Tíminn - 14.03.1940, Síða 2

118
TÍMEVIV, ffmmtwdagiim 14. marz 1940
29. blað
Hvep er Karkur ?
Svar 111 Kolka læknis
og sá að sérstakur Bænda-
flokkur gat aðeins dreift þeim
kröftum, sem stóðu gegn vax-
andi socialisma.“
Það er ekki úr vegi, að athuga
þetta dálítið. Ég vil, sem Bænda-
flokksmaður, efast um að lækn-
irinn hafi rétt fyrir sér.
Það mun ganga erfitt að telja
okkur Bændaflokksmönnum trú
um það, að Jón á Akri — jafn-
vel þó að hann hafi það sér til
ágætis að vera náfrændi okkar
látna foringja — hafi verið
glöggskyggnari eða víðsýnni en
Jón sál. í Dal. Hverju hefir Jón
á Akri áorkað fyrir bændur, með
því að velja þá leið, er hann hef-
ir farið?
Jú, þeir sögðu okkur í nóvem-
berbréfinu, að Jón á Akri hefði
komið á þjóðstjórninni, sem er
það fyrirkomulag, er við gjarn-
an viljum hafa, svo framarlega
að kaupmennirnir ráði ekki of
miklu. Jón var víst einn af þess-
um 9, en ekki gat hann þess
sjálfur, í svari sínu til mín í 4.
tbl. ísafoldar, að hann hefði
verið eða, Sjálfstæðisflokkurinn
sem flokkur, upphafsmaður að
slíkri samvinnu.
Við Bændaflokksmenn teljum
socialismann óheillastefnu í
framkvæmd þó að hugsjónin sé
góð, en hvert er pund Jóns á
Akri og Sjálfstæðisflokksins i
þessum málum.
Allir þekkja samvinnu komm-
únista og Sjálfstæðismanna í
Hafnarfirði, þar sem Sjálfstæð-
ismenn kusu í fyrra kommún-
ista fyrir formann verklýðsfé-
lagsins, og til endurgjalds kusu
kommúnistar Sjálfstæðismann í
vetur.
Hver er samvinnan á Norð-
firði? Hver var samvinnan 1931,
þegar Sj álfstæðisflokkurinn tók
höndum saman við Alþýðuflokk-
inn, til að taka af dreifbýlinu
valdið yfir löggjöfinni.
Nei, við vitum vel, að ef við
eigum að vera í framkvæmd,
trúir þeirri stefnu okkar, að
vinna á móti of miklum áhrif-
um socialisma, þá er það ekki
með því að ganga í Sjálfstæðis-
flokkinn. Sérstaklega nú, þegar
hann er farinn að „gera sig sér-
staklega til“ við verkalýðsfélögin
í bæjunum.
Jón á Akri hefir sagt okkur,
að hann og Sjálfstæðisflokkur-
inn væri á móti háum launum.
En hver er útkoman? Útvarpið
skýrir okkur frá því, að fjár-
málaráðherrann, sem er fulltrúi
Sjálfstæðisflokksins í stjórninni,
hafi í fjárlagafrumvarpi sínu
gert ráð fyrir y2 milj. kr. launa-
viðbótum fastlaunaðra starfs-
manna, en samtímis lagt til, að
9/io úr miljón væri dregið frá
landbúnaðinum.
Kolka læknir telur kannske
rétt fyrir bændur, að kyssa á
vöndinn og starfa innan vé-
banda flokks, sem ber ábyrgð á
á slíku.
Jón á Akri hefir haldið þvi
fram, að laun ættu að miðast
við verð innanlands afurða.
Þessi skoðun á vel við okkur, og
þó að henni hafi opinberlega
verið hreyft fyrst af öðrum en
Jóni — enda þótt tímaritið
„Vaka“ ætlaði að stela hug-
myndinni handa Jóni — þá höf-
um við metið þetta við Jón.
