Tíminn - 28.02.1939, Qupperneq 3

25. blað
TtMINN, þrigjjndaglmn 28. febrúar 1939
101
ANNÁLL:
Bjarní Ólafsson, skípstjóri,
og skipverjar hans,
Tómas J. Þorvaldsson, Jón Sveinsson
og Teitur Benediktsson, Akranesi
Klukkan að ganga ellefu ár-
degis sunnudaginn 19. febr. s. 1.
barst sú fregn mann frá manni
í Akraneskauptúni, að Bjarni
Ólafsson, skipstjóri á línuveiða-
gufuskipinu Ólafi Bjarnasyni
frá Aki'anesi, hefði drukknað,
Bjarni Ólafsson
skipstjóri.
ásamt þrem hásetum sínum, við
lendingu í Teigavör á Akranesi.
Lífgunartilraunir var þá verið
að reyna við Bjarna og Tómas
Þorvaldsson, sem náðust á land,
en vonin um að hægt yrði að
vekja þá aftur til þessa lífs, varð
brátt að engu. Fregn þessi flaug
eins og stormsveipur yfir kaup-
túnið. Sorg og söknuður fyllti
hvert heimili á Akranesi á svip-
stundu.
Þeir, sem svo sviplega létu líf-
ið þarna, voru allir bornir og
barnfæddir á Akranesi og áttu
þar heimili. Það voru þessir
menn:
1. Bjarni Ólafsson, Borg.
2. Tómas J. Þorvaldsson,
Bragagötu 4.
3. Jón Sveinsson, Akri.
4. Teitur Benediktsson, Suð-
urgötu 37..
Þeir Bjarni Ólafsson og Tóm-
as Þorvaldsson verða bornir til
grafar á Akranesi í dag.
Bjarni Ólafsson skipstjóri var
tæpra 55 ára, kvæntur Elínu Ás-
mundsdóttur frá Háteig á Akra-
nesi. Þau hjónin áttu einn son,
Ólaf, sem nú er í þann veginn
að ljúka námi í læknisfræði við
háskólann. Auk þess áttu þau
tvö fósturbörn. Bjarni var fyrir
löngu orðinn þjóðkunnur mað-
ur. Helztu æfiatriði hans eru í
stuttu máli þessi: Hann er
fæddur að Litla-Teig á Akranesi
28. febr. 1884 og voru foreldrar
hans hjónin Katrín Oddsdóttir
prests Sveinssonar og Ólafur
Bjarnason, formaður og sjó-
sóknari mikill, bróðir Brynjólfs
Bjarnasonar frá Engey og þeirra
systkina. Voru þeir frændur al-
kunnir fyrir dugnað og harð-
fengi, en móðir hans gáfuð
kona, kunn fyrir hjálpsemi og
drengskap. Þessa mannkosti
foreldra sinna erfði Bjarni alla
í ríkum mæli, enda bar snemma
á því, að hann þætti afbragð
annara manna um flesta hluti.
Bjarni ólst upp á Litla-Teig á
Akranesi, þar til hann var kom-
inn yfir fermingu. Faðir hans
dó, er Bjarni var á unga aldri,
en móðir hans giftist síðar Birni
Hannessyni á Litla-Teig og var
hann hjá þeim síðan, þar til
hann giftist.
Þegar Bjarni var nýfermdur
fékkst hann um stund við verzl-
unarstörf við Thomsensverzlun
á Akranesi, en hætti þvi von
bráðar og fór til sjós og var á
fiskiskútum í nokkur ár. Um
tvítugt gekk hann í Stýri-
mannaskólann og lauk þar
fiskimannaprófi hinu meira. Ári
síðar kaupir hann, ásamt
nokkrum frændum sínum og
vinum, mótorbátinn „Fram“,
sem var um 10 smál. að stærð.
