Tíminn - 02.03.1939, Side 2

104
TÍMEVN, flmmtwdagiim 2. rnarz 1939
26. hlatV
ftminn
Fhnintudayinn 2. marz
Hverjum á
að hjálpa?
Tveir aðilar í þessu landi hafa
síðan Aiþingi hófst sett von
sína á aðstoð Sjálfstæðisflokks-
ins í þýðingarmiklum málum.
Annar aðilinn eru útvegs-
menn landsins. Atvinnuvegur
þeirra á í vök að verjast. Milli-
þinganefnd hefir reiknað út, að
meðal togari tapi 25—30 þús.
kr. á ári. Önnur útgerð er líka
yfirleitt rekin við þröngan kost.
Útvegurinn hefir fulla þörf á
því, að hið opinbera geri ráð-
stafanir honum til aðstoðar. En
slíkar ráðstafanir verða naum-
ast framkvæmdar nema sam-
starf geti orðið um þær milli
allra aðalflokka þingsins. Mikill
fjöldi útvegsmanna hefir áreið-
anlega vænt sér mikils trausts
þar sem Sj álfstæðisflokkurinn
er, í því máli. Sá flokkur hefir
jafnan talið sig mjög sinnandi
málum útgerðarinnar, og skulu
ekki á það bornar brigður hér,
að svo hafi verið. Útvegsmenn
hafa því haft fullt tilefni til að
vænta þess, að Sjálfstæðis-
flokkurinn skærist ekki úr því
flokkasamstarfi, sem nauðsyn-
legt er til framgangs þessum
málum. Og það má líka óhætt
ganga út frá því, að mikill vilji
hafi verið innan flokksins í þá
átt að setja þetta mál öðrum
ofar.
En til Sjálfstæðisflokksins
hafa líka verið gerðar kröfur úr
annarri átt. Það eru kröfur
Héðins Valdimarssonar og kom-
múnista um að fá hjálp Sjálf-
stæðismanna til að troða ill-
sakar við andstæðinga sína í
Alþýðuflokknum og steyta hnef-
ana framan í ríkisvaldið. Fyr-
irfram myndi nú margur hafa
álitið, að Sjálfstæðisflokkurinn
væri ekki sá rétti aðili til að
rétta hlut stólfótastefnunnar,
eða gæti að minnsta kosti látið
slíkar væringar afskiptalausar,
þegar önnur mál nákomnari
þörfnuðust aðstoðar hans. En
raunin hefir þó, svo undarlegt
sem það má virðast, orðið allt
önnur. Síðustu vikurnar hefir
Sjálfstæðisflokkurinn í Hafnar-
firði og eitthvað af flokknum í
Reykj avík verið í einskonar her-
væðingarástandi í þeim tilgangi
að stöðva uppskipun fiskjar af
hafnfirzka veiðiflotanum, banna
verkamönnum að ganga til
vinnu sinnar og koma í veg fyr-
ir, að framfylgt yrði landslög-
um. Blöð Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík hafa, vegna þessara
atburða, hvorki haft tíma né
rúm til að ræða vandamál út-
vegsins né sinna þeim á nokk-
urn hátt. Öll þeirra orka hefir
farið í það að verja málstað
stólfótamannanna í Hafnarfirði
og óvirða og tortryggja hinn ný-
stofnaða dómstól, sem haft
hefir mál þessi til meðferðar.
Helzti málfærslumaður flokks-
ins hefir sömuleiðis verið önn-
um kafinn við að verja stólfóta-
málstaðinn.
Þannig hefir hálfur mánuð-
ur af hinum dýrmæta tíma
þingsins farið- forgörðum án
þess að tekizt hafi að koma á
því samstarfi, sem nauðsynlegt
er til lausnar málefnum útgerð-
arinnar. Útvegurinn hefir orðið
að bíða meðan hinum nýju
vinum úr austri var liðsinnis
þörf. Það mál er nú úr sögunni
a. m. k. í bili. Og er þess þá að
vænta, að Sjálfstæðisflokkur-
inn fái ráðrúm til að snúa sér
að hinum málstaðnum, sem bið-
ina hefir orðið að þola, málstað
sjávarútvegsins.
