Tíminn - 15.04.1939, Page 4

176
TÍMITCN, langardaginn 15. aprfl 1939
44. bla6
Benedikt Jónsson
frá. Auðnum
(Framh. af 3. síðuj
fræði, á Norðurlandamálum,
þýzku og ensku. Benedikt var
bókavörðurinn og geymdi þenn-
an dýrmæta sjóð kaupfélags-
leiðtoganna í skáp í baðstof-
unni á Auðnum. Hann annað-
ist að mestu um bókakaup og
bókaval, og hann sótti á að koma
bókunum í hendur félagsmanna
þó að langt væri á milli sumra
þeirra og samgöngur ógreiðar.
Andstæðingum kaupfélagsins
stóð stuggur af þessu bókasafni.
Lék orð á því, að þar væri ó-
kristilegar bækur, og að ýmsu
leyti vel falnar til að auka
spillingu í landinu. Smásaman
hurfu þó þessir hleypidómar,
eftir því, sem fleiri menn kynnt-
ust þessu merkilega, en yfirlæt-
islausa lestrarfélagi.
Bókasafnið óx ár frá ári undir
móðurlegri forsjá hins óþreyt-
andi bókavarðar. Það fluttist
með Benedikt til Húsavíkur í
byrjun yfirstandandi aldar. Fé-
lagsmönnum fjölgaði. Hreppar
í austurhluta sýslunnar lögðu
fram fé til bókakaupa. Sama
gerði kaupfélagið og síðar sýsl-
an. Að lokum varð safnið svo
stórt, að það átti erfitt með að
vera heimilislaust. Benedikt
varð að færa það úr einu timb-
urhúsinu í annað. Hann óttað-
ist eld, engu síður en Árni Magn-
ússon með sín dýru handrit.
Að lokum kom honum óvænt
hjálp í þessu efni. Einn af hin-
um merkilegu, sjálfmenntuðu
forystumönnum í sýslunni var
Steinþór Björnsson, faðir Stein-
gríms búnaðarmálastjóra og
þeirra bræðra. Þegar Pétur
Jónsson á Gautlöndum andað-
ist 1922, vildu margir vinir hans
í Þingeyj arsýslu minnast hans
á skörulegan hátt. Steinþór
Björnsson kom þá fram með
þá hugmynd að reisa myndar-
lega bókhlöðu á Húsavík og
helga hana minningu þeirra
vinanna og samherjanna, Pét-
urs á Gautlöndum og Benedikts
á Auðnum. Kaupfélag Þingey-
inga, Sambandið og Louis Zöll-
ner í Newcastle gáfu myndar-
legar fjárhæðir í þessa hús-
byggingu. Bókasafnshúsið á
Húsavík er nú myndarlegasta
bókhlaða á íslandi utan höfuð-
staðarins og í þessu vandaða
steinhúsi er fullkomnasta og
fjölbreyttasta bókasafn á ís-
landi um samvinnumál, hag-
fræði og félagsfræði. Eftir að
hús þetta var byggt, hvarf allur
kvíði úr hug Benedikts Jónsson-
ar um öryggi og framtíð bóka-
safnsins. Hann var sjálfur hinn
óþreytandi bókavörður og bóka-
kaupandi safnsins. Hann mun
hafa fengið 200 kr. að launum
árlega hin síðari ár fyrir bóka-
varðarstarf sitt, en hann notaði
fjárhæð þessa oftast eingöngu
til bókakaupa fyrir safnið sjálft.
Hin síðustu ár sín á Húsavík
vann Benedikt Jónsson með
þeim hætti, að hann vaknaði
um klukkan fimm á morgnana
og hitaði sér kaffi á lítilli raf-
suðuvél, er stóð við sæng hans.
Síðan las hann í rúminu fram
að fótaferðatíma annarra
manna. Þá klæddist hann, at-
hugaði veðrið og sendi veður-
stofunni skeyti. Að því búnu fór
hann á skrifstofu sýslumanns
eða kaupfélagsins, eftir því sem
við átti, en tók sér þó hvíld til
að afgreiða bækur handa lestr-
arfúsum mönnum framan úr
sveit, ef hann varð þeirra var í
kaupstaðarferð. Eftir vinnutíma
og fram á kvöld hlustaði hann
á útvarp, las bækur, eða ræddi
um áhugamál dagsins við sam-
vistarmenn sína. Hann var hófs-
maður um alla hluti, og hafði
lítinn áhuga fyrir mat og drykk.
Hann var heilsugóður alla æfi,
og léttur og kvikur í gangi og
öllum hreyfingum eins og ungur
maður fram á tíræðisaldurinn.
