Tíminn - 02.03.1939, Page 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
ETDDUHÚSI, Llndargötu 1 d.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 d.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykjavík, fimmtudaglnn 2. marz 1939
Tollalöggjöíin endurbætt
Míllíþmganefnd í tolla- og skattamálum
hefír lokíð endurskoðun og samræmíngu
tollalöggjaiarinnar og samið ítarlegt frv.
um aðflutníngsgjöld
Tíminn hefir snúið sér
til formanns milliþinga-
nefndar í skatta- og tolla-
málum, Guðbrandar Magn-
ússonar, og beðið hann að
skýra blaðinu frá hinu nýja
frumvarpi um aðflutnings-
gjöld, sem nefndin hefir
samið og lagt hefir veriö
fram á Alþingi.
— Árið 1936 var komið svo,
sagði Guðbrandur, að hinir tveiv
mikilsverðu tekjustofnar ríkis-
sjóðs, verðtollurinn og vörutoll-
urinn, voru orðnir svo saman
gengnir, sakir innflutningstak-
markana og aukins innlends
iðnaðar, að þeir gáfu það ár
714 þús. krónum minni tekjur
en þeir höfðu að meðaltali gefið
undanfarin 12 ár, en 2,8 miljón-
um króna minni tekjur en árið
1925.
Hefir þvi orðið að bæta
ríkissjóði þetta upp með ýmis-
konar bráðabirgðaráðstöfunum,
svo sem lögum um viðskipta-
gjald, gengisviðauka o. fl. viö-
auka.
Eysteinn Jónsson fjármála-
ráðherra hefir beitt sér fyrir því,
að öll mál, er snertu tekjuöflun
ríkisins, yrðu tekin til nýrrar
íhugunar, og á þinginu 1938
fékk hann samþykkta þingsá-
lyktun um að skipuð yrði milli-
þinganefnd í tolla- og skatta-
mál.
í nefnd þessari eru fulltrúar
frá þremur aðalflokkum þings-
ins og ennfremur tollstjórinn
og skattstjórinn í Reykjavík. Er
Magnús Jónsson alþm. fulltrúi
Sj álf stæðisf lokksins, en Jón
Blöndal cand. polit. fulltrúi Al-
þýðuflokksins í nefndinni.
Milliþinganefnd þessi hefir
nú lokið fyrsta þætti af starfi
sínu og samið frumvarp til laga
um tollskrá.
í frumvarpi þessu eru sam-
einuð öll aðflutningsgjöld á
vörum, sem til landsins flytj-
ast, önnur en benzinskattur,
sem í eðli sínu mætti teljast að-
flutningsgjald, en er hinsvegar
í framkvæmd fremur söluskatt-
ur. Er frumvarpið allt mikill
lagabálkur.
Aðalstarf nefndarinnar hefir
verið í því fólgið, að sameina og
samræma núgildandi aðflutn-
ingsgjöld og sníða þau við
tekjuþörf ríkisins samkvæmt á-
setlun fjárlaga 1939.
Þá hefir sá háttur. verið upp
tekinn, að flokka vörurnar eftir
eðli þeirra en ekki eftir stafrofs-
röð. Hefir í því efni verið
stuðzt við fyrirmynd, sem
Þjóðabandalagið hefir samið,
og önnur ríki á Norðurlöndum
eru að taka sér til fyrirmyndar.
Loks hefir nefndin leitazt við,
að samræma tolla þá, sem lagð-
ir eru á hverja einstaka vöru-
tegund með hliðsjón á nothæfi
Guð'brandur Magnússon.
vörunnar, og því, hvort varan er
hráefni, hálfunnin vara, eða
fullunnin vara. Ennfremur með
hliðsjón á því, hverja þýðingu
varan hefir fyrir aðalfram-
leiðslustörf þjóðarinnar.
Aðflutningsgjöld þau, sem
nefndin leggur til í frumvarpi
sínu, að lögleidd verði, ættu að
gefa ríkissjóði 10,4 miljónir
miðað við meðalinnflutning ár-
anna 1935—1937.
Hið tiltölulega mikla verk
sem nefndin hefir afkastað,
miðað við tíma, segir Guð-
brandur að lokum, er ekki sízt
að þakka ritara nefndarinnar,
hr. cand. jur. Sigtryggi Klem-
entssyni. Hefir hann verið skrif-
stofustjóri nefndarinnar og að-
alstarfsmaður. En Sigtryggur
hafði í samráði við fjármálaráð-
herra áður farið utan og dvalið
’á aðaltollstöðvum nágranna-
landanna til þes að kynna sér
þessi mál.
