Tíminn - 26.01.1939, Qupperneq 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 1 d.
SÍMAR: 4373 og 2353.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
O G AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 d.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. )
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykfavík, fimmtiidagiim 26. janúar 1939
Yiðskipti Islands
við einstök lönd 1938
Nokkrar tölur úr bráðabirgðayfír-
liti Hagstofunnar
Hagstofan hefir nýlokið
bráðabirgðayfirliti um það,
hvernig viðskiptum okkar
hefir verið háttað við ein-
stök lönd á síðastliðnu ári.
Eru niðurstöður hennar á
þessa leið: Útflutt Innflutt
Danmörk 5.229 6.484
Færeyjar 6 3
Noregur 4.879 4.093
Svíþjóð 5.426 4.307
Finnland 14 82
Belgía 429 450
Bretland 11.823 12.723
Frakkland 251 154
Holland 2.036 501
Ítalía 4.831 4.285
Pólland, Danzig 788 703
Portúgal 874 317
Spánn 2.918 29
Sviss 161 27
Tékkoslovakia 33 26
Þýzkaland 8.770 11.487
Argentina 631
Bandarikin 5.841 642
Brazilía 1.333 383
Kupa 673
Önnur lönd 556 1.322
Ósundurliðað 247 1.082
Til Danmerkur seldum við að-
allega síldarolíu (1.8 milj. kr.),
síld (1.0 milj.), freðkjöt (630
þús.), óverkaðan saltfisk (433
þús.), hreinsaðar garnir (269
þús.) og síldarmjöl (266 þús.).
Þaðan keyptum við aðallega
kornvörur (1.0 milj.), vélar (574
þús.), trjávið (535 þús.), lyf og
efnavörur (492 þús.), tóbak
(472 þús.). Mátti heita að eitt-
hvað væri keypt þaðan af öllum
vörutegundum.
Til Noregs seldum við aðal-
lega síldarolíu (1.6 milj.), sild-
armjöl (1.6 milj.), saltkjöt (847
þús.) og hrogn (205 þús.). Það-
an keyptum við mest trjávörur
(1.2 milj.), vélar (553 þús.),
vefnaðarvörur (515 þús.), óunn-
in jarðefni (300 þús.), muni úr
ódýrum málmum (284 þús.),
feiti og oliur (236 þús.), raf-
magnsáhöld (143 þús.). Yfirleitt
var keypt þaðan eitthvað af
flestum vörutegundum.
NÝR DOKTOR
Séra Eiríkur Alberthon
V
Síðastl. fimmtudag varði séra
Eiríkur Albertsson' á Hesti dokt-
orsritgerð sína um Magnús Ei-
ríksson, við Guðfræðideild Há-
skólans.
Andmælendur voru Magnús
Jónsson prófessor og Sigurður
Einarsson dósent. Stóðu um-
ræður lengi og lauk með því, að
doktorsvörn séra Eiríks var tek-
in gild.
Er hann fyrsti maður, sem
lýkur doktorsvörn við guðfræði-
deild Háskólans.
Doktorsritgerð hans er fyrir
nokkru komin út á prenti og
hefir dr. Þorkelll Jóhannesson
skrifað um hana ritdóm hér í
blaðið.
Til Svíþjóðar seldum við aðal-
lega sild (4.9 milj.). Þaðan
milj.), vélar (612 þús.), feiti (312
þús.), húðir og skinn (248 þús.).
Annars var innflutningur þaðan
mjög margbreyttur.
Til Bretlands seldum viö að-
allega saltfisk (4.0 milj.), ísfisk
(2.7 milj.), freðfisk (1.6 milj.)
og freðkjöt (1.8 milj.). Þaðan
keyptum við mest af eldsneyti
og olíu (6.3 milj.), kornvörum
(1.6 milj.), rafmagnsvélum
(752 þús.), vefnaðarvörur (860
þús.) og tóbaki (533 þús. kr.).
