Tíminn - 14.03.1940, Side 3

29. Mað
M, fimmtndagiiin 14. marz 1940
119
A N N Á L L
11 Æ K U R
Dánarmiimmg.
Helgi Marteinsson á Skjald-
vararfossi, fæddur á Siglunesi 25.
ágúst 1897, dó hinn 16. nóvem-
ber síöastliðinn. Helgi var sonur
Marteins Erlendssonar Runólfs-
sonar prests á Brjánslæk, 1822—
1834.
Helgi missti foreldra sína ung-
ur. Fór þá til bróður síns, Þórð-
ar Marteinssonar, sem þá var
giftur og farinn að halda heim-
ili. Helgi var lengi hjá þeim
hjónum, fyrst sem unglingur, og
seinna sem aðalstoð þess heim-
ilis. Bróðir hans missti heilsuna
á unga aldri, fékk slag og lézt
nokkru seinna. Þórður bróðir
hans og Ingibjörg, kona hans,
áttu mörg börn og voru börnin
flest í ómegð, þegar þau misstu
föður sinn. Tók þá Helgi við
allri umsjón á heimilinu út á
við, var til sjós á vorin og hagn-
aðist vel, því að hann var af-
bragðs fiskimaður. Hann heyjaði
fyrir skepnunum á sumrin, reri
að haustinu til að afla að heim-
ilinu vetrarforða, og hirti svo
búpeninginn að vetrinum. Yfir-
leitt sá Helgi um heimilið eins
og bezti húsfaðir hefði getað
gert, enda hafði Helgi alla hæfi-
leika til þess. Hann var sérstakt
prúðmenni í allri umgengni,
bæði á heimili og utan þess, og
dugnaðarmaður til sjós og lands.
Búhyggjumaður var hann mik-
ill og afbragðs skepnuhirðir.
Meðan börnin voru í ómegð og
ekkjan átti erfiðast framdrátt-
ar, lagði Helgi sig allan fram um
að sjá heimilinu sem bezt borg-
ið í einu og öllu, og hefði sann-
arlega ekki getað það betur, þó
hann hefði verið að því beinlínis
fyrir sjálfan sig.
Helgi var með vinsælustu
mönnum hjá öllum, sem einhver
kynni höfðu af honum. Hann
var glaður í öllum félagsskap og
skemmtinn í viðtali. Enda var
Helgi vel skýr maður og hafði
mikið lesið, miðað við þann tíma,
sem líkur voru til að hann hefði
getað sinnt slíku, sökum marg-
háttaðra anna á öðrum sviðum.
Þegar Helgi var búinn að koma
upp börnum ekkjunnar, með
hennar góðu aðstoð, sá hann að
heimilið þurfti sín ekki lengur
með,því jörðin var lítil og gatþar
af leiðandi ekki framfleytt mikl-
um pening. Fór Helgi þá í burtu
og var í ýmsum stöðum, sem
kaupamaður að sumrinu og
skepnuhirðir að vetrinum, en
átti þó lögheimili hjá systir
sinni, Friðgerði á Skjaldvarar-
fossi, og á því heimili dvaldi
Helgi að öllu leyti tvö síðustu
árin, sem hann lifði, án þess að
geta nokkuð gert. Helgi fékk
Skíðahandbók.
íþróttasamband íslands hefir
nýlega gefið út handbók fyrir
skíðamenn, er hefir að geyma
leikreglur og leiðbeiningar ýms-
ar þeim til handa, samdar af
skíðaráði Reykjavíkur. Hafa for-
maður þess, Steinþór Sigurðs-
son magister, og ritari, Einar
Pálsson verkfræðingur, aðallega
unnið að samningu bókarinnar.
En reglurnar, sem þar eru sett-
ar í samráði við skíðareglur al-
þjóðasambandsins og norska
skíðasambandsins, sniðnar að ís-
lenzkum staðháttum.
Leikreglunum er skipt í þrjá
kafla og eru í hinum fyrsta ýms
ákvæði, um löggilding dómara
og skipun, mótmæli og kærur,
kosningar og brottrekstur úr
leik, verðlaun og úrslit. Annar
kaflinn er um skipun starfs-
manna við leikmót, auglýsingu
móta, tilkynningar um þátttöku,
flokkaskiptingu, röð keppenda,
leikskrár, skýrslur o. s. frv. í
þriðja kafla eru settar reglur
um einstakar greinar skíða-
keppni, skíðagöngu, stökk, svig,
brun, stórsvig, tvíkeppni í
göngu og stökki, tvíkeppni í
bruni og svigi, boðgöngu og
göngu um ókunnar slóðir.
