Tíminn - 08.06.1939, Page 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 d.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 d.
Sími 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h. f.
Símar 3948 og 3720.
23. árg.
Reykjavík, fimmtudagiim 8. jiiní 1939
65. bla»
Vcga 1 sign i nga r og briiar-
gerðir í snmar
Frásögn Geirs Zoega vegamálastj
Samningar hafa enn ekki tekizt milli Breta og Rússa, en sennilegt þykir þó
að samkomulag muni nást innan skamms tíma. Hér á myndinni sjást þrír
þeir menn, sem einna mest eru við samningana riðnir, en það eru, talið frá
vinstri, Bonnet, utanríkismálaráðherra Frakka, Halifax utanríkismálaráð-
herra Breta og Maisky, sendiherra Rússa í London. Maisky er mjög lág-
vaxinn. Myndin er tekin á fundi Þjóðabandalagsins i Genf.
ítalir og Þjóðverjar
Er Italía að verða hjálenda Þýzkalands?
Geir G. Zoega vegamála-
stjóri hefir látið Tímanum í
té upplýsingar um vega-
lagningar og brúargerðir,
sem fyrirhugaðar eru í sum-
ar. Álíka miklu fé verður
varið til þessa og að undan-
förnu og nemur heildarfjár-
veitingin til vegamála um
1,600 þúsund krónum.
Um brúargerðir verður held-
ur minna en stundum áður; er
alls varið til þeirra um 70 þús-
und krónum. Fyrir fé þetta
verða byggðar brýr á Staðará í
Staðarsveit, á Reykjadalsá í
Borgarfirði, rétt hjá Klepp-
járnsreykjum, 40 m. löng brú úr
járnbentri steinsteypu, Breið-
dalsá í Suður-Múlasýslu og er
brúarstæðið á Klapparhyl hjá
Heydölum, 29 m. löng bogabrú úr
járnbentri steinsteypu, Hörgá
hjá Þúfnavöllum, 22 m. löng brú
úr járnbentri steinsteypu og loks
Nýtt tónskáld
Hallgrímur Helgason tónskáld.
Hallgrímur Helgason heitir
mjög efnilegur tónlistamaður,
sem menn gera sér miklar vonir
um. Hann kemur nú einhvern af
næstu dögum frá Leipzig, þar
sem hann stundar nám. Mun
hann væntanlega láta til sín
heyra í átthögunum, meðan
hann dvelur í sumarleyfinu.
Hallgrímur er sonur Helga
Hallgrímssonar kennara frá
Grímsstöðum á Mýrum. En Hall-
grímur sá er albróðir Haralds
heitins Níelssonar prófessors. Er
sérkennileg listagáfa langt fram
í ættir í þeim kynstofni.
Hallgrímur Helgason sýndi
brátt eindregna hæfileika i tón-
list. Meðan hann var nemandi í
menntaskólanum stundaði hann
líka nám í tónlistaskólanum. Á
þeim árum kom hann fram í út-
varpinu á skemmtikvöldi
menntaskólans og lék bæði á
pianó og fiðlu. Að loknu stúd-
entsprófi í Reykjavík var hann
eitt ár við tónlistarnám í Kaup-
mannahöfn, en fór síðan þaðan
til Leipzig og ætlar að ljúka þar
námi sínu.
Leipzig er gamall háskólabær,
við þann stað eru tengd nöfn
eins og Schumann og Mendel-
sohn. Þar stundaði Grieg nám,
og Sibelius, einn mesti jöfur
meðal núlifandi tónskálda. Þar
dvaldi Páll ísólfsson áxum sam-
an og gegndi á stríðsárunum,
sem kunnugt er, organistastörf-
um fyrir sinn fræga kennara,
Straubl.
Á síðastliðnum árum hefir
Hallgrímur oft flutt eigin tón-
(Framh. á 4. síðu)
smábrú yfir Köldukvísl í Kerl-
ingarskarði á Stykkishólmsvegi.
