Tíminn - 13.05.1939, Side 1

RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI,. Llndargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu lo.
Síml 2323.
FRENTSMIÐJAN EDDA h. í.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykjavík, laugardagmn 13. maí 1939
55. blað
Aðalfundur stjórnar S. U. F.
verður haldinn á Akureyri
Á þessu ári mun S. U. F. gefa út Skinffaxagreiu-
ar Jónasar Jónssonar og sennilega fyrsta liefti
af sögu Framsóknarflokksins.
Snorragarðnr í Reykholti
Nýlega hefir verið ákveðið
að halda aðalfund stjórnar
Sambands ungra Fram-
sóknarmanna á Akureyri
dagana 11.—17. júní næst-
komandi, en um það leyti er
eitt ár liðið síðan sambandið
var stofnað að Laugarvatni.
Auk aðalstjórnar sambands-
ins, sem skipuð er fimm mönn-
um úr Reykjavík, eiga sæti á
aðalfundi stjórnarinnar einn
fulltrúi úr hverju lögsagnarum-
dæmi, þar sem starfandi eru
samtök ungra Framsóknar-
manna. Þessir fulltrúar voru
kosnir á stofnþinginu að Laug-
arvatni, 23 að tölu. Jafnframt
er ráðgert, að þeim forystu-
mönnum og áhugamönnum úr
hópi ungra Framsóknarmanna,
sem þess óska, verði veitt að-
staða til fundarsetu og hafi þeir
þar málfrelsi og tillögurétt.
Einkum er gert ráð fyrir, að
ungir Framsóknarmenn úr
Eyj afj arðarsýslu, Skagafj arðar-
sýslu og Þingeyjarsýslum muni
notfæra sér þetta, vegna hægrar
aðstöðu um fundarsókn. Félag
ungra Framsóknarmanna á Ak-
ureyri mun taka á móti fundar-
Skípti á amerískum
og ísL námsmönnum
Ragnar Ólafsson lögfræð-
ingur S. í. S. hefir undanfarið
dvalið í New York og stundað
framhaldsnám í Columbia há-
Ragnar Ólafsson.
skólanum. Skömmu eftir að
hann kom vestur, hitti hann að
máli forstöðunefnd stofnunar,
sem vinnur fyrir málefni Norð-
urlanda í Ameríku og kallast
Scandinavian Foundation. —
Hafði stofnun sú fremur lítið
sinnt íslendingum, enda ekki
fast eftir gengið. Ragnar Ólafs-
son hefir nú í vetur ritað nokkr-
ar fræðigreinar um íslenzka
menningu, og þá ekki sizt um
samvinnuhreyfinguna, í tíma-
rit félagsins, en þar hafði áður
lítið verið getið um íslenzk mál-
efni. Samhliða þessu fékk Ragn-
ar Ólafsson komið því til leiðar,
að stofnun þessi vill styrkja
myndarlega námsmenn úr
Bandaríkj unum, sem stunda
nám í Reykjavík, gegn því, að
ísland verji jafn miklu í náms-
styrk í Bandaríkjunum. Er þar
með opnuð leið, þótt þröng sé,
fyrir íslenzka námsmenn að
dvelja í þessu merkilega fram-
faralandi.
Þegar tók að vora, brá Ragnar
Ólafsson sér á fund frænda
sinna vestar í álfunni og komst
alla leið vestur á Kyrrahafs-
strönd. í Winnipeg var honum
haldið fjölmennt skilnaðarsam-
sæti. — Segja Winnipegblöðin
að hann muni innan skamms
snúa heimleiðis.
mönnum þar nyrðra og verða
þeim til liðsinnis, eins og það
megnar.
Um fundarsóknina af Suður-
landi, og að nokkru leyti af Vest-
urlandi, mun það skipulag haft,
að fundarmenn verði samflota
á einni stórri bifreið og verði
farið úr Reykjavík á einum degi
til Akureyrar.
