Tíminn - 07.03.1940, Qupperneq 2

106
TÍMINK, fimmtmtagiim 7. marz 1940
27. blað
•I ó ii $igurðsso n f o rseti
ávarpar Sigurd Eggerz og Árna Jónsson frá Múla
‘gímintt
Fimmtudatfinn 7. marx
Tvær jáfníogar
Seinustu árin hefir það verið
eitt helzta deilumálið á stjórn-
málasviðinu, hvort hægt væri að
spara ríkisútgjöldin án þess að
lækka framlög til verklegra
framkvæmda eða annarra
brýnna nauðsynjamála.
Stjórnarandstæðingar hafa
haldið því hiklaust fram, að
skapast hafi slík óreiða í xíkis-
rekstrinum, að auðvelt væri að
lækka útgjöldin um nokkrar
óþarfa eyðsla, sem myndazt
millj. kr., ef felld væri niður hin
hefði á síðari árum.
Fyrv. fjármálatáðherra hefir
hins vegar haldið því fram, að
ekki væri hægt að lækka ríkis-
útgjöldin neitt að ráði, nema
með niðurskurði á framlögum,
sem almennt væru talin nauð-
synleg og jafnvel ómissandi.
Hann skoraði þráfaldlega á
stjórnarandstæðinga, að nefna
þau útgjöld, sem þeir teldu ó-
þörf og fella ætti niður, en fékk
aldrei neitt svar við þeim á-
skorunum.
Nú hefir aðstaðan breytzt
þannig í þessum efnum, að
fjármálastjórnin hefir fallið í
hlut fyrv. stjórnarandstæðinga
og fjármálaráðherra þeirra hef-
ir undirbúið og lagt fram fjár-
lagafrumvarp.
Almennt mun hafa verið bú-
izt við því, þar sem fjármála-
ráðherrann valdi þá leið að ræða
ekki málið í ríkisstjórninni, að
nú myndu fyrv. stjórnarand-
stæðingar nota tækifærið og
sýna það í verki, hvað þeir teldu
„óþarfa eyðslu“ með því að
fella niður eða lækka þá liði í
fjárlögunum.
En þetta hefir síður en svo
orðið. í stað þessa hefir fjár-
málaráðherrann í fjárlagaræðu
sinni gert þá játningu, að hann
hefði vitanlega helzt kosið „að
geta gcrt tillögur um verulegar
lækkanir á beinum rekstrar-
kostnaði ríkisins, svo sem skrif-
stofukostnaði og öðrum kostn-
aði við framkvæmdastjórn rík-
isins, eins og t. d. útgjöldum 11.
gr. fjárlaganna (dómgæzla og
lögreglustjórn). En við athugun
á þeim gjöldum komst ég að
þeirri niðurstöðu, að það mundi
þurfa meiri undirbúning og
breytingu á öllu kerfinu, en
unnt væri að framkvæma í
einni svipan.....Ég er sann-
færður um, að þá yrði að byrja
á því að gera róttækar breyting-
ar bæði á löggjöfinni og öllu
stjórnarkerfinu."
Ráðherrann snéri sér síðan að
hinum ýmsu kostnaðarliðum,
sem teljast til þessara útgjalda,
og sagði m. a.:
„Dómgæzlu og lögreglustjórn
væri hægt að lækka með því t.
d. að fella niður tollgæzluna,
sem mjög hefir vaxið hin síðari
ár. En verður það talið fært eins
og tekjuöflun rikissjóðs er nú
háttað? Eða að minnka löggæzl-
una? Eða vill háttvirt Alþingi
stíga svo stórt skref til baka í
kennslumálunum, að verulegur
spamaður verði að? Eða vill það
fella niður alþýðutryggingarn-
ar, sem aðallega valda gjalda-
aukningum til styrktarstarf-
seminnar?“
Ráðherrann dregur að lokum
eftirfarandi ályktun, þegar
hann er búinn að athuga alla
útgjaldaliði ríkissjóðs:
„Ég hefi ekki getað séð mögu-
leika til útgjaldalækkunar í
svipinn, sem nokkuð munaði
um, aðra en þá að lækka enn
framlög til samgöngumála og
verklegra framkvæmda."
