Tíminn - 03.06.1939, Síða 2

250
TfMIiVTV. langardaglim 3. jinií 1939
63. blað
Nauðsyn nýrra launalaga
Launín eíga að breytast eitir verði á út-
flutningsvörum landsmanna
Eftir Skúla Guðmundsson alþm.
^tminn
Laugardaginn 3. jtcnt.
Um gjaldskil Tímans
Áður er þess getið hér í blað-
inu, að erlendis dettur engum
manni í hug að fá blöð gefins,
fremur en húsnæði, fatnað eða
læknislyf. Þar er viðurkennt að
blöð eru nauðsynleg, að það
kostar mikið að gefa út blöð,
að engin von sé til að þau séu
gefin og að æskja eftir slíkri
gjöf, beri vott um miður heppi-
legt uppeldi.
Tíminn hefir við ritstjórn, af-
greiðslu og innheimtu, jafnan
notið góðvildar margra dugandi
manna. Guðbrandur Magnússon,
fyrsti ritstjóri Tímaris, hefir um
fjölmörg ár hlaupið í skarðið
endurgjaldslaust við ritstjórn
blaðsins. Bóndi í Mýrasýslu, Jón
Sigurðsson í Skíðholti, hefir inn-
heimt blaðið ár eftir ár hjá fjöl-
mennum hópi kaupenda, svo að
þar hefir aldrei myndazt skuld.
Margir kaupfélagsstjórar lands-
ins hafa gert mikið til að greiða
fyrir skilsemi við blaðið árum
saman. Fjöldi annarra manna
hefr stutt blaðið á sama hátt
með mikilli óeigingirni. Auk þess
hefir tapi á útgáfukostnaðinum
verið jafnað niður á áhugasama
menn í Framsóknarflokknum.
Og í skjóli við þetta átak hefir
Tíminn velt úr götu almennings
hvarvetna í landinu hverju
bjarginu af öðru. Allar stéttir á
íslandi og hvert hérað á íslandi
stendur í stórmikilli þakkarskuld
við Tímann fyrir forustu í harðri
baráttu við að bæta og fegra lífið
í landinu. Alveg sérstaklega er
ekkert heimili til í dreifbýli
landsins til sjávar og sveita, sem
ekki á þessa andlegu skuld að
gjalda.
Nú er Tíminn í einu lang-
stærsta og langáhrifamesta
blað í dreifbýli á íslandi. Stærð
þess er miðuð við að gefa fólki
í hinum dreifðu byggðum það
lesmagn, sem gera má ráð fyrir
að menn geti á móti tekið eins
og samgöngum er nú háttað. Og
Tíminn hefir þau sambönd út
um landið, að hann styður hin-
ar heilbrigðu framfarir hvar sem
dugandi menn eru að starfi.
Útgefendur Tímans láta sér
ekki nægja að gefa út stórt blað,
áhrifamikið og þjóðbætandi. Þeir
vilja lika vinna að því að koma á
fullkomnum heiðarleika í blaða-
viðskiptum. Þeir vilja koma þeim
metnaði og manndómi í hug
blaðlesandi manna, að þeim þyki
minnkun að því að vera gjafa-
þegar að þessu leyti. Þeir vilja
alveg sérstaklega skora á fólkið
í dreifbýlinu, að taka upp þann
heilbrigða sið, að endursenda ó-
upprifin öll þau blöð, sem þeir
vilja ekki borga.
Aðstandendur Tímans gera
ráð fyrir, að blað þeirra komist
inn á hvert heimili í dreifbýlinu
og verði auk þess í þéttbýlinu
keypt og lesið af öllum þeim, er
meta andleg verðmæti, önnur en
þau, sem fást í neðanmálssögum.
Aðstaða Tímans á íslandi er nú
sú, og hefir verið sú í meir en
tuttugu ár, að það hefir ekki
verið hægt að vita hvað var að
gerast, og enn síður hvað átti að
gerast á íslandi, nema með því
að lesa Tímann. Ástæðuna til
þessara miklu áhrifa má ein-
göngu rekja til þess, að blaðið
hefir verið frjálst og óháð. Það
hefir þorað og mátt fylgja rétt-
um málstað, hver sem í hlut átti.