Á aðalfundinum verða tekin til
umræðu og afgreiðslu mörg
merkileg mál, bæði þjóðmál og
málefni, er einkum varða sam-
bandið sjálft. Enn er ekki að
fullu gengið frá dagskrá fund-
arins, en fastráðið er að tekið
verði til íhugunar hið almenna
landsmálaviðhorf og þær
breyttu kringumstæður, sem
skapazt hafa við myndun þjóð-
stjórnarinnar, og afstöðu ungra
Framsóknarmanna til þessa á-
stands. Mun fundurinn semja
ávarp til Framsóknaræskunnar
í landinu. Einnig munu þar
verða gerðar ályktanir um
launamál, þegnskylduvinnu,
menningarmál og fleira, eftir
því, er síðar verður ákveðið. Að
sjálfsögðu verður og fjallað um
málefni sambandsins, svo sem
einstaka þætti í starfsemi þess,
þar á meðal bókaútgáfu, þjóð-
málanámskeið, útbreiðslustarf-
semi og fleira; ennfremur skipu-
lag og uppbyggingu sambands-
ins, stóraukið og náið samstarf
ungra Framsóknarmanna, fjár-
öflunarleiðir fyrir félög þeirra
og fjölmargt annað.
Jónas Jónsson, formaður
flokksins, og Eysteinn Jónsson
viðskiptamálaráðherra munu
flytja erindi á fundinum, og ef
til vill fleiri af forráðamönnum
flokksins.
Samband ungra Framsóknar-
manna hefir þegar á hinu fyrsta
ári innt allmikil og merkileg
störf af höndum og jafnhliða
lagt grundvöllinn að því, að þau
störf geti orðið enn meiri og
(Framh. á 4. síöuj
Ásgeir Einarsson dýralséknir er gest-
komandi i bœnum. Hefir tíðlndamaður
Tímans haft af honum tal og spurt
hann um útbreiðslu gamaveikinnar
austan lands og möguleika á útrým-
ingu þessa mikla vágests. Ásgeir hefir
síðan um áramót verið á sífelldu ferða-
lagi um sýkingarsvœðin og rannsakað
til jafnaðar 100 kindur á dag. Aðalsýk-
ingarsvœðin eru þrjú. í Breiðdal og
þrem bæjum í Stöðvarfirði voru rann-
sakaðar 7.400 kindur, alls af 36 bæjum.
Af þessum kindum fundust 340 sýktar.
í Vopnafirði voru rannsökuð rúm 10.000
fjár á 37 bæjum. 610 kindur voru sýkt-
ar. Á Fljótsdalshéraði var rannsakað
2900 fjár á 24 bæjum. Alls 136 kindur
sýktar. Á flestum þessara nær hundrað
bæja gætti veikinnar eitthvað, en þó
varð hennar ekki vart á efstu bæjum í
Breiðdal og nokkrum bæjum í Vopna-
firði, en þar er enn ekki fullrannsakað
allt fé. Af hinu sýkta fé var 940 kindum
slátrað, en 150 sýktar kindur af Héraði
og úr Vopnafirði, sem ekki fundust fyrr
en eftir sumarmál, verða látnar lifa
til hausts og verða geymdar i girðing-
um í sumar. í haust verða enn víð-
tækari rannsóknir látnar fara fram til
þessa að komast að fullu fyrir veikina
og þess freistað að útrýma henni með
öllu.
t t t
Péð gengur langa hríð með veikina
áður en unnt er að komast að raun um
hvort það er sýkt. Verða því endur-
Ýmsum mönnum er það á-
hugamál að gerður verði fagur
garður sem umgjörð um hið
mikla Snorralíkneski, sem
Norðmenn ætla að reisa í Reyk-
holti árið 1941. í fyrrasumar
fóru þeir Hörður Bjarnason
húsameistari og Unnsteinn Ól-
afsson garðyrkjuskólastj. upp að
Reykholti, athuguðu staðhætti
fyrir skemmtigarð þar og báru
saman ráð sín, en síðan gerði
Hörður uppdrátt af Reykholts-
garði eins og hann vill leggja til
að hann verði í framtíðinni.
Fylgir hér mynd af uppdrætt-
inum. Akbrautin heim að skól-
anum verður allmikið vestar en
nú. Ætlazt er til, að stórt torg
verði fyrir vestan skólann, en á
því miðju standi líkneskið í
blómaxeit. Benzíngeymar og
bifreiðastæði verði flutt burt af
torginu fyrir framan skólann.
Allt svæðið fyrir neðan skólann
niður að þjóðveginum verði gert
að skemmtigarði. Eiga þar að
skiptast á raðir trjáa og gras-
fletir. Fallega sé búið um
Snorralaug. Nokkuð fyrir neðan
skólann sé opin, volg sundlaug,
en til hliðar sólbaðsskýli og í-
þróttasvæði, t. d. tennisvellir.
