hér er s'tiklað á fáeinum at-
riðum úr æfi Guðlaugar og
þeim, sem venjulegast og helzt
er tekið eftir, en æfisögur
manna verða aldrei skráðar að
fullu og því oftast skynsamleg-
ast að segja sem fæst. Ég get
þó ekki stillt mig um að geta
eins atriðis enn úr lífi gömlu
konunnar, þó hliðstæð megi
finna. — Þess er getið að þau
hjón fluttu frá Borg 1882. Sú
jörð var fremur góð heyskapar-
jörð og talin notagóð og happa-
sæl. Sumarið áður var óvenju-
legur grasbrestur, svo heima-
fenginn heyskapur á valllendis-
)>elta tækifæri í Framsóknarfélög
Mutaðeigandi héraða.
Vorhátíð Framsóknai’manna í
Múlasýslum var haldin á Hall-
ormsstað sama dag. — Á sjötta
lmndrað nranns var á samkom-
unni og fór hún mjög vel fram.
Ræður fluttu séra Stefán Bjöms-
son próf. á Eskifirði, sem setti
samkomuna fyrir hönd Framsókn-
arfélaganna og séra Jakob Krist-
insson skólastjóri á Eiðum.
Veður var hið bezta og skemmtu
menn sér ágætlega. Samkoman
var i Atlavílc í Hallormsstaðaskógi,
og er það einhver fegursti sam-
komustaður á landinu.
fólk skipar sér fast um þýð-
ingarrík málefni og hrindir
þeim fram til sigurs og heilla
fyrir sjálft sig og samtíð sína.
En það er líka annað, sem ekki
síður er ánægjuefni framsækn-
um mönnum og konum, og það
er að eiga mikil og hugstæð og
þjóðnýt óleyst verkefni.
Óleyst verkefni, sem bíða
eftir óleystum kröftum, sem
æskan finnur og veit, að hún
býr yfir og er albúin að beita.
Og ég á ekki annað, sem ég
kýs heldur að óska hinni mann-
vænlegu æsku þessara sveita og
þessa lands, en að í hvert sinn
er þið hafið unnið mikla sigra
og giftufulla, þá eygið þið
jafnharðan ný markmið til að
ná og ný verkefni til að skipa
tfl farsældar, farsældar fyrir
sjálf ykkur, fyrir héröð ykkar,
fyrir þjóðina ykkar í heild.
Undir því að æska þjóðarinn-
ar sjái ávalt slík hlutverk og
berjist fyrir þeim af óhvikulli
djörfung, af stálefldum vilja og
viturlegri forsjá, undir því er
framtíð íslands komin.
Kolaverzlun
SIGURÐAR ÓLAFSSONAR
Simn.: Kol. Reykjnvik. Sími 1933.
jörðum varð sama og enginn og
hross „komust aldrei í hold“,
sem kallað er. Um haustið var,
því miður, treyst á landgæðin,
eins og oft áður. Á Einmánuði
var fyrirsjáanleg heyþröng á
flestum bæjum í ofanverðri
Landsveit. Var þá farið að
koma hrossum til göngu á grös-
ugra land — á syðstu bæjum
í sveitinni og í Holtum, en
sauðfé ætluð jörðin, eða heima-
hagar. Laust fyrir sumarmál
skall á það harðviðri af land-
norðri, sem enn er vitnað til og
stóð um hálían mánuð. Þá var
svo ástatt í Borg, að Jakob
maður Guðlaugar, eini karlmað-
urinn heima, var allmjög
farinn að kenna banameins síns
og því eigi fær um að fara út
í veðrið, enda var það ekki tallð
fært fullfrískum mönnum frá
bæ. — Að kastinu loknu var
Borg eydd með öllu af sand-
foki og fénaður að mestu fatl-
inn. Eftir stóðu: kýmar 3, þau
hioss, er heima voru, 1 hestur
og 2 trippi (af 14 er til voru),
16 sauðir af 60 og 1 ær af 70.
— Með þessa búslóð flutti Guð-
laug að Neðra-Seli gangandi
með 5 böm (4 í bernsku og 1
á f ermingarári), mann siun
sjúkan, búsáhöld á klámum, en
kýrnar voru látnar bera rúm
fatnaðinn. — Borg, æsku- og
starfsstöðvar hennar í auðn og
að baki og vel má geta sér til,
að fleiri borgir hennar hafi
„fokið til“ í veðrinu því, þó eigi
verði getið hér. — Næsta ár
(fardagaárið 1882—83) varð að
leggja á þau hjón 300 fiska
sveitarútsvar, eða nokkuru
meira en ómagaframfæri allt
árið. Þetta síðasta atriði sýnir,
að nokkuru, hvernig efnahag
var þá komið í Landsveit og
skýrir e. t. V., að vel getur ver-
ið eðlilegt, þó framkoma og
hættir þeirrar kynslóðar, sem
mótuð er af þeim lífskjörum,
sem þetta ástand skapaði, sé
nokkuð á annan veg, en þeirra,
sem ekki hafa reynt. Mig skort-
ir þekkingu til að dæma um,
hvort eða hver áhrif þetta hafði
á Guðlaugu, en eigi varð séð,
að andlegt þrek hennar, þor
eða. þolgæði dvínaði þó árin
færðust yfir, hvorki í ástvina-
missi né öðru er ábjátaði. Um-
hyggja fyrir öðrum og einkum
þeim, er minni máttar voru,
hélzt óskert til æfiloka. Ef til
vill hefir skapið verið allríkt að
eðlisfari, en gerð þess var föst
og ákveðin — a. m. k. síðus'tu
40—50 árin — og aðaleinkenn-
in virtust vera þessi: engin
undirmál og fullur drengskap-
ur í sambúð við aðra. Fám vik-
um fyrir andlátið heyrði ég
hana gefa þessa lífsreglu: „Þú
verður að taka því, sem að
höndum ber“. Þess er varla að
vænta að skapgerð og lífsskoð-
un hennar verði betur lýst af
öðrum, en hún gerði sjálf, ó-
beint, með þessari setningu.