Strax og Bjarni fór að stunda
sjóinn, kom í ljós að ekki mundi
heiglum hent að etj a kappi við
hann á því sviði, og ávann hann
sér brátt mikið frægðarorð sem
fiskimaður og sjómaður. Tvö ár
gerðu þeir félagar „Fram“ út frá
Sandgerði. Var Bjarni skipstjór-
inn og varð aflahlutur háseta
um 1100 krónur hjá honum
fyrstu vertíðina, og þótti geysifé
í þá daga. Árið 1908 hætti hann
þessari útgerð og réði sig á ensk-
an togara og stundaði þar sjó í
tvö ár, en hvarf þá aftur heim
til íslands og gerðist þá félagi
þeirra Þórðar Ásmundssonar,
mágs sins, og Lofts Loftssonar í
Sandgerði og ráku þeir saman
verzlun og útgerð í tvö ár. Var
Bjarni þá í landi þau árin, en
hætti við þetta aftur og lét
byggja sér nýjan mótorbát,
Hrafn Sveinbj arnarson, yfir 20
smálestir, á árinu 1912. Var
hann skipstjóri á þeim bát langa
hríð eða til ársins 1920 og aflaði
allra manna mest. Siðan keypti
hann hálfan Kjartan Ólafsson,
sem var mótorbátur yfir 30 smá-
lestir. Var hann skipstjóri á
honum í 5 ár, en keypti þá á-
samt Þórði Ásmundssyni og
fleirum gufuskipið „Sigfried“,
sem gert hafði verið upptækt
fyrir áfengissmygl. Nefndi hann
(Framh. á 4. síðu)
þess. Væri þetta eins ljóst eins
og sumir halda, myndu þjóðirnar
ekki fleygja út hundruðum þús-
unda til grundvallandi rann-
sókna nú á tímum, rannsókna er
einmitt eiga að skapa undirstöð-
una undir skoðanir manna urn
heilsufar og fæði. En það eru
spámenn alls staðar, jafnvel í
föðurlandi sínu, og því er ekki
að neita, að oft gengur það fram,
er þeir segja fyrir. Eg hefi ekki
í hyggju að taka þátt í þeim
deilum, sem nú fara fram á ís-
landi um matarhæfið. Til þess
skortir mig nokkra þekkingu á
staðháttum, en þó ef til vill
fremur á sjálfum manneldismál-
unum. Mér hefir skilizt svo, að
rikisstjórnin hafi í hyggju að
hefja rannsóknir heima um mat-
arhæfið og heilsufarið. Væri það
i samræmi við það, sem fram fer
erlendis. Hefi ég áður drepið á
það. Slíkar rannsóknir eru að
minu áliti lífsspursmál, og hefi
ég áður látið þá skoðun mína í
ljósi við núverandi stjórn og
ýmsa ráðandi menn um heilsu-
mál heima. — Kem ég þá að því,
hvernig þetta mál horfir við frá
mínu sjónarmiði.
Allar þjóðir, sem hafa haft
fast aðsetur í löndum sínum, öld-
um og áraþúsundum saman,
hafa myndað sér sérstakt matar-
hæfi og sniðið það eftir land-
kostum, gróðri og tíðarfari. Þetta
þjóðlega matarhæfi landsmanna
hefir þroskazt og skorðazt við
aldareynslu. Það hefir fullnægt
lífsskilyrðum þjóðanna og menn-
irnir hafa sniðið þörfina eftir
því. Annars hefðu þjóðirnar lið-
ið undir lok. Þetta er eitt af
grundvallarlögmálum náttúr-
unnar, að semja sig að staðhátt-
um og lifa í samræmi við þá.
Þannig hafa þjóðlegir matar-
hættir myndazt og þeir eru holl-
astir hverri þjóð. Hallæri og
stórslys, svo sem eldgos, drep-
sóttir, styrjaldir og önnur ósköp,
raska oft hinu eðlilega viðurværi
þjóðanna. Líkt getur einnig átt
sér stað, er vissir flokkar fólks
eða miklir hlutar íbúanna taka
að lifa langvistum við önnur
kjör, t. d. í sjóferðum, lokuðum
stofnunum (fangelsum, hælum,
sjúkrahúsum o.s. frv.). Og enn
getur hið þjóðlega viðurværi
raskast við óeðlileg verzlunar-
kjör og við gagnrýnislausa stæl-
ingu á lifnaðarháttum erlendra
þjóða, sem eiga við allt önnur
kjör að búa. Þess eru mörg dæmi
að höggvist hefir skarð í þjóðirn-
ar, er þjóðlegt matarhæfi þeirra
hefirstórbreytzt af ofannefndum
ástæðum. Má minna á hungurs-
neyð vegna eldgosa á íslandi,
sult og seyru i styrjöldum á mið-
öldum og í stríðinu mikla, skyr-
bjúginn á hafflotum ýmsra
landa, og augnveiki í Danmörku,
er verzlunarkjör þar 1 landi
leiddu í för með sér útflutning
á því nær öllu smjöri til Eng-
lands. Eitt hið átakanlegasta
dæmi um, hvað það hefir í för
með sér, að geta ekki samið sig
að landkostum, er eyðing ís-
lendingabyggða í Grænlandi. ís-
lendingunum þar tókst þetta
ekki, þeir reyndu að lifa af fram-
andi matarhæfi, íslenzkum mat,
sem þá var enn nokkuð blandað-
ur norskum og dönskum háttum,
og ekki eins íslenzkur og síðar
TBÚLOFUNARHRINGANA,
sem æfilöng gæfa fylgir, selur
SIGURÞÓR, Hafnarstr. 4. Sent
gegn póstkröfu hvert á land
sem er. Sendið nákvæmt mál.