Til nýrra þjóðvega á að verja
540 þúsund krónum og er það
lagt til vegagerðar í 80 stöðum.
Er því um smávægilegar fram-
kvæmdir að ræða víðast.
Á þessu ári verður að fullu
lokið Holtavörðuheiðarvegi að
Hrútafjarðará.
Hjá Bólstaðarhlíð verður byrj-
að á vegalagningu yfir Vatns-
skarð og verður alls varið til
þess 300 þúsund krónum í ár. Er
þarna ólagður um 20 km. langur
vegarkafli frá Bólstaðarhlíð að
vegamótum hjá Varmahlíð í
Skagafirði. Áætlað er að þessi
kafli kosti um 380 þúsund krón-
ur, eða álíka mikið og vegurinn
yfir Holtavörðuheiði, enda svip-
uð vegalengd. Hinn nýi vegur
mun liggja allfjarri núverandi
vegi frá Bólstaðarhlíð og allt
austur að sýslumótum og kem-
ur því sá kafli ekki að notum
fyrr en hann er allur fullgerður.
Verður því lagt kapp á að ljúka
þessum kafla sem fyrst. Gert er
ráð fyrir, að þessi nýi vegur,
þegar hann er fullger, verði fær
bifreiðum alla snjólétta vetur.Er
vegarstæðið á Vatnsskarði að-
eins litlu hærra yfir sjávarmál
en á Holtavörðuheiði.
í Skagafirði verður fullgerð-
ur nýi vegurinn fram að Silfra-
stöðum, en þar er enn ekki lok-
ið við dálítinn spöl hjá Bólu.
Á Öxnadalsheiði verður veg-
urinn lagfærður í Giljareitun-
um og í Öxnadal verður haldið
áfram vegagerð og henni lokið
að Þverárbrú.
í Ljósavatnsskarði verður lok-
ið vegagerð austur að Litlu-
tjörnum og byrjað lítilsháttar
neðan við Háls í Fnjóskadal.
Nokkuð verður unnið að Aust-
urlandsvegi. Er nú í rauninni
fært bifreiðum alla leið
austur að Jökulsá, sem er
síðasti farartálminn. Brú yfir
Jökulsá hjá Grímsstöðum á
Fjöllum yrði hins vegar mikið
og dýrt mannvirki, yrði um 110
m. löng hengibrú, hin stærsta á
Eins og kunnugt er, er fyrirhuguð
fyrirhleðsla vatnanna í Rangárvalla-
'sýslu, Þverár, Affalls og Ála í áfram-
haldi af vamargarði þeim, er byggður
var þar, þegar Markarfljótsbrúin var
reist. Þá var einnig hlaðinn varnar-
garður sunnan við Stóra-Dímon, allt
frá brúnni og upp að höfðanum, alls
um tveir kílómetrar að lengd. Pyrir-
hleðslur þessar allar eru hin mestu
mannvirki og er kostnaður áætlaður
yfír hálf milljón króna við það, sem
enn er ógert. Yrði fyrirhleðsla Ála
1150 metra löng, Affallsgarður 2000
metrar og Þverárgarður 2000 metrar.
Tilgangurinn er sá, að veita öllu því
vatni, sem hingað til hefir náð að
renna vestur á bóginn í mörgum far-
vegum, í Markarfljót. Þarf þá jafn-
framt að endurbæta gamlan varnar-
garð hjá Seljalandi, austan fljótsins,
er byggður var 1910. Ákveðið er að
verja 50 þús. krónum til þessara fram-
kvæmda í ár og er vinna við fyrir-
hleðsluna þegar hafin. Verður í sumar
litilsháttar byrjað á Þverárgarði frá
Háamúla í Fljótshlíð, en mest af fénu
verður lagt í fyrirhleðslu Álanna, sem
væntanlega verður því nær lokið i sum-
ar. Þessum mannvirkjum er þann veg
háttað, að mikil nauðsyn er á að hraða
verkinu, þegar það er á annað borð
hafið, þar eð því yrði hætt við
skemmdum, ef það biði lengi hálfgert.
t t t
Vigfús Guðmundson gestgjafi kom
til bæjarins i gærkvöldi úr Borgarfirði,
íslandi, og myndi kosta um 200
þúsund krónur.