Loks eru ýmsar leiðbeiningar
og athugasemdir.
Ordsendingf til blindra manna.
Alþingi hefir á þessu ári veitt 10 viðtæki til handa fátækum
blindum mönnum.
Umsóknir sendist á tilskildum eyðublöðum fyrir 15. maí
næstkomandi til stjórnar Blindravinafélags íslands.
Læknisvottorð um orsakir blindunnar óskast.
Eldri umsóknir þurfa ávalt að endurnýjast.
Stjórn Blindravinafélags íslands.
þrisvar slag og dó skömmu eftir
það síðasta.
Heimilið, sem Helgi dvaldi
lengst á og starfaði mest, heitir
Fit á Barðaströnd. Eitt af börn-
um ekkjunnar fékk mænuveiki á
unga aldri, og er svo fatlað af-
leiðingum veikinnar, að litlar
líkur eru fyrir, að það geti unn-
ið fyrir sér. Þennan pilt arf-
leiddi Helgi að eignum sínum.
Ber það vott, ásamt ýmsu fleiru,
hvaða umhyggju hann bar allt-
af fyrir því heimili, jafnt eftir
að hann fór þaðan eins og er
hann dvaldi þar að öllu leyti.
Helgi var einstakur reglumað
ur í orðsins fyllstu merkingu, og
sparsemdarmaður, ábyggilegur í
öllum viðskiptum, trúr og
skyldurækinn í hvívetna.
Gamall sveitungi.
SkriSstoIa
Bókaútgáfu Menningarsjóðs,
Austurstræti 9,
Opin daglega kl. 10—7.
Sími 4809
Hreinar
léreftstiisknr
kaupir
Prentsmlðjan Edda
Lindargötu 1D.
ráðuneytið álítur vera óvinveitt,
að birgja sig af olíu eða kolum
á nokkrum þessara staða.
í síðustu styrjöld höfðu
Bandamenn það lagið á, að gera
aðeins þeim hlutlausu skipum
auðvelt að fá eldsneyti, sem voru
í siglingum, er mátti verða mál-
stað þeirra að gagni. Skipaeig-
enduT gátu því aðeins fengið kol
til þarfa sinna, að þeir féllust á,
að tvær af hverjum þremur
ferðum skipa þeirra væru í sam-
ræmi við óskir brezku og frönsku
stjórnarinnar. Þeir gátu sjálfir
valið ákvörðunarstað þriðju
ferðarinnar, svo framarlega, sem
hann var ekki Þýzkaland. Þetta
kerfi hefir ekki ennþá verið tek-
ið upp aftur. En eflaust verður
gripið til þess, ef hinum ótak-
markaða kafbáta- og tundur-
duflahernaði heldur áfram.
„Allsherjar skipaleiga“ (cen-
tral chartering) er annað ráð,
sem gripið er til, til þess að fá
hlutlausu þjóðirnar til þess að
leigja Bretum skip sín. Allskon-
ar pólitískri og fjárhagslegri
þvingun er fyrst beitt gagnvart
t. d. hollensku stjórninni, í því
skyni að öðlast hagkvæm
leigukjör á hollenzkum skipum.
í stað þess eru boðnar tilslak-
anir á hafnbannsreglunum, eða
sérstaklega hagkvæmur við-
skiptasamningur.Ef þetta bregst,
þá eru enn til tvær áhrifamiklar
þvingunaraðferðir, sem þó eru
báðar fyllilega löglegar. Annað-
hvort er gripið til „skip fyrir
skip“ reglunnar, og er þá engu
hollenzku skipi leyft að fara með
farm úr höfnum Bandamanna,
fyrr en annað er komið I stað
þess með farm, eða látið koma
til kasta „eignarnámreglunnar'
(right of angary). Þessi hugvits
samlega regla var vakin á ný til
lífsins og framkvæmd af gamla
hafnbannsráðuneytinu brezka
1917. Þessi regla heimilar landi
að gera upptæk skip og farma,
hvaða erlendrar þjóðar sem er,
ef þau eru innan landhelgi þess.
