Tíminn - 11.03.1939, Blaðsíða 2

120
TÍMBJIV, lawgardagiim 11. inarz 1939
30. blaS
^ímmn
Lauyardaginn 11. marz
Kúlu-Andersen og Héðinn
Valdimarsson
Sjónanníð
útvcgsmanna
Það hefir jafnan verið talið
svo, að talsverður meirihluti út-
vegsmanna væri í Sjálfstæðis-
flokknum, eða styddu a. m. k.
þann flokk í kosningum. Og víst
er það, að svo að segja allir
stórútgerðarmenn eru í þeim
flokki. Þessir útvegsmenn hljóta
að gera þær kröfur til síns eigin
flokks, að hann sé á verði um
hagsmunamál þeirra öðrum
flokkum fremur eða a. m. k.
eigi miður en aðrir flokkar. Að
honum, öðrum flokkum fremur,
sé treystandi til að taka sér
fyrir hendur hverskonar for-
göngu og leggja á sig hverskon-
ar erfiði og fyrirhöfn til að
koma málum útvegsins í höfn.
Tíu af hinum' kjördæmakosnu
þingmönnum Sjálfstæðisflokks-
ins eru kosnir á þing í kjördæm-
um, þar sem útgerð er mjög
þýðingarmikill atvinnuvegur og
sumstaðar aðalatvinnuvegur.
Tveir af hinum landkjörnu
þingmönnum eru líka komnir
á þing fyrir atkvæðastuðning
útvegsmanna í bæjum og sjáv-
arþorpum. Núverandi formaður
flokksins hefir verið meðeigandi
og framkvæmdastjóri í stærsta
útgerðarfyrirtæki landsins. Það
væri því full ástæða til að ætla,
að aðstaða útvegsmanna innan
flokksins hlyti að vera mjög
sterk og að hagsmunir þeirra
ættu þar öruggt vígi, svo langt
sem geta flokksins og möguleik-
ar ná.
Eins og nú standa sakir er
útvegsmönnum það líka mjög
mikilsvert að eiga sér pólitísk-
an flokk, sem öruggur er í mál-
um þeirra og farsæll í vinnu-
brögðum. Það er kunnugra en
frá þurfi að segja, að heildar-
afkoma útvegsins er nú mjög
erfið og að fjöldi útgerðarfyrir-
tækja er rekinn með tapi. Milli-
þinganefnd í útgerðarmálum
hefir einróma viðurkennt, að
nauðsynlegt væri að veita út-
veginum kjarabætur. Útgerðar-
menn sjálfir hafa á fundum
sínum samþykkt áskoranir til
þings og stjórnar í sömu átt.
Og allur þorri þeirra hefir fyrir
augum alveg ákveðna leið, sem
útvegsmennirnir telja rétt og
eðlilegt að fara til að koma
fram þessum kjarabótum fyrir
útveginn.
Það er náttúrlega tilgangslít-
ið að deila um það, hvaða lands-
málaflokkur eigi að hafa for-
göngu um lausn þessa máls.
Þegar um slíka þjóðarnauðsyn
er að ræða, má það teljast öll-
um flokkum jafn skylt. En ekki
hefði það getað talizt óviðeig-
andi, að einmitt sá flokkurinn,
sem flestir útvegsmennirnir eru
í, Sjálfstæðisflokkurinn, hefði
beitt sér fyrir úrræðum og þá
leitað samkomulags við aðra
flokka um að afla þeim úrræð-
um eða öðrum álíka góðum,
nægilegs stuðnings til þess, aö
tryggja lögfestingu þeirra og
framkvæmd. En forgangan er þó
eins og áður er sagt, ekki aðal-
atriði. Þessa forgöngu hefir
Framsóknarflokkurinn orðið að
hafa til þess, að skriður kæmi
á málið, og telur það vitanlega
ekki annað en skyldu sina eins
og á stendur, enda þótt viðhorf
Framsóknarmanna víðsvegar
um landið sé nokkuð misjafnt
gagnvart þeirri leið, sem út-
vegsmenn helzt vilja fara. Á-
lyktun á nýafstöðnu Búnaðar-
þingi sýnir, að bændastétt
landsins sem heild beitir sér
ekki sérstaklega fyrir breytingu
á gengisskráningu íslenzkrar
krónu, og fer það að vonum, því
að hagsmunir bænda eru hér
nokkuð misjafnir eftir lands-
hlutum. En Búnaðarþingið lýsti
þó yfir því fyrir hönd bænda-
stéttarinnar, að það myndi fall-
ast á þær ráðstafanir, sem nauð-
synlegar kynnu að teljast vegna
atvinnulífsins í heild til sjávar
og sveita. Er slíkt vel mælt og
hófsamlega.
