Tíminn - 14.03.1940, Blaðsíða 1

RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu I D.
Siml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Stmar 3948 og 3720.
RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
24. árg.
Reykjavík, fimmtudagmn 14. marz 1940
29. blað
Bætt ínnheímta tekju- og
eignaskatts ai vaxtaíé
Aðalfuudur miðstjóruar Framsóknarflokksins
ákvað að flokkurinn beitti sér fyrir löggjöf
nm þetta mál og hefir nú verið lagt fram frum-
varp í neðri deild.
Hin hetjulega sj álfstæðisvörn Finna
mun halda áfram þrátt fyrir ósigurinn
Þeír urðu að gefast upp, því að Norður
lönd víldu ekki leyfa herflutninga
tíl Finnlands
Tveir þingmenn Fram-
sóknarflokksins í neðri
deild, Skúli Guðmundsson
og Steingrímur Steinþórs-
son, flytja frv. til laga um
innheimtu tekjuskatts og
eignarskatts af vaxtafé. Er
það að mestu leyti sam-
hljóða frumvarpi um þetta
efni, er samið var af milli-
þinganefndinni í tolla- og
skattamálum, en það frv.
dagaði uppi á seinasta þingi.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að verulegur hluti
vaxtaeigna hefir sloppið undan
skattgreiðslu í ríkissjóð. Segir
í áliti milliþinganefndarinnar
„að hér sé um mikla fjárhæð að
ræða, og þó margfalt hærri
hvað viðkemur innstæðum í
lánsstofnunum“ en verðbréf.
Með frv. þessu er ætlazt til,
að komið verði á því fyrirkomu-
lagi, sem tryggi að greiddur sé
svipaður tekju- og eignarskatt-
ur af vaxtafé og öðrum eignum.
Skulu þessir skattar innheimtir
í einu lagi og nefnast vaxta-
skattur. Er hér því ekki um
nýjan skatt að ræða eins og
ýmsir hafa haldið af nafninu,
Adalíundur Mjólk
urbús Flóamanna
Á síðastl. ári óx mjólk-
nrmagnið hjá búnnum
á Snðurlandsundir-
lendinu nm 1.9 milj.
lítra.
Aðalfundur Mjólkurbús Flóa-
manna var haldinn að Þingborg
9. þ.m. Fundinn sóttu um 300
manns viða af Suðurlandsundir-
lendinu. — Formaður mjólkur-
bússtjómarinnar, Egill Thorar-
ensen, lagði fram reikninga og
útskýrði þá fyrir fundarmönn-
um, og gaf auk þess allnákvæm-
ar skýrslur um ýms atriði í
rekstri búsins og um framleiðslu
þess.
Mjólkurmagn búsins var á ár-
inu 8.328.137 kg., og er aukningin
þá alls síðastl. ár 2.310.000 kg.
En þess ber þó að gæta, að á
árinu var mjólkurbú Ölvesinga
S9,meinað mjólkurbúi Flóa-
manna, og sé tekið tillit til þess
mjólkurmagns, sem mjólkurbú
Ölvesinga hafði árið 1938, þá
nemur mjólkuraukningin á Suð-
urlandsundirlendinu síðastliðið
ár um 1.9 miljónum lítrum.
Úr mjólkinni, sem til búsins
barst, voru gerðar þessar vörur:
Rjómi . um 200 smál.
Skyr .. — 518 —
Ostur . . — 223 —
Smjör . . — 158 —
Selt sem neyzlumjólk 1.310
þús. lítrar.
Meðalfita búsins var 3.611%
og meðalverð á kg. 22.586 au.
Þar í er innifalið bæði flutning-
ur, sem búið greiðir sjálft, og
heimsendar vörur til bænda. Er
þetta eilítið hærra verð en árið
áður, vegna þess að meðalfitan
var hærri, en útborgunarreglur
hinar sömu.
Á fundinum flutti sr. Svein-
bjöm Högnason erindi um
mjólkursöluna og mjólkurskipu-
lagið á siðastliðnu ári, og fóru
auk þess fram allmiklar umræð-
ur um ýms efni er mjólkurfram-
leiðendur varða.
