Tíminn - 18.06.1940, Qupperneq 3

63. blað
TÍWIM, brið|ndagiim 18. júní 1940
251
A N IV Á L L
Afmæli.
Guðrún Guðmundsdóttir
á Hömrum í Reykholtsdal varð
70 ára í gær.
ÍMargir vinir
jhennar munu
jhafa minnzt
|Guðrúnar í gær
jmeð þökk og
jvirðingu,og ósk-
jað þess að æfi-
jkvöldið verði
jsólskini vafið og
blómum stráð.
Hún er ein af þeim íslenzku
konum, sem hafa unnið starf
sitt í kyrþey, gróðursett fræ-
korn ljóss og friðar í sálir þeirra
sem hún hefir umgengizt, hún
er fróð og minnug, góður hag-
yrðingur. Getið er hennar í sögu
Borgarfj arðar sem slíks. Hún
er vorsins barn og yrkir sín Ijóð
við vinnu sína, í þeim anda, svo
sem þessar stökur sínar:
Lækir falla bergs af brún,
brjóta mjallar þakið.
Kátir spjalla og rista rún
um rinda, hjalla, engi og tún.
Dropinn iðinn eyðir stein,
elfan niðar silfurhrein,
fuglar kveða á grænni grein,
glóey friðar kalin mein.
Guðrún er ein þeirra kvenna,
sem allir hljóta að muna, sem
kynnzt hafa.
Kunnugur.
Dánardægnr.
Nýlega er látinn merkisbónd-
inn Vigfús V. Erlendsson í Hrís-
nesi á Barðaströnd. Vigfús var
dugnaðarmaður og vel metinn
af öllum, sem til þekktu. Hann
var á mörgum sviðum meðal
fremstu bænda í sinni sveit og
gegndi ýmsum trúnaðarstörfum.
Vigfús var einn af allra beztu
flokksmönnum Framsóknar-
flokksins á Barðaströnd og mik-
ill áhugamaður um öll fram-
faramál og landsmál yfirleitt,
enda ágætlega greindur og at-
hugull.
Við fráfall hans má með sanni
segja, að „skarð sé fyrir skildi“
á Barðaströnd, og á hverjum
þeim vettvangi, sem Vigfús
heitinn starfaði á, þvi að það
rúm, er hann skipaði, var vel
setið.
Hreinaj’
lérefístnsknr
kaupir
Prentsmiðjan Edda
Lindargötu 1 D.
Tutfugu ára þegnskaparstar!
Þjóðsagnaríftun Benjamíns Sígvaldasonar
í seinni tið er það meir og
meir farið að tíðkast, að menn
vilja ekkert verk vinna, án þess
að hljóta þegar fyllstu greiðslu
fyrir. Það verður stöðugt sjald-
gæfara, að menn vinni stö'rfin
einungis vegna þeirra sjálfra —
vegna þess að þau bíða úrlausn-
ar.
Þess vegna virðist mér, að það
verðskuldi umgetningar, að einn
samsýslungi minn á um þessar
mundir 20 ára starfsafmæli, sem
þjóðsagnaritari, en það verk
hefir hann unnið algerlega á
eigin kostnað, án alls fjárhags-
legs styrks eða hagnaðar, ein-
ungis af áhuga fyrir málefninu
sjálfu.
Þessi maður er Benjamín
Sigvaldason frá Gilsbakka í
Öxarfirði. Tvo síðustu áratugi
hefir hann unnið af hinu mesta
kappi að þessu áhugamáli sínu
og lagt í það afarmikið stárf.
Fyrst og fremst hefir hann safn-
að og skrásett sagnir í heim-
kynnum sínum í Norður-Þing-
eyjarsýslu, en þar var áður ó-
kannað land á þessu sviði. Hefir
honum þannig tekizt að varð-
veita frá glötun merkar sagnir
og miklum fróðleik um þjóðlíf og
þjóðhætti í þessu byggðarlagi á
síðari öldum. í fornsögum vor-
um mun Norður-Þingeyjarsýsla
vera það af byggðarlögum
landsins, sem einna sjaldnast er
getið. Þar eru svo að segja eng-
ir fornfrægir sögustaðir. Ekki er
þó ástæða til að ætla, að þar
hafi ekki gerzt frásagnarverðir
atburðir eins og víða annars
staðar á landinu, en annað-
hvort hafa þeir aldrei verið
skrásettir eða handritin glat-
azt. — íbúum Norður-Þingeyj-
arsýslu hefir oft fundizt hún
tómleg, þessi þögn, þessi algjöra
auðn, sem ríkir, að þvi er snertir
vitneskju um líf fólksins, sem
til forna lifði í hinum fögru
byggðum þessa héraðs. Ef til vill
hefir það verið þessi söknuður,
sem fyrir tuttugu árum opnaði
augu hins unga Norður-Þingey-
ings fyrir því, að á sömu leið
mátti ekki fara um þá frásagn-
arverðu atburði, sem á síðustu
öldum höfðu gerzt í byggðunum
umhverfis hann. Benjamín tak-
markaði sig þó ekki til lengdar
við átthaga sína í þessu efni,
heldur færði fljótt út kvíarnar.