En það ótrúlega skeður. í vet-
ur mun hafa verið borin fram
þingsályktunartillaga, sem fól
stjórninni að rannsaka þetta
mál. Hvað skeður? Eg hefi sann-
frétt, að hinn duglega og ágæta
þingmann Austur-Húnvetninga
vantaði við atkvæðagr eiðsluna, og
tillagan er felld með atkvæðum
Sjálfstæðismanna og Alþýðu-
flokksmanna, gegn atkv. Bænda-
flokksmanna og Framsóknar-
manna. Skyldu flokkarnir hafa
haldið Jóni utan dyra þingsins
þetta augnablik? Nei, Jón á Akri
væri áreiðanlega víðsýnni, ef
hann segði sig úr Sjálfstæðis-
flokknum og gengi í Bænda-
flokkinn, heldur en að láta hafa
sig til þess eins, að tala um há
laun og óhófslifnað, og gera
rætnar og vafasamar athuga-
semdir við starfrækslu þeirra
stofnana, er stjórnað er af póli-
tískum andstæðingum hans.
Halda þeir Kolka læknir og
þingmaðurinn hans, að við
Bændaflokksmenn teljum okkur
bezt komna innan vébanda þessa
flokks, sem lætur blöð sin æsa
fólk upp yfir 20% hækkun á
framleiðsluvörum okkar, þegar
allt, sem við þurfum að kaupa,
hefir hækkað margfalt meir,
sumt yfir 100%. Við bændur höf-
um ekkert gagn af því, þótt slík-
ur flokkur hafi menn úr okkar
stétt, eins og t. d. Jón á Akri, til
þess eins, að tala um að öll laun
eigi að lækka, að menn eigi að
lifa ódýrar o. s. frv. í þeirri von,
að slíkt hjal verði til þess að við
gefum þeim flokki atkvæði.
Við vitum, að þetta er einn
þátturinn í loddaraleik ákveð-
ins flokks, til að villa bændum
sýn. Jón á Akri á þingmennsku
sína að þakka þessum skrípa-
látum, og fær, með öllum bitl-
ingum, dálitla þóknun fyrir sinn
þátt í leiknum. Vitanlega leiðist
okkur, sveitungum Jóns, að jafn
glöggskyggn maður og hann tel-
ur sjálfan sig vera, skuli ekki
gera sér ljóst, hvert skrípahlut-
verk hann leikur, á meðan hann
starfar á þennan hátt. Kolka
ynni þarft verk, ef hann vildi
gera sínum góða þingmanni
ljóst, hversu mikið regindjúp er
staðfest á milli orða hans og at-
hafna.
Kolka læknir þykist hafa
skömm á matarpólitík og stétt-
arflokkum.
Þrátt fyrir skömm hans á mat-
arpólitík, hefir honum einhvern-
veginn tekizt að verða — að ég
held — tekjuhæsti maðurinn í
(Framh. á 4. síðu.)

Fimtudaginn 14. marz
Fímmtíu þús. króna
áríegur skaðí
Vorið 1932 urðu stjórnarskipti
á íslandi og að ýmsu leyti
stefnubreyting. Fáum dögum
eftir að nýja stjórnin var tekin
við völdum breytti hún samn-
ingi Alþingis frá 1923 um að
tekjur af skemmtanaskatti
skyldu renna til að byggja þjóð-
leikhús. Eftir hinum nýju á-
kvörðunum var fé það, er tekið
var með samningsrofi frá þjóð-
leikhúsbyggingunni, gert að al-
mennum eyðslueyri ríkissjóðs, og
hefir verið það síðan.
Þegar þetta hervirki var fram-
ið stóð byggingin tilbúin að
yfirgerð. En það var eftir að
ljúka við allan innri umbúnað.
Þó fé sjóðsins hefði ekki verið
tekið herfangi á þennan hátt
myndi ríkissjóður ekki hafa ver-
ið sýnilega ver settur. Þjóðleik-
húsið myndi þá fyrir löngu vera
tilbúið og örðinn þýðingarmik-
ill liður í menningu þjóðarinn-
ar.
Það er að vísu aðeins skemmti-
legt aukaatriði, að þjóðleikhús-
byggingin er eitt hið mesta og
auk þess fegursta hús, sem reist
hefir verið á íslandi. Ef það
væri fullgert og notað, myndu
tekjur þess nema a. m. k. 50 þús.
krónum á ári.
Herfang ríkissjóðs árlega, frá
leikhúsinu, er um 100 þús. kr.