Stóð fundurinn lengi dags og
fór fram hið bezta.
heldur er þetta aðeins ný
leið til að . tryggja ínnheimtu
skatts af eignum, sem áður hafa
að mestu leyti sloppið undan
skattgreiðslum.
Vaxtaskatt skal innheimta
þannig, að vaxtagreiðandi held-
ur eftir vaxtaskattinum og
greiðir hann til viðkomandi
skattheimtumanns. Sú undan-
þága er þó frá þessu, að
lánstofnanir, sem annast inn-
heimtu afborgana og vaxta af
skuldabréfum þeirra aðila, sem
skattskyldir eru, skulu halda eft-
ir og standa skil á vaxtaskatti af
umræddum bréfum í stað
skuldunauta.
Til vaxtafjár, sem vaxtaskatt-
ur er greiddur af, skal telja:
Innstæður hjá bönkum, spari-
sjóðum og öðrum lánsstofnun-
um.
Opinber verðbréf s. s. banka-
vaxtabréf, ríkisskuldabréf,
skuldabréf bæjar- og sveitar-
sjóða og önnur verðbréf útgefin
af opinberum stofnunum og fyr-
irtækjum.
Skuldabréf, víxla og aðrar
fjárkröfur, sem tryggðar eru með
veði í fasteign að einhverju eða
með tryggingarbréfi í fasteign.
Um ákvörðun vaxtatekna af
ofangreindum eignum fer eftir
ákvæðum laga um tekjuskatt og
eignarskatt. Afföll teljast til
skatta. Vaxtaskattur skal nema
25% af hinni skattskyldu vaxta-
hæð.
Þetta mál var rætt á nýlokn-
um aðalfundi miðstjórnar Fram-
sóknarflokksins og var samþykkt
„að Framsóknarflokkurinn legði
áherzlu á, að löggjöf yrði sett til
tryggingar innheimtu tekju- og
eignarskatts af vaxtafé".
Það gegndi satt að segja
hreinustu furðu, hversu mikil
tregða kom fram í þessu máli á
(Framh. á 4. slöu.)
mánuði, skilaði áliti sínu sjö manna
neínd, er kosin var í íyrra og athuga
skyldi hvaða verð mjólkursamlags-
bændur í Eyjafirði þyrftu að fá fyrir
hvern lítra mjólkur til þess að mjólkur-
framleiðslan beri sig, og gera um það
tillögur á hvem hátt væri unnt að
lækka framleiðslukostnaðinn. Athug
anir nefndarinnar voru að mestu mið-
aðar við það ástand, er var þrjá fyrstu
ársfjórðunga siðastliðins árs. Sam-
kvæmt þeim athugunum er meðal-
framleiðsluverð mjólkurinnar talið sem
næst 21 eyri á hvern lítra. TUkostnað-
ur við hverja kú álitinn vera 596 krón-
ur og eru þar stærstir liðir fóðrun 290
krónur og hirðing 200 krónur. Afurða-
tekjur, mjólk, áburður og sláturafurðir,
nema sömu upphæð og er þá mjólkin
reiknuð á 21 eyri. Að sjálfsögðu er
framleiðslukostnaðurinn misjafnlega
mikill og kemur margt til greina, svo
sem fjármunir þeir, er lagðir hafa
verið i byggingar, jörð og lausafé, gæði
ábýlis, til dæmis aðstaða til heyöflim-
ar og ræktunar, beitiland og samgöngu-
skilyrði, vinnulaun, er greiða þarf,
dugnaður og hagsýni húsbænda og
vinnufólks, afurðageta búpenings og
meðferð á honum, aðkeyptar vörur og
verðlag á þeim, stærð búanna og tíð-
arfarið. Vék nefndin að því sem dæm-
um 1 áliti sínu, að ódýrara væri að afla
fóðurs af véltækum túnum en þýfðum,
vel hirtur áburður bæri meiri eftirtekju
en illa hirtur o. s. frv. Nefndin telur
Fá tíðindi munu hafa vakið
jafnmikla og almenna gremju
víðsvegar um heim en tilkynn-
ingin um friðarsamning Rússa
og Finna, er lesinn var í þýzkum
og rússneskum útvarpsstöðvum
nokkru fyrir miðnætti síðastl.