Vinna og hugsjónir tóku hug
hans og orku alla.
VI.
Það er mikils virði fyrir um-
bótahreyfíngu að fá í sína þjón-
ustu sjálfboðaliða, sem gleymir
að biðja um kaup, en vinnur í
tvo mannsaldra með allri orku
að því að bæta kjör samferða-
manna sinna, og auka hin and-
legu verðmæti í landinu. En því-
líkur maður var Benedikt Jóns-
s.on á Auðnum. Hann notaði sína
löngu æfi til að læra og kenna
öðrum. Hann kenndi af innri
þörf. Bókasafnið var skóli hins
óskólagengna manns. Hvar sem
hann frétti um námfúsan ungl-
ing, karl eða konu, í þeim
byggðum, sem sóttu verzlun til
Húsavíkur, valdi Benedikt
handa þeim bækur og sendi
þeim. Og bókaval hans var ekki
handahóf. Hann valdi með
skilningi og samúð handa hverj-
um lærisveini. Hann valdi úr
sínu andlega vopnabúri þau
sverð og spjót handa hverjum
manni, er hann hugði bezt við
hans hæfi. í höndum Bene-
dikts Jónssonar varð bókasafn
Þingeyinga á Húsavík sam-
vinnuskóli héraðsins, og áhrif
þess náðu svo að segja inn á
hvert heimili, sem skipti hafði
við Húsavík.
VII.
Benedikt Jónsson varð elztur
maður í þeirri frægu sveit þrosk-
aðra forgöngumanna, sem
stofnsett hefir samvinnufélags-
skapinn á íslandi. Og í þeirri
sveit er hann einn í sinni röð.
Hann er hinn fyrsti og mesti
fræðimaður íslenzku samvinnu-
hreyfingarinnar. Hann er alinn
upp í afskekktum dal í harð-
býlu héraði. Hann sinnir störf-
um smábændanna í sinni byggð,
og hinum launalitlu almennu
störfum sveitanna. Hann kem-
ur til manns stórum barnahóp.
En samhliða erfiði hversdags-
baráttunnar nemur hann höf-
uðtungur álfunnar og dregur að
sér fegurstu gimsteinana úr
bókmenntum þessara þjóða og
sinnar eigin þjóðar. Hann gerir
það að meginhugsjón æfi sinn-
ar að safna þessum auði og
dreifa honum með heiðarlegri
óeigingirni til allra, sem hann
náði til. Benedikt Jónsson gekk
með fræ þekkingarinnar í vös-
um sínum og dreifði þeim hvar
sem nokkur von var að tækifæri
væri fyrir lítið lautarblóm að
festa rætur.
Það tilkynnist vinum og vandamönnum, að móðir
okkar og tengdamóðir, Agnes Jónsdóttir, fyrrum ljós-
móðir, andaðist 5. þ. m.
Ingvar Jónsson, Jóna Vilhjálmsdóttir.
Páll Jónsson. Hólmfríður Jónsdóttir.
Þorvaldur Jónsson. Helga Árnadóttir.
Jón Jónsson. Sigríður Jónsdóttir.
Tilkynning
irá FiNkimálanefnd
Fiskimálanefndinni hefir verið falið að hafa á hendi
allan útflutning á frystum fiski til Bretlands, sem fram-
leiddur kann að verða á yfirstandandi ári.
Er því öllum öðrum óheimilt að bjóða til sölu, selja
eða flytja út frystan fisk til Bretlands.
Fískímálanefnd.
F L Ó R A
Kaupið fræið í tíma.
F L 6 R A
Benedikt Jónsson hefir ekki
eingöngu átt þátt í að skapa hið
fyrsta samvinnufélag á íslandi
og gefa því fagurt og einfalt
heiti. Hann hefir einnig sýnt
samvinnumönnum, að maðurinn
lifir ekki af brauði einu saman.
Betur en nokkur annar íslend-
ingur hefir hann sýnt í verki,
að samvinnufélagsskapurinn er
tvíþættur. Annarsvegar hag-
nýtt fjárhagslegt starf. Hins-
vegar andlegt hugsjónamál. Og
þau ein samvinnufyrirtæki
hafa varanlegt lífsgildi, sem
fylgja báðum þessum stefnu-
miðum.