Þrátt fyrir 13 ára myrkur
(blindu) og lúaþjáningar í fót-
um, sem varnaði henni fóta-
vistar þau árin, var hún svo
andlega heil og hress, að vel
mátti vera öðrum sálubót.
Minnið hélst óskert fram yfir
aldarafmælið, en svo var að sjá,
að nokkurt bil væri komið milli
hennar og þessa heims síðasta
árið. Þó var svo bjart yfir hug
hennar, að hún sá enn, sem fyr,
bróðurandann — jafnvel í and-
byr liðinna daga.
Að síðustu þetta: Þökk fyrir
ylinn og styrkinn, sem hún
færði mér í hvert sinn, er ég
nálgaðist rúm hennar — og
sem ég sakna að autt er orðið.
— Að öðru leyti fer ekki vel
að rekja meira en aldaræfisögu
fyrir þann, sem ekki er nema
rúmlega
Hálfdrættingur að árum.
Húsmæðraskólínn
að Staðaríellí
Fyrir rúmlega 10 árum tók
ungfrú Sigurborg Kristjáns-
dóttir frá Múla við ísnfjarðar-
djúp Staðarfell á leigu og byrj-
aði að starfrækja þar hús-
mæðraskóla og fékk til þess lít-
inn ríkisstyrk. Nokkru áður var
skólanum breytt í Herdísar-
skóla eftir gjafabréfi í'rú Her-
dísar Benediktsson. Var þá um
1930 aukið við húsakostinn á
Staðarfelli svo að þar er nægi-
legt húsrúm fyrir 24 náms-
meyjar.
Sigurborg Kristjánsdóttir
starfrækti skólann þangað 'til í
fyrravor, með dæmalausri elju
og ósérplægni, Hafði hún á
hendi mikla og margliáttaða
kennslu og gerði á allan Iiátt
sitt ítrasta til þess að náms-
meyjarnar hefðu sem mest not
af verunni.
Forstaða Staðarfellsskólans
var erfið, ekki sízt hin fyrstu
ár, og fröken Sigurborg’ hlífði
sér ekki við störfin fremur en
ýmsir frændur hennar hafa
gert við búskap og jarðabæ'tur.
Ráðlögðu læknar henni að taka
sér um stund hvíld og gerði
hún það. Dvaldi hún þá um
stund utanlands, meðfram til að
kvnna sér nýjungar í hús-
m æðramenntun.
Stjórnarráðið hefir nú ráðið
sem forstöðukonu að Staðar-
felli unga og mjög efnilega
stúlku, ungfrú Svövu Sigfús-
dóttur, sem nú stundar nám í
einum af beztu hússtjórnar-
skólum í Svíþjóð. Tekur hún
við forstöðu skólans í haust.
Staðarfell er góð jörð og
fögur, en mannfrek ef nota
skal allar landsnytjar. En ekki
er auðvelt fyrir forstöðukon-
una að reka þar stórbú, og mun
það fáum hent, úr því fröken
Sigurborg frá Múla hætti slík-
um einkarekstri. En mjög
skiptir miklu fyrir skólann, að
fjölskyldunni, sem rekur búið,
sé mjög annt um gengi og gagn
skólans. Að Staðarfelli flutti í
vor og tók þar við búsforráð-
um Ingibjörg Pétursdóttir frá
Bár á Snæfellsnesi og býr hún
þar nú með 'tveim sonum sín-
um uppkomnum. Ingibjörg er
systir Sigurðar Kristófcrs Pét-
u.rssonar hins þekkta skálds og
rithöfundar. Hún er lík bróður
sínum um gáfur og menntun
og í öllu hin prýðilegasta kona.
Ekki munu hin ungu hús-
mæðraefni hafa skaða af að
kynnast þvílíkri fyrirmyndar-
konu úr hópi hinnar eldri kyn-
slóðar.
Um nokkur undanfarin ár
höfum við Þorsteinn Þorsteins-
son Dalasýslumaður unnið að
því á Alþingi að fá nokkur
íramlög í rafstöð á Staðarfelli,
og vonum við báðir að það tak-
ist að raflýsa skólahúsið áður
en námsmeyjarnar koma, þó að
margskonar erfiðleikar séu nú
á tímum á öllum byggingar-
framkvæmdum.
Þegar Staðarfellsskólinn var
stofnaður var eins og eðlilegt
er nokkur reipdráttur um stað-
inn. En úr því hafði verið skor-
| ið 1921 þegar Alþingi og ríkis-
' stjórn tóku við jörðinni sem
framtíðarheimili Herdísar. Nú
' eru þær óánægjuraddir þagnað-
| ar. Nú viðurkenna allir að Stað-
! arfell er fagurt og sögufrægt
j höfuðból. Þangað liggur akveg-
| ur og sími frá Búðardal. Það
| liggur í miðjum Breiðafirði, og
| þangað eiga námsmeyjar fyrst
| og fremst að sækja frá Vestur-
landi og lengra að eftir því,
sem húsakostur leyfir.
Norður- og Austurland eru
nú bezt sett af fjórðungum