þriðj udagskvöld. Svo ósvífnir og
ósanngjarnir þóttu skilmálarn-
ir, sem Finnar urðu að sam-
þykkja.
FriðarsamnmgarniT voru und-
irritaðir í Moslcva þá um kvöldið
af fulltrúum Finna, sem voru
Ryti forsætisráðherra, Paasikivi
ráðherra, Walden hershöfðingi
og Voinomaa professor, og full-
trúum Rússa, rem voru Molotoff
forsætisráðherra.Sdanoff æðsta-
ráðsfulltrúi, og Vassilevski her-
fylkisforingi. Áður hafði meiri-
hluti finnsku stjórnarinnar sam-
þykkt skilmálana, en síðan voru
þeir staðfestir af finnska þing-
inu.
Skilmálarnir eru í aðalatrið-
um þessir:
Rússar fái allt Kyrjálaeiðið,
að meðtalinni Viborg og Viborg-
arflóa og eyjum í flóanum.
Rússar fái allar eyjar í Kyrj-
álabotni, sem hafa hernaðarlega
þýðingu m. a. Björkö og Hog-
landseyjar.
Rússar fái alla strandlengjuna,
sem Finnar áttu við Ladoga-
vatn, ásamt allbreiðu lands-
svæði þar sem eru nokkrir fjöl-
mennir bæir.
Rússar fái finnska hlutann af
Fiskimannaskaganum við Pets-
amo, en hann hefir talsverða
hernaðarlega þýðingu.
Rússar fái Hangöskagann
leigðan til 30 ára fyriT 8 milj.
marka leigu á ári. Megi þeir hafa
þar flotastöð.
Rússar fái gialdfrjálsa flutn-
inga yfir Finnland til Noregs og
Svíþjóðar og megi leggja járn-
brautir í því augnamiði.
afurðunum 1 mat, þar eð fæðiskostn-
aður verði á þann hátt lægri en ella.
t t t
Tímanum hafa verið skrifaðar eft-
irfarandi fregnir af starfsemi ung-
mennafélagsins á Barðaströnd: Að til-
hlutun ungmennafélagsins var í vor
kennt sund í hlaðinni sundlaug. Er
hún í svokölluðum Mórudal í Kross-
landi. Nemendur voru 10. Sundkennari
Guðmundur Friðgeir Guðmundsson frá
Skjaldvararfossi. í þessari sundlaug
hefir verið kennt sund í áratug sam-
fleytt, að einu ári undanskildu. Styrkur
heíir verið veittur úr sýslusjóði til
sundkennslunnar, 100—150 krónur á ári.
í ráði er að steypa sundlaug í Laugar-
nesi við Hagavaðal. Þar er heit upp-
spretta; þykir þar aðstaða góð til sund-
laugarbyggingar. Var fyrir nokkrum ár-
um myndaður sundlaugarsjóður Barð-
strendinga með frjálsum samskotum
hreppsbúa. Sjóðurinn er enn félítill, en
væntanlega hefir hann þau áhrif, að
sundlaug verði byggð á þessum stað.
Að upphæð er laugarsjóðurlnn nú inn
270 krónur. — Aðalfundur ungmenna-
félagsins var haldinn í lok janúarmán.
uðar og var þar ákveðið að skipta fé-
laginu í staxfsdeildir til þess að efla
fjör í starfsemi þess. Núverandi for-
maður þess er Guðmundur Friðgeir á
Skjaldvararfossi, er kosinn var á aðal-
fundinum í stað Vigfúsar V. Erlends-
sonar, er baðst undan endurkosningu.
Finnar fái að halda Petsamo
gegn því að hafa þar engan her.
Rússar og Finnar geri með sér
nýj an verzlunarsamning.
Vopnahlé hefjist á hádegi
þriðjudaginn 13. marz og verði
herirnir að íullu komnir til
hinna nýju landmæra 26. marz.