Þá hefir annar ungur maður
(Framh. á 4. síðu)
FORSETAR ALÞINGIS
Menntamálaráð hefir beitt
sér fyrir því, að auka hróður
Alþingis með því, að það eign-
aðist málverk af sem allra flest-
um hinna þýðingarmeiri manna,
sem verið hafa forsetar þess. Nú
nýverið hefir þingið fengið fjög-
ur málverk af forsetum sínum
Eru það þeir Benedikt Sveins-
son, Einar Árnason, Halldór
Steinsen og Jóhannes Jó-
hannesson. Þessar myndir verða
fyrst um sinn í suðurstofu efri
deildar.
Eftirlít með bönkum
og sparísjóðum
Tvö frv. frá míllíþinga-
nefnd I bankamálum
Tvö frumvörp hafa verið lögð
fram í efri deild frá milliþinga-
nefndinni í bankamálum. Er
annað þeirra um eftirlit með
bönkum og sparisjóðum, en hitt
um sparisjóði.
Samkvæmt frv. um eftirlit
með bönkum og sparisjóðum
verður embættismanni, sem
skipaður er af konungi, falið
að hafa með höndum eftirlit
með bönkum og sparisjóðum. Er
honum heimilt að hafa aðstoð-
armenn í samráði við fjármála-
ráðuneytið. Honum ber að
f.vlgjast vel með því að bankar
og sparisjóðir fylgi lögum og
samþykktum, sem um þá gilda.
Sömuleiðis ber honum að líta
eftir því að bankar og spari-
sjóðir hagi útlánum sínum á
sem tryggastan hátt. Hann er
trúnaðarmaður og ráðunautur
ríkisstjórnarinnar í bankamál-
um og gefur henni skýrslur um
málefni þeirra lánsstofnana,
sem undir hann heyra, eftir
því, sem hún óskar. Ágreiningi,
sem rís milli hans og banka-
og sparisjóðsstjórnar, má vísa
til fjármálaráðuneytisins. —
Kostnaður við starf hans greið-
ist af bönkum og sparisjóðum í
hlutfalli við viðskiptaveltu
þeirra.
Er frv. þetta mjög sniðið eft-
ir hliðstæðum lögum í Svíþjóð,
Noregi og Danmörku.
Frv. um sparisjóði er all-
langt og mun ýtarlegra en nú-
gildandi sparisjóðslög. Hefir
nefndin haft löggjöf nágranna-
þjóðanna til samanburðar, er
hún samdi frv., en ekki fylgt
henni nema að því leyti, sem
samrýmanlegt var staðháttum
hér.
Nefndin telur veigamestar
breytingarnar í þessu frv. frá
því, sem er í núgildandi lögum,
miða að því, „að búa sem tryggi-
legast um útlán, svo þau ekki
tapist“.
Frv. eru flutt af Bernharði
Stefánssyni og Árna Jónssyni,
en þeir eiga báðir sæti í milli-
þinganefndinni.
26. blað
NEGRIN,
forsætisráðherra spanska lýðveldisins.
AZANA,
fyrrv. forseti spanska lýðveldisins.
Atökin niii Npán
I byrjun febrúar var því spáð,
að miklir atburðir hlytu að ger-
ast í Spánarmálunum áður en
mánuðurinn væri liðinn til
sambandi við Spán, snertir lítið
og má með sönnu segja, að
menn séu enn engu fróðari um
það, hvernig þau mál muni
fara, en þeir voru seinustu dag-
ana í janúar.
Það, sem nú er spurt um í
sambandi við Spán, snertir lítið
styrjöldina sjálfa. Síðan Franco
náði Kataloníu á vald sitt, ex
sigur hans talinn viss. Vörn
stjórnarsinna á Mið-Spáni er
talin vonlaus. Forseti lýðveldis-
ins, Azana, hefir viðurkennt
þetta með því að segja af sér
eftir að hafa reynt árangurs-
laust að fá fylgismenn sína til
að gefast upp gegn fullum grið-
um. Negrin forsætisráðherra er
talinn aðalhvatamaður þess, að
óskir Azana voru ekki teknar
til greina.
Það, sem nú þykir mestu
skipta í sambandi við Spánar-
málin, er ráðstöfun þess her-
liðs, sem ítalir hafa á Spáni, og
hvaða stefnu Franco tekur end-
anlega í utanríkismálum.