Það er tæpast hægt að hugsa
sér gleggri úrskurð um framan-
greint deilumál undanfarinna
ára. Þegar til alvörunnar kem-
ur finnur ekki fjármálaráð-
herra hinna gömlu stjórnar-
stæðinga sukkið og svallið,
óþörfu útgjöldin og eyðsl-
una, sem flokksblöð þeirra
hafa talað um undanfarin ár og
sagt að næmu mörgum milljón-
um króna. Hann viðurkennir, að
ekki sé hægt að lækka ríkis-
útgjöldin neitt að ráði, nema
með niðurfellingu eða lækkun-
um á framlögum til verklegra
framkvæmda.
Hitt er svo annað mál, hvort
menn vilja hverfa að því ráði,
Tveir nafngreindir menn, Sig.
Eggerz og Árni Jónsson meðrit-
stjóri kaupmannablaðsins Vísis,
hafa nýlega fullyrt opinberlega,
að Jón Sigurðsson forseti hafi
verið mjög andstæður verzlun-
arsamtökum bændai Sumir sam-
flokksmenn þessara tveggja
manna hafa síðan þessi nýja
kenning kom fram fullyrt, að ef
Jón Sigurðsson væri nú vor á
meðal í fullu fjöri myndi hann
vera ódeigur andstæðingur
kaupíélaganna og áreiðanlega
fylgjandi því að loka þeim, svo
að kaupmenn misstu ekki fleiri
viðskiptamenn frá sér þeirra
hluta vegna.
Nú vill svo til að Jón Sigurðs-
son hefir sagt skoðun sína í
þessu efni. Hann gerði þaö í
mjög ítarlegri ritgerð í Nýjum
félagsritum 1871. Greinin heitir:
„Um verzlun og 'verzlunarsam-
tök.“ Hún er samfelld áskorun
til dugandi manna í landinu að
snúa baki við veTzlun kaup-
manna og starfrækja verzlunina
í félagi og á eigin ábyrgð. For-
setinn leggur alveg sérstaka
áherzlu á, að styðja þá tvo menn,
sem þá stóðu í harðri baráttu
fyrir verzlunarsamtökum bænda
móti kaupmannaverzlun, en það
voru þeir Tryggvi Gunnarsson
með Gránufélagið og Pétur
Eggerz, faðir Sigurðar Eggerz,
með Verzlunarfélagið við Húna-
flóa.
Mér hefir þótt við eiga, að fá
vitnisburð Jóns Sigurðssonar
þegar atvinnuleysið fer vax-
andi, að draga úr framlögum til
verklegra framkvæmda.
Á undanförnum árum hefir
einnig verið mikið deilt um það,
hvort þjóðin hafi búið við hag-
stætt eða óhagstætt árferði.
Stj órnarandstæðingar hafa
haldið því fram, að hinn batn-
andi verzlunarjöfnuður, sem
náðst hafi í utanríkisverzlun-
inni, hafi ekki verið neitt sér-
staklega þakkarverður, þar sem
árferði og útflutningsverzlun
hafi verið með betra móti.
Fyrir nokkru síðan flutti Ól-
afur Thors atvinnumálaráð-
herra erindi í útvarpíð. Hann
rakti þar m. a. erfiðleika at-
vinnulífsins seinustu árin og fór
lofsamlegum orðum um það,
sem hefði áunnizt. Morgunblað-
ið birti ritstjórnargrein um
þessa ræðu 27. f. mán. og fór-
ust m. a. orð á þessa leið:
„En ræða atvinnumálaráð-
herra gefur mönnum hvergi
nærri einhliða dapra mynd af
atvinnuvegum landsmanna og
Hvað þýðir að bollaleggja um
frið nú, þegar daglega berast
fréttir um, að styrjöldin mikla
sé að breiðast út um heiminn?
Slíkt mætti virðast fánýtt hjal.