Búizt er við, að á þessu sumri
takist að gera bílfært yfir
Breiðdalsheiði, milli Skriðdals
og Breiðdals.
Haldið verður áfram vinnu
við Krýsivíkurveg. Er nú alls
búið að leggja 11 km. að vestan
og 9 km. * í Ölfusi og hefir sú
vegagerð kostað um 450 þúsund
krónur alls. Um þriðjungur af
því er atvinnubótafé Reykjavík-
urbæjar.
Haldið verður áfram að steypa
kafla í veginum milli Hafnar-
fjarðar og Reykjavíkur og veg-
inum inn að Elliðaám.
Við Sogsveg austan Þing-
vallavatns verður unnið fyrir
um 20 þúsund krónur, auk þess
sem þar verður unnið fyrir at-
vinnubótafé unglinga. Eru enn
6 km. leið, sem þar er eftir að
fullgera, og mun það kosta um
90 þúsund krónur.
Auk þess, sem hér hefir verið
nefnt, verður litlum fjárupp-
hæðum varið til vegagerða afar-
víða um land.
Til viðhalds þ j óðvegunum
verður varið 750 þúsund krón-
um. Viðhald veganna verður æ
fjárfrekara með hverju ári sem
líður. Er allt í senn, að akveg-
irnir lengjast óðum og eru nú
orðnir um 3300 km., umferðin
eykst og menn teknir að nota
miklu stærri og þyngri bifreiðar
en áður. Loks er hentugur of-
aníburður í vegi sumstaðar á
þrotum og verður að sækja
hann langar leiðir. Beztu og
nærtækustu malargryfjurnar
eru víða tæmdar. En þrátt fyr-
ir allt það fé, sem lagt er til
viðhaldsins, er það of lítið og
vart er til sá vegarspotti, sem
ekki þarfnast endurbóta.
Til fjallvega er á þessu ári
veitar 22 þúsundir króna. Geng-
ur það mest til bifreiðavega í ó-
byggðum.
Til sýsluvega ver ríkissjóður
um 100 þúsund krónum.
Loks er 113 þúsund krónum
varið til vegagerða á mæðiveiki-
svæðunum, samkvæmt sér-
fjárveitingu. Eru 43 þúsundir
króna af þessu fé lagðar til vega
í Húnavatnssýslum, 26 þúsund í
Mýrasýslu og 20 þús. í Borgar-
fj arðarsýslu.
og náði fréttamaður Tímans tali af
honum litla stund. Kvað hann gras-
sprettu nú betri um Borgarfjörð en
verið hefði um þetta leyti í þrjátíu ár.
En árið 1909 var hún ekki minni. Þá
var sumstaðar uppi í fjalladölum lokið
við að slá tún fyrir Jónsmessu. Nú lítur
út fyrir að verði góð slægja á túnum
eftir viku til hálfan mánuð og á ein-
staka stað er byrjað að slá dálitla
bletti nú þegar. — Lambahöld hafa
verið ágæt í vor, en víðast um héraðið
stingur fjárpestin sér niður ennþá, þótt
ekki sé það mjög mikið, þar sem hún er
búin að vera í mörg ár. — Með tófu-
yrðlingana hefir víðast gengið vel í
vor, en ekki eru menn almennt bjart-
sýnir á refaeignina. — Garð- og græn-
metisrækt fleygir stórum fram, einkupi
við jarðhitann. Byggingar og ýmsar
framkvæmdir eru talsverðar í héraðinu,
en dregur þó mjög úr það fámenni og
verkafólksskortur sem nú er á bæjun-
um almennt. — Laxveiði er allgóð í
Hvítá og litur vel út í smærri ánum,
er t. d. allmikill lax kominn í Norðurá
upp að Laxfossi, en kemst ekki lengra
upp ána ennþá, þar til léttir vatns-
þunganum í fossinum, sem verður strax
ef þurrviðri haldast í nokkra daga.
t t t
Aðalfundur Sambands íslenzkra
samvinnufélaga verður að þessu sinni
háður að Reykholti í Reykholtsdal.