Mörgu, óháðu stuðningsmenn-
irnir, sem lagt hafa fram vinnu
og fé til þess að skapa svo frjáls-
mannlegt blað, vegna almennra
hagsmuna allra íslendinga, hafa
skynsamlegan rétt til að ætlast
til þess, að fxamfarirnar nái
lika inn á við. Fólkið í dreifbýl-
inu hefir fengið mikið af ytri og
nokkuð af innri framförum. Hér
er eitt átakið, sem enn þarf að
gera. íslenzkir blaðalesendur
þurfa að hefja einskonar frelsis-
stríð. Sigurinn í því stríði er í
því fólginn, að hver sæmilegur
borgari láti ekki misbjóða sæmd
sinni með því að láta óátalið
senda sér blöð, sem þeir vilja
ekki viðurkenna og ekki borga.
Aðstandendur Tímans vita af
langri reynslu, að það er erfitt
að koma við innheimtu á litlum
upphæðum í dreifbýlinu. Þess
vegna höfum við myndað
hentugt skipulag, sem er
miðað við kringumstæður. í
Lög um laun embættismanna,
sem nú eru i gildi, voru sett ár-
ið 1919. Á þeim 20 árum, sem
síðan eru liðin, hafa orðið mikl-
ar breytingar á ríkisrekstrinum
og öllu fjármálalífi þjóðarinnar.
Vegna þessara miklu breytinga
er nú stór hópur af starfsmönn-
um ríkisins og stofnana þess,
sem tekur laun eftir öðrum
fyrirmælum en launalaganna,
þar sem ekki er gert ráð fyrir
störfum þeirra í þeim lögum.
Löggjafarvaldið hefir fyrir
nokkru viðurkennt, að þörf væri
nýrrar lagasetningar um launa-
greiðslur þess opinbera, sem
væri í samræmi við fjármála-
ástand yfirstandandi tíma.Á Al-
þingi 1933 var kosin 5 manna
milliþinganefnd, til að athuga
hverri byggð eða kauptúni er
einn eða fleiri áhugasamir
stuðningsmenn Tímans. Frá af-
greiðslu blaðsins fá þeir lista,
sem skilvísir kaupendur Tímans
í þeim hreppi rita nöfn sín á, og
biðja það kaupfélag, sem þeir
skipta við, að greiða fyrir sig
andvirði Tímans 1 gjalddaga, þar
til þeir mæla öðru vísi fyrir. —
Kaupfélagsstjórinn fær þennan
nafnalista, sem er einskonar á-
vísun. í flestum tilfellum greiðir
hann á tilteknum tíma blað-
gjaldið, nema kaupandinn æski
annars.
Tíminn er í dreifbýlinu ódýr-
asta blað, sem þekkzt hefir á ís-
landi. Og ef allir þeir, sem telja
sig kaupendur, finna að það
borgar sig fyrir þá sjálfa að lesa
þetta blað og greiða andvirðið
skilvíslega, þá getur blaðið jafn-
harðan boðið lesendum sínum
enn fjölbreytilegra efni.
En þetta mál er ekki einkamál
Tímans. Hver maður á að borga
þau blöð, sem hann fær. Menn
eiga ekki fremur að biðja að gefa
sér blöð heldur en mat eða húsa-
skjól. Öll þau blöð, sem hafa á-
lit og traust á íslandi, eiga að
sameinast um að þvo af þjóð-
inni þennan leiðinlega blett, sem
á hana hefir fallið. Mesta bóka-
þjóð í Evrópu á ekki að vera
mesta blaðsníkjuþjóð í heimi. ís-
lendingar hafa brotið af sér
kúgunarhlekki fortíðarinnar í
mörgum efnum. Þeir hafa sett
frelsi, manndóm og heiðarleika
hátt. Sú tilfinning mun einnig
bjarga íslendingum, svo að þeir
hafi líka heiðarleg skipti við
blöðin.
I.