Það sem frá sjónarmiði út-
vegsmannanna, eða meginhluta
þeirra, eins og nú er komið, er
aðalatriði, er því að geta í flokki
sínum, Sjálfstæðisflokknum,
, (Framh. af 1. síðu)
sagnar um gesti þessa. Hún
óskaði þessvegna eftir að einn
þingmaður úr hverjum þing-
flokki ætti viðræður um málm-
námið við þessa menn. Ásgeir
Ásgeirsson, Ólafur Thors og ég
urðum fyrir valinu. Þar sem
við tókum móti gestum þessum
fyrir hönd þingflokkanna, lét-
um við þá koma til móts við
okkur í þinghúsið. Á sama tíma
var í þinghúsinu annar fundur,
þar sem ég átti að mæta í sýn-
ingarráðinu vegna þátttöku ís-
lendinga í New York sýning-
unni. Ég hugsaði mér að sjá
fyrst hina nýstárlegu gesti og
síðan að koma á hinn fundinn.
IV.
Komumenn höfðu með sér tvo
aðstoðarmenn: málfærslumann
héðan úr bænum og aðalverð-
bréfakaupmann b æ j a r i n s,
Sturlu Jónsson. Ekki lagði hann
mikið til málanna, en settist í
djúpan afastól úti í horni og
leit út eins og Rockefeller á tí-
ræðisaldri. Við buðum barónin-
um með hið virkilega Balkan-
útlit sæti í þægilegum legubekk,
og Englendingnum við hlið
hans Baróninn virtist, eftir
nafnspjaldi hans að dæma, hafa
tekið að sér að vera einhvers-
konar trúnaðarmaður í Evrópu
fyrir lýðveldið Honduras í Mið-
Ameríku. Mun honum, sem von
var, hafa þótt sá trúnaður ekki
óheppilegur fyrir mann er vildi
forvitnast um fjármál íslend-
inga.
Englendingurinn tók nú fyrst
til máls, og lýsti lauslega námu-
fyrirætlunum sínum á Vestur-
landi. Taldi hann sig þurfa að
senda vísindamenn þangað til
að endurskoða verk Steins Em-
ilssonar að einhverju leyti. Það
myndi kosta allmikla fjárhæð,
og það fé vildi baróninn ó-
gjarnan leggja fram nema
stjórnin hefði staðfest samning-
inn um undanþágu frá útsvari,
eigna- og tekjuskatti. Við
bentum honum á, að þessa und-
ar-þágu gæti Alþingi eitt, en
ekki stjórnin, veitt, ef til þeirra
úrræða ætti að grípa. Englend-
ingurinn taldi þá félaga hafa
miklu víðtækari ráðagerðir.
Þeir vildu leita að dýrum efnum
til vinnslu á Reykjanesi, fyrir
norðan og austan, í byggðum
og óbyggðum. Þeir hugsuðu sér
auðsjáanlega að láta sína móð-
urlegu hönd ná til alls íslands
og allra íslendinga.
lagt til öruggan aðila í sam-
starfi því, sem óhjákvæmilegt
er til að koma kjarabótum fram
og gera þær framkvæmanlegar.
Og eins og nú er komið, á það
að vera mjög svo auðvelt fyrir
Sjálfstæðisflokkinn að veita út-
vegsmönnunum þessa liðsemd.