Skilmálar þessir eru á margan
hátt strangari en kröfur þær,
sem Rússar gerffu í haust. Þó
hafa Rússar falliff frá kröfunni
um Petsamo. Þeir hafa heldur
ekki neytt Finna til að gera við
sig hernaffarbandalag eins og
hin Eystrasaltsríkin. Þá hafa
þeir a. m. k. í bili hætt viff þann
ásetning sinn, að knýja fram
kommúnistiskt stjórnarfyrir-
komulag í Finnlandi eins og þeir
ætluðu sér á síðastl. hausti, er
þeir stofnuðu leppstjórnina í
Terijoki.
Það vekur sérstaka athygli, að
Rússar tryggja sér gjaldfrjálsa
flutninga til Noregs og Svíþjóff-
ar og ráðgera aff bæta samgöng-
ur á þessum leiffum. Góffar sam-
göngur eru vitanlega undirstaffa
herflutninga.
Margir óttast að Rússar kunni
að gera óbilgjarnar kröfur til
Finna í sambandi við viðskipta-
samningana.
Samkvæmt samningnum hættu
öll vopnaviðskipti á hádegi í
gær.
RÆÐA TANNERS.
Það féll í hlut Tanners utan-
ríkismálaráðherra, að skýra
finnsku þjóðinni frá þessum
hörmulegu tíðindum. Gerði hann
það í útvarpsræðu í gærmorgun,
þar sem hann skýrði jafnframt
frá ástæðunum fyrir því, að
Finnar neyddust til að ganga að
afarkostum.
Okkur var nauðugur einn kost-
ur að semja við Rússa, sagði
hann. Við höfum barizt einir og
Óvenjuleg fáir menn hafa í vetur
farið burt af Barðaströnd til þess að
leita sér atvinnu, aðeins tveir til Vest-
mannaeyja. Undanfarin ár tvö eða þrjú
hefir verið góður aflafengur á Patreks-
firði vor og haust. Hafa menn haft þar
600—1000 krónur hlut á vorvertíð þessi
ár, en margir, sem farið hafa suður
á land í atvlnnuleit hafa kom-
ið tll baka með tvær hendur tómar. Af
þessum sökum sækjast allir þeir, sem
að heiman geta farið, eftir skiprúmi á
Patreksfirði. Munu flestir, sem fara til
vinnu utan sveitar i ár, fara til fiski-
róðra á Patreksfirði á vori komanda.
Verða fleiri bátar gerðir þaðan út
næstu vertlð en undanfarin ár. Aðrir
hyggja á að leita eftir vegavinnu, þegar
hún byrjar I vor, þvi að ýmsir eiga þess
ekki kost að komast að á báta, þar
eða fleiri vilja komast þar að, en unnt
er að taka á móti.
t r r
í lok febrúarmánaðar siðastl. hafði
Flóra, smjörlíklsgerð Kaupfélags Ey-
firðinga á Akureyri, starfað um tíu
ára skeið. Hefir smjörlíkisgerðin sífellt
verið að eflast þennan áratug, sem hún
hefir verið starfrækt. En auk smjör-
líkisframleiðslunnar, hafa margskonar
efnagerðarvörur verið búnar til í húsa-
kynnum smjörlíkisgerðarinnar. Hefir
til dæmis undanfarin ár verið búið þar
til mjög mikið af saft og mauki úr
berjum, er kaupfélagið hefir keypt í
þessu skyni. Á síðastliðnu sumri var
bygging keypt til viðbótar húsakynnum
smjörlíkisgerðarinnar fyrir efnagerðina.
vörn okkar hefir tekizt betur,
en við gerðum okkur vonir um
og hefir vakið aðdáun á finnsku
þjóðinni víða um heim. Við
gerðum okkur aldrei vonir um
að geta varizt einir til lengdar
og treystum því á hjálp vin-
veittra þjóða, er við hófum
styrjöldina. Þessi hjálp hefir
brugðizt. Við höfum þrábeðið
Norðurlörídin um hernaðarlega
hjálp, en alltaf fengið afsvar.
Bandamenn buðust fyrir nokkTu
til að senda okkur fjölmennt
herlið og það hefir verið reiðu-
búið seinustu vikurnar til að
fara til Finnlands. En sá ljóður
var á þessu, að þessi her gat
ekki komizt til Finnlands, nema
Norðmenn og Svíar leyfðu hon-
um yfirför. En ríkisstjórnir þess-
ara þjóða hafa neitað afdrátt-
arlaust að leyfa slíka flutninga.