Nú er þessi merkilegi öldung-
ur genginn til hinztu hvíldax,
eftir langan og óvenjulegan
starfsdag. Hann virtist starfa
eingöngu fyrir byggð sína og
hérað. En án þess að hann hafi
beinlínis ætlazt til, breiðir meið-
ur sá, sem hann gróðursetti í
átthögum sínum, sig yfir land
allt. Meir en hálf íslenzka þjóð-
in starfar nú í skjóli við þess-
ar merkilegu byggingar, sem
hinir sj álfmenntuðu forgöngu-
menn samvinnufélaganna reistu
á fyrstu árum hins nýfengna
þjóðfrelsis. J. J.
Bridgfe-keppni
Efnt verður til Bridge-keppni
á milli þeirra fjögurra sveita,
er b e z t u m árangri náðu á
keppninni í vetur.
Keppnin hefst á morgun kl. 2
e. h. í Oddfellowhúsinu. Öllum
heimilt að horfa á.
Aðgangseyrir 2 krónur.
NEFNDIN.
lejtið
hinna eggjahvítuauð-
ugu fiskirétta:
Fiskibui!
Fiskibollur
Fiskigratin
Fiskibúðingar
Fiskisúpur.
Allt úr einum pakka af
manneldismjöli. — Fæst í
öllum matvöruverzlunum.
Heildsölubirgðir hjá:
Sími 5472.
Símnefni Fiskur.
22
Lettice Ulpha Cooper:
Málarinn
23
eitt eSa tvö málverk og gekk síðan brott og
reykti úr pípu sinni.
Ungfrú Radleigh keypti tvö málverk. Annað
var myndin, sem hann var að mála, þegar ég
sá hann í fyrsta skipti, tréð með bláu blómunum,
vagntunnan og húsveggurinn. Mér féll illa, að
hún skyldi fá þessa mynd; þó var hún ekkert
falleg. Mér fannst ég eiga hana sjálf. Clare var
ánœgður. Þeim duldist það ekki, að hann ætti
örðugt uppdráttar, en það jók dálæti þeirra á
honum um allan helming. Til slíks höfðu þær
aldrei þekkt sjálfar. Þær kenndu líka í brjósti
um hann, vegna heilsubrests og veikindamerkja,
er hann bar. Börnin voru líka hrifin af honum.
Hanna var í fyrstunni dálítið feimin, en það
rættist fljótlega úr henni, þegar hann fór að
tala við hana. Tamsína, sem alltaf var fjörug
og gamansöm, gat tæpast við hann skilið. Ung-
frú Radleigh bauð honum að borða með þeim
næsta kvöld og fara með þeim á hljómleik. Þetta
var heppilegt og ánægjulegt fyrir hann, en ég
var þó í öngum mínum og vissi, að nú myndi
vera úti um gönguferðir okkar. Ég var líka reið
við sjálfa mig fyrir að vera svona haldin af
sjálfselsku, þegar hann, sem átti svo fáar á-
nægjustundir, gat skemmt sér. Þegar hann
kvaddi, hélt hann lengi í hendina á mér og
hvíslaði lágt:
— Þakka þér innilega fyrir, elskan mín!
Þá skammaðist ég mín og hljóp inn í her-
bergið mitt, fleygði mér upp í rúmið og grét
ofsalega.
En upp frá þessari stundu tók allt stakka-
skiptum. Þær voru einlægt að bjóða honum til
máltíða og taka hann með sér í skógarferðir.
Frú Halliday vildi vera honum góð, því að hún
vorkenndi honum. Mér stóð enginn stuggur af
henni. Það var ungfrú Radleigh, sem mér var
ekki sama um. Hún skrafaði um hann eins og
hún væri að tala um nýjan hatt eða einhvem
grip, er hún hefði eignazt. Hún dansaði við hann
og fékk fólk til þess að kaupa málverkin hans.
Sjálfur var hann farlnn að slá slöku við að
mála; hann hafði naumast tíma til þess. Þetta
var að sumu leyti gott fyrir hann. Hann fitnaði
og varð hraustlegri útlits.... en nú talaði hann
aldrei um stóra málverkið. Smám saman hurfu
kvöldgöngur okkar úr sögunni. Hann var alltaf
með þeim á kvöldin. Hann dansaði prýðisvel og
var dágóður tennisleikari, þótt hann hefði ekki
þol til þess að leika lengi í einu. Ungfrú Radleigh
var sífellt að efna til skógarferða. Hún leigði
stóran vagn og hafði nóg af kampavíni með
í förina, ásamt þjóni til að hella í glösin og
bera þau á milli.
Það var fyrirlitningarblær á lágværri röddinni.
Ég er líka viss um að heima á gamla og trausta
prestssetrinu hefðu slíkar skógarferðir þótt of-
látungslegar og harla vansæmandi.