Hann á þess nú kost, ekki ein-
ungis að styðja með þingfylgi
þá leiðina, sem útvegsmenn-
irnir flestir myndu kjósa, held-
ur einnig að fara með fram-
kvæmd málefna sjávarútvegsins
í ríkisstjórninni, meðan kjara-
bæturnar eru að koma til fram-
kvæmda. Það er ekki svo, að
verið sé að heimta af Sjálfstæð-
ismönnum að greiða atkvæði
með lögum, sem þeir kynnu að
vera hræddir um, að aðrir flokk-
af gætu spillt í framkvæmd-
inni. Síður en svo. Sjálfstæðis-
flokknum er beinlínis boðið að
fara sjálfur með framkvæmd
þessara mála og styðja hana
með ráðum og dáð eftir því, sem
hann hefir vilja og getu til.
Vera má, að sumum mönnum
í Sjálfstæðisflokknum þyki þó
ljóður á þessu ráði. Ef þeir taka
að sér framkvæmdina, sem
þátttakendur í ríkisstjórn eða
yfirlýstir stuðningsmenn stjórn-
ar, bera þeir auðvitað ábyrgð á
framkvæmdinni, þó ekki einir
heldur ásamt öðrum flokkum,
sem að stjórninni stæðu. Og í
sumum tilfellum getur það
sjálfsagt verið dálítið óþægi-
legt að taka á sig þessa ábyrgð.
Því að þótt, útvegsmenn verði
ánægðir, má eflaust benda á
ýmsa aðra, sem ekki uni að sama
skapi vel sínum hlut. Óánægja
þeirra hlyti að bitna að ein-
hverju leyti á þessum flokkum,
sem að framkvæmdinni standa,
og þeir yrðu að gera sitt til að
draga úr slíkri óánægju og af-
leiðingum hennar. En þetta er
ekki annað en það, sem sérhver
ráðandi stjórnmálaflokkur
verður að þola á hverjum tíma.
Þess eru tæpast dæmi, að stór-
mál sé framkvæmt án þess, að
einhverjir verði óánægðir,
stundum heilar stéttir manna.
Stjórnmálaflokkar geta því yf-
irleitt ekki reiknað með því, að
koma fram mikilsverðum á-
hugamálum án þess að taka á
sig ábyrgðina og þær óvinsældir,
sem henni kunna að fylgja hjá
einhverjum hluta þjóðarinnar.
En ef Framsóknarflokkurinn,
sem aðallega hefir fylgi sitt ut-
an sjávarsíðunnar, er reiðubú-
inn til að taka á sig sinn hluta
af þessari ábyrgð — hversvegna
ætti þá Sj álfstæðisflokkurinn,
f 1 o k k u r útvegsmannanna
sjálfra, ekki að vilja gera það?
Þannig spyrja útvegsmennirn-
ir. Og það er von, að þeir spyrji
svo.
Ragnar Ólafsson:
Rausnarlegt tilboð
í grein þessari lýsir Ragnar
Ólafsson lögfræðingur, sem
nú dvelur í Amerfku, starf-
semi félagsins „The American
-Scandinavian Foundation"
og þýðingu þess fyrir ísland.
Maður að nafni Carl Lorent-
zen, danskur að uppruna, pró-
fessor við New York háskólann,
hreyfði því, árið 1907, að þörf
væri á aukinni kynningu milli
Bandaríkja Norður-Ameríku og
Norðurlanda-þjóðanna. Máli
var var vel tekið. 1908 heimsóttu
forsetar Columbia háskólans og
New York háskólans háskóla
Danmerkur, Noregs og Svíþjóðar
og héldu þar fyrirlestra. í kjöl-
far þeirra fylgdu fljótlega pró-
fessorar frá Norðurlanda há-
skólunum til fyrirlestraferða í
Bandaríkjunum. 1908 var enn-
fremur stofnað félag í New York
til að vinna að nánari kynnum
milli Skandinavíu og Banda-
ríkjanna og til að halda uppi
sambandi milli Skandinava bú-
settra í Bandaríkjum Norður-
Ameríku. Stofnendurnir voru
flestir af skandinaviskum ætt-
um. En auk þeirra voru nokkrir
aðrir Ameríkubúar, sem áhuga
höfðu fyrir menningu Norður-
landa.