Við gátum því ekki vænzt neinn-
ar hjálpar. Okkur einum var of-
vaxið að halda styrjöldinni
áfram. Við gátum því ekki ann-
að en samið. Samningamenn
okkar reyndu hið ítrasta til að fá
Rússa til að slaka á kröfum sín-
um, en frekari tilslakanir feng-
ust ekki.
VÖRN FINNA AÐ
ÞROTUM KOMIN.
Það er talið, að vörn Finna
hafi verið mjög að þrotum kom-
in og vonlaust hafi verið fyrir
þá að halda henni áfram, nema
þeim hefði borizt skyndileg
hjálp.
Þeir gátu alls haft 350—400
þús. manns undir vopnum. Af
þessu herliði gátu þeir ekki haft
meira en 100 þús. manns til
varnar á Kyrjálaeiði. Hitt liðið
varð að vera á öðrum vígstöðv-
um eða gegna landvörnum ann-
arsstaðar. Talið er, að á Kyrjála-
vígstöðvunum einum hafi um 15
þús. hermenn fallið seinustu
vikurnar. Enn fleiri hermenn
hafa særzt og mannfall einn-
ig verið nokkurt á öðrum víg-
stöðvum. í Viborg voru nokkrar
finnskar hersveitir afkróaðar og
var vonlítið um undankomu.
Hin nýja virkjaröð fyrir vestan
Viborg var miklu lengri og ó-
fullkomnari en Mannerheimlín-
an á Kyrjálaeiðinu, og nú var
samt orðið mun fámennara lið
til varnar á þessum slóðum.
Vörnin var því vonlitil, enda er
talið, að Mannerheim yfirhers-
höfðingi hafi hvatt til friðar-
samninga.
Enda þótt Finnar gætu ekki
varizt einsamlir lengur, verður
vörn þeirra að teljast einhver
hin aðdáunarverðasta í allri
sögunni. Á fjórða mánuð hefir
hinn finnski her varizt marg-
földu ofurefli, og þótt mannfall
hans sé mikið er það mörgum
sinnum meira hjá andstæðing-
unum. Þá þjóð, sem er fær um
að leysa slíkt afrek af höndum,
mun aldrei verða hægt að beygja
til fullkomins ósjálfstæðis.
Ýmsir kunna að álasa Finn-
um fyrir að hafa ekki gengið
strax að kröfum Rússa og kom-
ist þannig hjá miklu tjóni og
mannfalli. En menn verða að
gæta þess, að Finnar hófu varn-
arstríðið í fullu trausti þess, að
þeir myndu fá næga hjálp. Blöð
á Norðurlöndum höfðu lika rætt
þannig um finnsk-rússnesku
samningaviðræðurnar að Finn-
ar höfðu fullan rétt til að treysta
á þessa hjálp. En sú aðstoð brást,
sem Finnar höfðu einkum
treyst á, eins og glöggt kom
fram i ræðu Tanners.
FRAMTÍÐ FINNLANDS.
Margir munu þeirrar skoðun-
ar, að sjálfstæði Finnlands sé
lokið með þessum samningi.
Þessi ályktun ætti fullan rétt
á sér, ef hér ætti ekki óvenju-
leg þj.óð hlut að máli.
Finnar halda enn fullu sjálfs-
forræði um innanríkis- og utan-
Á víðavangi
í þingbyrjun flutti Jónas
Jónsson tillögu í sameinuðu
úngi þess efnis, „að skora á
ríkisstjórnina að leita sam-
komulags við bæjarstjórn
Reykjavíkur um að bærinn leggi
fram ókeypis hita og rafmagn
til daglegra afnota í hinu nýja
húsi háskólans.“ Tillaga þessi
var til umræðu síðastl. þriðju-
dag. Tveir þingmenn, Héðinn
Valdimarsson og Garðar Þor-
steinsson, andmæltu henni, en
að umræðunni lokinni var hún
samþykkt með yfirgnæfandi
meirahluta atkvæða.
