Tíminn - 18.04.1939, Qupperneq 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLX GUÐMUNDSSON (á,bm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARPLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 d.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIDSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 1d.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h. í.
Símar 3948 og 3720.

'H
23. árg.
TtMINN, þriðjndagiim 18. apríl 1939
Verkefni nýju stjórnarínnar
Ræða Hermaims Jónasson-
ar í sameinuðu þíngí í dag
Ríkisstjórn, sem skipuð er
fulltrúum þriggja aðal-
flokka þingsins, tekur við
völdum í dag.
Fullnaðarsamkomulag um
myndun slíkrar stjórnar, aðal-
verkefni hennar og verkaskipt-
ingu hins nýja ráðuneytis, náðist
milli fulltrúa flokkanna síðdegis
á sunnudaginn. Símaði forsætis-
ráðherra þá um kvöldið til kon-
ungs lausnarbeiðni fyrir Skúla
Guðmundsson og skipunarbeiðni
fyrir hina nýju ráðherra. Barst
staðfesting konungs fyrir hádegi
í dag.
Hermann Jónasson forsætis-
ráðherra fer með dómsmál,
landbúnaðarmál, kirkju- og
kennslumál.
Eysteinn Jónsson viðskipta-
málaráðherra fer með gjald-
eyrismál, verzlunarmál og
bankamál.
Ólafur Thors atvinnumála-
ráðherra fer með sjávarútvegs-
mál og samgöngumál.
Jakob Möller fjármálaráð-
herra fer með fjármál ríkisins,
yfirstjórn ríkiseinkasalanna og
iðnaðarmál.
Stefán Jóhann Stefánsson fé-
lagsmálaráðherra fer með bæj-
ar- og sveitarstjórnarmál, heil-
brigðismál og utanríkismál.
Forsætisráðherra tilkynnti
þessar niðurstöður á fundi í
sameinuðu þingi í dag og gerði
grein fyrir stefnu hinnar nýju
rikisstjórnar í eftirfarandi ræðu:
Eins og kunnugt er, hafa síðan
I þingbyrjun farið fram viðræð-
ur milli Alþýðuflokksins, Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins um að taka upp sam-
starf um lausn þeirra viðfangs-
efna, sem nú eru mest aðkall-
andi með þjóðinni.
Árangur þeirra viðræðna hefir
orðið sá, að mynduð hefir verið
rikisstjórn, sem skipuð er full-
trúum þessara þriggja flokka og
hefir stuðning þeirra, svo sem ég
hefi tilkynnt hér á háttvirtu
Alþingi.
Ríkisstjórnin telur, að megin-
viðfangsefni hennar verði fyrst
og fremst:
1) Að efla framleiðslustarf-
semina í landinu,
2) Að búa þjóðina undir að
geta lifað sem mest af gæð-
um landsins, og gera aðrar
ráðstafanir þjóðinni til
sjálfsbjargar, ef til ófriðar
kemur,
3 Að sameina lýðræðisöflin í
landinu til verndar og efl-
ingar lýðræðinu,
4) Að sameina þjóðina um
þann undirbúning, sem gera
þarf í sambandi við framtíð-
arákvarðanir í sjálfstæðis-
málinu.
Samkvæmt þessari megin-
stefnu mun rikisstjórnin starfa,
og marka aðgerðir sínar sam-
kvæmt henni, en með tilliti til
þeirra úrlausnarefna, sem næst
liggja fyrir, tekur ríkisstjórnin
þetta fram:
Skráningu íslenzku krónunnar
hefir nú nýlega verið breytt og
með því gert mikið átak til hags-
bóta fyrir framleiðendur.
Ríkisstjórninni er ljóst, að
þrátt fyrir þá breytingu, sem
gerð hefir verið á skráningu
krónunnar, er ekki fært að af-
nema innflutningshöftin, en hún
er einhuga um það, að stefna að
þvf, að innflutningshöftunum
verði af létt jafnóðum og fiár-
hagur þjóðarinnar og viðskipta-
ástandið leyfir. Ennfremur telur
ríkisstjórnin rétt, að veita nú
þegar frjálsan innflutning á
nokkrum nauðsynjavörum, og
verður gefin út um það opinber
auglýsing jafnóðum og þær ráð-
stafanir koma til framkvæmda.