Annars skiptist innflutningur-
inn þaðan á alla vöruflokka.
Til Frakklands seldum við að-
allega hrogn (241 þús.).
Til Hollands seldum við aðal-
lega síldarmjöl (1.5 milj.). Inn-
flutningurinn þaðan skiptist á
marga vöruflokka.
Til Ítalíu seldum við nær ein-
göngu saltfisk. Þaðan keyptum
viö aðallega vefnaðarvöru (2.6
milj. kr.), hráefni ýms (1.0
milj.) og gúmmívörur (260 þús.).
Til Póllands seldum við nær
eingöngu síld. Innflutningur-
inn þaðan er aðallega eldsneyti
(536 þús.).
Til Spánar seldum við ein-
göngu saltfisk.
Til Þýzkalands seldum við að-
allega isfisk (1.3 milj.), sild
(1.3 milj.), síldarolíu (1.5 milj.),
ull (1.2 milj.) og gærur (2.2
milj. kr.). Þaðan keyptum við
mest af rafmagnsvörum (1.1
milj.), vefnaðarvöru (1.5 milj.),
muni úr ódýrum málmum (1.6
milj.), vélar (638 þús.), áburð
(797 þús.), eldsneyti (639 þús.),
ýms hráefni (566 þús.). Annars
var innflutt þaðan meira og
minna af flestum vöruflokkum.
Til Bandaríkjanna seldum við
aðallega lýsi (3.8 milj.), síid (1.2
milj. ) og síldarolía (546 þús.).
Innflutningurinn þaðan skipt-
ist á margar vörur.
Til Portugals, Argentinu,
Cuba og Brazilíu fluttum við
Forseti Tyrkiands
Ismet In'ónu.
Eftir lát Mustafa Kemal var
Ismet Inönii kosinn forseti
Tyrklands. Hann var nánasti
samverkamaður Kemals alla
tíð. Embætti forsætisráðherra
hefir hann gegnt í 13 ár. Hann
var upphaflega hershöfðingi. í
fyrra varð nokkur ágreiningur
milli hans og Kemals, því Inönu
vildi vingast meira við Þýzka-
land. Inönú hefir nú lýst því
y^ir, að hann muni fylgja stefnu
Kemals í einu og öllu og er því
líklegt, að valdataka hans
breyti ekki afstöðu Tyrkja í ut-
anríkismálum a. m. k. ekki fyrst
um sinn. Eitt af fyrstu verkum
Inönú hefir þó verið að taka
stórt lán í Þýzkalandi.
Inönú er 58 ára gamall.
eingöngu saltfisk. Frá Brazilíu
keyptum við kaffi fyrir 383 þús.
krónuT.
Innflutningurinn frá Þýzka-
landi varð meiri en útflutning-
urinn þangað á síðastl. ári, sök-
um þess að við áttum talsvert ó-
greitt fyrir vörur, sem voru
fluttar þangað 1937, og gátum
ekki fengið þær greiddar á ann-
an hátt. Er útflutninguv okkar
til Þýzkalands og Ítalíu bund-
inn því skilyrði, að við kaupum
þaðan jafnmikið af vörum og
við seljum þangað. Við önnur
lönd höfum við ekki slika
samninga.
11. blað
Þjóðverjar og Hollendíngar
Vernon Bartlett, sem nýlega
fékk sæti í enska þinginu, ev
talinn einhver fróðasti og
gieggsti núlifandi blaðamanna,
um alit það, sem snertir heims-
póiitíkina. Það vakti því mikla
athygii, þegar hann lét svo um
mæj.t í yfirlitsræðu, sem hann
héit um áramótin, að næsta
markmið Hitlers væri ekki Ukra-
ina, heldur Holland.
Síðan hefir ýmislegt það gerzt,
sem styrkir þessi ummæli hans.