Reglan mælir svo fyrir, að eig-
endunum skuli bætt sanngjarn
lega tap það, sem þeir verða
fyrir. En eins og skiljanlegt er,
velja hlutlausu þjóðirnar þann
kostinn, að gera hagkvæma
verzlunarsamninga um áfram-
haldandi viðskipti, heldur en að
eiga á hættu að kaupför þeirra
verði tekin eignarnámi gegn
endurgjaldi, sem seint og síðar
meir kann að verða greitt. Bann-
vörueftirliti Bandamanna hefir
orðið svo vel ágengt, að þeir
halda því fram að hafa gert
upptækar vörur fyrir Þjóðverja
fyrstu 15 vikur stríðsins, sem
svara til tíu hundraðshluta af
venjulegum ársinnflutningi
Þýzkalands. Þetta eru 870.000
smálestir af vörum, sem nægja
til að fylla 116.500 járnbrautar-
vagna. Bretland eitt hefir gert
upptækt benzín (126.000.000
lítra), sem nægir til að fylla
hvern einasta benzíngeymi allra
ökutækja í Stóra-Bretlandi og
írlandi, baðmull til þess að
fx-amleiða 12.000.000 hleðslur af
6 þumlunga howitzer fallbyssu-
kúlum, húðir til að framleiða
5,000,000 pör af stígvélum. Þar
að auki ber þess að gæta, að það
sem E'ngland hefir gert upptækt,
er aðeins nokkur hluti þess, sem
JORÐ TIL SÖLU.
Jörðin Hraun í Hofshreppi í Skagafj arðarsýslu er til sölu.
Laus til ábúðar á næstu fardögum.
Vel byggt. Sanngjarnt verð. Góðir greiðsluskilmálar.
Upplýsingar bjá Kreppulánasjóðf.
Posthólf
Tímans, Mlðstjórnar Framsóknarflokkslns og
Sambands ungra Framsóknarmanna verður
framvegis
1044
en ekki 961 eins og að undanförnu.
Þýzkaland hefir misst af inn-
flutningi sínum, því að mikill
hluti af vörum þeim, sem Þjóð-
verjar eru vanir að flytja inn,
hefir aldrei verið sendur af stað
af ótta við, að þær yrðu gerðar
upptækar.
En ein smuga var eftir, sem
fylla þyrfti upp í. Enda þótt
Holland, Belgía, Norðurlöndin og
Ítalía séu undir ströngu eftir-
liti viðskiptastríðsmálaráðu-
neytisins, þá eru Balkanríkin
ekki eins leiðtöm og eru erfið-
ari viöfangs. Mikill hluti út-
flutningsins frá Júgoslavíu og
Rúmeníu af korni, olíu, blýi, kop-
ar og hráaluminium hefir farið
til Þýzkalands, og Þýzkaland
hefir greitt við móttöku í er-
lendum gjaldeyri, sem því hafði
aðallega áskotnast við að flytja
út vörur til Suður-Ameríku. í
fyrstu reyndi ráðuneytið að úti-
loka Þjóðverja frá þessari verzl-
un með því að greiða Jugoslöv-
um og Rúmenum hærra verð
fyrir framleiðsluvörur sínar. En
það var afar kostnaðarsamt að
yfirbjóða hina örvæntingarfullu
Þjóðverja, og fjármálasérfræð-
ingarnir í London höfðu annað
áform á prjónunum: Fullkomna
stöðvun á öllum útflutningi frá
Þýzkalandi, til þess að koma í
veg fyrir að Þjóðverjar gætu
safnað erlendum gjaldeyri. Það
var þó ekki fyrr en Þýzkaland
hóf hið ótakmarkaða tundur-
duflastríð, að brezka stjórnin
áleit sig hafa nægilega afsökun
til þess að gefa út hina ströngu
og víðtæku tilskipun um „tvö-
falt“ hafnbann á Þýzkaland. Með
hinu „tvöfalda“ hafnbanni verð-
ur Þýzkalandi gert ókleift að
greiða út í hönd, jafnvel vörur
innfluttar frá hlutlausu þjóð-
unum, sem leyfðar eru sam-
kvæmt brezku skömtuninni.
Þetta mun þó ekki hafa nein
veruleg áhrif á viðskipti Þýzka-
lands við Norðurlöndin, Holland
og Belgíu, enda er sú verzlun að
mestu leyti byggð á jafnvirðis-
kaupum, sem nálgast hreina
vöruskiptaverzlun, en aftur á
móti ætti þetta að draga stór-
lega úr hinum þýðingarmiklu
innkaupum Þýzkalands í Rúm-
eníu og Júgoslavíu, sem fara
fram gegn staðgreiðslu.
Útflutningsbannið var sann-
kallað reiðarslag fyrir hlutlausu
þjóðirnar. Holland horfir fram
á algert hrun siglinga sinna, þar
eð næstum því 75% af vörum
þeim, sem hollenzk skip flytja
frá Evrópu, eru þýzkar vörur,
sem sendar eru um Rotterdam.