Frá upphafi virðist enska
stjórnin hafa frekar óskað eftir
sigri Francos af ótta við það, að
kommúnistar myndu mega sín
mest meðal stjórnarsinna eftir
að búið var að ráða niðurlögum
Francos. En það mun hún hafa
ályktað af því, að engri lýðræð-
A. KROSSGÖTTJM
Mæðiveikin í Kolbeinsstaðahreppi. — Búnaðarhættir. -
Fljótsdalshéraði. — Nýr forstöðumaður við vinnuhælið.
Fénaðarhöld — Af
- F.U.F. á Akureyri.
Kristján H. Breiðdal bóndi á Jörfa í
Kolbeinsstaðahreppi í Hnappadalssýslu
skrifar Tímanum: Eins og kunnugt er,
var vorið 1937 girt vegna mæðiveikinn-
ar á milli Snæfellsnes- og Hnappadals-
sýslu og Mýrasýslu úr Hítárósi í Hítár-
vatn og þaðan yfir fjall til Hvamms-
fjarðar. Var þetta gert í þeirri von, að
mæðiveikin væri eigi enn komin i
Snæfellsnes- og Hnappadalssýslu. Þessi
von brást. Haustið eftir varð veikinnar
vart í Hítárnesi í allstórum stil. Var
ákveðið af mæðiveikinefnd að farga
öllu fé á bænum. Vorið eftir, eða á út-
líðandi vetri, varð veikinnar enn vart á
tveimur bæjum, Hafursstöðum í
Hnappadal og Skjálg, sem er nær vest-
ast í miðsveitinni. Var Hafursstaðaíéð
keypt og flutt að Laugarvatni, en
Skjálgarféð rekið suður fyrir girðingu í
Hítardal. í haust kom veikin enn upp
í Miðgörðum, sem eru um miðbik
hreppsins, og var enn allmögnuð. Var
fénu fargað. En jafnframt veiktist ein
og ein kind á þrem eða fjórum bæjum
öðrum. Síðan hefir veikinnar ekki orð-
ið vart í sveitinni, en menn eru þó
mjög kvíðnir og búast við, að hún
gjósi upp áður en langt um líður.
t t t
Bændur munu yfirleitt hafa í hyggju
að treysta meira á mjólkurframleiðsl-
una en verið hefir og eru góðir mögu-
leikar í miklum hluta sveitarinnar til
að auka hana. Samgöngur til Borgar-
ness eru að verða öruggar að vetrar-
lagi.Mjólkursamlagið 1 Borgarnesi virð-
ist geta tekið á móti talsvert auknu
mjólkurmagni héðan. Gengur starf-
semi samlagsins vel og bændur ánægð-
ir með fyrirtækið. Milli tíu og tuttugu
bændur í sveitinni láta mjólk í sam-
lagið og gengur bifreið til Borgarness
tvisvar í viku. — Almennur áhugi er
fyrir aukinni garðrækt og eru menn að
ráðgera að útvega sér leiðbeinanda í
garðrækt á Vori komanda, ef hægt er.
r t r
Fénaðarhöld munu hafa verið í bezta
lagi síðastliðið vor og fé rnrrn vænna
til frálags í haust heldur en undan-
farið. Sláturhús eru tvö í hreppnum,
bæði að Grund, miðsveitis. Er það
mjög mikill beinn og óbeinn hagnaður
fyrir bændur að slátrunin er fram-
kvæmd heima í hreppnum.
r r t
Af Fljótsdalshéraði skrifar Pétur
Jónsson bóndi á Egilsstöðum: Tölu-
verður snjór er hér og mikU ísalög.
Hafa að undanfömu verið blotar öðru
hverju, en gert frost þess í milli. —
Lagarfljót er því sem næst allt ísi lagt
og er töluverð umferð eftir því. Góð
færð er á Héraði, þótt eigi sé hægt að
koma við bifreiðum. Ferðast menn
aðallega með hesta og sleða. Reiðfæri
er alveg sérstaklega gott. — í Fljótsdal
er snjólítið og hafa verið þar hagar í
allan vetur, þegar fært hefir verið að
beita sökum veðurs. — Víða hefir borið
á lungnabólgu í sauðfé og hefir eitt-
hvað af kindum drepizt af hennar
völdum. Hefir þurft að gefa mikið á I mundir.