Síðastlíðinn fimmtudag birtu
síðdegisblöðin í Reykjavík átak-
anlega frásögn. Þá um morgun-
in kl. 6 hafði lögreglan orðið að
skakka leikinn út af áflogum
við höfnina. Annar aðilinn var
pólskur skipstjóri og tveir af
sjómönnum hans. Hitt voru
ungar stúlkur úr bænum, sem
verið höfðu hjá Pólverjunum
um nóttina úti í skipi þeirra.
Þær virðast hafa verið fjórar.
Tvær af þeim munu hafa verið
farnar í land þegar áflogin
byrjuðu, en tvær tóku þátt í
bardaganum. Allt þetta lið, bæði
pólskt og íslenzkt, var drukkið.
Lögreglan flutti það upp í hegn-
ingarhús.
Það má búast við, að þetta
sorglega mál fái miklar, og þótt
undarlegt megi kalla, gleðilegar
afleiðingar. Sú staðreynd, að
lögreglan verður að taka tvær
sextán ára stúlkur ölvaðar úr á-
flogum við pólskan skipstjóra á
náttfötunum, verður síðasti
dropinn, sem fyllir bikar þeirra
óumtöluðu hörmunga, metnað-
arleysis og eymdar, sem höfuð-
staðarbúar hafa vitað óglöggt
um, en ekki skipt sér af — í
sambandi við komur erlendra
sjóliða hingað til bæjarins.
og gera tillögur um þessi efni.
Að loknum störfum gaf nefnd
þessi út álit og tillögur um
launamálin, árið 1937. í nefnd-
arálitinu er margskonar fróð-
leikur, t. d. um eignir og tekjur
þjóðarinnar árið 1933, laun hjá
ríkinu og einkastofnunum, á-
samt upplýsingum um launa-
kjör á Norðurlöndum. Nefndin
samdi einnig nokkur lagafrum-
vörp, þ. á m. um starfsmenn
ríkisins og laun þeirra.
Þrátt fyrir starf milliþinga-
nefndarinnar hafa enn engin
ný launalög verið sett. En á síð-
ustu árum hefir skrá yfir starfs-
menn ríkisins og laun þeirra
verið birt með fjárlögunum.
Einnig var að því unnið á ár-
inu 1938, af nefnd, sem fyrver-
andi fjármálaráðherra skipaði,
að skipta starfsmönnum þess
opinbera í launaflokka, til und-
irbúnings væntanlegri launa-
löggjöf, og er því verki nú lokið.
Þá lét fyrrverandi fjármálaráð-
herra ennfremur undirbúa
frumvarp til laga um skyldur
og réttindi opinberra starfs-
manna, og er það mál til athug-
unar hjá fjárhagsnefnd neðri
deildar Alþingis.
Aðalverkefni síðustu þinga
hafa verið ráðstafanir til stuðn-
ings framleiðslustarfseminni í
landinu. Hafa mörg önnur við-
fangsefni verið látin bíða út-
lausnar, þar á meðal launa-
málið. Væntanlega verður það
tekið til meðferðar þegar á
framhaldsþinginu í haust og ný
launalög sett hið allra fyrsta. í
þeim lögum á að ákveða skipt-
ingu starfsmannanna í launa-
flokka og upphæð launa í hverj-
um flokki. Ennfremur þarf að
setja það ákvæði í væntanleg
launalög, að launin taki árlega
breytingum til hækkunar eða
lækkunar eftir verði á fram-
leiðsluvörum Iandsmanna.
Þegar um er að ræða að finna
grundvöll til að byggja á launa-
breytingar, eftir verðbreyting-
um á framleiðsluvörunum, kem-
ur til álita, hvort miða eigi við
allar íslenzkar framleiðsluvörur
eða aðeins þær sem seldar eru
út úr landinu. Verður að telja
þá leið réttari, að láta launin
hreyfast aðeins eftir verði á út-
flutningsvörunum. Verðlag á
þeim Vörum, sem framleiddar
eru til notkunar í landinu sjálfu,
er ákveðið innanlands, og fer
það mjög eftir ýmsum innan-
landsástæðum. Allt öðru máli
II.
Nokkur dæmi af svipuðu tagi
hafa verið að koma fyrir síðustu
missirin og mánuðina. Nokkur
hluti af hinum glæsilega
kvennaskara Reykjavíkur hefir
meir og meir verið að verða sér
og þjóðinni allri til minnkunar.