SIGURÞÓR,
Hafnarstræti 4. Reykjavík.
IÁ«iípar
keyptur I Landssmiðjunni.
¥
Sígurður Olason &
Egíll Sígurgeirsson
Málflutningsskrifstola
Austurstræti 3. — Sími 1712.
ÞÉR ættuð að reyna kolin og
koksið frá
Eolavcrzlun
Sigurðar Olafssonar.
Símar 1360 og 1933.
„Já, þetta er hinn rétti kaffi-
ilmur“, sagði Gunna, þegar
Maja opnaði „Freyju“-kaffi-
bætispakkann.
„Nú geturðu verið viss um
að fá gott kaffi, því að nú
höfum við hinn rétta kaffi-
bæti. Ég hefi sannfærzt um
það eftir mikla reynslu, að
með því að nota kaffibætir-
inn „Freyja“, fæst lang-
bezta kaffið.
É1IS13
Þið, sem enn ekki hafið reynt IVfc/ju*
kaffibæti, ættuð að gera það sem fyrst
og þér munuð komast að sömu niður-
stöðu og Ma|a.
Hitar, ilmar, heillar drótt,
hressir, styrkir, kætir.
Fegrar, yngir, færir þrótt
Frcyju-kaffibætir.
Tilbúinn fatnað
eða
saumaðan eftir máli
fáið þér alltaf beztan hjá okkur
Mörg ný eíní fyrírliggjandí.
Vcrksmiðjuútsalan
Gefjun — Iðunn
Aðalstræti.
Húðir og skinn.
Ef bændnr nota ekki til cigiit þarfa allar
HÚÐIR og SKINM, sem falla til á keimilnm
þeirra, ættu þeir að biðja KAUPFÉLAG sitt
að koma þessum vörum í verð. - SAMBAMÐ
ÍSL. SAMVINIVUFÉLAGA selur. IVAUTGKIPA-
HtFÐIR, HROSSHtJÐIR, KÁLFSKUVIV, LAMB-
SKINIV og SELSKUVIV til útlanda OG KAUPIR
ÞESSAR VÖRUR TIL StJTUIVAR. - IVAUT-
GRIPAHÚÐIR, HROSSRÚRIR og KALFSKEVIV
er bezt að salta, en g'era verður það strax að
lokinni slátrun. Fláningu verður að vanda
Útbreiðið T I M A IV IV
y
(srðbréfabankini
£ ^.ostc/vstr. ó sirru 5652 .Opið kl.11-12o<^-3
,r>
y
sem bezt og þvo óhreinindi og blóð af skinn-
unnm, bæði úr holdrosa og hári, áður en salt-
varð. Það er engum vafa bund-
ið, að ónógt matarhæfi réði nið-
urlögum þeirra. Þeim tókst ekki
að sníða matarhæfi eftir land-
kostum Grænlands. Skrælingjar
kunnu það og lifðu góðu lífi allt
fram á þann dag, er Danir tóku
að spilla matarhæfi þeirra með
dönskum krásum og suðrænum
siðum. Nú eru þeir að líða undir
lok, aðallega vegna óhollrar er-
lendrar fæðu, tannlausir og
heilsulausir. Og líkt mun fara
fyrir hverri þjóð, sem gagnrýnis-
laust og þekkingarlaust lætur af
gömlum siðum í viðurværi og
lífsháttum. Það er hægt að drepa
Eskimóa á því, að gefa þeim hrís-
grjón og ávexti, en á því lifa
Indverjar. Það er hægt að drepa
Indverja á því að gefa þeim hrátt
selakjöt og sigið hvalkjöt, en á
því lifa Eskimóar. Svona er mat-
arhæfi mannanna misjafnt.