Eflaust eru þeir menn margir
innan Sjálfstæðisflokksins, sem
álíta, að beiðnir þær, er fyrir
lágu um aðstoð flokksins og
blaða hans, hafi átt að afgreiða
í annari röð. Að málefni sjáv-
arútvegsins hefðu átt að ganga
fyrir og að hjálparbeiðni Héð-
ins og hans manna hefði að
skaðlausu mátt bíða.
En væntanlega segja útvegs-
menn sjálfir flokknum skoðun
sína á því máli, og mætti það
þá hafa holl áhrif á þá menn
innan flokksins, sem einkenni-
legastar hugmyndir hafa um
það, hverjum skyldast sé að
hjálpa.
Verðlagsnefnd og störf hennar
Höfnin í KeflaTÍk
Síðan verðlagsnefnd tók til
starfa hefir verið skammt á
milli árásargreina, sem birzt
hafa í dagblaðinu Vísi, á nefnd-
ina.
Hefir ekki annað orðið skilið
af þessum skrifum blaðsins, en
að það álíti öll afskipti verð-
lagsnefndar af verðlagi í land-
inu, óþörf, og jafnvel skaðleg,
þar eð verzlanir hefðu fram til
þessa af sjálfs dáðum hvar-
vetna gætt hófs um álagningu.
Vísi mun samt nú vera farið
að skiljast, að það hefir ekki
góðan byr hjá almenningi, að
halda því fram, að allt sé og
hafi verið í sómanum, hvað á-
lagninguna snertir, og mun því
blaðið hafa ákveðið að breyta
um bardagaaðferð í þessu máli.
Stefnubreytingin er boðuð í
greinarkafla, sem birtist í Vísi
síðastliðinn þriðjudag, og sem
hljóðar þannig:
„Því eru nú, sakir innflutn-
ingshaftanna, lítil takmörk sett
viff hvaffa verði innflytjendur
geta selt varning sinn, af því að
innflutningurinn er skorinn
svo viff nögl, aff framboffiff full-
nægir ekki eftirspuminni. Þess
vegna hefir veriff gripiff til þess,
aff heimila verfflagsnefnd að
hafa hemil á verfflaginu, meff
þeim hætti, að ákveffa hámarks-
álagningu, en meff þeim hætti,
aff í því felst engin trygging
fyrir hæfilegu verfflagi.“
Hér er berlega viðurkennd
þörfin fyrir starf verðlags-
nefndar, en hinsvegar reynt að
telja fólki trú um, að það sem
nefndin hefir gert fram til
þessa, sé algerlega misheppnað.
Svo sem kunnugt er, ákvað
verðlagsnefnd fyrir skömmu, að
verzlunarálagning á flestum
tegundum vefnaðarvöru og
fatnaðar mætti ekki vera hærri
en hér greinir:
1. í heildsölu 16%.
2. f smásölu:
a) Þegar keypt er af innlend-
um heildsölubirgðum, 50%.
b) Þegar keypt er beint frá
útlöndum, 74%.
Vísir gerir þessar álagningar-
reglur að umræðuefni og er óá-
nægður með þær. Það sem blað-
ið einkum setur fyrir. sig, er það,
að smásalar, sem flytja inn
beint frá útlöndum, án þess að
hafa miligöngu heildsalanna í
Reykjavík, skuli leyft að njóta
þeim mun meiri álagningar, sem
nemur heildsöluálagningunni,
er þeir sleppa við. Lætur Vísir í
ljósi þá skoðun, að þetta verði
til þess, að smásalarnir kaupi
hjá erlendum heildsölum, sem
leggi ekki minna á en þeir inn-
lendu, og geti verðlagsákvæðin
af þessum ástæðum ekki orðið
til annars en þess, að sá verzl-
unarhagnaður, sem áður hefir
runnið til innlendra heildsala,
lendi framvegis hjá erlendum
stéttarbræðrum þeirra, í er-
lendum gjaldeyri, og afleiðingin
verði tjón fyrir landið í heild.