Hver sagan annarri hörmulegri
hefir borizt frá landinu um
þessi efni. Þegar flugmenn Bal-
bos komu hingaö til lands 1932,
sagði einn þeirra, að ekki myndi
þurfa að láta lögregluna vernda
þá fyrir kommúnistum, en það
kæmi sér vel, ef þeir fengju
lögregluvernd til að halda of
elskulegu kvenfólki í æskilegri
fjarlægð. í skrifum eftir þá fé-
laga var ástleitni kvenna í
Reykjavík lýst með hæðilegum
orðum, um leið og gestirnir
kvörtuðu undan erfiðleikum við
stefnumót í Reykjavík, þar sem
trjágróðurinn næði mönnum
ekki nema í hné, og sólin væri
á lofti svo að segja allan sólar-
hringinn.
Þannig liðu árin. Kvenfólkið
í Reykjavík hlaut meir og meir
tvennskonar frægð. Annars veg-
ar var með réttu dáðst að því
hve mikið væri í höfuðborg ís-
lands af óvenjulega laglegum
stúlkum, sem fylgdu tízkunni
er að gegna um þær afurðir,
sem seldar eru út úr landinu.
Aðrar þjóðir skammta okkur
markað og verð fyrir þær vörur,
og getum við litlu um það ráð-
ið. Verðbreytingar á útflutn-
ingsvörunum eru tiðar og ófyr-
irsjáanlegar. Af því leiðir það,
að framleiðsla á útflutningsvör-
um er áhættusamur atvinnuveg-
ur. En jafnframt er það sú starf-
semi, sem öll fjárhagsleg afkoma
þjóðarinnar hvílir fyrst og
fremst á, og er því nauðsynleg-
asti atvinnureksturinn í land-
inu. Við getum ekki hjá því
komizt, að hafa mikil vöruskipti
við aðrar þjóðir, og þurfum auk
þess að greiða stórar fjárhæðir
árlega í v.exti og afborganir af
erlendum lánum. Þetta verður
ekki gert öðruvísi en með út-
flutningi á seljanlegum vörum.
Það er sá eini gjaldeyrir, sem
þjóðin hefir í utanríkisviðskipt-
unum. Magn og verð útflutn-
ingsvörunnar hlýtur því ávallt
að hafa úrslitaþýðingu fyrir
þj óðarbúskapinn.
Til þess að möguleikar til
framleiðslu á íslenzkum vörum,
sem markaður er fyrir erlendis,
verði notaðir á hverjum tíma
svo sem hægt er, þarf að tryggja
það að nýir starfskraftar bein-
ist að þeim verkefnum, fremur
en öðrum, sem. ónauðsynlegri
eru. Er því óhjákvæmilegt að
skipa svo málum í þjóðfélaginu,
að hlutur þeirra manna, sem
vinna að framleiðslustörfum,
verði eigi lakari en hinna, sem
hafa kosið sér önnur viðfangs-
efni. Það þarf að verða a. m. k.
ekki óaðgengilegra að stunda
arðgefandi framleiðslustörf
heldur en annað, sem hefir
minni hagnýta þýðingu fyrir
þjóðarheildina.
í sambandi við þetta má
benda á, að sá hópur manna í
landinu, sem vinnur að öðru en
beinum framleiðslustörfum, er
nú hlutfallslega miklu stærri en
áður var, og virðist fara stækk-
andi. Aðsóknin að fastlaunuð-
um störfum er mjög mikil og
bendir það til þess, að kjör
launastéttanna séu betri en
þeirra, sem stunda framleiðslu-
störf. Gæti svo farið, með á-
framhaldandi hreyfingu í þessa
átt, að allir hyrfu að lokum frá
framleiðslustörfunum að öðru,
sem þeim þætti girnilegra, og
ættu þá launamennirnir, þegar
svo væri komið, ekki annars
kost en að lifa hverjir á öðrum,
eins og talið var f.yrir nokkrum
árum, að Borgnesingar gerðu.