Skömmu eftir áramótin hafa
venð gerðar dularfullar árásir —
ef á annað borð er hægt að tala
um árás í því sambandi -— á bú-
staöi þýzkra sendisveitarmanna
í Haag og Amsterdam. Þær hafa
verið með þeim hætti, að svo
virðist sem skotið hafi verið í
gegnum glugga, en kúla hefir
ekki fundizt, nema á öðrum
staðnum. Á hvorugum staðnum
urðu menn varir við skotið og
hafa þessir verknaðir því verið
framdir, þegar menn hafa ekki
verið þar við vinnu og þá senni-
iega að næturlagi.
Hollenzka lögreglan hefir gert
sitt ítrasta til að fá þessar dular-
fullu gluggaárásir upplýstar, en
án nokkurs árangurs. Telur hún
mjög vafasamt, að um raunveru-
iegt skot hafi verið að ræða og í
öðru tiifellinum benda sterkar
iíkur til að smásteini hafi verið
slöngvað i rúðuna og hann
sprengt hana. En börn í þessum
bæjarhluta leika sér talsvert með
slík verkfæri og hefir það oft
komið fyrir að þau hafi eyðilagt
rúður á þennan hátt.
í þýzkum blöðum er þessi skýr-
ing talin fjarstæða, en það hik-
laust fullyrt, að Gyðingar séu
valdir að þessum verkum, og sé
það ekki nema eðlilegt, þar sem
Hollendingar reyni að gera þeim
allt til geðs og láti blöð sín deila
á þýzku stjórnina fyrir afstöðu
hennar til Gyðinga. En Hollend-
ingar tóku á móti allmörgum
flóttamönnum siðastliðið haust,
einkum börnum, og hófu síðan
almenna fjársöfnun þeim til
styrktar. Hélt sjálfur forsætis-
ráðherrann, Hendrik Colijn, út-
varpsræðu, þar sem hann hvatti
menn til að kaupa merki Gyð-
ingahjálparinnar og lýsti óbeint
andúð sinni á þeim ofsóknum,
A.
Úr Mosfellssveit. — Ræktun á Héraði. — Batnandi fénaðarhöld. — Byggingar.
— Styrktarstarfsemi Héraðsbúa. — Haustveðráttan undir Eyjafjöllum. —
--------- Engjasléttun. — Hvassviðri undir Eyjafjöllum. ------------
Samkvœmt bréfi frá Birni Bjamar-
syni í Grafarholti, töldu 49 landbúend-
ur í Mosfellssveit fram vorið 1937. Var
þá gripælgn sem hér segír: Nautgripir
837, sauðldndur 2727, hross 182, svín 8,
hænsn 2164, aðrir alifuglar 70, refir 76,
merðir 3. Vorið eftir, 1938, töldu þeir
fram 803 nautgripi, 2288 sauðkindur,
180 hross, 23 svin, 1414 hænsni, 26 aðra
allfugla, 72 refi og 6 merði. Þrir bú-
endur alförguðu fé sínu og tvö fugla-
bú og eitt refabú lögðust niður á milli
framtala þesssra ára. Fækkun naut-
peningsins stafaði af óþurrkunum um
sumarið og óhægindum með fóðurbæti.
Samkvæmt haustframtali þessara ára,
var töðufengur hreppsbúa 1937 23275
hestburðir, útheysafli 3375 hestburðir,
kartöfluuppskera 1193 tunnur, rófur 207
tunnur og mótekja 100 hestburðir. Síð-
astliðið sumar var taðan 28215 hest-
burðir, úthey 2960 hestburðir, korn-
uppskera 14 tunnur, kartöflur 1808
tunnur, rófur 429 tunnur og mótekja
190 hestburðir. Var vöxtur og nýting
jarðargróða miklu betri síðara árið.