Ríkisstjórnin telur mikla
nauðsyn á því í sambandi við
gengisbreytinguna, að gera ráð-
stafanir til þess að vinna gegn
aukinni dýrtíð, m. a. með því að
framkvæma verðlagseftirlit og
þau ákvæði, sem leidd hafa verið
í lög um húsaleigu.
Ennfremur mun ríkisstjórnin
vinna eftir megni að sparnaði
og lækkun útgjalda, bæði hjá
ríkinu og bæjarfélögum.
í þvi sambandi tekur ríkis-
stjórnin þó fram, að hún telur,
að ekki beri að draga úr verk-
legum framkvæmdum hins op-
inbera eða framlögum til at-
vinnubóta eins og atvinnuá-
standið er nú í landinu. En hún
mun stefna að því til hins ítr-
asta, að framleiðslustarfsemi
landsmanna færist svo í auk-
ana, að hún geti fullnægt at-
vinnuþörfinni. Meðan þess ger-
ist þörf, að leggja fram fé til
atvinnubóta, mun ríkisstjórnin
nota atvinnubótaféð til þess að
draga úr atvinnuleysinu og
einnig, eftir því sem við verður
komið, verja þvi til þess að auka
hinar eldri atvinnugreinar, og
koma á fót nýrri, arðgæfri fram-
leiðslustarfsemi, þannig, að at-
vinnubótaféð hjálpi til að út-
rýma þörfinni fyrir áframhald-
andi framlög.
Ríkisstjórnin mun og stuðla
að því eftir fremsta megni, að
þau fiskiskip og bátar, sem til
eru í landinu og nothæf eru,
verði rekin til útgerðar og fram-
leiðslan einnig aukin á þann
hátt.
Ennfremur vill ríkisstjórnin
vinna að aukningu og endurnýj -
un fiskiflotans með því að veita
til þess fé á svipaðan hátt og
verið hefir undanfarin tvö ár,
eftir því sem fjárhagur leyfir.
Þótt hér séu talin nokkur at-
riði viðvíkjandi útgerðinni,
vegna þess, hve mjög þau mál
hafa verið rædd síðustu mán-
uðina, og þörf aðgerða aðkall-
andi, er það að sjálfsögðu meg-
instefnuatriði stjórnarinnar svo
sem að framan segir, að styðja
og efla framleiðslustarfsemina
yfirleitt, ekki sízt landbúnaðinn,
nauðsynlegan iðnað og enn-
fremur rannsókn og meiri nýtni
á auðlindum landsins, sem þeg-
ar er hafinn nokkur undirbún-
ingur að. — í því sambandi mun
stjórnin m. a. leggja sérstaka á-
herzlu á stóraukna framleiðslu
ýmissa landbúnaðarvara til
notkunar innanlands, svo sem
garðávaxta, grænmetis o. fl. Og
ennfremur verður áherzla á það
lögð að auka verulega notkun
landbúnaðarafurða innanlands.
Að sjálfsögðu er þessi yfirlýs-
ing enganveginn tæmandi
starfsskrá, heldur, eins og fyrr
segir, megindrættir og nokkur
höfuðmál, er næst liggja fyrir.
— Ríkisstjórnin hefir þegar rætt
um ýmsar framkvæmdir, er síð
ar verða ræddar opinberlega.
Ráðherrar Alþýðuflokksins og
Sjálfstæðisflokksins munu í
stuttum ræðum gefa yfirlýsing-
ar um viðhorf sinna flokka, m. a.
um samstarf í ríkisstjórninni.
Framsóknarflokkurinn leggur
fyrir sitt leyti áherzlu á, að um
framkvæmd fjárlaga sé náið
samstarf af ráðuneytinu og enn-
fremur framkvæmd í samgöngu-
og sjávarútvegsmálum. —
En þó ber að minni hyggju að
leggja megináherzlu á það, að
samstarfið í ríkisstjórninni sé
yfirleitt sem bezt og gagnkvæm-
ast. Flokkar þeir, sem megin-
hluti allrar þjóðarinnar stendur
að, og sem áður hafa deilt hart
í þremur andstæðum fylkingum,
hafa nú tekið upp samstarf. Það
hefir tekið langan tíma, m. a.
mikið af störfum þingsins, að
eyða tortryggni og laða saman
hin mismunandi sj ónarmið
flokkanna. Allur þorri lands-
manna mun skilja, hve stórt
verk hefir hér verið unnið, og
þeir munu ekki sjá eftir þeim
fjármunum og tíma, sem til þess
hefir verið varið, — ef þetta
samstarf getur tekizt.