Um leið og fólki fjölgar í
launastéttunum, kemur enn bet-
ur í ljós, hversu óeðlilegt og
ranglátt það er, að sá hluti þjóð-
arinnar hafi afkomu sína
tryggða með fastákveðnum
launum, hvernig sem þeim
mönnum vegnar, sem framleiða
þau verðmæti, sem m. a. eru
notuð til að greiða með lífs-
frá París og Hollywood með frá-
bærri alúð. En jafnframt vakti
það óþægilega eftirtekt, að
talsvert mikið af snotru og vel
búnu kvenfólki í bænum kynni
ekki fótum sínum forráð í skipt-
um við útlenda gesti, og virtist
í möTgum tilfellum ekki bera
skyn á einföldustu siðareglur I
kynningu við ókunnuga menn.
Það leiðir af sjálfu sér, sem bet-
ur fer, að hér er um að ræða
mikinn minnahluta, en þó allt
of stóran minnahluta af ungum
konum í bænum.
Til að gera langa sögu stutta,
skal aðeins vikið að seinustu
dæmunum frá í vetur. Hér hafa
komið nokkur erlend herskip
eins og venja er til. Sjóliðarnir
hafa gengið í land. Þeir munu
yfirleitt hafa komið blátt áfram
og kurteislega fram, jafnvel
venju fremur. Yfirvöldin höfðu
að því er talið er, gefið að-
standendum þessara skipa bend-
ingar um að allt yfirlæti af
hálfu þessara erlendu gesta
þætti ljóður á þeirra ráði og
yrði ekki þolað átölulaust.
En um leið og þessir sjóliðar
voru komnir í land, höfðu þeir
með undursamlegum hætti
kynnzt miklum fjölda ungra og
myndarlegra stúlkna og voru á
ferli saman um bæinn og út úr
bænum. Ég kom þá eitt kvöldið
af fundi heim um miðnætti, og
mætti þá, við húsið þar sem ég
á heima, tveimur mjög myndar-
legum og mjög vel búnum ís-
lenzkum stúlkum. Hvor þeirra
leiddi erlendan sjómann, með
þeim innileik, sem við hefði átt,
ef þær hefðu þar fundið þann
framfæri fastlaunamannanna.
Sjá allir hversu óviðeigandi það
er, að starfsmaður i þjónustu
hins opinbera hafi óhreyfanleg
starfslaun á sama tíma sem t.
d. tekjur sjómanna og útgerðar-
manna lækka um helming,
vegna verðfalls á fiskinum, sem
þeir selja úr landi. Með löggjöf
þarf að tryggja það, að þunginn
af erfiðleikum aðalatvinnuveg-
anna dreifist á alla þjóðina, og
að á sama hátt verði það allra
hagur þegar framleiðslustarf-
semin gengur vel og skilar mikl-
um arði. Þetta er réttlætismál,
sem allir ættu að geta orðið
sammála um.
Að sjálfsögðu er það fleira en
verðlagið á útflutningsvörunum,
sem hefir áhrif á afkomu fram-
leiðendanna á hverjum tíma.
Þar kemur líka til greina magn
framleiðslunnar og framleiðslu-
kostnaður. Æskilegast væri að
geta miðað útreikninga þá, sem
hér hafa verið nefndir, við alla
þessa þrjá þætti, og þyrfti að
vinna að því, að finna aðferð
til þess. En þar sem slíkt hlýtur
að vera allmiklum erfiðleikum
bundið, mætti fyrst um sinn
miða launabreytingarnar aðeins
við verðbreytingar á útflutn-
ingsvörunum, sem er auðvelt að
gera á einfaldan hátt, og væri
með því stigið stórt spor í rétt-
lætisátt. Mætti þá síðar færa
þettá í fullkomnara horf, eftir
því sem reynslan sýndi að væri
heppilegt.
Þegar sett verður löggjöf um
launagreiðslur hjá ríkinu og
stofnunum þess, þarf jafnframt
að ákveða laun hjá bönkunum
og þeim stofnunum, sem ríkið
styrkir með fjárframlögum eða
á annan hátt, enda verði launa-
greiðslur þeirra fyrirtækja í
samræmi við laun hjá ríkinu.