Hér kemur ljóslega fram sú
staðhæfing heildsalanna hér,
að þeir geti æfinlega gert miklu
betri innkaup erlendis en smá-
salarnir. Þeir kaupi aldrei af
erlendum heildsöluhúsum, held-
ur aðeins frá verksmiðjum, sem
smásalarnir hafi ekki aðgang
að, að skipta við o. s. frv.
Eitthvað kann að vera hæft í
þessum staðhæfingum heildsal-
anna, en að miklu leyti eru þær
byggðar á blekkingum, og er
það augljóst þegar af því, að
margar af svonefndum vefnað-
arvöru-heildverzlunum h é r,
gera engu stærri kaup en miðl-
ungs smásöluverzlanir, og hafa
því ekki skilyrði til að komast
að hóti betri kjörum á erlend-
um markaði. Eða dettur nokkr-
um í hug að það eitt sé nóg til
að komast í sambönd við stór-
ar erlendar verksmiðjur, og fá
þar beztu kjör, að kallast heild-
sali frá Reykjavík, en geta ekki
boðið upp á meiri viðskipti en
venjuleg smásöluverzlun.
Það er því engum vafa undir-
orpið, að margar af stærstu
smásöluverzlunum hér, geta gert
alveg eins góð innkaup á er-
lendum markaði eins og þeir,
sem við heildsöluna fást, og ef
þessum verzlunum hefði verið
leyfð minni álagning á innkaup
sín, en fellur á þau innkaup,
sem ganga í gegnum heildsal-
ana, þá hefði mátt líta svo á,
að óþarfa miliilið væri neytt
upp á smásalana. Og það mun
verðlagsnefnd ekki hafa óskað
að gera.
Þá er að athuga, hvernig við-
horfið er, að því er snertir inn-
kaup minni smávöluverzlana.
Vafalaust gæti það orðið til
tjóns fyrir landið, ef hver af
þessum verzlunum út af fyrir
sig færi að kaupa inn erlendis.
En engin ástæða virðist til að
óttast að verðlagsákvæðin verki
í þessa átt. Því þó að smásal-
arnir fái 16% hærri álagningu
á þenna hátt, þá mundu þeir á-
valt hafa töluverðan aukakostn-
að og fyrirhöfn þar á móti, og
ef þeir auk þess fyndu, að þeir
yrðu ekki eins samkeppnisfærir
með að kaupa inn sjálfir erlend-
is, mundu þeir ekki gera slíkt.
Áhyggjur Vísis í þessu sam-
bandi virðast því vera ástæðu-
lausar. Sömuleiðis virðist vera
ástæðulaust hjá blaðinu að álíta
að álagning sú, er heildsölunum
hefir verið leyfð á vefnaðarvöru,
útiloki þá á nokkurn hátt, frá
verzluninni. Skal blaðinu bent á
að spyrjast nánar fyrir i hópi
heildsalanna sjálfra, og mun
Undanfarið hafa orðið tals-
verð átök um það, hvort hlynna
skuli að þeim hafnarmannvirkj -
um, sem Keflvíkingar hafa nú
til afnota, og kaupa þau, eða
byggja stærri og varanlegri
höfn í Njarðvík.
Ómögulegt er að svo stöddu
að segja neitt um hver endir
verður þessarra mála, en ég, sem
skrifa þessar línur, vil leitast við
að láta í ljós skoðun mína á
málinu.
Árið 1932 réðist Óskar Hall-
dórsson í að byggja hafskipa-
bryggju á Vatnsnesinu. Hún
stendur enn. Litlu síðar, eða
1934, lét hann einnig byggja
vörzlugarð í króknum innanvert
við bryggjuna og hann er heldur
ekki hruninn. Enda þótt mann-
virki þessi séu af mörgum talin
á óheppilegum stað, og ekki
nægjanlega traust og vel byggð,
þá neitar því enginn, að þetta
var af dugnaði gert, og þess er
heldur ekki að vænta, að neinn
maður sé algjör og óskeikull.
Þess vegna tel ég, að ráða-
mönnum þessa byggðarlags sé
mest um að kenna, teljist ó-
heppilega hafa aðunnizt , sem
þeim er þó naumast láandi, þar
eð þeir þekkja lítið til annars
en hinnar æfagömlu kyrrstæðu
íhaldsværðar, sem hér hefir
til þessa hafa verið taldir góðir
og gildir í þeirra hópi, sem við-
urkenna að álagningin sé nógu
há.