Og þó er það svo á voru kalda
landi, að í skammdeginu heyra
menn til vorsins og þykir engin
firra. í öllum styrjöldum hafa
menn reynt að telja sér trú um,
að hörmungarnar og hinar
miklu mannfórnir hlytu að
skapa einhvern ávinning — fyr-
ir þá, sem eftir lifa. Og það er
líka svo, að nú þegar í fyrstu
mánuðum stríðsins eru menn
farnir að ræða og rita um hinn
væntanlegan frið, enda þótt þess
sé ekki að ráði getið í hinum
venjulegu stríðsfréttum.
Ég hefi nú nýlega lesið grein-
ar um þessi efni eftir tvo þekkta
Englendinga. Báðir þessir menn
eru í stjórnarandstöðu í Eng-
landi. En eins og kunnugt er
höfnuðu verkamannaflokkurinn
og frjálsyndi flokkurinn boði
Chamberlains í haust um þátt-
töku í ríkisstjórninni, en hétu
henni eigi að síður stuðningi í
hernaðarmálum. Hér er m. a. að
finna nokkra skýringu á afstöðu
þessara manna. Báðar greinarn-
ar eru skrifaðar í desembermán-
uði. Þykir mér ástæða til að
rekja hér stuttlega efni þeirra.
sjálfs um þetta efni og tilfæri
þessvegna nokkrar af röksemd-
um hans úr framannefndri
grein og orðrétta kafla um það,
sem mestu skiptir til að skýra
viðhorf hans í þessu efni.
Jón Sigurðsson byrjar með að
segja, að meðan Danir synji
þverlega um pólitískt frelsi, geti
þjóðin bætt hag sinn með sam-
tökum um verzlunina. Hann
segir:
„Eitt er það aðalstarf, sem til
þess heyrir, og sem reyndar opn-
ar oss veginn að öllu öðru. Það
eru samtök til að nota verzlun
landsins, sem bezt í vorar barf-
ir.“
Síðan bætir hann við máls-
grein, sem ekki bendir á,að hann
vildi banna mönnum að hafa
samtök um verzlun sína:
„í þessu máli eigum vér allt
undir sjálfum oss, því að þar
getur enginn kaupmaður, eng-
iun sýslumaður, enginn stift-
amtmaður, enginn konungsráð-
gjafi, ekki einu sinni konungur
sjálfur, sagt við hinn aumasta
kotung: „Mér stendur alveg á
sama hver ósk þín er, þú skalt
nú verzla við þennan kaupmann
og engan annan“. — Nú er allt
komið undir manni sjálfum við
hvern maður vill verzla.“
Jón forseti er ekki myrkur í
máli um það, að engan megi
þröngva til að verzla við kaup-
manninn. Síðan bætir hann við:
„Vér sögðum, að verzlunin hjá
oss sé nú alveg á voru eigin
framtíð þeirra, því samkvæmt
yfirliti hans höfum við á undan-
förnum árum brotizt gegnum
erfiðleika, sem að óreyndu hefðu
talizt ófærir.
Ef einhver hefði sagt það fyrir
árið 1934 eða 1935, að næstu ár-
in misstum við 15 milljóna
króna saltfiskmarkað á Spáni,
þá myndi sá spádómur • hafa
verið nefndur spár um algert
efnalegt hrun íslenzkrar út-
gerðar.“
Þessi ummæli skýra það bezt,
hvort við höfum búið við eitt-
hvert sérstakt góðæri á undan-
förnum árum og hvort það muni
ekki hafa kostað neina eríið-
leika og fyrirhöfn að hafa verzl-
unarjöfnuðinn mun hagstæðari
á þessum árum en hann var áð-
ur, enda þótt langtum meira fé
væri varið til að reisa orkuver,
verksmiðjur og sveitabýli í land-
inu en nokkuru sinni fyr. Þessi
játning fyrv. stjórnarandstæð-
inga er vel þess virði, að henn-
ar verði minnst og hún borin
saman við ummæli þeirra um
þessi mál á undanförnum ár-
um.
Sú greinin, er fyrr skal getið,
er eftir G. D. H. Cole háskóla-
kennara í Oxford, sem er kunn-
ur rithöfundur um brezk þjóð-
félagsmál.
