Tíminn - 27.05.1938, Blaðsíða 3

TÍMINN
85
Kannske hefir Sjálfstæðis-
flokkurinn einhvern óljósan
grun um að þessu kunni að vera
svona farið, og þaðan stafi
tregðan sem á því er, að verða
við óskum gjaldendanna um
birtingu opinberra skýrslna, um
hvaða fólk það er, sem kostar
bæjarfélagið allt þetta fé!
Til þess að menn geri sér
gleggri grein fyrir, hvað 8 millj.
kr. eru mikil fjárhæð, skal minnt
á þaö hér, að hitaveitan er ekki
áætluð nema 7 milljónir króna.
Gæti ekki öllum ábyrgum
stjórnmálaflokkum komið sam-
an um það einmitt nú, þegar
þeir komast að raun um, að
jafnvel hin dásamlegu nátt-
úrugæði, jarðhitinn í nánd við
Reykjavík, verða því aðeins
virkjuð, að menn snúi bökum
saman, að þá verði búið svo um,
að það verði ekki tillitin til
„Stéttarfélags styrkþega", sem
kommúnistar leitast við að
koma á, sem ráði því í framtíð
hverjir stjórna höfuðstað
landsins!
En varlegasta krafa í því
efni er, áð fátækraframfærið
verðl héreftir framkvæmt fyrir
opnum tjöldum, hvar sem er á
landinu. G. M.
Landið 9
Reykjavík 35
Athyglísverðar
staðreyndír
Samkvæmt nýlokinni at-
hugun fjármálaráðuneytis-
ins, hafa tollar og skattar
ríkissjóðs að meðaltali á
mann numið því sem hér
segir:
1925—1934: kr. 100.48
1934: — 103.22
' 1935—1937: — 109.74
Hækkunin nemur 9% eða 9 kr.
á mann, sé miðað við meðaltal
áranna 1925—1934. En hinsvegar
ekki nema 6 krónum eða 6%, sé
miðað við árið 1934, en þá giltu
tolla- og skattalög, sem eldri
stjórnir höfðu haft áhrif á.
Lokun saltfisksmarkaðanna og
hnignun þorskveiðanna hefði
haft hinar ægilegustu afleiðing-
ar, ef þjóöfélagið hefði ekki
neytt allra ráða til þess að halda
uppi athafnalífi í landinu. Enda
hefir beinn og óbeinn stuðningur
ríkisins við atvinnuvegina aldrei
verið meiri en í tíð núverandi
stjórnar. Hefði ekki sú stefna
verið upp tekin, að auka toll- og
skatttekjur ríkissjóðs, til þess að
ríkið gæti haldið uppi slikum
stuðningi við atvinnuvegina, og
jafnframt haldið uppi miklum
opinberum framkvæmdum, þá
myndi afkoma almennings nú
ekki hafa verið á marga fiska.
Eru þetta sannindi, sem ekki
verður um deilt.
Hitt mun almenningur ekki
hafa vitað, hve ótrúlega lítil
meðaltalshækkunin er, sem rík-
issjóður hefir til sín tekið í aukn-
um sköttum og tollum á þessum
síðustu og erfiðustu árum.
Svo sem áður var greint, er
hækkunin 6 kr. síðan 1934, og
sézt bezt hve smávægileg hún er,
þegar þess er gætt, að beinar
greiðslur ríkisins á síðastliðnu
ári vegna sauðfjárveikinnar
einnar, námu sem svarar 5 krón-
um á hvert mannsbarn á land-
inu.
Hliðstæðar tölur fyrlr
Reykjavókurbæ
En þar sem að það eru einkum
blöð Sjálfstæðisflokksins, sem
öðru hvoru hafa fengið kviður
og álasað núverandi fjármála-
stjórn ríkisins, þá þykir við eiga
hér að benda á hvað hliðstæðar
tekjur Reykjavíkurbæjar, þ. e.