Einn af stofnendum félagsins
var danskur maður að nafni
Niels Poulsen, forstjóri stórs
iðnaðarfyrirtækis í New York og
vellauðugur maður. Hann gaf
félaginu árið 1910 hundrað þús-
und dollara. Eftir það var fé-
lagið kallað „The American-
Scandinavian Foundation“. —
Vexti af þessari upphæð skyldi
nota til að greiða kostnað af
stúdentaskiptum, fyrst og
fremst til verkfræðistúdenta,
milli Bandaríkjanna og Norður-
landa. Poulsen dó 1911. í erfða-
skrá sinni hafði hann enn á-
nafnað „The American-Skan-
dinavian Foundatíon“ um 500,
000 dollara. Þessar gjafir eru
undirstaðan að því fé, sem fé-
lagið hefir yfir að ráða, þó að
aðrir hafi seinna b.ætt þar við.
Árið 1912 var ungur amerísk-
ur norrænufræðingur, Mr.
Henry Goddard Leach ráðinn
forstjóri fyrir félagið. Hann hef-
ir lengst af síðan annaðhvort
verið forstjóri eða formaður
þess. Mr. Leach hefir unnið fé-
laginu mikið gagn bæði með
starfi sínu og með ríflegum
fjárframlögum, því að hann er
vel auðugur maður.
Að undirlagi Mr. Leach voru
stofnuð sjálfstæð félög í Dan-
mörku, Noregi og Svíþjóð, til að
vinna að aukinni kynningu milli
Norðurlanda og Bandaríkjanna
á sviði vísinda, mennta og verk-
legra framkvæmda. Þessi félög
vinna í samvinnu við „The Ame-
Baróninn og Sturla kaupmað-
ur hlýddu þegjandi á þessa
byrjun að samtali. Og eftir að
þessum inngangi var lokið, snéri
Englendingurinn sér skyndilega
frá hinum stóru ráðagerðum
um námuvinnsluna að fjármál-
um íslendinga. Hann sagðist
vita að ísland vantaði fé, og
þeir félagar væru líklegir til að
geta útvegað það. Síðan byrjaði
hann að telja upp skuldir lands-
ins á ýmsum stöðum, bæði
samningsbundnar og lausar,
„frosnar" innstæður erlendra
manna á íslandi o. s. frv. Hann
var svo að segja með hitaveit-
una í hálsinum, þegar ég greip
fram í og óskaði að ræðumaður
héldi sér við námuvinnsluna,
með því að það væri eina mál-
efnið, sem við þremenningarnir
hefðum umboð til að tala um
við þá félaga. En Englendingn-
um þótti meira máli skipta að
tala um hin miklu og góðu lán,
sem ísland þyrfti að fá, fremur
en námuna. Ég lét í ljós þá skoð-
un, að allt umtal um lántökur
væri okkur óviðkomandi, og þó
að við íslendingar værum lítil
þjóð, þá myndum við ekki taka
á móti umræðum um fjármál
okkar frá erlendum mönnum,
sem væru þeim með öllu óvið-
komandi. Ólafur Thors og Ás-
geir Ásgeirsson komu nú inn í
umræðurnar og héldu þeim á-
fram með glöggum rökum á ís-
lenzka grundvellinum. — Ég
kvaddi miljónamæringinn með
afsökun um að ég þyrfti á ann-
an fund og áliti verkefni mínu
lokið með þeim. Þegar ég var
farinn lét baróninn, sem auk
þess var trúnaðarmaður fyrir
Honduras, falla nokkur óá-
nægjuorð um framkomu mína,
og gat þess að hann ætti allt
annað skilið því hann ætti góða
vini að í fésýslustofnunum í
Ameríku. Ásgeir og Ólafur ræddu
síðan námumálið nokkuð itar-
lega og slitu síðan fundi. Stjóm-
In tjáði þessum mönnum að
hún hefði ekki leyfi til að semja
um undanþágu frá sköttum, og
staðfesti ekki samninginn um
námuréttindin. Fóru hinir ný-
stárlegu gestir nú úr landi, en
skyldu eftir mál sitt í höndum
Sturlu kaupmanns og banda-
manna hans. Engin eftirmál
urðu að svo stöddu um þessi mál
nema að Héðinn Valdimarsson
lét í ljósi mikla gremju við rík-
isstjórnina fyrir að hafa ekki
mátt „vera með“ vegna komm-
únista. Byrjaði hann og Einar
Olgeirsson að senda mér skeyti
í málgögnum kommúnista, og
töldu mig hafa átt þátt i að fæla
þessa velgerðamenn landsins
burtu frá sínu eðlilega verkefni.