Mér er ókunnugt um hið
raunverulega stríðsmarkmið nú-
verandi ríkisstjórnar Bretlands,
segir Cole. Ég er, eins og ég hefi
verið, ákveðinn andstæðingur
Chamberlains, og ég er sann-
færður um, að utanríkismála-
stefna hans síðustu árin hefir
verið ein samfelld slysaslóð. Ef
Bretland og Frakkland hefðu í
tæka tíð fylgt fram stefnu hins
sameiginlega öryggis, er það trú
mín, að hægt hefði verið að
koma í veg fyrir styrjöld. í þeirri
styrjöld, sem þá kynni að hafa
orðið, hefðum við a. m. k. átt
alls kostar við árásarmennina.
Ég álít, að það hafi verið rangt
af Bretum og Frökkum að gef-
ast upp í Múnchen í fyrrahaust,
og að þá hefði átt að leggja
höfuðáherzlu á að tryggja hjálp
Sovét-Rússlands. Án hjálpar
Sovét-Rússlands var ábyrgðin á
landamærum Póllands, að mínu
áliti, þýðingarlaus,*) en hefir
hinsvegar steypt Bretlandi og
Frakklandi út í stríð við óhag-
stæð skilyrði.
*) Sama skoðun á ábyrgðinni á
landamœrum Póllands hefir komið
fram hjá Lloyd Gieorge.
valdi, því aff hver einn geti nú
verzlað hvar hann vill, og þarf
engan aff spyrja um leyfi til
þess.“
Forsetanum þykja íslending-
ar hafa verið seinir til að nota
sér verzlunarfrelsið, sem hann
hafði útvegað þjóðinni 1854.
Hann telur, að fyrstu 15 árin
hafi liðið til lítils í þessu efni.
Hann telur bersýnilega kaupfé-
lag Tryggva Gunnarssonar og
Péturs Eggerz vera einu veru-
legu átökin, sem um munar. En
út af því, að Húnvetningar
höfðu á stofnfundi sínum lýst
með sterkum orðum hinni
skemmdu vöru, sem kaupmenn
buðu þeim, þar á meðal orma-
korni, segir forsetinn, sem frek-
ari eggjunarorð, að máske hefði
orðið lítið úr framkvæmdum
„hefffi ekki ormar og maffkar
risiff upp öndverðir úr korn-
bingjum kaupmanna, teygt upp
höfuffin og litiff um öxl til aff
frýja oss hugar, þá myndi hafa
veriff allt aff mestu kyrrt um
full tuttugu ár aff minnsta
kosti.“
Sá lífsneisti, sem Jón Sigurðs-
son sá, var sj álfbj argarviðleitni
fólksins og þess verzlunarsam-
tök. Ekki er sýnilegt, að hann
hafi gert sér vonir um skjótan
þroska heilbrigðrar innlendrar
verzlunar eftir öðrum leiðum.
Síðan rekur Jón Sigurðsson
raunir almennings í viðskipta-
málunum, hversu kaupmenn
neyði viðskiptamenn sína til að
taka út óþarfa vöru en dragi
úr sölu á nauðsynjavörum. Hann
gefur þá skýrngu á þessu, að
kaupmenn græði meira á verzl-
un með glingur heldur en gagn-
lega hluti. Um þetta segir hann:
„Kornvöru og timbur færa
kaupmenn mjög af skomum
skammti, svo aff landsmenn
verffa ætíff aff fara auffmjúkan
bónarveg til aff fá þaff“.
Ekki var auðvelt að fá hand-
bært fé:
„Kaupmenn neita um peninga
af því aff þaff er ekki eins ábata-
samt áff koma meff þá til and-
virffis fyrir íslenzku vörurnar,
eins og „korniff“, sem þeir geta
fært fram um helming eða
meira.“
Þá talar Jón Sigurðsson um,
hversu kaupmenn blekki við-
skiptamenn með vonum um upp-
bót, og bindi verzlunina þannig
ár frá ári. Þá minnist hann á
pelagjafir og brauðkringlur við
búöarborðið, og sárnar sú niður-
læging þjóðarinnar, sem fólgin
var í því athæfi.