Ennfremur þarf að athuga
möguleikana til þess að koma
launagreiðslum hjá einkafyrir-
tækjum í svipað horf.
Skúli Guðmundsson.
Hverjum er áfengis-
neyzla til blessunar?
Bíndíndismálafundir í
Keflavík og Rangár-
völlum
Sérhver ungur maður, er kom-
ast vili áfram og ryðja sér braut
til sjálfstæðis og frama, verður
að gera sér ljóst hvaða stefnu
hann beri að taka, hvaða starf
henti honum bezt og hvernig
hann nái bezt takmarki sínu.
Sá, sem ekki gerir svo, verður
oftast rekald meðal annarra, er
hvorki vinnur öðrum né sjálfum
sér verulegt gagn. En hinn, sem
vinnur að settu marki, hann nær
eina rétta æfifélaga. Stúlkurnar
hurfu með sína nýfengnu vini
inn í eyðilegan, hálfbyggðan
stað, sem nefndur er Flosaport.
Þvílíkir staðir hafa orðið bráða-
birgðar kynningarstaðir þessara
ógætnu, ungu stúlkna og er-
lendu sjómannanna. Fólk, sem
bjó í herbergjum út að portun-
um, sá stundum þetta fólk þar í
sýnilegri hrifriingu á sama tíma
dags og eldri kynslóðin leitar
sér hvíldar við miðdagskaffið á
Hótel Borg. Það eru engar tölur
skrásettar um hve mikið af
kvenfólki tekur þátt í þessari
skyndikynningu við erlenda sjó-
menn við höfnina, á götum
bæjarins og kringum bæinn, en
það er óhætt að fullyrða, að tala
þeirra kvenna, sem hér eiga hlut
að máli, skiptir hundruðum.
III.
Þó að þessi umtalaða skyndi-
kynning myndarlegra, íslenzkra
stúlkna og erlendra sjómanna
megi teljast í einu mjög furðu-
leg og mjög vansæmandi, þá
koma þó fyrir í þessum efnum
aðrir atburðir enn furðulegri og
skal hér vikið að einum þeirra.
Fyrir skömmu kom erlent,
mjög stórt olíuskip til annars
olíufélagsins hér og hafði kast-
að akkerum úti á miðjum
Skerjafirði. Yfirmenn á þessu
skipi voru hvítir, en hásetar og
kyndarar gulir. En það er
skemmst af því að segja, að mik-
il kynning tókst með stúlkum úr
Reykjavík og þessari skipshöfn,
og alveg sérstaklega við Kín-
verjana. Og þegar skipið fór,
urðu áreiðanlegir, íslenzkir, op-
Yfir landamærín
1. Kommúnistar vanhelguðu Þingvelli
á hvítasunnunni með því að halda þar
eina af sínum venjulegu æsingasam-
komum. Þótt undarlegt megi virðast
studdi Ríkisútvarpið þá í þeirri við-
leitni að hæna fólk þangað til að vera
viðstatt þessa óskemmtilegu athöfn.
Birti það allítarlega frásögn í fréttum
sínum um samkomu þessa áður en hún
var haldin. Er það þó ekki vant að
segja frá pólitískum skemmtunum eða
fundum, nema þeir séu í sambandi við
sérstaka atburði. Hefir borið á því áð-
ur, að fréttaflutningur útvarpsins hafl
sýnt meiri velvilja til kommúnista en
annarra flokka. Þarfnast það vissulega
betra eftirlits, að fullkomins hlutleysis
sé gætt í þessum efnum.
2. Vísir er að eigna íhaldsmönnum
Sogsvirkjunina. Þykir því rétt að
minna á, að 23. febr. 1933 feldi íhalds-
meirihlutinn í bæjarstjórn Reykjavík-
ur svohljóðandi tillögu: „Bæjarstjórn
telur beztu og sjálfsögðustu leið til
þess að bæta úr raforkuþörf bæjarins,
að bærinn sjálfur eða ríkið virki og
reki raforkustöð við Sogið". Sigurður
Jónasson var þá — með stuðningi Al-
þýðuflokksins — búinn að berjast fyrir
þessu máli í mörg ár. Forystumenn
Sjálfstæðisflokksins voru á móti Sogs-
virkjuninni þangað til almenningur í
bænum var orðinn svo sannfærður
um nauðsyn hennar, að mótstaða var
voniaus. Þá sneru þeir við blaðinu og
nú eru þeir farnir að kalla Sogsvirkj-
unina „sitt mál“!