* * *
Tillaga þessi virðist mjög
sanngjörn. Reykj avíkurbær hef-
ir mikinn hag af því, að háskól-
inn skuli vera i bænum. Allir
starfsmenn við háskólann eru
dví búsettir þar og greiða skatta
til bæjarins. Dvöl stúdenta hér
skapar líka óbeint auknar tekj-
ur. Auk þess hefir bærinn marg-
vislegan annan ávinning af há-
skólanum. Það er því sjálfsögð
krafa að bærinn veiti honum
nokkur hlunnindi, enda njóta
háskólar víða ýmsra hlunninda
frá hlutaðeigandi bæjarfélögum.
Þessi tvenn hlunnindi, rafmagn-
ið og heita vatnið, getur bærinn
líka útvegað háskólanum sér að
kostnaðarlausu eftir að hita-
veitan er fullgerð. Reykjavíkur-
bær ætti því að telja það sóma
sinn, að veita háskólanum þessa
aðstoð og létta þannig undir
með rekstri hans.
* * *
Jónas Jónsson flutti einnig í
þingbyrjun þingsályktunartil-
lögu um notkun þjóðfánans.
Hefir hennar verið áður getið
hér í blaðinu. Tillagan var flutt
í efri deild og hefir deildin nú
samþykkt hana. Samkvæmt því
mun ríkisstjórnin láta afla upp-
lýsinga um notkun þjóðfána í
öðrum löndum og láta semja
löggjöf um það efni. Hér heima
hefir þjóðfánanum verið alltof
lítil virðing sýnd og m. a. hefir
einn stjórnmálaflokkurinn reynt
að nota hann sem flokksfána.
Væntanlega verður þetta til
þess, að misnotkun þjóðfánans
verði hætt og honum búinn
verðskuldaður sess i hugum
þjóðarinnar sem tákn sameig-
inlegs frelsis hennar og sjálf-
stæðis.
ríkismál sín. Þeir hafa því enn
ekki þurft að gera eins niður-
lægjandi samning og hin Eystra-
saltsríkin, sem urðu að ganga í
hernaðarbandalag við Rússa.
Þetta sjálfræði munu þeir nota
til þessa að reyna að styrkja
tengslin við önnur lönd en Rúss-
land og jafnvel ganga í hernað-
arbandalag við Norðurlönd.
Þannig munu þeir reyna að
verja sig gegn aukinni rúss-
neskri íhlutun og áhrifum. Þótt
mótspyrna gegn Rússlandi sé
vonlítil munu þeir áreiðanlega
frekar grípa til vopna en láta
kúga sig frekara en orðið er. Hin
hreystilega vörn þeirra nú hefir
kennt Rússum að bera virðingu
fyrir hinum finnsku vopnum. Sú
andúð, sem slík árás Rússa á
Finna myndi skapa, hlýtur líka
að teljast varhugaverð frá sjón-
armiði Rússa, er ekki vilja stöð-
ugt æsa álit umheimsins gegn
sér,
Hinsvegar má telja víst, að
Rússar muni reyna að brjóta
niður frelsi og sjálfstæði Finna
með því að styrkja kommúnist-
iskan áróður í landinu. Þeir
munu eftir megni reyna að
veikja sjálfstæði Finna innan
frá. Á þeim vígstöðvum mun
sjálfstæðisbarátta Finna verða
háð á næstunni. í slíkri
baráttu hafa Finnar mikla
þjálfun frá yfirráðatímum
Rússa á 19. öld. Sú þrautseiga
barátta, er Finnar háðu þá gegn
rússneskum þvingunum og á-
róðri, sem var beitt til að lama
frelsiskennd og sjálfstæðisþrá
þjóðarinnar, mun nú hefjast á
(Framh. á 4. síöu.)
_A_ ZEŒ^OSSO-ÖTTTIM:
Kostnaðarverð mjólkur í Eyjafirði. — Frá ungmennafélagi Barðstrendinga.
Af Barðaströnd. — Smjörlíkisgerðin Flóra á Akureyri 10 ára.
Á ársfundi mjólkursamlags K. E. A., : það einnig þýðingarmikið atriði, að á
sem haldinn var snemma í febrúar-
hverju heimili sé sem minnst keypt að
af matvörum, en búið sem mest að bús-