England hefir samt sem áður
snúizt vel við mótmælum þeim,
sem Norðurlöndin, Japan, Hol-
land og Belgía hafa borið fram,
vegna þessara ráðstafana og enn
sem komið er, hefir banni þessu
ekki verið fylgt út í yztu æsar.
Líklegt þykir, að England muni
nota þessa ráðstöfun til þess að
þjarma að Þýzkalandi.en þó ekki
svo mikið, að hlutlausu þjóðirn-
ar verði óðar og uppvægar og
snúist á móti Bretum. England
hefir sýnt afar mikla varfærni
í viðskiptum sínum við einu
hlutlausu þjóðina, sem nokkurs
má sín, Ítalíu. England og
Frakkland greiða svo hátt verð
fyrir ítalskan skófatnað og vefn-
aðarvörur og ítalskar vélar, að
Mussolini hefir látið tilleiðast að
draga mjög úr verzlun Ítalíu við
Þýzkalana. Flest hin hlutlausu
löndin eiga einskis annars úr-
kostar.
Öll deilumál, sem risið hafa
milli Washington og London,
hafa verið jöfnuð með lipurð og
lægni af Kennedy sendiherra,
Roosevelt forseta og utanríkis-
málaráðuneyti Bandaríkjanna.
Lítið hefir verið látið kvisast út
um þessi mál, af ótta við að
(Framh. á 4. sUSu.)
Eitirtaldar vörur
höfum við venjulega til sölu:
Frosið kindakjöt aí
dilkum - sauðum - ám.
Nýtt ogfrosið nautakjöt
Svínakjöt,
Úrvals saltkjöt,
Ágætt hangikjöt,
Siaijör,
Ostar,
Siujörlíki,
Mör,
Tólg,
Svið,
Lifur,
Egg,
llarðfisk,
Fjallagrös
Ct

Fimmtíu pús. króna
árlegur skaðí
(Framh. af 2. síðu.)
ísland þarf að halda við di'eif-
býli sínu. íslenzka þjóðin glatar
sjálfri sér, ef hún glatar dreif-
býlinu. En dreifbýlið má ekki
vera gleðivana. Kvikmyndir eru
vinsælasta skemmtun samtíðar-
innar. Kvikmyndir þurfa að
verða skemmtun fólksins í dreif-
býlinu og geta verið það. Þjóð-
leikhúsið á að nota gróða sinn
af kvikmyndastarfsemi í Reykja-
vík til a ðstanda straum af því
að sýna farandmyndir í öllum
samkomuhúsum í byggðum og
smáþorpum landsins, sem vant-
ar nú þessa vinsælu nútíma-
skemmtun.
Hver byggð og hvert smákaup-
tún á íslandi hefir leiksvið í
samkomuhúsum sínum. Þjóðin
þráir leikmennt og reynir að
fullnægja þeirri löngun, jafn-
vel undir erfiðustu skilyrðum.
Víða eru samkomuhúsin tiltak-
anlega myndarleg, nema í höf-
uðstaðixum. Þar er aðal sam-
komuhúsið timbui'hj allur, sem
var byggður með miklum mynd-
arskap fyrir 40 árum, þegar
Reykjavík var ekki stæiTi en
Hafnarfjörður er nú. Þetta leik-
hús höfuðstaðarins getur brunn-
ið með mikið af leikhúsgestum
hvenær sem er.
Sérhyggja Reykvíkinga er svo
mikil, að þeir byggja sér „villur“
fyrir 5—6 miljónir árlega. En
þeir skemmta sér í smáhýsi frá
aldamótum, sem er tiltakanlega
minna og verra hér heldur en
þekkist í nokkrum smákaupstað
á landinu. En í miðjum bænum
stendur þjóðleikhúsið hálfgert.
Það getur ekki brunnið, og það
getur ekki verið neitt annað en
samkomuhús. Síðan 1932 hefir
þetta fyrirtæki verið rænt öll-
um tekjum sínum og svipt skil-
yrðum til að fá 50 þús. kr. fyrir
þau not af húsinu sínu, sem |,e|,. eigi gn*iildir eöa framlongdir fyrir lok-
bæinn vantar mest. * ”
Vonandi verður Alþingi ,nú
sammála um að undirbúa ekki
nýjan Keflavíkurbruna í Iðnó,
heldur að hætta ranglæti en
byrja réttlæti, ljúka leikhús-
byggingunni og gera hana að
miðstöð heilbrigðrar gleði fyrir
alla þjóðina. J .J.
AnglýsiðS í Tímannm!
Börn í sveit að sumarlagí.