Hefst hann 30. júní og er ráðgert að
hann hann standi yfir í fjóra daga.
í heimsblöðunum er oft um
það rætt, hvort Ítalía geti ekki
alveg eins brugðizt samning-
um sínum við Þjóðverja nú eins
og í heimsstyrjöldinni 1914—18,
ef til styrjaldar kæmi. Virðast
þeir öllu fleiri, sem halda því
fram, að slíkt sé mjög ósenni-
legt og þótt ítalir jafnvel ósk-
uðu þess, yrði erfitt fyrir þá að
losna úr bandalaginu við Þjóð-
verja, eins náið og það er orðið.
Forsendur þeirra eru í aðal-
atriðum þessar:
Hinn nýi hernaðarsáttmáli
Þýzkalands og Ítalíu knýtir ut-
anríkismál og hermál þeirra svo
fast saman, að þau mega teljast
ein heild, ef litið er á þau frá
sjónarhæð alþjóðlegra stjórn-
mála. Þau eru skuldbundin til
að fylgja hvert öðru gegnum
þykkt og þunnt. í svo nánu
bandalagi fellst hin mesta
hætta fyrir sjálfstæði Ítalíu,
því undir slikum kringumstæð-
um er það sterkari þátttakinn,
sem mestu ræður, og hann er í
þessu tilfelli Þýzkaland. Það
kemur ekki að neinum notum,
þó i samningunum sé talað um
jafnrétti beggja ríkjanna.
Það er fjölmargt, sem veldur
þvi, að Þýzkaland er sterkari
aðilinn í bandalaginu.
Landmælingunum hér verður lokið
á þessu sumri. Eru mælingamennirnir
væntanlegir hingað til lands með Dr.
Alexandrine nú um næstu helgi og
mun mælingastarf þeirra hefjast upp
úr því. Mælingaflokkarnir verða að
þessu sinni fimm, fjórir undir stjórn
danskra manna, en einn undir stjórn
íslendings, Ágústs Böðvarssonar. Alls
eru þrír menn í hverjum flokki. Yfir-
maður alls mælingastarfsins heitir Ber-
telsen, hinn sami og í fyrrasumar. Eins
og áður er fram tekiö, á að ljúka land-
mælingunum í sumar. Liggja svæði
þau, sem enn eru ómæld, suður af
byggðum í Húnaþingi og umhverfis
Langjökul. Auk þess er ofurlítill skikl
ómældur suðvestur af Vatnajökli. —
Verður starf mælingamannanna því
á þessum slóðum.
r t t
Samkvæmt fregnum, sem veðurstof-
unni hafa borizt frá ísafirði, sá ensk-
ur togari, er var að veiðum út af Horni
í gær, mikla hafísbreiðu langt til hafs,
um þrjátíu sjómílur út' af Hornbjargi.
Er það í fyrsta skipti, sem skip verða
vör við hafís á djúpmiðum í vor.
t t t
Samkvæmt fregnum, sem Tímanum
hafa borizt frá Helga Arasyni bónda
á Fagurhólsmýri, hefir Skeiðará verið
að vaxa undanfarna viku og er enn
hægt vaxandl. Er nú á að gizka tvöfalt
sumarvatn í ánni, miöað við það, sem
venjulegt er. Telja Skaftfellingar, að
(Framh. á 4. slðu)
Þýzkaland hefir nú um 84
milj. íbúa, en Ítalía 44 milj.