Skaði þjóðarinnar við að ljúka
ekki húsinu er 50 þús. kr. ár-
lega, auk alls hins óbeina tjóns
og minnkunnar, sem leiðir af
meðferð málsins.
íslenzka þjóðin ætlar að vera
frjáls þjóð. Hún er það ekki enn,
en hún getur orðið það. Þegar
þjóðin fékk byrjun að sjálffor-
ræði fylgdu frá gömlu hús-
bændunum í Reykjavík til al-
mennra nota: Einn skóli úr
timbri, fangelsi úr steini og
kirkja úr steini, sem var við-
unandi fyrir lítið þorp, en held-
ur ekki meira.
Síðan íslendingar fengu ráð
yfir fjármálum sínum 1874, hafa
þeir orðið að byggja landið að
nýju. Þúsundir heimila hafa
verið reist og nokkuð af bygg-
ingum til almennra þarfa. Þó er
miklu meira óunnið í þessu efni.
Skulu nefnd nokkur dæmi, og
aðeins um sameiginlegar þarfir
í höfuðstaðnum.
Bærinn á ekkert ráðhús, og
hefir hin aumustu húsakynni
fyrir bæjarstjórn og starfsfólk
sitt. Bærinn á ekkert sjúkrahús,
ekkert samkomuhús, engan skóla
nema fyrir börn. Hæstiréttur er
húslaus og unir illa við. Ríkis-
stjórnin er í gamla fangelsinu
fi'á tíð einvaldsins. Það hús er
að flestu leyti óhæft og óvið-
unandi fyrir stjórn landsins, og
setur tilfinnanlegan kotungs-
blæ á aðstöðu landstjórnarinn-
ar, bæði í augum innlendra og
útlendra manna. Auk þess vant-
ar hús fyrir margar af skrifstof-
um landsins, sem ættu að vera í
stjórnarráðsbyggingunni. Arnar-
hváll er þar eina úrbótin, þó að
sú bygging væri löstuð í fyrstu,
af mönnum, sem ekki skilja, að
frjáls þjóð getur ekki lifað og
látið eins og væri hún í öllu
undirlægja erlendra húsbænda.
Stórbyggingar sínar getur
þjóðin tæplega látið reisa, nema
nota til þess sérstaka tekju-
stofna. Háskólinn hefir verið
byggður fyrir happdrættisfé.
Þegar því er lokið, er aðkallandi
að byggja stjórnarráðshús, sem
sæmir frjálsri þjóð. Á eftir því
ætti að koma þinghús, en nú-
verandi þinghús verða dómhöll
landsins, bæði fyrir hæstarétt
og lægri dómstóla, sem heima
eiga í bænum.
Skemmtanaskatturinn var góð
byrjun, samhliða happdrættinu,
til að leysa vandann með nokkr-
ar þær byggingar, sem eiga að
setja svip á höfuðborgina og
sýna, að þjóðin treystir nokkuð
á mátt sinn. Fyrstu verkefni
skemmtanaskattsins eru þau að
gera kleift að ljúka við þjóð-
leikhúsið og byggja dómkirkju
landsins á Skólavörðuhæðinni.
Kaþólskir menn hafa á hinn
prýðilegasta hátt skorað þjóð-
kirkjuna á hólm, er þeir reistu
sína fögru kirkju á Landakots-
túni. Þeirri áskorun geta lúth-
erskir menn ekki svarað nema á
einn veg með því að gera enn
meiri og enn fegurri kirkju á
hæstu hæðinni í borginnl.
Á fjárlögum yfirstandandi árs
er stjórninni gefin heimild til að
láta fullgera nokkurn hluta af
þjóðleikhúsinu, án þess að spilla
hinum eiginlega tilgangi þess, og
koma þar fyrir forngripasafn-
inu. Þar með væri safnið úr allri
hugsanlegri eldshættu, en nú
getur þessi dýri fjársjóðir orðið
að engu á Landsbókasafnsloft-
inu á fáum mínútum. Vonandi
verður þetta framkvæmt í sum-
ar og það því fremur sem allt
of margir byggingamenn munu
verða iðjulausir í sumar.