Vermiskála til ræktunar grænmetis og
blóma hafa átta búendur, og einn við
rafmagnshitun frá einkastöð. Margir
bændur eru í skuldum vegna of mikilla
framkvæmda um og eftir 1920 og fær
búskapur eigi nógu vel risið undir þvi,
þrátt fyrir hæga markaðsaðstöðu. —
Árið 1937 lagðist niður ábúð á einni
fornri bújörð og tveim nýbýlum. Sum-
arhúsum kaupstaðarbúa fjölgar árlega
í byggðarlaginu og eru nú rúmlega 80
alls. Engin torfhús eru lengur til íbúðar
í sveitinni. íbúarnir eru rúmlega 400.
t t r
Tíðindamaður Tímans hefir átt tal
við Sigurbjörn Snjólfsson bónda i Gils-
árteigi á Fljótsdalshéraði og spurzt
fregna þaðan. Á síðastliðnu sumri var
unnið með dráttarvélum á vegum bún-
aðarfélaganna á Héraði, í Eiða- og
Hjaltastaðaþinghá, og verður þeim
jarðabótum haldið áfram á komanda
sumri. Mest er sléttað af þýfðum tún-
um, en samt dálítið brotið af óræktar-
landi. Telja bændur flestir hagfelldara,
að túnin séu vel ræktuð og slétt, held-
ur en stór yfirferðar.
t r r
Fénaðarhöldin hafa verið stórum
mun betri síðari árin heldur en var um
langt skeið áður. Er þá breytingu að
rekja til ormalyfs Níelsar Dungals, sem
nú er almennt notað. Nokkur uggur er
þó í mönnum vegna hinnar nýju fjár-
pestar á Útnyrðingsstöðum á Völlum,
en vænta þess samt, að svo röggsam-
lega verði á tekið, að hún nái ekki út-
breiðslu.
r r t
Byggingar í sveitinni hafa verið
nokkrar á síðustu árum. Hafa á tiu
árum verið reist átta íbúðarhús þar,
fjögur úr steinsteypu. Á næsta ára-
tug þarf að endurbyggja tíu bæi, auk
þeirra nýbýla, er reisa þarf, til þess að
fólk neyðist ekki af þeim ásteeðum til
að flytja burtu úr byggðarlaginu.
r r r
Það hefir lengi verið siðvenja í sveit-
um á Héraði, að bjargálna fólk hjálpl
þeim með frjálsum samskotum, er hart
hafa orðið úti efnalega, af einhverjum
ástæðum. Hefir með þeim hætti mörg-
um verið forðað frá að þiggja sveitar-
styrk, sem allir þar um slóðir vilja hjá
komast i lengstu lög. Gefst þetta yfir-
leitt vel og var þessi aðferð siðast við-
höfð í Hjaltastaðaþinghá í vor ' með
góðum árangri. Er þessi hjálparstarf-
semi orðin svo viðurkennd, að nú mtm
enginn búandi maður á föstu sveitar-
framfæri á Fljótsdalshéraðí.
r r r
Eggert Ólafsson á Þorvaldseyri undir
Austur-Eyj afj öllum hefir skrifað Tím-
anum ítarlegt bréf. Tíð hefir verið ágæt
þar í sveitinni í haust og lengst af þíð-
viðri og svo milt veðúr, að grænka tók
í lautum. Eftir jólin brá tU írosta, 3—7
stig flesta daga.
r t r
Bændur undir Eyjafjöllum gera mik-
ið að engjasléttun. Skera þeir þúfurn-
ar af með þúfnaskera og aka þeim
brott. Gróa flögin, sem myndast fljót-
lega, tíðast á tveimur eða þremur ár-
um. Eru margir bændur langt komnir
að slétta slægjulönd sín með þessum
hætti, svo að þeir geta beitt vélum við
heyskapinn.
r r r
Ærið hvassviðrasamt er stundum
undir fjöllunum og verður það oft að
tjóni. Á sumrin er það altítt, að bændur
(Framh. á 4. siðu)
Colijn
sem Gyð'ingar hefðu orðið fyrir.