Þau sveitaheimili, er vilja á n. k. sumri taka til dvalar heil-
brigð kaupstaðarbörn á aldrinum 9—14 ára, geta sent skrifstofu
Rauða Kross íslands í Reykjavík beiðni þar um.
Beiðninni verður að fylgja umsögn héraðslæknis,, eða heilsu-
verndarstöðvar, ef slík stöð starfar í héraðinu, um heilbrigði við-
komandi heimilis.
Þá geta og forráðamenn barna í Reykjavík, er æskja að
koma börnurn á ofangreindum aldri til sumardvalar á heilbrigð-
um sveitaheimilum, á sama hátt snúið sér til skrifstofu Rauða
Krossins.
Beiðninni fylgi heilbrigðisvottorð frá Heilsuverndarstöðinni
í Reykjavík.
Skrifstofa Hauða Kross íslauds, Reykjavík
Bankarmr verða lokaðir laugardagmn fyr-
ir páska. Athygli skal vakin á því, að víxlar,
sem falla í gjalddaga firiðjndaginn 19. marz
verða afsagliir miHvikndaginn 20. marz, séu
unartíma bankanna þann dag.
Reykjavík, 12. marz 1940,
LANDSBANKI ÍSLANDS.
ÚTVEGSBANKI ÍSLANDS H.F.
BÚNAÐARBANKI ÍSLANDS.
192
Margaret Pedler:
Laun þess liðna
189
nokkurn hátt ráðið af framkomu hans,
hvort trúlofun Elizabetar hrærði til-
finningar hans sjálfs eða ekki. Hann
hafði óskað henni til hamingju blíðlega
og innilega, en þó með ofurlítið beisk-
glettnislegri athugasemd, eins og hefði
mátt vænta af bróður við systur sína,
sem væri mun yngri og honum þætti
mjög vænt um. Síðan hafði hann ávalt
og eðlilega dregið sig í hlé, þegar Mait-
land kom í heimsókn, eða til þess að
sækja Elizabet til veiða eða ökuferða.
En nú var tjaldið dregið frá. Maður-
inn, sem við gluggann stóð, hélt sig ó-
hultan fyrir augum annarra. Hann leið
miklar hugarkvalir og þær sýndu sig
ljóslega í andlitinu. Jane fann að hún
hafði óvart séð það sem enginn átti að
sjá, hafði komið nakinni sál að óvörum.
Hún skauzt á bak við allstóran runna
og gekk þaðan í hvarfi eftir mjóum
stíg, stóran krók, til þess að komast ó-
séð heim að húsinu. Colin skyldi aldrei
vita, að hún hefði séð hann — svona.
Einu sinni nam hún staðar og néri
saman höndunum í örvæntingu.
„Guð minn góður!“ hvíslaði hún.
„Bara að hann hefði ekki þurft að bera
þessa byrði í ofanálag, það er óréttlátt!"
Langt inni í hug hennar blakti veik-
byggð og flóttaleg von. Ennþá var trú-
lofun Elizabetar haldið leyndri, eftir
stjúpmóður mína,“ bætti hún glettnis-
lega við. „Hún verður áreiðanlega
traustasti liðsmaður þinn í baráttunni
fyrir því að vilja hraða giftingunni."
„Hvers vegna? Semur ykkur ekki?“
„Auðvitað semur okkur. En það er líka
jafn auðvitað, að hún vill ekki eiga eig-
inmanninn með stjúpdótturinni. Það
myndi víst engin venjuleg kona vilja.
Mér væri til dæmis ekki eins illa við
neitt og það, að þú ættir dóttur eða eitt-
hvað annað álíka! .... Meðal annara
orða, hélt hún áfram: „Þú hefir aldrei
minnst á neina ættingja, svo að ég
muni eftir. Áttu alls enga?“
Rökkrið huldi hörkusvipinn, sem kom
á andlit Maitlands við þessa spurningu,
svo að Elizabet varð einskis vör.“
„Nei, enga,“ svaraði hann blátt áfram.
„Það var ágætt,“ sagði Elizabet.
„Candy segir alltaf að ættingjar séu
handjárn náttúrunnar," bætti hún
brosandi við.
„Það er ekki svo fráleitt hjá honum,“
svaraði Blair. „Þeir reynast að minnsta
kosti sjaldan fljótir til hjálpar þegar á
liggur.“
Nú voru þau komín heim undir húsið
og námu staðar í hvarfi við runna
nokkura. Maitland faðmaði Elizabet að
sér.
„Ég vildi sannarlega að ég þyrfti ekki