En vegna dýrtíðar verður ekki
hægt að gera meira við húsið
meðan stríðið stendur. En það
er hægt að gera annað, og það
verður að gera annað. Það verð-
ur að hætta að ræna leikhúsið
sjóði sínum. Það er nógu mikil
minnkun og nógu mikill skaði,
að hafa tekið sjóðinn hernámi
frá 1932 til 1940, þó að þá verði
staðar numið.
Þegar kemur að því að fram-
lengja niðurrifssöguna frá 1932,
og nú í þinglokin má vænta þess,
að gerð verði stefnubreyting, og
það því fremur, sem núverandi
fjármálaráðherra var fyrsti
flutningsmaður þjóðleikhús-
frumvarpsins 1923 og hefir átt
sæti í stjórn leikhússjóðsins síð-
an þá.
Skemmtanaskattinn ætti nú
að leggja í sjóð, eins og gert var
frá 1923 og þangað til 1929. Ind-
riði heitinn Einarsson geymdi
þann sjóð eins og sjáaldur augna
sinna. Þegar stríðinu lýkur er
sjóðurinn .til, og hægt að ljúka
við húsið. Þá fer það að gefa af
sér að minnsta kosti 50 þús. kr.
árlega. Um leið og þeirri bygg-
ingu er lokið, ætti tekjustofn-
inn að hverfa til dómkirkju-
byggingarinnar á Skólavörðu-
hæð.
Þj óðleikhúsið myndi verða not-
að sem kvikmyndahús 4—5 sinn-
um í viku, en endranær fyrir
sjónleiki, söngskemmtanir og
fjölsótta fyrirlestra. Fyrri hluta
dags mætti kenna þar 800 börn-
um í einu margskonar fræði með
myndum og fyrirlestrum, og
létta á bæ og landi útgjöldum
við dýrari og gagnminni kennslu.
Af og til myndu koma góðir
leikarar frá útlöndum og leika
hér gestaleik. Við það myndi
þjóðin geta kynnzt beztu leiklist,
sem völ er á í nábúalöndunum.
En ég hygg, að í sambandi við
þjóðleikhúsiö megi og eigi að
byrja stórfellda fræðslu- og
skemmtistarfsemi, sem verður
að hefjast sem fyrst. Ég álít, að
leikhúsið eigi að vera „móður-
skip“ fyrir kvikmyndasýningar
hvarvetna í dreifbýli hér á landi.
(Framh. á 3. síðu)
Frederíc Sondern:
FRAMHALD.
Sumar hinna hlutlausu þjóða
hafa ekki farið eins skynsamlega
að ráði sínu og Ítalía. Einkum
hefir það viljað brenna við, að
skipaeigendur í Hollandi og á
Norðurlöndum hafa reynt að
lauma inn vörum umfram það
magn, er þessum löndum var
skammtað, sem ætlaðar voru
Þýzkalandi. En það er fáum hent
að leika á Bretann. Flestir skip-
stjórar hlutlausu þjóðanna koma
við í einhverri hinna þriggja
bannvörueftirlitsstöðva í Eng-
landi, áður en þeir hætta sér inn
til meginlandsins. Skipunum eru
fengin sérstök flögg, sem gefa til
kynna, að skoðun hafi farið
fram í þeim, og eru þau þá frjáls
ferða sinna fram hjá brezkum
og frönskum herskipum. Eftir-
litsskipin eru á víð og dreif á
öllum skipaleiðum og þau stöðva
öll skip frá hlutlausum þjóðum,
sem verða á vegi þeirra. Ráðu-
neytið tekur mjög hart á skipum,
sem reyna að laumast hjá bann-
vörueftirlitinu. Þegar næst í
slík skip, eru þau látin liggja
dögunum saman í eftirlitshöfn-
unum, án þess að litið sé við þvi
að skoða þau. Flestir skipstjór-
arnir á slíkum skipum hafa orð-
ið að reyna það, að það er afar
Kolka læknir hefir í 6. tbl.
ísafoldar þ. á. sent frá sér rit-
smíð eina, í tilefni af bréfi minu
til Jóns alþm. á Akri, er birtist
í 3. tbl. Tímans þ. á.
í grein þessari er fengið svar
við aðalatriði bréfs míns frá 2.
jan., og vil ég með linum þess-
um vekja athygli á svarinu.