Hvernig þýzku blöðin líta á
þessi mál, má nokkuð marka á
eftirfarandi ummælum, sem ný-
lega birtust í „Berliner Zeitung":
„Hvað ber okkur að segja, þeg-
ar Colijn íorsætisráðherra talar
í sjálft hollenzka ríkisútvarpið
og grátbiður þjóðina að hjálpa
því fólkt, sem hann vill þó ekki
leyfa búsetu í Hollandi? Er það
líka í samræmi við hlutleysið,
þegar háttsettur embættismaður
við hirðina, stöðvar vagn sinn á
einni fjölförnustu götunni í
Haag — til að kaupa merki Gyð-
ingahjálparinnar? .
Hin alþjóðlegu Gyðingasamtök
hafa síðan þau neyddust til að
flýja frá Tékkoslóvakíu, gert
Holland að aðalbækistöð fyrir
undirróður sinn. Það sýna árás-
irnar í Haag og Amsterdam bezt.
Það mæla öll rök með því, að
Hollandi sjálfu sé fyrir beztu að
breyta um stefnu i þessum mál-
um ög stöðva þennan undirróð-
ur. Atvinnulífi þess er þannig
háttað, að það þarf að skipta
mest við þau lönd, sem hafa þá
stjórnarhætti og stjórnmála-
leiðtoga, er forystumenn Hol-
lendinga reyna nú eftir megni að
ófrægja “
Svipuð eru ummæli annarra
þýzkra blaða og sum eru jafn-
vel harðorðari. En megináherzl-
una leggja þau á það, að Holland
sé orðin einskonar miðstöð fyrir
undirróður Gyðinga, iíkt og Ték-
koslóvakía var áður.
Þessi ummæli þýzku blaðanna
virðast óneitanlega benda til
þess, að Þjóðverjar vilji a. m. k.
setja Hollendingum allmikil
„skilyrði um stjórnarfar þeirra
f(,nnahlands“, ef þá ekki býr
meira undir. Þjóðverjar kaupa
nú um 25% af allri landbúnaðar-
framleiðslu Hollendinga og geta
því sett þeim harða kosti í við-
skiptalegum efnum.
Hollendingum er vel ljós sú
hætta, sem frelsi þeirra stafar
frá hinum volduga og herskáa
nábúa. Andúðin gegn Þjóðverj-
um er sterk meðal almennings
og kemur jafnvel gleggra fram
en góðu hófi gegnir. Þannig varð
t. d. borgarstjórinn í Rotterdam
nýlega að aflýsa knattspyrnu-
keppni milli Hollendinga og
Þjóðverja, af ótta við almennar
óeirðir.
Hollendingar hafa vígbúizt af
miklu kappi undanfarin ár, en
eigi að síður myndi þeim full-
komlega ofvaxið að verja hin
(Framh. á 4. síðu)
Barcelona fallin.
Samkvæmt fregn frá útlönd-
um um hádegi féll Barcelona
í hendur uppreisnarmanna í
morgun. Stjórnarhersveitirnar
tóku það ráð að yfirgefa borgina
bardagalaust og hafa hörfað
undan norður á bóginn. Stjórn-
in hefir flutt aðseturstað sinn
til Gerona, sem er norður undir
frönsku landamærunum.
A víðavangi
Mbl. í dag gerir tilraun til að
klóra í bakkann fyrir appel-
sínulæknana. Er þess í sjálfu
sér engin vanþörf, því að frum-
hlaup þeirra hefir mælzt illa
fyrir, og umræður um málið
hafa leitt í ljós, að þekking
þeirra á efni því, sem um er að
ræða, ristir ekki eins djúpt og
æskilegt væri. Mbl. birtir nú
ummæli eins af læknum Land-
spítalans, og þykist með þeim
sanna appelsínumálstaðinn. í
þessum ummælum er á það
bent, að ýmsar hinna gömlu ís-
lenzku fæðutegunda muni vera
auðugar að bætiefnum. En sú
kenning afsannar einmitt stað-
hæfingar appelsínulæknanna.