þeim bæjum, er veikin hefir komið upp
á. Féð hefir verið bólusett gegn veik-
inni með lyfi frá rannsóknarstofu há-
skólans og hefir víðast tekið fyrir
hana, þegar búið er að bólusetja tvisv-
ar, en þó er það ekki alveg einhlítt. —
Rannsóknarstofan telur, að þessar
mismunandi verkanir bólusetningar-
lyfsins kunni að stafa af því, að um
fleiri en eina tegund lungnabólgu sé
að gera í fénu.
t t r
Sigurður Heiðdal yfirumsjónarmaður
vinnuhælisins á Litla-Hrauni hefir
óskað eftir lausn frá starfi sínu a. m. k.
um stundarsakir. Þrálát veikindi hafa
verið á heimili hans undanfarið, en
starfíð við stjórn þvilíks hælis er mjög
erfitt og þreytandi, einkum meðan
stofnunin er á byrjunarstigi. Dóms-
málaráðherra mun hafa sett Jón
Sigtryggsson fangavörð í Reykjavík
til að stýra hælinu fram á vor.
t t t
Aðalfundur í Félagi ungra Fram-
sóknarmanna á Akureyri var haldinn
29. janúar sl. í félagið gengu nokkrir
menn, bæði piltar og stúlkur. Ný stjórn
var kosin. Hana skipa: form. Barði
Brynjólfsson, ritari Jóhannes Eliasson
og gjaldkeri Barði Benediktsson. Fé-
lagið hefir síðan haldið tvo fundi, og
hafa stöðugt bætzt við nýir félagar.
Er mikill sóknarhugur í ungum Fram
sóknarmönnum á Akureyri um þessar
isstjórn myndi verða komið við
fyrst eftir borgarastyrjöldina,
heldur yrði að stjórna með
meira og minna harðræði með-
an áhrifin frá styrjöldinni væru
að fyrnast. Sá stuðningsflokkur
stjórnarinnar, sem hefði lagt
mesta rækt við áróður innan
hersins, yrði þá líklegastur til
að ná völdum, en það voru ein-
rnitt kommúnistar. Myndu þeir
ekki víla fyrir sér að steypa
Negrin og Azana af stóli eftir að
málin væru komin á það stig.
En frá sjónarmiði ensku
stjórnarinnar hlýtur kommún-
istastjórn á Spáni að vera enn
hættulegri fyrir heimsfriðinn og
lýðræðið en stjórn Francos. —
Kommúnistastjórn á Spáni
hefði gefið kommúnistum í
Frakklandi byr í báða vængi
og skapað þar aukna sundrung
og glundroða. Endirinn hefði
vel getað orðið sá, að Frakk-
land hefði einnig horfið úr tölu
lýðræðisríkjanna og geta þeirra
til að miðla málum og halda fas-
ismanum í skefjum hefði þá
minnkað að sama skapi.
Hinsvegar mun enska stjórn-
in hafa gert sér vonir um, að
hægt yrði að ná samkomulagi
við Franco og gera hann óháð
an fasistarikjunum. Mun hún
þar sérstaklega hafa reiknað
með því, að Franco þyrfti mik-
ið erlent lánsfé til viðreisnar-
starfs í landinu, en það var
hvergi að fá, nema hjá Bretum.
Af þeirri ástæðu myndi hann
því vera fús til vináttu við þá
og veita ekki lið óvinum þeirra.
Til þess að geta unnið að þessu
markmiði, hefir stjórnin nú
þegar viðurkennt stjórn Franco
sem löglega stjórn Spánar og
fengið Frakka til að gera slikt
hið sama. Hún hefir einnig
hjálpað Franco til að ná einni
Baleareyjunni á vald sitt, en
Mussolini haft hug á, að láta ít-
alskt herlið gera það. í blöðum
Franco er yfirleitt skrifað mjög
vingjarnlega um Breta og ósk-
að eftir góðri samvinnu við þá.
Það er víst, að bæði ítalir og
Þjóðverjar, sem þykjast hafa
unnið mest til vináttunnar við
Franco, hafa hinn mesta beyg
af þessari viðleitni ensku stjórn-
arinnar, enda mun þeim ljóst,
að Franco vill gjarna losna við
íhlutun þeirra eins og málum
er nú komið, því hún er orðin
óvinsæl meðal þjóðarinnar. Enn
virðist hann þó á báðum áttum
og ekki hafa tekið neina endan
lega afstöðu. Á meðan verður
ekki séð fyrir endanleg úrslit
Sþánarmálanna. En heimurinn
veitir nú engu meira athygli en
því, hvort frekja og ósvífni ein
ræðisherranna reynist sigursælli
í þessum málum en hin mark-
vissa seigla, sem um langt skeið
hefir verið einkenni brezkra
stjórnmálamanna á úrslita
stundum.
Óli Vilhjálmsson
framkvæmdarstjóri S. í. S. í Kaup
mannahöfn varm að viðskiptasamn-
ingum við Þýzkaland fyrir íslands
hönd, ásamt þeim Sveini Björnssyni og
Jóhanni Jósefssyni, en ekki Helgi P.