En allir, sem höfðu kynnzt Balk-
an-baróninum, höfðu allt aðra
skoðun á ferðalagi þessara
manna heldur en kommúnistar
hér, sem mest geipuðu um för
þeirra.
V.
En varla hafði liðið nema
hálfur mánuður þegar frétt
kom aftur um að hinn róman-
tíski Balkan-barón myndi enn
eftir íslandi. Hafði Sturla kaup-
maður fengið bréf frá hinum
enska aðstoðarmanni. Munu
kommúnistar þegar í stað hafa
fengið afrit af því, og létu nú
mikið yfir sinni aðstöðu. Barst
til þingmanna vitneskja um efni
bréfsins, áður en Héðinn Valdi-
marsson gerði það að sínum per-
sónulega boðskap. Bréfið byrj-
aði með hlýrri kveðju: „Elsku
Sturla“. Næst tjáði bréfritarinn
að konan væri eins og venjulega
við góða heilsu, en Jónsi litli
hefði haft kvef nokkra daga.
Síðan lýsti vinur Sturlu yfir að
hann hefði í hyggju að koma
snarlega aftur til íslands og
bjóða þjóðinni 60 miljónir kr.
til eignar og afnota. En nú var
náma Steins Emilssonar ekki
lengur með í ráðagerðinni.
„Elsku Sturla“ sá að í öllu
þinginu átti baróninn engan
betri vin en Héðinn Valdimars-
son og kommúnista. Hann snéri
sér til þeirra og lét þá hafa bréf-
ið góða sem kjölfestu í þá sigl-
ingu, sem kommúnistar ætluðu
nú að hefja með Balkan-barón-
inum.
Héðinn Valdimarsson á ekki
mjög mikið af hugmyndum, en
þarf meira með til að fleyta
sinni þungfæru persónu. Honum
þótti sér hafa verið stórlega
misboðið með að vera ekki „tek-
inn með“, þegar baróninn kom.
Hugmyndir hans og barónsins
voru að ýmsu leyti nátengdar.
Páll Torfason hafði verið hjálp-
arkokkur Kúlu-Andersen 1921
og fengið nokkuð af þeim 100
þús. kr., sem lántakan kostaði
opinberlega. Héðinn fann að
auður stóll gat beðið hans við
hlið barónsins við hina væntan-
legu lántöku. Hann fann svo
mikla nauðsyn til að auglýsa
fylgi sitt Við málefnið fyrir öll-
um landslýð, að hann lét gera
af sér ljósmynd, sem náði yfir
mikinn hlut af síðu í blöðum
kommúnista. Og til skýringar
þessari mynd lét Héðinn fylgja
ýtarlega grein, þar sem hann
flutti í eigin nafni hugmyndir
Gyðingsins, sem komið hafði
sunnan frá Balkanlöndum með
vitneskjuna um trúnað sinn
fyrir Honduras og peningavonir
handa íslendingum.
Héðinn Valdimarsson flutti
nú sem sinn boðskap kenning-
una um að taka í einu 60 milj-
ónir að láni, borga gamlar
skuldir og „innifrosnar" inn-
stæður. Nota síðan afganginn til
að byggja togaraflota, hitaveitu
o. fl. handa höfuðstaðnum.
Æði margir menn voru búnir
að frétta um aðdraganda þessa
máls, gremju kommúnista yfir
að „vera ekki með“, bréfið til
Sturlu, um kvef Jónsa og tilboð
rican-Scandinavian Founda-
tion“. Tilgangi sínum reyna þau
aðallega að ná með stúdenta-
skiptum. Félögin skipta með sér
verkum. Ameríska félagið styrk-
ir ameríska stúdenta og
menntamenn til náms eða
kynningarferða á Norðurlönd-
um og vinnur að því að kynna
skandinaviska menningu í Ame-
ríku. En Norðurlanda félögin
styrkja námsmenn hvert frá
sínu landi til dvalar í Ameríku
og vinna á annan hátt að því að
kynna ameríska menningu á
Norðurlöndum.