Kolka segir, að ástæðan til
bréfs þeirra félaga hafi verið:
„að Tíminn hefði í haust ympr-
að á því, að til samvinnuslita
gæti komið í þjóðstjórninni.“
Þarna er fengið svar við því,
af hverju umrætt bréf var sent
út.
Þeir félagar játa hér með, að
umrætt bréf hafi verið hugsað
og sent út, sem kosningabeita
fyrir okkur bændaflokksmenn í
Austur-Húnavatnssýslu.
Kolka sjálfur hefir í nóvem-
berbréfinu lýst skoðun þeirra
félaga á mönnum, er gleypa slík-
ar flugur, og ég verð að játa, að
ég er stórmóðgaður við Kolka
og þingmanninn, að þeir skuli
skoða okkur, er þeir senda bréf-
ið, slíka manntegund.
Vegna hins ágæta héraðslækn-
is, og drenglynda þingmanns,
sem áróðurinn er hafinn fyrir,
er líklega rétt að reyna að trúa
því, að það sé einskær tilviljun
að bréfið er samið og sent út,
af þeim félögum, einmitt á þess-
um tíma.
Læknirinn og þingmaðurinn,
sem vita, að hin bleika hönd
mun bráðlega höggva stórt og
þýðingarmikið skarð í fylkingu
okkar, senda bréf þetta sjálf-
sagt ekki út á þessum tíma af
þeirri ástæðu einni, enda þótt
búast mætti við, að< einmitt á
þessum tímamótum værum við
ráðvilltir. Nei, slíkt er bara ein-
kenniieg tilviljun.
En þá er annað athyglisvert í
málinu. Kolka læknir og þing-
maðurinn hans telja mig flokks-
svikara — líklega af því að ég
fékk bréf mitt birt í Tímanum,
fyrir milligöngu góðra manna.—
í grein sinni fræðir læknirinn
okkur á því — auðvitað sem
læknir — að ekkert hafi flýtt
eins foringj amissi okkar, eins og
það, að þeir menn, sem upp-
haflega stóðu 1 fylkingu okkar,
hefðu brugðizt trausti hans. —
Þeim mönnum líkir læknirinn
við þrælinn Kark. Ég get nú
upplýst héraðslæknir okkar
Húnvetninga um það, að ég var
ekki í tölu þeirra manna, og
missir því Karks nafnið marks
hjá lækninum og skáldinu í
þetta sinn. En ég vil í allri vin^
semd benda læninum á, hver er
hans hlutur í þessu máli.
Læknirinn gerir sér tlðrætt
erfitt að lauma nokkru undan,
meðan skoðun fer fram. „Það er
áreiðanlegt, að þessir Bretar sjá
lengra en nefi sínu“, sagði gram-
ur sænskur skipstjóri við mig
fyrir nokkru síðan.
Þetta er þó ekki allskostar rétt,
heldur er hér merkileg og afar
víðtæk njósnarstarfsemi að
verki, sem Leith-Ross hefir
einnig stofnað til. í Róm, New
York, Rio de Janeiro, Tokio og
reyndar hvar sem er á hnettin-
um, starfa brezk verzlunarsam-
bönd, sem upplýsingastöðvar.
Brezkur bankastjóri í Rio frétt-
ir hjá kunningja sínum, að
Þýzkaland hafi keypt nautshúð-
ir, sem sendast eigi yfir Holland.
Hann skýrir ræðismanni sínum
frá vitneskju sinni. Ræðismað-
urinn kemst á snoðir um það,
með hjálp aðstoðarmanna sinna,
sem fylgjast vel með öllu, sem
fer fram niðri við höfnina, með
hvaða skipi húðirnar verða flutt-
ar til Evrópu. Stríðsmálaráðu-
neytinu í London er gefin bend-
ing loftleiðis, og þegar hollenzki
skipstjórinn heldur inn í höfn-
ina í Weymouth til skoðunar,
rekur hann í rogastanz yfir því,
að brezki eftirlitsforinginn veit
nákvæmlega, hvar hann á að
leita að húðunum.
um það, að hann hafi komið til
vor Húnvetninga af einskærri
ræktarsemi og föðurlandsást,
skoði okkar hérað sem fóstru
sína. Hann hefir lýst réttilega
hversu mikils virði foringi okk-
ar var okkar héraði. — Leiðin-
legt hvað sú viðurkenning kom
seint frá lækninum og þing-
manninum.