— Ég fór ekki oft. Þau vildu reyndar taka mig
með, en.... Ég var alltaf alein á kvöldin; þau
héldu, að mér félli það bezt. Clare var ávallt
góður við mig, en ég sá hann sjaldan einan.
Hann var eins og drengur, sem nýtur leyfisdag-
Stefnubreyting Breta
(Framh. af 1. síðu)
betra tækifæri nú en síðar, þegar
lýðræðisríkin hafa komið vörn-
um sínum og hergagnafram-
leiðslu í betra horf. Frá flestum
Evrópulöndum berast líka frétt-
ir, sem benda til að ráðandi
menn þar búist við ófriði. Sú
afstaða, sem Bretar hafa nú tek-
ið og hinn mikli vígbúnaður
þeirra, mun þó vafalaust valda
því, að einræðisherrarnir hugsa
sig vel um áður en þeir hefja
styrjöldina. Saga Napoleons,
Vilhjálms keisara o. fl. sýnir
þeim að áður hafa verið gerðar
tilraunir til þess að drottna yfir
öllu meginlandi Evrópu, en að
þær hafa strandað á hinni
þrautseigu mótstöðu Breta.
tJR BÆIVUM
Framsóknarskemmtun
verður að Hótel Borg á mánudags-
kvöldið kemur og hefst kl. 8,30. Þetta
er síðasta skemmtun Framsóknarfé-
laganna á þessum vetri.
MGAMLA
Þegar lífið er
leikur.
(Mad about Music)
Bráðskemmtileg og hríf-
andi amerísk söngvakvik-
mynd.
Aðalhlutv. leikur hin
yndislega 16 ára söng-
stjarna:
DEANNA DURBIN,
er allir muna úr söng-
mvndinni, „100 menn og
ein stúlka“.
■ NÝJA BÍÓ-
Hrói hðttur
Hrífandi fögur, spennandi
og skemmtileg stórmynd
frá VARNEE BROS.
Aðalhlutverkið, Hróa hött,
leikur hinn karlmannlegi
og djarfi
ERROL FLYNN.
Öll myndin er tekin í eðli-
legum litum.
Sýnd í kvöld kl. 9.
Aðgöngum. seldir frá kl. 5.

Menn muna gæðin
löngu eitir að verðið er gleymt.
Reiðhjólin „ÖRNINN“ og „BAUER“ hafa hlotið
viðurkenningu hvers einasta notanda.
5 ára skrifleg ábyrgð fylgir hverju hjóli.
Allir viðskiptavin-
irnir ánægðir. Það
er okkar stefna. —
o
u
o
o
o
o
o
•o
< *
::
O
o
o
Laugaveg 8^ |
Tilkynnin
írá Fiskimálaneínd
Til að tryggja sem hagkvæmasta nýtingu markaða
fyrir saltaða grálúðu, hefir Fiskimálanefndinni verið
falið að hafa á hendi alla sölu og útflutning á saltaðri
grálúðu, sem framleidd verður á þessu ári.
Vegna hinna miklu framleiðslumöguleika á þessari
fisktegund hér við land, svo og markaðsástandsins er-
lendis, telur Fiskimálanefndin nauðsynlegt að takmarka
framleiðslu á grálúðu á komandi sumri, til að fyrir-
byggja offramleiðslu og söluerfiðleika, sem af henni
myndu stafa.
Er því öllum óheimilt að framleiða grálúðu til út-
flutnings, nema með leyfi Fiskimálanefndar.
Fiskimálaneínd.
Tilkynning.
í tilefni af gengisbreytingunni vill verðlagsnefnd
hérmeð beina þeirri ósk til innlendra verksmiðja og
iðnaðarfyrirtækja, að þau ákveði ekki verðlagsbreytingar
á framleiðsluvörum sínum, nema hafa áður gefið verð-
lagsnefnd tækifæri til að ganga úr skugga um að slíkar
verðbreytingar séu eðlilegar og sanngjarnar.
Ennfremur óskar verðlagsnefnd að fá ítarlega gild-
andi verðlista frá sömu aðilum yfir allar framleiðsluvörur
þeirra, og hafi verðbreyting nýlega átt sér stað, óskast
einnig upplýst hvert verðið var áður en breytingin var
gerð.
VerðlagsneÍncL
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Skeiiimttfuncliir
að Hótel Borg n. k. mánudag kl. Sí */» •
Kaffidrykkja — Bæðuhöld — Söngur — Spil — Dans.
Aðgöngumiðar
Framsóhnarmenn! Fjölmennið.
fást á afgreiðslu Timans og við innganginn.