Norðurlanda félögin afla sér
tekna með frjálsum framlögum
frá verzlunar- og iðnfyrirtækj -
um, sem skipta við Ameríku, og
með framlögum frá áhuga-
mönnum. Þannig hefir sænska
félagið tryggt rúmlega tíu
námsstyrki árlega, hvern að
upphæð 1000 dollara, danska
félagið að eins færri og norska
félagið fjóra eða fimm.
Ameríska félagið veitir árlega
nokkrum stúdentum styrk til
náms á Norðurlöndum. Það
leggur einnig fram mikla vinnu
til að greiða götu norrænna
menntamanna í Ameríku, bæði
þeirra, sem eru við nám, og
fyrirlesara og annarra, sem eru
um skemmri tíma. í New York
starfrækir það norrænt bóka-
safn. Það gefur út vandað tíma-
rit, „The American-Scandinav-
ian Rewiew“, sem kemur út árs-
fjórðungslega. í tímaritinu eru
birtar valdar greinar um nor-
ræn efni. Hafa öðru hvoru birzt
í því greinar um ísland. Hanna
Astrup Larsen, kona af norsk-
um ætum, hefir verið ritstjóri
tímaritsins um mörg undanfar-
in ár. Auk þessa hefir félagið
með höndum útgáfu skandinav-
iskra bóka. Af íslenzkum bók-
um, sem félagið hefir gefið út,
má nefna: Enskar þýðingar af
Eddunum báðum, Völsungasögu,
nokkrum íslendingasögum, þýð-
ingu á Fjalla-Eyvindi, Bóndan-
um á Hrauni og fleiru. Síðast-
liðið ár lét félagið þýða og gaf
út bók prófessors Hjalmars
Lindroths: „Island Motsaternas
Ö“. Hefir sú bók selst vel. Það er
gaman að geta þess, að sú bók,
sem mest hefir selst af, af öllum
bókum, sem félagið hefir gefið
út, er Sæmundar Edda. Til að
kynna skandinaviska list, hefir
félagið öðru hvoru gengizt fyrir
norrænum listsýningum. víðs-
vegar um Ameríku.
Eins og áður er getið, hefir
ameríska félagið gefið út þýð-
ingar á nokkrum íslenzkum
bókum. Það hefir og birt grein-
ar um ísland og íslenzka menn-
ingu í tímariti sínu. Ennfrem-
ur hefir það greitt götu nokk-
urra íslenzkra mennta- og lista-
manna, sem heimsótt hafa
Ameríku. Það átti t. d. þátt í því,
að Philadelphia fékk Einar
Jónsson til að gera myndastyttu
af Þorfinni Karlsefni. Sigurður
Nordal kynntist og félaginu vet-
urinn sem hann dvaldi í Ame-
ríku. En sökum þess, að ekki
hefir verið stofnað íslenzkt-
amerískt félag, sem vinunr í
samvinnu við „The American-
Scandinavian Foundation", hef-
ir ísland ekki notið góðs af
stúdentaskiptum milli land-
um miljónirnar. Öllum, sem lásu
skrifin í kommúnistablöðun-
um, varð endanlega ljóst, hver
er ástæðan til að Héðinn Valdi-
marsson er búinn að koma
höfðinu undir sig í íslenzkri
pólitík, svo sem raun ber vitni
um. Hann er nægilega grunn-
fær til að láta leika með sig
eins og virkilegan Grænlend-
ing, og það í þeim efnum, sem
hann hefir varið mörgum ár-
um til að nema.
VI.