Volgur lækur rennur nú þarna
niður og verður hann notaður í
sundlaugina og ennfremur í
skrúðgarð fyrir íslenzkar jurtir,
sem sé í norðausturhorni garðs-
ins. Breiður stígur með tröppum
með vissu millibili gangi frá
torginu fyrir framan skólann
og alla leið niður í blómagarð-
inn. Slíkur garður verður mjög
fagur á sumrin og ætti að hafa
mikið aðdráttarafl fyrir gesti.
Skemmtigarður sem þessi
verður ekki dýr. Sjálfsagt verða
teknar rannsóknir að fara fram með
nokkurra mánaða millibili. Þó má ekki
svo langur tími líða um, að kindur, sem
ekki sást á við bólusetningu í fyrra
skiptið, geti verið orðnar sýklaberar
áður en rannsóknin er endurtekin. Féð
sýkist þannig, að sýklar úr saurnum
berast í heyið. Inni geta þeir lifað all-
lengi, og er líklegt að rífa þurfi þök af
ýmsum fjárhúsum, þar sem sýkingin
var mest og láta tóftina standa opna í
sumar, svo öruggt sé, að sýklarnir drep-
ist, þvi að erfitt er um sótthreinsun. Úti
lifa þeir skamma hríð, en þess þarf
stranglega að gæta að fé komist ekki á
tún, sem nýlega hefir verið borið á
sauðatað. Kindur, sem stökkva upp í
garða, eru hreinustu skaðræðisgripir. Á
einum bæ í Breiðdal fundust 18 kindur
veikar i 40 kinda húsi, þar sem sýkt
garðakind var, en aðeins ein kind veik
i öðru 40 kinda húsi á sama bænum.
t t r
Gunnlaugur Kristmundsson sand-
græðsluvörður kom í gær austan úr
Árnessýslu úr eftirlitsferð. — Frétta-
maður Tímans átti tal við hann í gær-
kvöldi, er hann var nýkominn heim.
Sagðist Gunnlaugi svo frá: — Sand-
græðslustöðvarnar eru nú yfir þrjátíu.
Er sumstaðar búið en annarsstaðar
verið að dytta að sandgræðslugirðing-
unum. Um átta smálestum af melfræi
verður sáð í sandgræðslulöndin í ár,
mest í girta landið út frá Gunnarsholti
og Klofa í Landsveit, þar sem korn-
margir áhugamenn í Borgar-
firði til þess að leggja fram
nokkur dagsverk í garðinn. Ung-
mennasamband Borgarfjarðar
hefir riðið myndarlega á vaðið
Hinn þekkti enski stjórnmála-
maður, Winston Churchill, sem
manna mest hefir barizt fyrir
endurvígbúnaði Breta, hefir ný-
lega skrifað grein um afstöðu
Ítalíu, ef til styrjaldar kæmi.
Er meginefni greinarinnar á
þessa leið:
Margir hafa efazt um, að
Mussolini myndi fylgja Þjóð-
verjum, ef heimsstyrjöld bryt-
ist út. Brotin á brezk-ítalska
sáttmálanum og hin nána sam-
vinna Þjóðverja og ítala að
undanförnu, mun þó sennilega
hafa sannfært flesta um, að af-
staða ítala í næstu styrjöld sé
þegar afráðin.
En menn skulu ekki leggja of
mikla trú á samninga. Þeir geta
verið rofnir, þegar minnst von-
um varir. Annað er varanlegra
og það eru hagsmunirnir. Hinn
mikli stjórnmálamaður, hertog-
inn af Marlborough, lét eitt
sinn svo ummælt, „að hagsmun-
irnir skrökvuðu aldrei“. Það er
víst, að hagsmunir ítala eru í
verulegri hættu, ef þeir þurfa að
berjast við Breta og Frakka í
Miðjarðarhafinu. ítalir hafa
herlið á fjórum stöðum fjarri
heimalandinu, á Spáni, í Alban-
íu, Libyu og Abessiníu. Yrði ít-
geymslurnar eru og fræsöfnun mest.