3. Vísir er með stöðugan skæting um
það, að Framsóknarmenn hafi verið
fjandsamlegir hitaveitunni. Þessi
ósannindi eru svo augljós, að þau eru
ekki svaraverð, en vissulega væri Vísi
hentast að minnast ekki á hitaveituna.
Hafi nokkrir verið dragbítir í því máli
og torveldað framkvæmd þess, þá eru
það stuðningsmenn Vísis. Hefir sú
skoðun vissulega við sterk rök að styðj-
ast, að unnt hefði verið að ná hag-
kvæmara lánstilboði en raun er á, ef
þeim undirbúningi hefði ekki verið
hagað jafn laumulega og einstreng-
ingslega og gert hefir verið.
■X-+F.
því oft og einatt, ef stefnan er
ljós, viljinn einbeittur og kröft-
unum rétt beitt.
Það skiptir miklu máli, að
fólk geri sér þetta fyllilega
ljóst og breyti samkvæmt því,
bæði vegna sjálfs sín og þjóð-
félagsins. En það er margt, sem
glepur sýn, margt, sem gjalda
verður við varhuga, þegar á að
feta sig áfram á braut framtaks
og frama. Þótt ríkið kosti skóla
og mennti hvern vel, þá eru samt
leynistigir, er leiða til glötunar.
Gladstone gamli, stjórnjöfur
Englendinga, sagði, að áfengið
hefði eyðilagt fleiri menn en all-
ar orrustur, sem hefðu verið
háðar, og víst er um það, að
brennivínsflaskan hefir orðið sá
trafali fjölda manna, að þeir
hafa ekki eingöngu misst sjónar
á markinu, heldur reikað alls-
konar villigötur, sjálfum sér
oft, en ennþá oftar þó öðrum,
til ama.
Á fyrstu árum bannlaganna
mátti heita, að drykkjuskapur-
inn væri horfinn á landi hér. En
þegar bannlögin voru sett, hófu
(Framh. á 3. síðu)
inberir starfsmenn varir við, að
Kínverjarnir létu í póstinn
mörg kveðjubréf til stúlkna í
bænum. Kínverjarnir sýndu að
þeir voru gömul menningarþjóð
bæði með því að sýna hinum
nýfengnu vinkonum þessa nær-
gætni, að skrifa kveðjubréf, og
þá ekki síður með því að hafa
nöfn og heimilisföng í bezta
lagi. Það vakti alveg sérstaka
eftirtekt íslendingana, sem sáu
þessi bréf, að viðtakendur voru
ekki allt umkomulausar stúlkur,
heldur voru sumar þeirra úr
heimilum, þar sem búast mátti
við meiri sjálfsvirðingu en kom-
íð hafði fram í því að láta flytja
sig á bátum út í olíuskipið til
Kínverjanna í því skyni að koma
á við þá reglubundnum bréfa-
skiptum. En þessi dæmi öll til
samans sýna það, að Reykjavík
og ísland allt er í hættu af
gálauslegri kynningu margra
ungra stúlkna við erlenda sjó-
menn. Sú niðurlæging og hætta,
sem landinu stafar af þessu frá-
bæra menningarleysi, er marg-
þætt og geigvænleg.
IV.
Svo sem að likindum lætur
hafa menn í ábyrgðarstöðum
veitt eftirtekt þeim ófarnaði,
sem hér hefir verið lauslega
drepið á. Ráðherrar, biskup,
prestar, lögreglan, læknar,
heimilisfeður og mæður, og sein-
ast en ekki sízt þeir menn, sem
standa að blöðunum. Áður en
pólska atvikið kom fyrir, var
umtal milli allmargra manna,
sem láta sig varða almennings-
heill, að koma til leiðar riiarg-
J. J.
JÓNAS JÓNSSON:
Eru íslenzkar stúlkur að
falla íyrir sjávarhamra?