Það sem tvímælalaust hefir
átt sterkastan þátt í því að þoka
mönnum saman til samstarfs, er
hið erfiða ástand íslenzks at-
vinnulífs, fyrst og fremst fram-
leiðslunnar, og þá einkum við
sjávarsíðuna, — og þar af leið-
andi fjárhagserfiðleikar þjóðar-
innar allrar. — Við vitum allir,
að framleiðslan er undirstaða
þess að við íslendingar getum
lifað og starfað sem sjálfstæð
menningarþjóð. Við finnum það
einnig, hvar í flokki sem við
stöndum, að vegna þeirra erfið-
leika, sem nú steðja að íslenzkri
framleiðslu, og um leið þjóðinni
sem heild, vegna fjárpestar og
langvarandi aflabrest, verð-
lækkunar og markaðshruns, er
þess brýn þörf, að þjóðin standi
saman sem heild — og keppi sem
heild að sameiginlegu marki.
Þegar og stöðugt syrtir að í al-
þjóðamálum og striðshættan
virðist vaxa ört með hverjum
degi, vænti ég þess af hverjum
góðum íslendingi, að hann skilji
það sjónarmið, að það sé nauð-
syn, að þjóðin mæti þeim erfið-
leikum, sem ófriður myndi
valda, sem heild en ekki í hörð-
um deilum hver við annan.
Af þessum ástæðum göngum
við til samstarfs, því þótt við
séum allir hinir sömu flokks-
menn og við höfum verið, erum
við þó fyrst og fremst íslending-
ar, sem höfum þær skyldur, að
horfa yfir flokkssjónarmiðin
þegar, og að svo miklu leyti, sem
Hermann Jónasson
forsœtisráðherra
45. blað
Eysteinn Jónsson
viðskiptaviálaráðherra
Stefán Jóhann Stefánsson
félagsmálaráðherra
við erum sannfærðir um, að líf
þjóðarinnar og heill krefst þess.
Að þetta sjónarmið verði ríkj-
andi í samstarfinu, bæði í rikis-
stjórninni og hjá þjóðinni, tel
ég vera grundvöll þess, að sam-
starfið megi takast.
Ef félagsheildir, stéttir eða
einstaklingar, sem standa að
baki ráðherrum í ríkisstjórninni,
sýna ásælni í því að fá dreginn
sinn taum eitt fet framar því,
sem réttlátt er, samanborið við
aðra, og framar því sem alþjóð-
arheill leyfir, og látið verður
undan þeirri ásælni, þá mun
samstarfið, að mínu áliti sem
forsætisráðherra, mistakast.
Til samstarfsins er stofnað til
þess að stjórnin geti haft nægi-
legan styrkleika og öryggi til
þess að framkvæma hvert mál
(Framh. á 4. síðu)
Olafur Thors
atvinnumálaráðherra
Jakoó Möller
fjármálaráðherra
A.
Jarðyrkjan á Sámsstöðum. — Tilraunir með ræktun sojabauna. — Kveðju-
samsæti. — Aflabrögð í Keflavík. — Bátasmíðar í Innri-Njarðvíkum.
Tíðindamaður Tímans hefir nýlega
átt tal við Klemenz Kristjánsson bú-
stjóra að Sámsstöðum í Fljótshlíð.
Verður á morgun byrjað að sá korni
í akrana á Sámsstöðum, en allri sán-
ingu á að vera lokið um mánaðamótin.
Hafa tólf ára tilraunir Klemenzar sýnt,
að ávallt er hentugast, öll ár, að sá
kominu 20. apríl til 1. maí. Að þessu
sinni verður korni sáð í 25 dagsláttur
lands. Er það fjórum dagsláttum meira
en venjulega og hafa kornakrarnir á
Sámsstöðum aldrei fyrr verið svo stór-
ir. Verður höfrum sáð í tæpan helm-
ing sáðlandsins, 12 dagsláttur, en byggi
í hitt, auk nokkurs af vorrúgi og til-
raunakorni. — Grasfrærækt verður
stunduð á 8—9 dagsláttum lands, kart-
öflurækt og tilraunir með kartöflur á
4% dagsláttu og í einni dagsláttu verða
ræktaðar fóðurrófur og ýmsir aðrir
rótarávextir, svo sem gulrætur, gulróf-
ur og fleira. Fjórir piltar eru nú á
Sámsstöðum til þess að nema akur-
yrkju. Hafa jafnan verið þar hin
seinni ár 3—4 piltar til slíks náms á
hverju vori og sumri.