útsvör og fasteignaskattar,
námu að meðaltali á mann í
bænum:
Bæjarstjórn Rvk. verður að
læra aí ríkísstjórninní
1925—34
1935—37
kr. 88.00
— 123.00
Samkvæmt því hafa „tollar og
skattar" Reykjavíkur hækkað
um 35 kr. að meðaltali á mann
i bænum, á sama tíma, sem hlið-
stæðar álögur ríkissjóðs hafa að-
eins hækkað um 9 kr. að meðal-
tali á mann í landinu. En þrátt
fyrir það hefir Reykjavíkurbær
ekki varið einum eyri meira til
framleðslunnar í bænum en áð-
ur, en ríkið hefir hinsvegar á
sama tíma stóraukið framlög sin
til þeirra hluta.
Er ekki að undra, einmitt nú
þegar bæjarstjómarmeirihlutinn
er að senda frá sér niðurjöfnun-
arskrána, og sér samtímis fyrir
sér þessar staðreyndir, þótt hann
þá láti blöð sln tala um að taka
þurfi upp „nýja stjórnarstefnu“.
En það er hinsvegar enganveg-
inn líklegt að almenningur í
landinu sé ráðinn í því að hlýta
forsjá íhaldsins um það, hver
sú nýja stjórnarsteína eigi að
vera! G. M.
Ritstjóri: Gísli Guðmundsson.
Prentsm. Edda h.f.
Morgunblaðið fær einskonar
flog í hvert skipti, sem útsvars-
skráin kemur út. Enda er það
ekki óeðlilegt, þótt blaðinu
finnist hún minna of mikiö á
hina hörmulegu fjármálastjórn
bæjarins og álíti þess vegna
nauðsynlegt að koma með ein-
hverjar afsakanir.
En þessar tilraunir Morgun-
blaðsins til að bera í bætiflák-
ana fyrir stjórn bæjarins, er
jafnan mjög misheppnaðar,
eins og málefni standa líka til.
Að þessu sinni er það Bjarni
Benediktsson, sem hefir fundið
upp „afsakanirnar“ fyrir stjórn
bæjarins.
Þær eru i stuttu máli i þvi
fólgnar, að allir örðugleikarnir
séu afleiðing af stjórnarstefnu
ríkisstjórnarinnar og engar
bætur fáist, nema Alþingi taki
upp „nýja stefnu“, sem mönn-
um skilst helzt að eigi að vera
stefna íhaldsstjórnarinnar á ár-
unum 1924—27. Það þarf ekki
miklar skýringar eða langt mál
til að afhjúpa þessa blekkingu.
Stefna ríkisstjórnarinnar í
fjármálum og atvinnumálum
er einkum að tvennu leyti frá-
brugðin stefnu fyrri ríkisstjórna.
Hún hefir eftir megni reynt
að takmarka innflutning til
landsins og varið margfalt
meira fé til atvinnuveganna en
áður heflr verið gert.
Verður vafalaust erfitt fyrir
Morgunblaðið að skýra það,
hvernig slíkar ráðstafanir hafi
aukið erfiðleikana. Sannleik-
urinn er einmitt sá, að hefðu
þessar ráðstafanir ekki verið
gerðar, myndi markaðshrunið,
aflabresturinn, óþurkarnir og
fjárpestin hafa riðið atvinnu-
lífi landsmanna að fullu. Ef
ríkið hefði ekki, gegn andstöðu
íhaldsins, byggt síldarverk-
smiðjur, styrkt karfavinnslu,
hlynnt að ufsaveiðum, látið
smáútgerðina fá skuldaskil o. s.
frv., myndi útgerðin vera full-
komlega 1 kalda koli. Hefði ríkið
ekki látið landbúnaðinn fá af-
urðasölulögin, kartöflustyrkinn,
loðdýralánadeildina, nýbýla-
hjálpin o. s. frv„ myndi af-
koman vera ólíkt verri I sveit-
unum og fólksflóttinn þaðan
meiri. Ef iðnaðurinn hefði ekki
eflst í skjóli innflutningshaft-
anna, myndi vera mun meira
atvinnuleysi í höfuðborginni og
stærri bæjunum. Það er fyrst
og fremst fyrir þær og aðrar
aðgerðir ríkisstjórnarinnar, að
tekjur skattgreiðenda hér í
bænum ukust það mikið árið
1937, að ekki þurfti að hækka
skattstigann að þessu sinni,
þrátt fyrir 200 þús. kr. hækkun
útsvaranna.