Briem. Honum hefir verið falið að fara
í viðskiptaerindum til Spánar.
Á víðavangi
Á ýmsum tímum hefir það
Dótt við brenna, að ríkisstjórn-
in hafi eytt nokkuð miklu fé
fram yfir það, sem Alþingi hefir
heimilað henni í fjárlögum.
Frægust í því efni eru „fjár-
aukalögin miklu“ í stjórnartíð
íhaldsins um 1920. Hjá því verð-
ur auðvitað aldrei komizt, að
bæði tekjur og gjöld fari eitt-
hvað fram úr áætlun. En það
er skylda ríkisstjórnarinnar að
láta þetta verða sem allra
minnst og gera svo þá kröfu til
Alþingis á móti, að það leggi
vinnu og athugun í það, að gera
allar áætlanir sem nákvæmast-
ar. í fjármálaráðherratíð Ey-
steins Jónssonar hefir orðið
stórfelld breyting til bóta í þessu
efni. Árið 1938 urðu umfram-
greiðslurnar ekki nema 7%, og
er það hið lægsta á síðustu 20
árum. Til samanburðar má geta
iess, að meðal umframgreiðslur
áranna 1925—34 voru um 30%
og hæst komust þær upp í 45%.
* * *
En fjárhagsafkoma ríkissjóðs
á árinu 1938 miðar í fleiri atrið-
um í rétta átt. Tekjuafgangur-
inn er meiri nú en hann hefir
áður orðið síðan 1928. Stendur
Detta auðvitað í nánu sambandi
við það, hve umframgreiðslurn-
ar liafa nú orðið litlar. Lausa-
skuld sína í Landsbankanum
hefir ríkissjóður lækkað um iy4
miljón kr. frá því sem hún var
í árslok 1937. Greiðsluafgangur,
Degar búið var að inna af hendi
afborganir fastra lána, var 380
lús. kr.
* * *
Ýmsir munu sjálfsagt minn-
ast þess, að Mbl. og ísafold
gerðu á sl. hausti mikið veður
út af lausaskuldum ríkissjóðs í
Landsbankanum, og birtu um
þær rangar tölur. Var þetta gert
til að leiða athygli manna frá
skuldasúpu Reykjavíkurbæjar í
bankanum. Fjármálaráðherra
gat þess þá í grein hér í blað-
inu, að ríkisskuldin myndi
væntanlega lækka á tímanum
til áramóta og að óskandi væri,
að eins færi um lausaskuld
Reykjavíkur. Orð ráðherrans
hafa reynzt rétt, að því er rík-
inu kemur við, en því miður
hefir lausaskuld Reykjavíkur
ekki lækkað, heldur þvert á
móti.
* * *
Mbl. í dag gerir launagreiðsl-
ur ríkisins að umtalsefni, telur
að þær séu of háar og hafi vax-
ið um 600 þús. kr. í tíð núver-
andi stjórnar. Þessa upphæð
fær blaðið með því að bera sam-
an lausaskrár, sem eru mismun-
andi víðtækar og er samanburð-
urinn því blekking. Sjálfsagt er
að viöurkenna, að ýmsar launa-
greiðslur ríkis og ríkisstofnana,
t. d. bankanna, séu hærri en
eðlilegt virðist, samanborið við
tekjur manna af aðal bjarg-
ræðisvegum landsins. En hér er
stundum hægra um að tala en
úr að bæta. í þvi sambandi
mætti t. d. minna á launa-
greiðslurnar hjá Sölusambandi
ísl. fiskframleiðenda. Þar hafa
fylgismenn Mbl. ágæta aðstöðu
til sparnaðar, því að þeir geta
þar öllu ráðið, sem þeir vilja.
* * *
S. í. F. er eins og kunnugt er
allsherjar stofnun til að selja
fisk útvegsmanna. Það þarf ekki
mörgum orðum um það að fara,
að fiskurinn hefir verið í lágu
verði og útvegurinn borið sig
illa i mörg ár. Útgerðin hefir
því varla mátt við því að greiða
mjög há laun fyrir sölu hinna
verðlágu afurða. En svo virðist
þó hafa verið. Á aðalfundi S. í.
F. 1936 kom það fram í umræð-
um, að nokkrir helztu starfs-
menn hefðu laun sem hér segir:
Þrír forstjórar samtals 63 þús„
skrifstofustjóri 15 þús„ bókari
12 þús„ gjaldkeri 8400, þrír
skrifstofumenn 21600, Árni frá
(Framh. á 4. síðu)