Eg vil biðja læknirinn að at-
huga eftirfarandi:
Hann er búinn að lýsa hinum
örlagaríku afleiðingum, er lið-
hlaup óbreyttu hermannanna
geta haft á foringjana. En sjálf-
ur býr hann út og stjórnar hin-
um lævísasta kosningaáróðri,
er nokkru sinni hefir verið beitt
að okkur Bændaflokksmönnum
í Austur-Húnavatnssýslu í því
trausti, að það verði til að við
yfirgefum okkar foringja, og
þennan áróður hefja þeir félag-
ar einmitt á þessum tíma.
Ég legg það því óhikað undir
dóm lesenda minna, hver betur
geymir Karks-nafnið, héraðs-
læknir Húnvetninga, sem er svo
smekklegur að hefja áróður, til
að draga fylgið frá foringja okk-
ar, þegar hann liggur fársjúkur,
eða ég, sem af nokkrum vilja, en
lítilli getu, reyni að fletta grím-
unni af flugumönnunum, sem
með flærð og meiningarlausu
smjaðri eru að reyna að draga
mig og samherja mína í sinn
dilk, og frá okkar foringja.
Ég veit um skoðun margra
flokksbræðra minna, og þeirra
skoðun er sú, að tilræði þetta sé
mun verra en þó ég fái bréf mín
birt í Tímanum, en ekki í Fram-
sókn, sem því miður er ekki eins
útbreidd.
Úr þvi ég á annað borð er far-
inn að svara Kolka lækni, er
rétt að vekja athygli á nokkrum
öðrum atriðum í grein hans.
Kolka segir um viðhorf sitt
til Bændaflokksins:
„Ég hefi andúð á honum, eins
og öðrum stéttarflokkum, og
þeirra matarpólitík. Jón heit-
inn í Stóradal skoðaði ég sem
þröngsýnan afturhaldsmann."
Þarna kemur læknirinn tildyr-
anna eins og hann er klæddur,
og fyrir það getur maður borið
virðingu fyrir honum. En Adam
var ekki lengi í Paradís. Lækn-
irinn veit, að sitt verkefni á að
vera, að veiða Bændaflokkssál-
irnar í „allra stétta flokkinn“,
og hann heldur, að þetta henti
ekki vel, þessvegna steypir hann
fljótt yfir sig sauðargærunni aft-
ur og segir nokkru síðar í grein
sinni:
„Nafni hans og náfrændi, Jón
á Akri, var það glöggskyggnari,
Njósnadeild brezka viðskipta-
stríðsráðuneytisins hefir þegar
fengið svo mikla æfingu í starfi
sínu, að hún leyfir oft hlutlaus-
um skipum, sem vitað er um að
flytji ófriðarbannvöru, að fara
óáreittum ferða sinna, þar til
þau nálgast eftirlitshöfn þá, sem
þægilegast er að skipa í land
þeim hluta farmsins, er gera skal
upptækan, í það og það skiptið.
Hollenzku skipi, sem var að
flytja kaffi til Þýzkalands, var
þannig leyft að komast alla leið
á móts við Downs, áður en það
var stöðvað. Þetta var gert sök-
um þess, að það var hentugra
að flytja kaffið þaðan til Lond-
on, heldur en frá suðurströnd
Englands. Eftirlitsskipið fór því
næst með hollenzka skipið til
hafnar, sem hafði þannig —
óafvitandi — flutt vörur endur-
gjaldslaust fyrir brezku stjórn-
ina.
Ófriðarbannvörueftirlitinu er
einnig mikil aðstoð í „svarta
listanum", sem Leith-Ross hef-
ir útbúið af mikilli nákvæmni.