En hefði hinni „nýju stefnu"
Morgunblaðsins verið fylgt,
stefnu áranna 1924—27, myndi
slík þróun ekki hafa átt sér
stað, heldur hefðu erfiðleikarn-
ir verið auknir með aðgerðum
og afskiptaleysi ríkisvaldsins.
Þá hefði innflutningurinn
verið ótakmarkaður. Allur inn-
lendur iðnaður hefði verið
’ „undirboðinn" og dauðadæmd-
* ur, meðan fjárhagslegu sjálf-
stæði þjóðarinnar var að blæða
til ólífis.
Þá hefðu atvinnuvegirnir ekki
fengið nein framlög frá rík-
inu, en útsvör og tollar verið
hækkaðir til að standa undir
vaxandi sveitarþyngslum og at-
vinnubótavinnu.
En ótakmarkaður innflutn-
ingur og engin framlög til at-
vinnuveganna voru aðalein-
kennin á stjórnarstefnu íhalds-
ins á árunum 1924—27.
íhaldið hefir að því leyti, sem
, það hefir getað, fylgt þessari
stefnu í stjórn bæjarins. Þrátt
! fyrir hin sívaxandi útsvör hefir
það ekki varið einum einasta
eyri til framleiðslunnar, heldur
eytt öllu í fátækraframfærslu
og arðlausa atvinnubótavinnu.
Þess vegna er líka komið eins
og komið er.
Ef Reykjavík hefði hinsvegar
á síðasta kjörtímabili fylgt
þeirri stefnu ríkisstjórnarinnar,
að verja sem mestu fé til fram-
leiðslunnar, og varið þó ekki
væri nema *4 hluta af framlag-
inu til fátækraframfærslunnar
og atvinnubótavinnunnar til efl-
ingar framleiðslunni, myndi at-
vinnulif bæjarins nú vera í
meiri blóma en raun er á.
Stefnubreytingin, sem þarf að
verða, er því sú, að bæjarstjórn-
; in taki upp stefnu rikisstjómar-
innar, en ekki að ríkisstjórnin
taki upp stefnu bæjarstjórnar-
innar.
Meðan útsvörin halda áfram
að vaxa, en ekki minnsta hluta
þeirra er varið til að styrkja og
efla framleiðsluna, heldur á-
standið áfram að versna hér í
bænum.
Viðreisn atvinnuveganna
verður ekki öðruvísi framkvæmd
en með þvi að fylgja enn fastar
fram þeirri stjórnarstefnu, sem
fyrst var tekin upp af ríkis-
stjórn Hermanns Jónassonar og
Eysteins Jónssonar, að hið opin-
bera reyni að styrkja og efla
framleiðsluna á allan hátt.
En eins og kringumstæðunum
er nú háttað, væri sú „stefna ár-
anna 1924—27“, að veita fram-
leiðslunni engan opinberan
stuðning, hreinn dauðadómur
fyrir atvinnuvegina.
Morgunblaðið getur ekki gert
flokki sinum meiri óleik en að
bera saman stefnu hans og rík-
isstjórnarinnar í þessum málum.
Þ. Þ.
Utan úr heimi
(Framhald af 1. slðu.)
sögu stjórnmálanna. Frásögnin
er mjög hlutdræg og svívirðileg
í garð andstæöinganna, en hún
er listaverk þrátt fyrir það.
Beri maður niðurstöður efnis og
þær nokkur hundruð myndir,
er bókina prýða, saman við hin-
ar klaufalegu áróðurstilraunir
Northcliffs meðan á stríðinu
stóð, er auðséður sá skerfur, er
Goebbels hefir lagt til út-
breiðsluvísindanna.