Hið forna matarhæfi íslend-
inga hefir vafalaust verið hollt.
Hin kjarnmikla íslenzka þjóð
ber þess skýran vott. Kjöt, fiskur,
mjólkurmatur, grautar, brauð,
slátur, skyr og á síðari tímum
kartöflur, var aðalfæðan. Ávext-
ir og grænmeti þekktust varla
meðal almennings, og það lítið
að borðað hefir verið af þess-
konar, var lítilsvirði fyrir þjóð-
arfæðið í heild sinni. Þetta er
allt önnur fæða en í Suðurlönd-
um, þar sem „gul sítrónan grær,
og gulleplið í dökku laufi hlær“.
Heilsa íslendinga og þroski er
þó engu lakari en Suðurlanda-
búa. Við, sem komnir erum fram
á þennan dag, höfum lifað af
þessu íslenzka fæði ávaxta- og
(Framh. á 4. síð'u)
Annast kaup og sölu verðbiéfa.
Vintiið ötullega fyrir
Títnann.
að er. Góð og hreinleg meðferð, á þessum
vörum sem öðrum, borgar sig.
ÚTBREIÐIÐ TÍMANN
268 Andreas Poltzer:
þrýsti frúin vasaklút að andliti Patriciu.
Patricia hafði rétt út báða handleggi
til þess að ýta frúnni frá sér, en þeir
féllu máttlausir niður — og hún fann
að allt varð eins og í þoku umhverfis
hana....
Það var ömurlegur vetrardagur í dag.
Það var orðiö skuggsýnt, þó að eigi væri
áliðið. Nú kom önnur bifreið akandi
fram með stóru biíreiðinni. Það sat
ungur maður við stýrið. Það var ekki
gott að gera sér grein fyrir andlitsfalli
hans, þvi hann hafði brett upp frakka-
kraganum, og svo var hann með stór
gleraugu.
Hin svokallaða senora Mendez laut
fram, er hún kom auga á litlu bifreiðina
og kallaði eitthvað til bílstjórans. Og
hann herti á stóru bifreiðinni, svo að
hún geisti áfram strætið. En það var
hægra sagt en gert, að snúa litlu bif-
reiðina af sér.
Þvert á móti. Litla bifreiðin var nú
komin fram fyrir hina og staðnæmdist
þversum á akbrautinni, Um stund virtist
óhjákvæmilegt að bifreiðarnar rækjust
á. En bifreiðarstjóranum á stóru bif-
reiðinni tókst að snúa henni til hliðar
og stöðva hana.
Hann vatt sér út úr bifreiðinni og
hljóp leiðar sinnar án þess að skeyta
hót um digru frúna. Og frúin var heldur
Patricia 265
aflað auðæfa sinna sjálfur. Þau eru eign
Holms-fjölskyldunnar og þér eruð, að
honum frátöldum, eina eftirlifandi
manneskja þeirrar fjölskyldu.
Stundarfjórðungi síðar fór Patricia
af skrifstofunni. Hún var með talsvert
af tíu punda seðlum í handtösku sinni.
Aldrei hafði hún átt svona mikla pen-
inga. Og þó var þetta ekki nema helm-
ingurinn af mánaðartekjum hennar.
Hinn helminginn hafði hún fengið
í ávísun. Hún var gangandi og nam
ósjálfrátt staðar við búðargluggana og
henni fannst svo einkennilegt, að nú
gæti hún gengið í búðir og keypt hluti,
sem hún hafði ekki þorað að láta sig
dreyma um að eignast áður.
Hún kom aftur á skrifstofuna skömmu
fyrir lokunartíma. Húsbóndinn spurði
með mestu samúð, hvort það hefði verið
óþægilegt erindi, sem málaflutningsmað-
urinn hefði átt við hana. Þegar hann
heyrði tíðindin, sagði hann innilega:
— Ungfrú Holm, ég óska yður hjart-
anlega til hamingju með þau umskipti,
sem hafa orðið á kjörum yðar. Ég hefi
alltaf vonað í kyrrþey, að afi yðar myndi
taka yður í sátt.... En þó að ég geti
ekki varizt að gleðjast yfir því, að sú
von er gengin eftir, þá harma ég jafn-
framt að missa starfshæfileika yðar....
Ef þér þyrftuð á því að halda, þá skyldi