Hlutfallslega sterkari er af-
staöa Þýzkalands í vígbúnaðar-
málum. Það þarf að vísu að
flytja inn mörg hráefni, en ít-
alíu vantar þau næstum öll,
þar eru engin kol, engar járn-
tegundir, engin olía, engin ull,
ekkert gúmmí, og þar eru held-
ur engin hráefni eins og í Þýzka-
landi, sem hægt er að nota í
gerfibenzín eða gerfigúmmi.
í Ítalíu er heldur ekki neinn
verulegur járniðnaður. Herinn
verður að kaupa mikið af vopn-
um sínum og flugvélum, full-
gerð eða hálfgerð, frá öðrum
löndum. í viðskiptalegum efn-
um er Ítalía stöðugt að verða
meira og meira háð Þýzkalándi.
Áður keypti Ítalía kol í Englandi
og Belgíu, en nú nær eingöngu
í Þýzkalandi. Hergögnin keypti
Ítalía áður nær aðallega í
Tékkóslovakíu, en eftir innlim-
un hennar í Þýzkalandi, ráða
Þjóðverjar orðið yfir þessum við-
skiptum.
ítalir virðast líka orðnir háð-
ir Þjóðverjum á fleiri sviðum
en vopnaframleiðslunni. ftalski
herinn er stöðugt að komast
meira og meira undir áhrif Þjóð-
verja. Sá orðrómur, að á styrj-
aldartímum verði landher
beggja ríkjanna settur undir
eina þýzka yfirstjórn, hefir enn
ekki fengizt staðfestur, en í 4.
grein hernaðarsáttmálans segir,
að skipa skuli nefndir, er eiga
að fjalla um nánari hernaðar-
samvinnu milli landanna. Eitt-
hvað, sem er í samræmi við orð-
róminn, virðist því í undirbún-
ingi. Það er líka mjög athyglis-
vert, að margir af helztu her-
foringjum Þjóðverja hafa dval-
ið um lengri tíma í Ítalíu og
Libyu og kynnt sér landvarnirn-
ar þar, en það er hinsvegar und-
antekning, að háttsettir ítalskir
herforingjar fari til Þýzkalands.
Auk þess hafa ýms frönsk og
ensk blöð, einkum „Manchester
Guardian", birt frásagnir um
herlið bæði í Libyu og Ítalíu aðal
lega við landamæri Frakklands.
Þá hefir þýzku leynilögregl-
unni, Gestapo, verið falið að
endurskipuleggja ítölsku leyni-
lögregluna, Ovra. Er talið að
nokkur þúsund þýzkra leynilög-
reglumanna séu starfandi á ít-
alíu um þessar mundir, aðallega
við þessi störf.
Margt fleira er nefnt, sem
sönnun þess, að Ítalía sé orðin
svo bundin og háð Þjóðverjum,
að enginn möguleiki sé fyrir
hana úr þessu að rjúfa banda-
lagið við þá. Almennt er líka
talið, að Mussolini hafi verið
mjög þvert um geð að gera hern-
aðarsáttmálann, en hann hafi
ekki átt annars kost, þvi Þjóð-
verjar hefðu þá hótað að svipta
ítali öllum stuðningi. Mörg er-
lend blöð tala orðið um Ítalíu
eins og hjálendu Þýzkalands.
A víðavangi
Sjómannasýning, sem stend-
ur yfir hér í bænum þessa dag-
ana, hlýtur að vekja marga til
umhugsunar um það, hversu
lítil rækt er lögð við geymslu
sögulegra minja frá atvinnulífi
og lifnaðarháttum fyr á tímum.
Að vísu eru þarna margt slíkra
hluta og er síður en svo ástæða
til þess, að ásaka forstöðumenn
sýningarinnar fyrir það, þótt
ýmislegt vanti. Þeir hafa vafa-
laust gert sitt bezta. En þetta
sýnir, að haldi slíkt ræktarleysi
áfram í þessum efnum og verið
hefir að undanförnu, hljóta
lessar minjar smásaman að
eyðileggjast og týnast og þekk-
ing þjóðarinnar á sögu sinni og
störfum forfeðranna verða
þeim mun fátækari. En það er
aðalsmerki allra sjálfstæðra
þjóða að reyna að vernda minn-
ingarnar og minjarnar um sögu
sína sem allra bezt.