Um vöruvöndunina segir:
„Þaff er gamalt máltæki eftir
verzlunarmönnum i Kaup-
mannahöfn, aff þaff effa þaff sé
En úr því, sem komið er, tel ég
það skyldu mína að styðja að
því, að Bretland haldi styrjöld-
inni áfram, segir höf. Brezka
þjóðin verður að berjast til að
brjóta niður þá pólitísku stiga-
mennsku, sem stofnað hefir
menningu nútímans í bráðan
voða. Á þennan hátt hugsar yf-
irgnæfandi meiri hluti hinnar
brezku þjóðar, segir höf. En
hvernig má þetta takast svo að
við megi una? Vér óskum ekki
eftir hernaðarsigrum, sem fæði
af sér nýja Versalasamninga
og nýjan Hitler. Vér óskum fyrst
og fremst eftir því, að í Þýzka-
landi verði bylting í lýðræðis-
átt, og það á að vera aðalmark-
mið Breta nú, að gera slíka
byltingu mögulega, án þess að
til úrslita þurfi að koma á víg-
völlunum.
í áróðri þýzkra nazista er því
haldið fram, að Bretar heyi
þetta stríð vegna heimsveldis-
yfirráða sinna. En sú staðhæf-
ing er fjarri sanni. Stjórnar-
andstæðingar í Bretlandi gera
sér það að vísu vel ljóst, að rílc-
isstjórnin og forráðamenn í-
haldsflokksins vilja ekki ótil-
neyddir sleppa tökum á hinum
brezku löndum handan við höf-
in. En það hefði ekki verið
mögulegt að fá brezku þjóðina
til að fara í styrjöld eins og
þessa, til þess eins eða aðallega
að tryggja eða efla hin brezku
heimsveldisyfirráð. Hitt er svo
annað mál, að andstæðingar
heimsveldisstefnunnar í Bret-
landi kæra sig ekkert um að of-
urselja brezka heimsveldið í
hendur nazistum, þar sem þessi
fullgott, því að það eigi að fara
til íslands."
Á sama hátt telur hann kaup-
menn hirðulausa um að vanda
íslenzku vöruna. Honum þykir
engin von um endurbætur í
þessu efni, nema menn taki
verzlunina sjálfir í sínar hendur.
Honum finnst, að menn geti
gert þetta, og nefndir nokkur
héruð, þar sem menn séu svo
efnum búnir, að þeir eigi að geta
byrjað verzlunarsamtökin.
Hann gerir síðan yfirlit um til-
raunir almennings til sjálfbjarg-
ar í verzlunarmálum. Um 1830
segir hann, að bændur í Rangár-
vallasýslu hafi komið í hóp til
Reykjavíkur, og fengið betri
kaup í búðum þar, með því að
vera í félagi. Fólk í Reykjavík
hafði einskonar pöntun. Maður,
sem var í Kaupmannahöfn,
keypti fyrir þetta félag, og sendi
vörurnar með póstskipinu.
Jón Sigurðsson fann, að for-
mennska verzlunarmálanna var
fyrir norðan:
„Á Norðurlandi hafa smásam-
an verið að myndast verzlunar-
félög hér og hvar.“
Hann segir að Norðlendingar,
og þá á hann við félag Péturs
Eggerz og Tryggva Gunnarsson-
ar, safni höfuðstól í fyrirtæki
sín með samskotum og hluta-
bréfum. Hann bætir við:
„Félög Norðlendinga hafa
tekiff aðra stefnu; þeir höfðu
fullreynt sig á að semja við
kaupmenn-------og tóku því hitt
ráðið að stofna hreinlega hluta-
félag til þess að hafa verzlun-
ina í sínum eigin höndum.“
Síðan ritar Jón forseti ítar-
lega um Gránufélagið og tekur
upp kafla úr samþykktum þess.