Einnig verður talsvert miklu sáð í
Höfnum og í Þorlákshafnargirðinguna.
t t t
Helzta framkvæmdin, sem fullráðin
er í ár, er að ganga að fullu frá girð-
ingunni milli Sandgerðis og Býjar-
skerja, og gera við skemmdir, sem urðu
þar á varnargarði í hafróti og stormi
í vetur. Ef til vill verður einnig sett
upp alllöng girðing í Austur-Landeyj-
lun, um 17 km. Er áætlað, að hún
kosti 18 þúsund krónur. Eiga átta
jarðir hlut að þessu máli, Bakki, Ön-
undarstaðir, Kirkjuland, Kirkjulands-
hjáleiga, Kross, Tjarnarkot, Hallgilsey
og Hallgilseyjarhjáleiga. Leitar sand-
urinn á þessum slóðum frá ströndinni
og inn í landið. Eru þar nokkur forn
eyðibýði. Girðingunni er fyrirhugað að
haga þannig, ef úr framkvæmdum
verður, að girða neðan við fremstu
bæjaröðina, en ofan við sandana, allt
vestan frá Affalli og austur í Ála.
t t t
Tið er nú ljómandi góð um mestan
hluta lands og útjörð tekin mikið að
gróa, að minnsta kosti í hinum hlý-
viðrasamari héruðum. Yfirleitt er
byrjað að hieypa út kúm í þessum
sveitum, og hjá einstöku bændum jafn-
vel fyrir nokkru síðan. Verði framhald
á þessu góðviðri og bíði grasvöxturinn
engan hnekki, mun nautgripum víða
bráðlega létt af gjöf.
með því að lofa 100 dagsverkum
til hans. Væri mjög æskilegt,
að undinn yrði bráður bugur að
því að koma upp þessum
skemmtigarði. S. J.
alski flotinn sigraður, myndu
þessar fjölmennu hersveitir
verða að gefast upp, sökum
forðaleysis. En öll rök virðast
benda til þess, að ítalski flotinn
hafi enga möguieika til að
standast hinn margfallt sterk-
ari flota Breta og Frakka í Mið-
jarðarhafinu. Og það jafnvel
þó hvert einasta rúm á ítalska
flotanum væri skipið jafnokum
Mussolinis í dugnaði og hug-
rekki.
Það er meira en sennilegt, að
í styrjöld milli Breta og Frakka
annarsvegar og Þjóðverja og
ítala hinsvegar, myndi fyrstu
úrslitaorusturnar verða háðar i
Miðj arðarhafinu. Margir brezkir
hernaðárfræðingar telja það til
bóta, að Ítalía fylgdi Þýzkalandi
í styrjöld. Þetta strandlanga og
hráefnalausa land myndi gefa
herjum Breta og Frakka tæki-
færi til að vinna fljótunna sigra,
en það hefir ótrúleg áhrif á
sigurvissu hermannanna að geta
unnið fyrstu sigrana. Jafnframt
telja þessir menn, að Ítalía muni
aðeins verða til trafala fyrir
Þjóðverja eins og Austurríki var
í seinustu heimsstyrjöld. Þjóð-
verjar yrðu fljótlega að koma
ítölum til hjálpar og gætu því
ekki eins einbeitt sér á öðrum
stöðum.
En hver sem úrslit styrjaldar-
innar yrðu, myndu ítalir alltaf
tapa. Sigruðu Þjóðverjar, myndu
þeir einir vilja njóta herfangs-
ins og ítalir myndu fljótt finna
að þeir væru „litli bróðirinn" í
leiknum, sem bráðlega yrði að
lúta boði og banni „stóra bróð-
ursins“. Ítalía myndi verða
svipuð hjálenda Þýzkalands og
hin kúguðu lönd. Það er held-
ur ekkert líklegra að stríðs-
gæfan muni verða með Þýzka-
landi en hinum vestrænu lýð-
ræðisrikjum, sem finndu að þau
væru að berjast fyrir tilveru
sinni. Undir slíkum kringum-
stæðum eru þau engu ósigur-
vænlegri. Og endaði síyrjöld á
þá leið hefðu ítalir orðið að bera
hita styrjaldarinnar og yrðu
jafnframt að þola erfiðleika ó-
sigursins.
Það er öll ástæða til að halda
að þetta sé álit hins ítalska al-
mennings. Áreiðanlegar heim-
ildir herma að þetta álit eigi
jafnvel talsmenn í hinu fasist-
iska stórráði og þar hafi fallið
þau orð, að Ítalía mætti ekki
fara í stríð móti „vilja kirkj-
unnar, konungsins og fólksins“.
Það hefir gengið illa að fá
ítalska alþýðu til að trúa því,
að Englendingar væru sokknir
niður í ómennsku og kommún-
isma og ólíklegir til nokkurra
stórræða. Það er því ekki víst, að
Mussolini fengi þjóðina til að
berjast gegn Bretum og Frökk-
um, jafnvel þótt hann hefði vilja
til þess.