Það má hérumbil ganga að því
vísu, að vörur, sem sendar eru
einhverju af fyrirtækjum þeim,
er standa á þessum lista, eigi að
fara til Þýzkalands, og þessar
vörur eru því gerðar upptækar
á augabragði. Að vísu er „hlut-
lausu“ skipstjórunum í lófa lag-
ið að skjóta máli sínu til skipa-
tökudómstóls, til þess að mót-
mæla þar ólöglegri töku skipa
sinna. En bannvörulistinn er svo
víðtækur, þar sem hann skil-
greinir „vörur, sem hægt er að
nota eða breyta þannig, að þær
séu nothæfar til hergagnagerð-
ar,“ að lítil von er fyrir skip-
stjórann að fá þar nokkru áork-
að. Allar þær vörur, sem bann-
vörueftirlitið gerir upptækar,
eru seldar og andvirðið látið í
sjóð, sem verður skipt upp á
milli skipshafna brezka flotans,
að striðinu loknu.
Sjóliðsforingjarnir í bann-
vörueftirlitinu eru ekki öfunds-
verðir af starfi sínu. Það út-
heimtir afar mikla lipurð og
kænsku, að koma í veg fyrir að
gremja hollenzku og Norður-
landaskipstj óranna snúist ekki
upp í uppreisn og að þeir bjóði
eftirlitinu byrginn. „Ég held
skipi mínu úr höfn og ef þið
skjótið það í kaf, þá lendið þið
í styrjöld við Svíþjóð," heyrði ég
sænskan skipstjóra hreyta út úr
sér fyrir skömmu. Til allrar
hamingju flæktist skipið í vír-
um og köðlum, þegar sænski
skipstjórinn, risavaxinn náungi
og rauður í framan af vonzku,
reyndi að komast á brott. Eftir-
litshafnirnar eru alltaf yfir-
fullar af skipum. Firðritarnir,
sem eru í sambandi við ráðu-
neytið í London, eru önnum
kafnir allan sólarhringinn við
að senda farmskýrslur, sem því
næst eru færðar inn í innflutn-
ingsskömmtunarbækur ráðu-
neytisins. Eins til tveggja daga
töf er því óhjákvæmileg, jafn-
vel fyrir skip, sem hafa hreint
mjöl í pokanum. Það hefir verið
lagt ríkt á við eftirlits-sjóliðs-
foringjana að enda hverja ein-
ustu setningu, sem þeir segja við
„hlutlausu” skipstjórana, með
„herra minn“ og biðja afsökun-
ar á hverju sem er.
Viðskiptastríðsráðuneytið hef-
ir annað verkefni með höndum,
sem er engu þýðingarminna en
hafnbannið á Þýzkaland. Það er
að fá hlutlaus skip til þess að
halda áfram siglingum sínum til
Bretlands, þrátt fyrir ótta eig-
enda þeirra á tunduTduflum og
tundurskeytum. Því að því fer
fjarri, að England geti flutt að
sér allar lífsnauðsynjar sínar á
sínum eigin skipum. Neyta verð-
ur bragða við þau hlutlausu skip,
sem treg eru til að sigla til
Englands. „Eldsneytiseftirlit",
„allsherj ar-skipaleiga“ (central
chartering) og „rétturinn til að
taka skip eignarnámi“ (right of
angary) eru hin opinberu heiti
aðferða þeirra, sem venjulega
kemur hlutlausu þjóðunum til
þess að kalla: „Skjótið ekki. Ég
skal koma.“
Bretland og Frakkland ráða
til samans öllum aðal kolahöfn-
um í Evrópu og Mið-Austur-
löndum, og ennfremur helztu
kolageymslum á öllum helztu
siglingarleiðum heimsins. Á að-
alleiðinni milli Norður-Evrópu
og Austur-Asíu, sem liggur í
gegnum Suezskurðinn — frá
Gibraltar til Hongkong, — eru
20 eldsneytisstöðvar, og eru, 15
þeirra í eign Bandamanna. Á
leiðinni suður með Afríku eru
birgðahafnirnar þessar: Lissa-
bon, Madeira, Canarieyjar, St.
Vincent eyjan, Dakar, Freetown,
Lagos, Waldis Bay, Capetown.
Allir þessir staðir fá eldsneytis-
birgðir sínar annaðhvort frá
Bretum eða Frökkum. Það mun
reynast hér um bil ómögulegt
fyrir skip, sem viðskiptastríðs-
Starísemi brezka víð-
skiptastríðsráðuneytisins