Tíminn drap á það fyrir
skömmu, að athugandi væri fyr-
ir verðlagsnefnd, hvort ekki
væri rétt að lækka álagninguna
á hinum allra nauðsynlegustu
vefnaðarvörum frá því sem nú
er, þótt leyfð væri eitthvað
hærri álagning á vörum, sem
væru síður nauðsynlegar. Reynir
Vísir að gera sér mat úr þessu,
og telur að Tíminn sé sér sam-
mála um það, að nefndinni hafi
verið mislagðar hendur, er hún
ákvað hámarksálagninguna. En
vitanlega eru margar hliðar á
þessu máli, og ein er sú, að ef
lítil álagning er leyfð á hinar
nauðsynlegustu vefnaðarvörur,
en há eða ótakmörkuð álagning
á hinar, þá gæti slíkt haft á-
hrif í þá átt, að kaupmenn létu
nauðsynjavörurnar sitja á hak-
anum og einbeindu verzlun
sinni að hinum miður þörfu
vörum. Mun þetta einnig hafa
vakað fyrir verðlagsnefnd er
hún ákvað álagninguna á vefn-
aðarvörur.
En hvað sem slíkum fyrir-
komulagsatriðum líður, er þess
að vænta, að verðlagsnefnd láti
ekki nöldur og útúrsnúninga í
málgögnum heildsalanna hafa
áhrif á gerðir sínar í þessu máli.
það þá finna menn, sem fram
ríkt. Sennilegt er, að enn sæti
við sama um þessi mál, ef ekki
vildi svo til, að nýtt ljós er að
fæðast í hugum einstakra
manna, sem að þessum málum
lúta, og má búast við, að það
leiði til heillavænlegra mála-
loka.
Vegna þess að séð er, að þeir,
sem taldir eru núverandi eig-
endur hafnarmannvirkjanna í
Keflavík, geta ekki haldið þeim,
af eigin efnum, í viðunanlegu
lagi, þá hefir talsverö alda risið
um það, að hreppurinn kaupi
þessi mannvirki. Um það eru þó
deildar meiningar og valda þeim
eftirtaldar ástæður:
í fyrsta lagi semur ekki um
kaupverð. í öðru lagi vilja sum-
ir leggja hafnarvirki í Njarðvík.
í þriðja lagi er þarna jafnvel um
að ræða, frá beggja hálfu, eigin
hagsmuni, sem tengdir eru við
legu hafnarinnar.
Hafnarvirkin við Vatnsnes
munu kosta samkvæmt áætlun
um 800 þús. kr., þegar búið er að
endurbæta þau og lengja vörzlu-
garðinn. Óneitanlega yrði mun
betra fyrir báta í króknum inn-
an við garðinn eftir þá lagfær-
ingu, en rúm er þar þó svo lítiö,
að langt er frá að nægi þeim
fiskiflota, sem nú stundar veið-
ar héðan úr Keflavík og verði
fiskiveiðar, eftirleiðis sem hing-
að til, aðalatvinnuvegur lands-
manna, þá má ganga út frá því,
að fiskibátum fjölgi og að þeir
stækki í náinni framtíð. Og hvar
eiga þeir þá að vera, ef ekki í
beztu verstöðvunum? Og Kefla-
vík er ein af þeim.
Gengið er út frá að hér heima
fyrir vinnist svo á í þessum
hafnarmálum, að hreppurinn
bindi kaup á Vatnsneshafnar-
virkjunum, hverja afstöðu má
vænta að þing og stjórn taki til
þeirra mála? Því að þangað
yrði óumflýj anlega að leita um
styrk til kaupanna, — ef sýnt er
og sannað, að hafnarvirki þessi
eru ónóg í náinni framtíð, þó
ekki væri tekinn til greina lé-
legur frágangur þeirra. Fram-
sýnir menn eru jafnan lofaðir,
og við verðum að ætla, að þjóð
okkar eigi þeim mönnum á að
skipa í æðstu valdasætin.