* * *
í þessu sambandi hlýtur það
að rifjast upp, hversu lélegan
aðbúnað Þjóðminjasafnið hefir.
Það er í þröngum og dimmum
súðarherbergjum í Safnahús-
inu. Þrengslin eru svo mikil, að
mununum hefir orðið að hrúga
saman svo erfitt er að skoða þá.
Ef eldur kemur upp í húsinu,
er safnið í mikilli hættu. Þessi
aðbúnaður á safninu er vissu-
lega hneysa fyrir þjóðina og
sýnir, að hún kann ekki að meta
fortíð sina eins og vera ber og
hún gerði á fyrstu áratugum
sjálfstæðisbaráttunnar. — Þarf
vissulega að hefjast handa í
þessum efnum og vekja áhuga
þjóðarinnar fyrir hinni gömlu
menningu og minningum. Forn-
minjasafnið verður að fá viðun-
andi húsnæði og þar eiga að
vera sérstakar deildir fyrir at-
vinnuvegina, er gefa sem gleggst
yfirlit um þróun þeirra frá
fyrstu tíð. Einnig ætti að byrja
á því að koma upp vísi að
byggðasöfnum, t. d. við skólana.
Gætu ungmennafélögin, Vöku-
menn eða hliðstæður félags-
skapur haft forgöngu í þeim
efnum. Markmiðið á að vera, að
forða sem mestu af sögulegum
minningum þjóðarinnar frá
eyðileggingu og gleymsku.
* * *
Framsóknarmenn héldu tvo
flokksfundi í Skagafirði í þess-
ari viku, á Sauðárkróki á mánu-
daginn og Hofsósi á þriðjudag-
inn. Á fundunum voru mættir
báðir þingmenn Skagfirðinga,
Steingrímur Steinþórsson og
Pálmi Hannesson. Skúli Guð-
mundsson sat einnig fundina.
Fundir þessir voru vel sóttir;
sátu þá um 100 manns á Sauð-
árkróki og 70 manns á Hofsósi.
Voru fundarmenn víðsvegar að
úr öllu héraðinu. Einkum var
rætt um þjóðstjórnina og geng-
ismálið. Þótt menn litu nokkuð
misjöfnum augum á þær ráð-
stafanir, kom fram mikil ein-
drægni á fundinum og mikill á-
hugi fyrir því að efla fylgi
Framsóknarflokksins í Skaga-
firði.
* * *
Vigfús Guðmundsson gest-
gjafi, sem staddur er hér í bæn-
um, hefir skýrt blaðinu frá eft-
irfarandi: Fjöldi fólks fer nú
daglega um Borgarfjörð til
Norðurlands. Mun margt af því
vera að fara í sumaratvinnu
nyrðra. Langflestir þeirra, sem
ferðast um Borgarfjörðinn, fara
með Laxfossi, ýmist til Borgar-
ness eða Akraness. Fara vin-
sældir hans, sem faraþegaskips,
vaxandi. En nokkuð mun unn-
ið á móti honum af einstökum
mönnum, og þá með öðru
smærra og seinskreiðara skipi.
En sannleikurinn er, að leiðin
milli Reykjavíkur og Akraness
og Borgarness er orðin svo fjöl-
farin, að tæplega er forsvaran-
legt að hafa miklu minna skip
til þeirra flutninga en Laxfoss er.
Mætti gjarnan vera nokkru
stærra skip á þessari fjölförnu
leið.
A. KROSSGÖTTJM
Vatnamál Rangæinga. — Úr Borgarfirði. — Aðalfundur Sambands íslenzkra
samvinnufélaga. — Landmælingunum lokið í sumar. — Hafís. — Vöxtur í
Skeiðará.