* ❖ *
Hinsvegar virðist þessi land-
spítalalæknir, eftir ummælum
hans að dæma, hafa einhverja
„einkennilega‘“ andúð á inn-
flutningshöftunum. Það hefir
verið sagt um ýmsa menn, sem
sökkva sér mjög niður í sér-
fræði sína, að þeir eigi örðugra
en áður með að átta sig á öðru,
sem fram fer í heiminum. Af
þessum ástæðum mun dr.
Gunnlaugi Claessen sennilega
fyrirgefast það, að hann virðist
álíta, að takmörkun á innflutn-
ingi ávaxta stafi af „fyrirtekt"
þeirra, sem ábyrgðina bera á
stjórn landsins.
Sfc sfc
Annars má það teljast gleði-
legt, að nýársræða forsætisráð-
herra og það, sem síðar hefir
verið skrifað hér í blaðinu skuli
hafa vakið lækna höfuðstaðar-
ins til nýrrar umhugsunar um
þessi mál. Hingað til virðast
þeir hafa staðið í þeirri trú, að
óhætt væri fyrir þá að fullyrða
eitt og annað í blaðagreinum og
ekki virzt koma auga á, að hér
lægi fyrir rannsóknarefni, sem
leysa þyrfti, áður en byrjað er
að fara með staðhæfingar. —
Forsætisráðherrann lagði aftur
á móti áherzlu á það í ræðu
sinni, að koma þyrfti á fót vís-
indalegri rannsókn mataræðis
hér á landi. Hefir ríkisstjórnin
á árinu, er leið, unnið að því, að
fá dr. Skúla Guðjónsson pró-
fessor í Árósum til að hafa yfir-
umsjón slikrar rannsóknar, og
þegar hann tók við prófessors-
embættinu við Árósaháskóla,
gerði hann það með því skil-
yrði, að honum yrði leyft að
vinna að rannsóknum matar-
æðis hér á landi.
* * *
En nú eftir nýárið hafa lækn-
ar höfuðstaðarins sem sagt
vaknað í þessu máli og er það
gleðilegt. Hitt væri þó enn æski-
legra, að læknarnir sjálfir ættu
frumkvæðið að slíkum rann-
sóknum, án þess að „leikmenn"
í þessum fræðum þyrftu að ýta
við þjónum vísindanna, eins og
hér hefir átt sér stað.
* * *
í kvöld flytur fjármálaráð-
herra útvarpserindi um fjárhag-
inn 1938. Er þetta hið venjulega
fjárhagsyfirlit, sem fjármála-
ráðherrann gefur í útvarpinu
eftir hver áramót.
* * *
í dag birtist hér i blaðinu síð-
ari hluti af grein Jóns Sigurðs-
sonar bónda i Yztafelli um ís-
lenzka skóga. Ættu menn að
gefa góðan gaum bæði að þess-
ari grein og öðru, sem um
skógræktarmál hefir verið ritað
hér í blaðinu á þessum vetri.
Skógrækt á íslandi er ekki ein-
ungis skemmtileg dægradvöl,
eins og margir hafa álitið, held-
ur eru til þess sterkar líkur, að
hún geti orðið meðal álitlegri
atvinnugreina landsins. í Nor-
egi, Svíþjóð og Finnlandi eru
skógarafurðir ein aðal útflutn-
ingsvara þjóðarinnar. Og það
eru ekki einungis aflviðirnir, er
að notum koma. Úr möluðum
við er unnið byggingarefni,
pappír o. fl. En byrjunin er erfið
og kallar á margar fórnfúsar
hendur. Vilja ekki ungmennafé-
lög landsins taka þetta mál til
meðferðar á fundum sínum fyrir
næsta vor?