Tryggvi Gunnarsson var læri-
sveinn og alúðarvinur Jóns Sig-
urðssonar, og það er enginn
vafi á, að hann hefir haft for-
setann að bakhjalli við fram-
kvæmdir sínar. Sú grein úr
stefnuskrá hins fyrsta bænda-
félags í Eyjafirði og Þingeyjar-
sýslu, sem braut vald óþarfra
milliliða í þeim héruðum, sem
Jón Sigurðsson tók í ritgerð
sína, er beinlínis stefnuskrá
allra samvinnufélaga, sem síðar
hafa starfað í landinu:
„Sá er tilgangur félags vors
að gera verzlunina innlenda,
svo að allur ágóði hennar lendi
í landinu sjálfu, að bæta inn-
lendan varning og fjölga teg-
undum hans, að flytja til lands-
ins ekki affeins góðan almennan
kaupeyri, heldur og þarfa iffn-
aðarvöru og smíðagripi til um-
bóta og framfara atvinnuvegum
vorum til Iands og sjávar og að
efla menning og auðsæld lands-
maiuia, svo sem kostur er á og
föng eru til.“
Hér er í stuttu máli á spá-
mannlegan hátt brugðið upp
mynd af starfi samvinnufélag-
anna og Sambandsins. Þess má
minnast hversu Sambandið hef-
lönd myndu hljóta miklu verri
meðferð en þau eiga nú við að
búa. Þeir vilja gera enda á ný-
lendufyrirkomulaginu, en sjá
enga framför í því að flytja yf-
irráð nýlendnanna frá einu
stórveldinu til annars.
En stjórnarandstæðingar í
Bretlandi mega búast við því að
þurfa að heyja tvöfalt stríð,
segir höf. Annars vegar stríðið
á vígvöllunum við hlið Cham-
berlains og hans fylgismanna,
hinsvegar baráttu við hina í-
haldssömu og heimsveldissinn-
uðu ríkisstjórn í því skyni að
knýja fram, að stríðinu loknu,
þá tegund friðar, sem til þess sé
fallin að verða mannkyninu til
gagns.
Um úrslit stríðsins gerir höf.
ráð fyrir tveim möguleikum.
Fyrri möguleikinn er sá, að áð-
ur en langt líði verði bylting í
Þýzkalandi og lýðræði verði þar
endurreist. Ef svo færi, segir
hann, er það mín skoðun og að
ég hygg flestra stjórnarand-
stæðinga í Bretlandi, að hin
rétta lausn til tryggingar fram-
tíðarfriði, sé að stofna bandaríki
Norffurálfu. Sovétríkin ættu þó
ekki að vera í þessu bandalagi,
en aftur á móti b'rezku sam-
veldislöndin í öðrum heimsálf-
um (og Indland), ef þau óskuðu
þess. Þetta bandalag eða sam-
bandsríki yrði að vera miklu
samstæðara en Þjóðabandalag-
ið hefir verið eða getur orðið.
Þar ætti að vera sambandsþing
og sambandsstjórn, sem hefði
svipað vald og forseti Banda-
ríkja Norður-Ameríku. Sam-
bandsstjórnin ein ætti að mega
ir á fáum árum komið á full-
komnu skipulagi um aðdrætti og
verzlun með landbúnaðarvélar
handa allri bændastétt landsins.
Hallgrímur Kristinsson kom því
i samþykktir Sambandsins, að
það fyrirtæki skyldi leggja ár-
lega nokkurn skerf af tekjuaf-
gangi sínum til menningar-
þarfa, og eftirmaður Tryggva
Gunnarssonar í kaupstjórasessi
á Akureyri, Vilhjálmur Þór,
hafði forustu um að KEA gæfi
af tekjuafgangi sínum til að efla
umbætur í uppeldismálum
barna í héraðinu. En bak við
alla þessa miklu vakningu stóð
Jón Sigurðsson.