Fullkomin höfn í Njarðvíkum
er samkvæmt áætlun talin kosta
um 2,600,000,00 kr., en þar er
um að ræða mannvirki, sem yrði
til fyllsta gagns og sóma á kom-
andi tímum. Bátalægi er þar um
30—35 hekt.
Undanfarna vetur hafa all-
margir aðkomubátar stundað
fiskiveiðar héðan frá Keflavík,
og nú í vetur eru þeir fleiri en
áður. Útlit er því fyrir, að ef
þessu heldur áfram, muni fiski-
flotinn hér naumast geta stund-
Bændahvöt
Þó að sól í himin heiði
hugi fólksins saman leiði;
vísast er að öllum eyði
yl til sœrða náungans,
œttarlandsins forni fjandi,
er fyrir öllu Norðurlandi,
heljar köldu handabandi,
heilsar börnum vorliugans.
Enn er treyst á breíðu bökin
bœndanna, með föstu tökin,
þá alvörunnar ýtrust rökin
eru fyrir dyrum manns.
Ríkur er sá aldarandi
enn í þessu kalda landi:
eftir því hve vaxi vandi,
vaxi þróttur búandans.
Válegur i sveit er seztur
Suðurlanda illur gestur,
það er enginn feigðar frestur,
né fyrirheit um afturhvarf.
Fjölda bœnda fjárstofn hverfur.
fastar enn sá gestur sverfur.
En það eru engar hugans herfur,
er hljóta víkings blóð í arf.
Þeir munu síðast undan aka,
ekki hót á klónni slaka,
örugglega vinna og vaka,
vaka yfir landsins hag.
Þeim er starf í blóðið borið
og baráttan við kalda vorið.
Þeir eru ekki að spara sporið,
né spyrja lög um vínnudag.
Flutt á aðalfundi Búnaðarsambands
Dala- og Snæfellsnessýslu í maí 1938.
Kristján H. Breiðdal.
að veiðar að fullu gagni vegna
vöntunar á lendingabótum, og
eins og vænta má, verður það
jafnvel örðugast fyrir aðkomu-
bátana. Að þetta hefir ekki orð-
ið að tjóni í vetur, enn sem kom-
ið er, kemur af því, hvað tíðar-
farið hefir verið hagstætt, en
engum dylst, að ef tíðin stirðn-
ar, þá muni löndunarskilyrðin
valda talsverðum örðugleikum.
Það dylst engum, að Keflavík-
urhreppur getur ekki af eigin
efnum keypt eða byggt áminnst
mannvirki, en allir sjá og skilja,
að eitthvað þarf að gera. Hér
má ekki stara á hagsmuni eða
afkomu fárra manna, heldur
verður að líta á hagsmunalega
afkomu heildarinnar, á hvern
hátt hún er tryggust. Ríkið legg-
ur árlega stórar fjárfúlgur til
vega um landið, með það fyrir
augum að gera það byggilegra.
Líta má svo á, að því beri ekki
síður að tryggja leiðir þeirra
mörgu hraustu og góðu drengja,
er sækja því drýgstu og mestu
verðmætin, en þær leiðir eru
bezt tryggðar með auknum
hafnarbótum.
Keflvíkingar og aðrir Suður-
nesjamenn, berið heilan hug til
þessa máls, standið saman, þótt
langt sé milli bústaða okkar.
Ætlist ekki til að hver geti feng-
ið höfn hjá sér, og tefjið ekki
gott og þarft málefni þess vegna.
Látið náttúruskilyrðin og
hyggindi ráða gerðum ykkar.
Allir sem einn, skorum á þing
og stjórn að bregðast vel við
þessu þjóðarnauðsynjamáli.
H. H.
Skúlí V. Guðjónsson:
Manneldisrannsóknir
NIÐURLAG
Matarvísindin fóru fyrst fram
á vísindastofunum. Þau komust
þó snemma út úr þröngum dyr-
um þeirra. Þau eru nú tekin að
fást við rannsóknir á sjálfum
lífskjörum manna, matarhæfi
almennings og heilsu.