Þessi bók hlýtur að sannfæra
mann meðan maður les hana,
enda þótt maður viti fyrirfram
hversu frásögnin er ósanngjörn
og ranglát. Goebbels hefir kom-
izt að raun um, að áróður get-
ur sigrað skynsemina, ef hann
er skrásettur og studdur mynd-
um.
Hver sá, sem ferðast um
Þýzkaland hlýtur að komast að
eftirfarandi, hver svo sem af-
staða hans er fyrir:
Hinn stöðugi áróður í blöðum,
útvarpi og manna á milli, vinn-
ur bug á mótstöðu hans og hann
verður að gæta sín til þess að
fara ekki að aðhyllast hugsjón-
ir, sem hann mundi ákveðið
gagnrýna, ef hann hefði tæki-
færi til að athuga þær í næði í
heimalandi sínu.
Goebbels hefir fundið stærð-
fræðihlutfall milli straumþunga
áróðursins og mótstöðu ein-
staklinganna. Áróðurinn er það
öflugur, að hann bugar efandi
útlendinga. Hversu miklu meiri
hljóta ekki áhrifin að vera á
hans eigin landa, sem fyrirfram
eru reiðubúnir að láta sannfær-
ast um ágæti hins nýja ríkis?
Goebbels er ekki aðsópsmikill
í ytra útliti. Hann er litill og
haltur og aldrei kyr. Enginn
dirfist að tala upphátt um hið
mjög svo „óariska“ vaxtarlag
hans. Fyrir skömmu nefndi
heilbrigðisfélag eitt hann í
tímariti sínu sem dæmi um
hvernig andinn gæti sigrazt á
líkamlegri fötlun. Það er ennþá
á almannavörum í Berlín
hvernig fór fyrir vesalings út-
gefendunum að þessu tímariti!
Það verður ekki hjá því kom-
izt að setja Goebbels í samband
við mannvonsku. Gáfur hans
eru frábærar, en þvingaöar og
bitrar og hann leggur nú — eft-
ir að hann er kominn til valda
— einkum stund á hatur og
hefndir, sérstaklega gagnvart
Gyðingum og kommúnistum.
Mönnum rann kalt vatn milli
skinns og hörunds er þeir
heyrðu hvernig hann talaði um
Rússland í Núrnberg; ásakanir
hans voru svo heiftúðugar.
Goebbels lýtur ekki að neinu
málskrúði eða sérstöku látæði
til að skreyta ræðu sína. Hann
talar hægt og málið er hreint og
skýrt. Þetta er mjög frábrugð-
ið hinu óskipulega orðaflóði
Hitlers.og öskri Görings. Goeb-
bels er líka tvímælalaust bezti
ræðumaður nazista. Það ber
enginn á móti þvi, að hann sé
gáfaðasti maðurinn innan
flokksins, en hann hefir alla
tlð verið postuli beiskjunnar, og
það er erfitt að láta sér til hug-
ar koma að nokkuð jákvætt
geti sprottið upp af jafn rót-
grónu hatri. Hinar mörgu bæk-
ur hans fjalla líka miklu frem-
ur um niðurrif en uppbyggingu.
Hann hefir ekki snefil af
draumlyndi Hitlers eða hinum
víðfeðmu hugsjónum Rosen-
bergs.
Goebbels er illa við Englend-
inga og finnst hlægilegt að
þeirra hægfara og gagnrýnandi
stefna skuli sýna árangur, og
að þeim skuli takast að halda
aðstöðu sinni i heiminum. í ut-
anríkismálum er það stefna
Goebbels, að ná samkomulagi
við Ítalíu — og svo helzt að
eitthvað sérstakt komi fyrir í
Mið-Evrópu.