t r t
Fyrir nokkru síðan ritaði ungur ís-
lendingur, Áskell Löwe, er dvelur við
nám við háskólann í Lundi í Svíþjóð,
grein í Samvinnuna um sojabaunina
og möguleika á þvi að rækta hana hér
á landi. Að uppruna er sojabaunin
austurlenzk, en er ræktuð víða um
heim og mjög gagnsöm jurt, vegna
fjölnýtilegra hráefna, er hún gefur
til iðnaðar og neyzlu. í sumar verða
tilraunir gerðar með ræktun sojabauna
að Laugarvatni, í umsjá Ragnars Ás-
geirssonar garðyrkjuráðunauts. Hefir
ræktun þeirra aldrei áður verið reynd
svo norðarlega á hnettinum. Útsæðis-
baunirnar eru fyrir nokkru komnar
austur að Laugarvatni, en þær útveg-
aði Áskell Löwe frá ættgengisstöðinni
í Svalöf í Sviþjóð. Verður þvi fyrsta
sáð í þessari viku, að nokkru í lauga-
jörð og að nokkru í kalda jörð. Eru út-
sæðisbaunirnar af allmörgum mis-
munandi afbrigðum, um 1—200 baun-
ir af hverju afbrigði. Sojabaunin spirar
í jörð, sem er um níu stiga heit, en
þolir hinsvegar nokkurra stiga frost,
þegar hún er komin upp. Gera ýmsir
sér því vonir um að takast megi að
rækta hana í hlýrri hverajörð. Allt
er þó, eins og gefur að skilja, í óvissu
um slíka ræktun, þar sem um fyrstu
tilraun er að ræða. Meðal annars þyldu
mörg afbrigði ekki hinn langa dag
og sífelldu birtu á vorin. í öllum lönd-
um Norðurálfunnar, að íslandi og Nor-
egi undanskildum, hafa verið byrjaðar
tilraunir með ræktun sojabaunarinnar.
t r r
Tíminn hafði fregnir af því í gær,
að Vopnfirðingar hefðu á sunnudags-
kvöldið haldið Gunnari Gunnarssyni
hreppstjóra á Ljótsstöðum og Guðrúnu
dóttur hans kveðjusamsæti í samkomu-
húsinu í Vopnafirði, en Gunnar er á
förum að Skriðuklaustri á Fljótsdals-
héraði, þar sem Gunnar skáld, sonur
hans, sezt að á komandi vori. Sátu
hófið um 150 manns. Var Gunnari gef-
inn vandaður göngustafur, útskorinn.
Gunnar eldri flytur einhvern næstu
daga að Skriðuklaustri, en Gunnar
skáld kemur sennilega heim í maí-
mánuði.
t t r
Aflahæsti bátur í Keflavík á þessari
vertíð er búinn að veita hátt á 10.
hundrað skippund. Er það m.b. Guð-
finnur; skipstj og eigandi Guðmundur
Guðfinnsson. Flestir bátar hafa veitt
6—8 hundruð skp. Gera útgerðarmenn
sér vonir um, að ekki verði rekstrar-
halli á þessari vertíð.
í Innri-Njarðvíkum eru nú í smið-
um tveir bátar og verður byrjað á
þeim þriðja næstu daga. Bátar þeir,
sem í smíðum eru, eru 55—60 smálestir,
eign Samvinnuútgerðarfélags Kefla-
víkur, og 24 smálestir, eign Sveinlaugs
Helgasonar á Seyðisfirði. Þriðja bát-
inn lætur Þorbergur Guðmundsson
skipstjóri smíða. Yfirsmiður við báta-
byggingarnar er Peter Wigelund. Hefir
hann áður smiðað yfir tuttugu fiski
skip og hafa bátar þeir, sem hann
hefir smíðað, þótt bera af öðrum skip
um um vandvirkni og fegurð.
t r r
Á víðavangi
Louis Zöllner konsúll fslend-
inga og Dana í Newcastle átti í
gær 85 ára afmæli. Samvinnu-
félögunum íslenzku er hann,
sem viðskiptavinur, að góðu
kunnur, og mikla velvild hefir
hann jafnan sýnt í garð íslend-
inga. Hann hefir alls farið xúm-
lega 50 ferðir hingað til lands.