Það lítur út fyrir, að maður-
inn geti lifað góðu lífi af mjög
misjöfnu fæði. Hann étur allt
eins og rottan, þess vegna ræð-
ur hann ríkjum í heiminum og
rottan fylgir honum. Maðurinn
getur hæglega lifað af dýrafæðu
einni, að mjólk meðtaldri. Hann
getur einnig lifað því nær ein-
göngu af jurtafæðu í sumum
löndum, en þroskast þó ekki af
slíkri fæðu á barnsaldri, nema
hann borði líka meðfram mat úr
dýraríkinu, svo sem egg eða
mjólk. í dýrafæðu eru öll þau
efni, sem maðurinn þarfnast
eins og eðlilegt er, og þau eru
þar í því ástandi, sem þau eru
hollust. í jurtafæðu vanta sum
efnin alveg, svo sem D vitamin,
sem ver menn beinkröm, en
önnur eru í því ástandi að þau
verða ekki nema að hálfum not-
um, t. d. A vitamin, sem eykur
vöxt, ver menn sérstakri augn-
veiki, og eykur sennilega mót-
stöðu manna gegn smitandi
sjúkdómum. Margir hafa hing-
að til haldið að vitaminin væru
ríflegust í jurtum og eiginlega
talið, að það væru einu vitamin
lindirnar. Þetta er mesti mis-
skilningur. Á síðustu tímum
hafa menn tekið að rannsaka
dýrafæðuna nákvæmlega. Hefir
þá komið í ljós, að vitaminmagn
þar er jafnmikið eða öllu meira
en í jurtum. Sem skemmtilegt
dæmi má nefna, að það virðist
vera jafnmikið C vitamin í
þorskahrognum og í sítrónum
og appelsínum. Þorskahrogn eru
sítrónur hafsins, eins og kunn-
ingi minn einn komst að orði,
þegar hann heyrði þetta. Líku
máli er að gegna um spendýra-
lifur. Hingað til hafa menn þó
talið, að C vitamin væri helzt í
jurtafæðu. Fleiri dæmi gæti ég
nefnt til stuðnings þeirri skoð-
un, að dýrafæða geti verið jafn
vitamin-auðug og jurtamatur.
Er nú að koma sterkur aftur-
kippur (reaktion) gegn öfga-
fengnum skoðunum um ágæti
jurtafæðunnar. Finnst mér það
réttmætt, eftir því sem ég þekki
bezt til síðustu ábyggilegra
rannsókna um það mál. En
rannsóknir eru oft mismunandi
mjög að gæðum. Er oft erfitt að
átta sig á hvert gildi sumar
þeirra hafa. Fer því fjarri að
trúa megi þeim öllum gagnrýn-
islaust, eins og sumum stundum
hættir til.
Þegar þess er gætt, að lifa má
góðu lífi á dýrafæðu einvörð-
ungu og jurtafæðu nær því
eingöngu, og að allir meðalvegir
þar á milli eru vel færir, verður
það fyrst og fremst fjárhags-
og atvinnu-atriði hvernig mat-
arhæfið á að vera. Með öðrum
orðum landshættir ráða þar
mestu, eins og áður er sagt. Því
sérkennilegri, sem þessir lands-
hættir eru, því sérkennilegri
verður fæðan. í norðlægum
löndum eru miklir erfiðleikar á
að rækta auðmeltar matjurtir
og ávextir þroskast ekki. En
þessar jurtir vaxa mjög í suð-
rænum löndum. Jurtir nor-
rænna landa eru að mestu ó-
meltanlegar mönnum. Því not-
um við húsdýrin og látum þau
melta þessar jurtir og breyta
þeim í kjöt, fitu og mjólk, auð-
melt og fullkomin næringarefni.
Þessa aðferð fann maðurinn
upp fyrir miljón árum síðan, er
hann tók dýrin í þjónustu sína.
Hún kom honum bezt að haldi
í hinum köldu löndum, og enn
er þessi búskaparaðferð vafa-
laust hentugust þar. Matarhæfi
á íslandi hefir alltaf verið
byggt á húsdýrabúskap og fiski-
veiðum, og merkilegt má það
vera, ef þetta reynist ekki hag-
kvæmast, ef vel er að gáð.