Þegar síðasta flokksþing var
haldið í Núrnberg, vildu rit-
handasafnendur ólmir ná til
hans. Hvað eftir annað svaraði
hann málaleitun þeirra með
þessum orðum: „Aðeins Austur-
ríkismenn; ég skrifa ekki fyrir
aðra en Austurrikismenn“. —
Austurríki hefir ætíð verið tak-
mark hans, enda þótt að það
hafi illa átt samleið með trausti
hans á byssustingjum Musso-
(Framhald á 4. siðu.)
holt er nú næststærsta skóla-
heimili á íslandi og eitt af þeim
fallegustu. Þar eru nú mikil og
góð hús. En skólanefndin er
stórhuga. Hún byggir við aðal-
álmu hússins mikla viðbót, fjór-
ar hæðir, og lætur auk þess reisa
úr timbri og bárujárni stærstu
vinnustofu sem nú er til við skóla
á íslandi. Mér þykir sennilegt, að
vel megi koma fyrir 100 nemend-
um í einu, körlum og konum við
vinnunám, trésmíðar, steln-
steypu, fatasaum, prjón og vefn-
að. í Reykholti á með samþykki
og velvild Alþingis og ríkisstjórn-
ar, að gera nú í vetur hina fyrstu
tilraun um að framkvæma þings
ályktun okkar Bjarna Bjarna-
sonar á Laugarvatní, um fjöl-
þætta vinnukennslu í héraðs-
skólum landsins.
Allar líkur eru til, að þessi
tilraun muni hafa stórvægilega
þýðingu, og að frá bæ Snorra
Sturlusonar muni berast út um
landið til annarra héraðsskóla,
til gagnfræðaskóla, menntaskóla
og bárnaskóla, ný vakninkar-
alda. Þar á að setja hið verklega
Aám í hásæti við hlið bóknáms
og íþrótta. Það fer þessvegna
vel á að þjóðin öll viti um þessa
merkilegu tilraun í skólamálum,
sem Reykhyltingar gera næsta
vetur.
Snorranefndin i Noregi hefir
beðið um ljósmyndir af lands-
lagi og byggingunni í Reyk-
holtsdal til afnota fyrir Vige-
land, er hann gerir Snorra-
likneskið, og hefir Vigfús Sigur-
geirsson kvikmyndagerðarmað-
ur lokið þeim þætti í undirbún-
ingnum. Menn vita það eitt um
Snorramyndina, að mynd-
höggvarinn ætli að hafa hana á
allháum stalli úr íslenzku gab-
bro, og að Snorri eigi að horfa
I suðurátt, móti sól og sumri.
Sennilegt þykir að myndhöggv-
arinn muni láta myndastytt-
una vera á hæð, beint fram af
aðalinngangi í skólann. Yrði
myndin þá í miðjum Snorra-
garðinum.
Alþingi veitti á fjárlögum
næsta árs 1000 kr. í Snorragarð-
inn. Leiðir það að sjálfsögðu, að
þjóðin getur ekki látið sér
sæma, að Norðmenn gefi veg-
legt líkneski af frægasta manni
á íslandi, eftir frægasta mynd-
höggvara, sem nú er uppi í
heimi og láta þeta merka llsta-
verk vera i álíka vanhirtu um-
hverfi eins og Leifsmyndin var
í fyrstu hér í Reykjavík.
Nokkur byrjun að trjágarði
hefir verið gerð sunnan við
skólahúsið í Reykholti. En með-
an óráðið er, hvar myndastytt-
an verður reist, er ekki hægt
að skipuleggja þann garð. Nú
gerir Guðjón Samúelsson húsa-
meistari ráð fyrir að leggja það
til, að garðurinn verði mikið
stærri, bæði sunnan og vestan
við skólann niður að þjóðveg-
inum, en nokkuð af þessu landi
er nú mýrlendi og lítt hæft til
ræktunar. Verður að gera djúp-
an, opinn skurð, sennilega ekki
minna en 3 y2—4 m. á dýpt frá
þjóðveginum og niður i átt að
Reykjadalsá. Gera síðan annan
skurð nálega jafn djúpan of-
an við veginn, og ræsa þannig
fram allt mýrlendið, sem verður
í Snorragarðinum. Síðan verður
lögð ný vegálma heim að Reyk-
holti framan við hús sr. Einars
Guðnasonar, og koma fleiri
kennarabústaöir með þeim vegi
norðanmegin. En vestast í
þeirri röð vill húsameistari láta
reisa væntanlegan húsmæðra-
skóla Borgfirðinga, sem lög
voru samþykt um á síðasta Al-
þingi. Reykhyltingar vilja
gjarnan gera opna sundlaug
í Snorragarði og myndi hún
vafalaust fara bezt neðst í
garðinum, beint suður af skóla-
stofunum.