* * *
í dag tekur þjóðstjórnin til
starfa. En fyrstu kveðjurnar
fékk hún í gær í Alþýðublaðinu
og Vísi. Var það þá þegar orðið
kunnugt, að samkomulag hefði
náðst og ráðherrar væru á-
kveðnir. Alþýðublaðið tekur
stjórninni vinsamlega. En Vísir
hefir í frammi ýms skætings-
ummæli, sem tæplega eiga
heima í blaði, sem þykist túlka
skoðanir eins af stuðnings-
mönnum stjórnarinnar.
* * *
Vísir talar um það í skrifum
sínum í gær, að Framsóknar-
flokkurinn og Alþýðuflokkurinn
hafi ekki „treyst sér til“ að fara
lengur með völd í landinu, muni
nú ætla að „hverfa í verulegum
atriðum frá hinni fyrri stefnu“
o. s. frv. Varla getur það verið
til mikils gagns fyrir samvinn-
una í hinni nýju stjórn, að tekn-
ar séu upp þrætur um það,
hverjir hafi slegið af stefnu
sinni og hverjir ekki við samn-
inga þá, er fram hafa farið.
Fyrir ritstjóra Vísis væri það
heillaráð, að lesa síðustu fund-
arsamþykkt Varðarfélagsins áð-
ur en hann heldur lengra á þess-
ari braut.
4 * *
Vísir segir í gær: „Þau fjár-
lög, sem nú liggja fyrir þing-
inu, eru ekki þannig úr garði
gerð, að forsvaranlegt geti tal-
izt, að afgreiða þau eins og þau
eru, og þess verður að krefjast,
að alir ónauðsynlegir útgjalda-
liðir verði lækkaðir eða þeir
numdir í burtu að fullu ef unnt
er, þannig að ríkið hvíli ekki
með enn tilfinnanlegri þunga á
gjaldþegnunum en verið hefir“.
Verður ekki annað sagt en að
hinn nýi fjármálaráðherra fái
þarna karlmannlegar ráðlegg-
ingar. Gott er að eiga slíka vini!
* * *
Mbl. í dag ritar sanngj arnlega
um stjórnarmyndunina. Segir
blaðið, að það sé „stórmerkur
viðburður í íslenzku stjórnmála-
lífi, er menn, sem barizt hafa í
návígi hinnar pólitísku orra-
hríðar hér á landi, ganga til
samvinnu um stjórn landsins".
* * *
Þjóðviljinn í morgun er tals-
vert úrillur eins og vænta mátti.
Aðalrök hans á móti þjóðstjórn-
inni eru þau, að hún sé „fylgis-
lausasta stjórn,_ sem setið hefir
að völdum á fslandi"! Fylgis-
leysi stjórnarinnar er þó ekki
meira en svo, að af 49 þing-
mönnum er ekki vitað um nema
4 þingmenn, sem telja má yfir-
lýsta andstæðinga hennar. Má
að vísu vera að þingmenn hins
svokallaða Bændaflokks bætist
í þennan 4 manna hóp, en eng-
anveginn er það þó víst. Stjórn-
in má una því vel, ef ekki
finnst annað alvarlegra að bera
henni á brýn en fylgisleysi. Og
létt verk og löðurmannlegt ætti
það að vera að fást við stj órnar-
andstöðu, sem ekki hefir önnur
bitrari vopn í höndum.
* * *
Til áréttingar frétt, sem birt
var nýlega, skal það tekið
fram, að hin umtalaða bygg-
ing 5000—6000 mála síldarverk-
smiðju á Siglufirði mun enn
svífa mjög í lausu lofti og of
snemmt um það að spá, hvort úr
henni verður. Ríkisstjórnin hefir
ekki enn veitt leyfi til að reisa
fleiri verksmiðjur en nú eru á
þessum stað, og á Alþingi hefir
komið fram ákveðinn vilji í þá
átt að leggja aöaláherzlu á verk-
smiðjubyggingu á öðrum stað.
Ekki mun heldur vera tryggt
neitt lán til þessa fyrirtækis um-
fram hinar norsku vélar, sem
fást myndu með afborgunum, ef
bankatrygging væri fyrir hendi.