Margir segja að Mussolini hafi
(Frarrih. á 4. síðu)
w
A viðavangi
Indriði Þorkelsson á Fjalli og
Þura Árnadóttir í Garði gefa í
haust út sýnishorn af ljóðum
sínum. Hafa þau bæði dvalið
sunnanlands í vetur, meðfram
til að ljúka undirbúningi þess-
ara mála. Indriði verður sjö-
tugur á næsta hausti og er þá
gert ráð fyrir að bók hans komi
á markaðinn. Bók Þuru kemur
væntanlega um líkt leyti. Bæði
þessi skáld eru fyrir löngu
landskunn. Indriði á Fjalli er
einhver mesti ættfræðingur
landsins, og sögufróður í bezta
lagi. Hefir hann skipt æfi sinni
milli búskaparins, opinberra
starfa í sveit og héraði, ætt-
fræðinnar og skáldskaparins.
Munu ljóð hans bregða mildu
ljósi yfir styrkinn í bænda-
menningu landsins, áður en
vélaöldin hófst. Vísur Þuru í
Garði hafa flogið á vængjum
vindanna um land allt um
undangengin tuttugu ár. Er hún
í þeim efnum arftaki Páls Ól-
afssonar. í bók hennar verður
eingöngu takmarkað úrval af
beztu vísum hennar, og er þá
almenningi fengið til eignar það
sem bezt er gert i þeirri grein
af hendi þeirra skálda, sem nú
lifa.
* * *
Svo sem kunnugt er kaupir
Árni Eylands inn mestallar
vinnuvélar, sem bændur á ís-
landi fá frá útlöndum. Auk
þess hefir hann átt meginþátt
í að velja vélar og vinnutæki
handa bændum og hefir til þess
mikla hugkvæmni. Er þýðing
hans fyrir landbúnaðinn mikil
og varanleg. Stýrir hann nú
innkaupum fyrir bændur, þar
sem veltan nemur um hálfri
annarri miljón króna árlega.
Auk þess leggja margir for-
göngumenn bænda mikla stund
á að Árni taki við ritstjórn
landbúnaðarblaðsins, og þykir
það miklu skipta, af því að mað-
urinn er vel ritfær og hefir mik-
inn áhuga og þekkingu á bún-
aði. Síðasta búnaðarþing sam-
þykkti áskor'un til þings og
stjórnar að senda Árna Eylands
á New York sýninguna og víðar
um í Ameríku, til að kynna sér
beztu vinnutæki við landbún-
að. Fjárveitinganefnd tók þetta
mál til meðferðar og beindi ein-
dregnum tilmælum til ríkis-
stjórnarinnar, að láta verða af
þessari för. Hafa margar minni
og fátækari íslenzkar verzlanir
sent þýðingarminni menn en
Árna Eylands til útlanda, til að
annast innkaup fyrir viðskipta-
vini sína. Árni mun hafa í
hyggju að fara í sláttarbyrjun.
* * *
Ríkisstjórnin vinnur nú með
miklu kappi að því að koma í
lag, eftir því sem efni leyfa, var-
úðarráðstöfunum, ef siglinga-
teppu ber að höndum. Ríkar
þjóðir, eins og Svíar, birgja sig
upp með stórfelldum innkaup-
um, sem svara því að íslend-
ingar keyptu varaforða fyrir 5
miljónir. Það geta íslendingar
ekki. En hér er þó af miklu að
taka um framleiðslu landsins:
kjöti, mjólkurvörum, fiski, síld
og lýsi. Það tvennt, sem mest
þarf að leggja stund á að auka,
er grænmetisræktun og inn-
lendur eldiviður. Nánar tiltekið
má tákna þetta með tveim orð-
um: Kartöflurækt og mótekju.
Ef stríð skellur á með margra
ára siglingavandræðum, verður
það höfuðnauðsyn, að geta
framleitt nægar kartöflur til
almennrar neyzlu, og hitað sem
mest af híbýlum manna með
mó. Ríkisstjórnin vinnur nú
með stríðsnefndinni að því að
svo fljótt sem unnt er verði
keyptar vélar til að gera móinn
að öruggara og betra eldsneyti.
Erlendis er gert ráð fyrir, að í
næsta ófriði verði miklu meiri
annmörkum bundið að halda
uppi siglingum milli landa,
heldur en var í styrjöldinni
miklu.
A. KROSSGÖTUM
Útbreiðsla garnaveikinnar austanlands. — Sýkingarhættir. — Frá sand-
græðslustarfinu. — Nýjar sandgræðslugirðingar. — Farið að beita kúm. —
Svíkur Mussolini Hitler?
Álii Winston Churchíll