Vegna þeirrar sundlaugar þarf
djúpan frárennslisskurð, og má
telja einsætt að það fé sem veitt
er úr ríkissjóði til að prýða um-
hverfið um myndastyttuna, verði
fyrst og fremst að ganga til að
fullþurrka landið. Þar næst verð-
ur að girða garðinn og síðan að
slétta landið eftir þvl sem með
þarf(>og síðan að leggja um það
gangbraut og planta runnum og
trjám. Myndu þá skiptast á í
Snorragarði vel hirtir grasvellir
og fagrir trjálundir. Mun varla
vera hægt að gera veg Snorra
meiri nú á tímuin með mann-
virkjum í Reykholti heldur en
gert hefir verið og nú er unnið að
með líkneski Vigelands og
Snorragarði. Má segja, að íslend-
ingar fari í þessu efni líkt að og
Norðmenn, er þeir tengja saman
fornöld og nútíma með glæsileg-
um framkvæmdum. Þeir spenna
brú yfir haf hinna myrku alda.
Nú er unnið að tvennskonar
umbótum í Reykholti. Annars-
vegar að stækkun suðurálmu
skólahússins um þriðjung og
reisa hinn mikla vinnuskála úr
timbri, áfast við leikfimishúsið
og í sama stíl. Þar að auki hafa
um 30 bændur 1 sveitinni reist 4
stóra gróðrarskála við hverinn
og ætla með aukinni garðrækt
að bæta sér að nokkru missi
fjárstofnsins, þar til bót er ráð-
in á því böli. Undir vinnuskál-
anum verður að nokkru leyti hár
kjallari, sem ætlaður er til að
steypa í steina að vetrinum til.
Á þann hátt má meðan frost
eru, steypa mikið af byggingar-
efni í framtiðarhús í Reykholti.
Hlaða síðan úr steinunum á vor-
in. Koma þaki yfir nýbygðina og
láta síðan nemendur starfa i
verklega náminu að því að full-
gera húsin vetri síðar og smíða
í þau húsbúnað. Á þennan hátt
læra nemendur að byggja sér ný
hemiili og þess þurfa flestir. Þar
að auki hygg ég að við alla hér-
aðsskóla þurfi að koma á fót
fullkomnu iðnnámi til að vega
á móti lokun iðnstéttanna í bæj -
unum og hinu hörmulega at-
vinnuleysi æskunnar í landinu.
Sveitin og smáþorpin þurfa að
hafa sina eigin iðnaðarmenn og
þeir eiga að koma frá iðndeild-
um skólanna.
Reykhyltingar hafa nú í und-
ir búningi skíðaskála uppi undir
Oki, og verða þar vel settir með
snjó. Sumir halda að þangað
muni síðar leitað af innlendum
mönnum, sem stunda vilja
skíðagöngur á sumrin. Auk þess
eru borgfirzkar konur byrjaðar
að safna fé í húsmæðraskóla í
Reykholti. Alþingi hafði fram-
sýna forustu í þeirri löggjöf,
enda vel í tekið sem vænta
mátti/
Saurbær, Hvanneyri og Reyk-
holt eru sögufrægir staðir í
Borgarfirði. Nútímakynslóðin
bætir miklu við frægð þeirra.
Hin mikla sókn, sem lýst hefir
verið 1 þessum greinaköfl-
um, er táknandi um þann skap-
andi stórhug, sem er í íslenzku
þjóðinni, þegar hún byrjar að
rétta sig við eftir margra alda
erfiðleika.
J. J.
Kolaverzlnn
SIGURÐAR ÖLAFSSONAR
Símn.: Kol Reykjavík Sími 1888