En nú kemur nýtt til sögunar.
Leikni manna í að rækta mat-
jurtir allskonar hefir aukizt
stórum á seinni árum. Tilbúinn
áburður, jarðhiti og ýms tækni
hafa valdið þvi að miklu ódýr-
ara er en áður að rækta þessar
matjurtir, og það oft nær óháð
tíðarfarinu. Nú er öldin önnur
en þegar Stefán G. kvað „Ég er
bóndi og allt mitt á undir sól
og regni“. Vafalaust má þó
rækta matjurtir í miklu stærri
stíl en gj ört er á íslandi, þó ekki
sé notaður til þess varmi úr
jörð. Býst ég við að rannsóknir
myndu leiða í ljós, að þetta
gæti orðið full-arðvænlegt. —
Kornrækt virðist nú vera að
takast, eins og verið hefir til
forna og má vera að hún geti
einnig orðið arðvænleg. Ég býst
því vi_ð, að hið þjóðlega matar-
hæfi íslendinga geti vel breytzt
nokkuð í þá átt að neytt verði
meira af jurtamat. Trúlegast
þætti mér þó að uppistaðan
verði enn um langan aldur bezt
úr fæðu úr dýraríki en ekki
jurta.
Næst forsjóninni sjálfri er
tízkan sterkasta afl í heimi.
Hvorki Hitler, Mussolini eða
Stalin geta ráðið við hana.
Tízkan fer ekki að lögum og
hún hefir hingað til farið sínu
fram oft á tíðum í bága við
sannleikann og velferð fólksins.
Hún er dutlungafull og snýst á
ýmsar sveifar. Á seinni árum
hefir hún lagzt á sveif með vís-
indunum, sérstaklega þó heil-
brigðisvísindum. Við, þessir svo-
kölluðu heilsufræðingar, höfum
stundum verið einskonar tízku-
kóngar eins og skraddarar í
London og hattameistarar í
París. Hitt og þetta höfum við
talið hollt og tízkan ber það á
léttum vængjum út um allan
heim. Það er móðins að reyna
að lifa hollu lífi. Tízkan hefir
sitið um vitamin og aðrar nýjar
kenningar, gripið þær og sniðið
úr þeim klæði og skoðanir, sem
ekki fara öllum vel né eru við
hæfi allra þjóða, en tízkan
klæðir alla í sama búning. Ég
er hræddur um að ávaxta- og
grænmetistízkan eigi ekki við
íslenzka þjóð, þó hún eigi við
Mið-Evrópu þjóðir og Suður-
landamenn. Líkt mun því vera
farið um fæðuna og um klæðn-
aðinn'. Þunn klæði suðrænna
manna myndu hlífa illa í stór-
hríðum úti á íslandi. Sé hægt
að draga nokkurt lögmál af
rannsóknum síðustu tíma á
manneldinu, þá er það þetta:
Sérhvert land verður að sníða
sér stakk -eftir vexti, lifa sínu
lífi, alast upp á eigin fæðu,
halda sínu sérstaka mataræði.
Þar með er þó ekki sagt, að
þetta matarhæfi eigi að vera ó-
umbreytanlegt. Það er á stöð-
ugri rás eins og allt í lífi þjóð-
anna, en breytingar þess eiga að
gerast af ráðnum hug og í sam-
ræmi við það sem vísindi hvers
tíma telja heillavænlegast.
íslenzkt matarhæfi hefir
breytzt mjög á seinni árum.
Matur, sem áður var í hvers
manns munni, svo sem harðfisk-
ur, bræðingur, slátur, skyr,
brauð úr heimamöluðu korni og
grautar, hákarl, þorskhausar,
hangikjöt og margt og margt
eru nú sjaldgæft nýnæmi, og
selt dýrum dómum í kaupstöð-
um eins og súkkulaði og sælgæti.
Hvað hafa svo íslendingar
fengið í staðinn. Tízkan hefir
borið þeim erlendan mat, sam-
sull af annara þjóða réttum,
aðallega dönskum. Matreiðslu-
bókum og kvennafræðurum
hefir verið dreift út um allt
land. Fjöllesnustu blöð birta