Þá minnist Jón Sigurðsson á
hitt óskabarnið, félagsverzlun-
ina við Húnaflóa. Um það segir
hann:
„Húnvetningar höfffu lengi
fundið tsl hversu þeim var mis-
boffiff í verzlunarskiptum viff
kaupmenn.“
Hann tekur upp úr boðsbréfi
Péturs Eggerz, föður Sigurðar
Eggerz:
„Á hinum síffustu árum-------
hafa hinir dönsku kaupmenn
vorir fært sig upp á skaftiff í
verzlunarviffskiptunum viff oss,
aff þeir ekki einungis hafa
skammtað oss eftir geffþótta allt
verfflag á útlendum,sem á vorum
eigin vörum, eins og vandi er til
þar sem verzlunin er einungis
þiggjandi, heldur einnig sumir
fært oss meira eða minna
skemmdar vörur, svo sem maffk-
aff korn og fleira og selt oss vís-
vitandi sem óskemmdar væri.“
Síðan skýrir Jón Sigurðsson
mjög ítarlega frá skipulagi og
starfi Húnaflóafélagsins og
lýkur hinu mesta lofsorði á
framkvæmdir þess og stefnu.
Honum þykir gott að félögin
reyna nýjar leiðir. Annað skipt-
ir við Danmörku. Hitt við Noreg:
„Bæffi félögin hafa sýnt þaff,
aff þetta nýja lífsmark hefir
þegar sagt til sín og ekki látið
sig án vitnisburðar, því aff á-
hugi manna um allt land er nú
sem mestur má á félagsskap og
samtökum til verzlunar.“
Af þessum orðum er auðsætt,
að Jóni Sigurðssyni er það sér-
stakt ánægjuefni, að samtök al-
mennings um að verzla í félagi,
breiðist út um landið.
Jón Sigurðsson lýkur miklu
lofsorði á framgöngu Tryggva
Gunnarssonar og Péturs Egg-
erz. Hann tekur upp úr um-
burðarbréfi hins síðarnefnda:
„Ég skal geta þess, aff ég hefi
góffar og vel vandaffar almenn-
ar vörur. En auk þess hefi ég
ýmislegt, sem ég hefi flutt sem
sýnishorn af vörum, sem eigi
hafa fyr fluttar veriff, en sem
mér hafa virzt líkur til aff yrffu
útgengilegar hér á landi. Tel ég
til þess veiffarfæri, húsgögn,
amboff, , galvaniseraðan . jám-
þráff til girffinga, nokkur eld-
(Framh. á 4. síðu.)
halda her en ekki hin einstöku
ríki, og nýlendur þær, sem ein-
stök ríki nú ráða yfir, ættu að
falla undir stjórn sambandsrik-
isins. En til þess að stofnun
slíks sambandsríkis sé mögu-
leg, verða öll ríki álfunnar að
taka upp lýðræðisfyrirkomulag.
Lýðræðishugsjónin og efling
hennar á að vera burðarás þess-
ara voldugu samtaka í þágu hins
ævarandi friðar.
En fari nú svo, að engin bylt-
ing verði í Þýzkalandi fyrst um
sinn — hvers er þá að vænta að
stríðinu loknu? Um það vil ég
sem fæstu spá, segir höf. Því
að þegar kraftar Vestur-Evrópu
eru þrotnir eftir margra ára
hamslausa styrjöld, þá verður
það sennilega hvorki Chamber-
lain eða brezkir stjórnarand-
stæðingar, Hitler eða þýzka
þjóðin, sem skapar hinn nýja
frið. Þá verður það Stalin, sem
setur Norðurálfunni friðarskil-
málana. Og ég reyni ekki einu
sinni að geta mér til um það,
hvernig friður Stalins myndi
verða. Ég dáist að ýmsurn þeim
framförum, sem orðið hafa í
Sovét-Rússlandi. En ég hefi ekki
trú á að það fyrirkomulag, sem
byggt hefir verið upp í hinu
hálfsiðaða Rússaveldi hæfi
menningu Vesturlanda. Þrátt
fyrir auðvaldsskipulag Vestur-
landa, hafa þar þróazt mann-
lífshættir, sem vissulega hafa
varanlegt gildi, og hrun þeirra
myndi verða óbætanlegt tjón
fyrir menningu og mannúð. Þar
má nefna í fyrstu röð persónu-
frelsi einstaklingsins, umburð-
arlyndi gagnvart skoðunum
NÆSTl FRIÐUR
Tveir brezkir stjórnarandstæliingar ræða nm
styrjöldina, tildrög hennar og tilgang.