Fyrir fáum dögum kemur skip
að landi og með því aftur félagi
Balkan-barónsins. Hafði hann
með sér nýjan hjálparmann, en
baróninn sjálfur bar við veik-
indum, að hann gæti ekki kom-
ið aftur. Létu kommúnistar svo
um mælt, að hann hefði á þing-
hússfundinum ekki mætt hjá
fulltrúum þingflokkanna því
barnslega trúnaðartrausti, sem
hæfði í sambúð við svo tiginn
mann, og þótti félögum Einars
Olgeirssonar mein að burtveru
hans.
Vinur Sturlu kaupmanns virt-
ist nú hafa gleymt með öllu
málmnámunum fyrir vestan og
minntist ekki á þær við neinn
ráðamann. En í hinni fyrri ferð
höfðu þær verið hið yfirlýsta
aðalerindi. Hann heimsótti ekki
ræðismann Breta, og mátti þó
telja eðlilegt að þaðan fengi
hann kynningarbréf sér til
framdráttar. Ekki reyndi hann
heldur að ná tali af stjórn
Landsbankans, og mátti hann
þó vel vita, að í 20 ár hefir einn
af bankastjórunum verið ráðu-
nautur allra ríkisstjórna um
fjármálaefni landsins út á við.
í stað þess leitar hann beint og
umbúðalaust upp í stjórnarráð,
og ber drauma kommúnista-
blaðanna þar fram í sínu eigin
nafni.
í sjálfu sér var vafasamt
hvort ríkisstjórnin gat tekið svo
óundirbúinni heimsókn af svo
umboðslausum gestum, og vænt-
anlega verða slíkar heimsóknir
frá hálfu þvílíkra manna tor-
sóttari hér eftir. En með sam-
böndum þeim, sem barónsfjöl-
skyldan hafði við kommúnista
og nokkra Sjálfstæðismenn í
bænum, var búið að þyrla upp
svo miklu moldviðri um pen-
ingaaðstöðu þessara manna, að
stjórninni myndi hafa verið
legið mjög á hálsi af mörgum
grunnfærum mönnum, ef hún
hefði ekki gefið þessum gestum
fullkomið tækifæri til að opna
hin kærleiksríku hjörtu og til-
kynna ríkisstjórninni hvernig
ætti að haga afhendingu hins
mikla fjármagns, sem átti að
endurfæða íslenzku þjóðina.
Ríkisstjórnin tók þessvegna á
móti barónsfólkinu með sömu
alvöru og Sturla kaupmaður og
málpípur kommúnista hefðu
(Framh. á 3. síðu)
anna, sem þó er aðalverkefni
félagsins.
Nú hefir Mr. Leach, forseti
amerlska félagsins, boðist til að
ábyrgjast 1000 dollara náms-
styrk á ári í fimm ár fyrir ame-
ríska menntamenn til náms á
íslandi. Tilboðið er gert með þvi
skilyrði, að á íslandi verði stofn-
að íslenzkt-amerískt félag, sem
geti lagt fram jafn háa upp-
hæð til að styrkja íslenzka menn
til náms i Bandaríkjunum. Til
að greiða fyrir yfirfærslum væri
hægt að komast að samningum
um að íslenzka félagið mætti á-
vísa styrkgreiðslum til íslenzkra
námsmanna á ameríska félagið
gegn því, að það mætti ávísa
sínum styrkgreiðslum á íslenzka
félagið. Myndi þá hvort um sig
greiða í mynt síns lands. Far-
gjald yrði þó allt af að greiða í
amerískri mynt.
Ef við viljum sinna þessu til-
boði, þarf fyrst og fremst að
stofna íslenzkt-amerískt félag.
Þyrfti helzt að gera það í sam-
ráði við menntamálaráðuneytið
og háskólann. Næst væri að út-
vega fé. Mætti athuga, hvort
háskólinn ræður yfir sjóöum,
sem gætu lagt fram fé í þessum
tilgangi. Einnig er líklegt að Al-
þingi vildi styrkja eitthvað.
Jafnframt þarf að fara fram á,
að verzlunarfyrirtæki, sem
skipta við Ameríku leggi fram
eitthvað af mörkum. Áhuga-
menn yrðu að sjálfsögðu að
annast um framkvæmdina. Fé-
lagsmenn í félagi Vestur-ís-
lendinga og aðrir, sem heimsótt
hafa Ameriku, myndu að von-