í sama tilgangi hefir hann ferð-
azt víðsvegar um land og safn-
að sönnum sögnum um atburði,
þjóðhætti og sérkennilega
menn.
Ekki get ég til fullnustu dæmt
um sagnfræðilegt og menning-
arsögulegt gildi þess, sem Benja-
mín hefir skrásett. Sannast sagt
mun það vera nokkuð misjafnt
í því tilliti eins og títt er um
skrásetningu manna, sem eru ó-
sérmenntaðir á þessu sviði. Án
efa mun mikið af þeim kynstr-
um þjóðlegra sagna, sem nú eru
svo mjög í tízku í útvarpi og
blöðum, verða léttvægt fundið á
sagnfræðilegum mælikvarða
framtíðarinnar. En B. S. hefir
m. a. það fram yfir suma aðra,
sem fást við þjóðsagnaritun, að
hann veit, að hann vantar þessa
sérmenntun og starfar sam-
kvæmt því. Hann leggur mjög
mikla áherzlu á að segja sem
sannast frá og láta fljóta með
sem ýtarlegastar upplýsingar, er
gefa hugmyndir um daglegt líf
fólks og þjóðarhætti. — Benja-
min telur mjög mikilvægt, að
athuga með eigin augum stað-
ina, þar sem sögur hans hafa
gerzt, til þess að geta gengið úr
skugga um, hvort ýms atriði
frásagnarinnar koma heim við
staðhættina. í því skyni hefir
hann oft farið í langar ferðir.
Ber þetta glöggt vitni um vand-
virkni hans og virðingu fyrir
starfinu. — Annars hefir Benja-
mín aflað sér mikilla upplýsinga
í sambandi við þetta starf sitt
með bréfaskiptum við menn
víðsvegar um land og við íslend-
inga vestan hafs.
Nú er þjóðfræðasafn Benja-
míns orðið afar mikið að vöxt-
um. Gizkað á, að það mundi
reynast hátt á annað þúsund
arkir. Er það því sennilega eitt
hið stærsta sinnar tegundir í
eins manns eigu hér á landi.
Enn hefir ekki mikið af þessu
safni verið prentað, enda lítil
áherzla á það lögð af hálfu
Benjamíns. Tel ég það hiklaust
bera vott um, að hann hafi
réttan skilning á hlutverki sínu.
Á síðari árum tel ég, að of mikið
hafi verið að því gjört, að prenta
misjafnan samtíning af þessu
tagi. (Útvarpshlustendur hafa
líka fengið sitt). — Aðeins það
bezta á að birta, en leggja meg-
ináherzluna á að safna og skrá-
setja í góðum handritum. Slík
handritasöfn eru dýrmætar
námur, sem sérmenntaðir sagn-
fræðingar framtíðarinnar eiga
svo að vinna úr. Samkvæmt
þessari skoðun, vinnur Benja-
mín.
Þótt það, sem birzt hefir frá
hendi B. S., sé ekki mikið að
vöxtum (þrjár bækur og nokkr-
ar greinar í blöðum og tímarit-
um), ber það þó glöggt vitni um
að hann er gæddur þeim eðlis-
gáfum og þeirri alúð og natni,
sem til þess þarf að leysa þetta
verk vel af hendi. — Má þó
fullyrða, að sumt af því óprent-
aða tekur hinu fram, sem birzt
hefir.
í byggingunni yrði ætlað hús-
rúm fyrir kennarafræðslu lands-
ins.
Ekkert sýndi betur, hve litið af
flokkshyggindum kom fram í
aðgerðum minum í þessu máli,
heldur en sú staðreynd, sem nú
skal greina. Ég hafði frv. þetta
ekki tilbúið í þingbyrjun 1930.
Snemma á þinginu lagðist ég í
kvefi og hálsbólgu og lá næstu
daga. Þá sendu fáeinir góðkunn-
ingjar mínir mér sendingu svip-
aða þeirri, sem Skúti á Skútu-
stöðum fekk af og til frá sínum
samtíðarmönnum. Var tilætlun-
in sú, að ég skyldi ekki kemba
hærurnar. í hópi þeirra manna,
sem stóðu sérstaklega að þeim
myrkraverkum, sem hér hefir
verið skýrt frá, voru nokkrir af
starfsmönnum háskólans.
Éf ég hefði litið á umbót há-
skólans sem velgerning við þá-
verandi starfsmenn hans, þá
hefði, frá venjulegu flokkspóli-
tísku sjónarmiði, verið ástæða
til að láta hendur fallast í skaut
við framkomu þá, sem ég hafðf
orðið fyrir frá hálfu nokkurra
af forráðamönnum þessarar
stofnunar. En því fór fjarri að
ég liti þannig á. Ég leit þá svo
á, að við háskólann væru starf-
andi nokkrir mjög vel færir og
virðulegir menn og nokkrir mjög
lítið hæfir menn. Til hinna ó-
fullkomnu, þröngsýnu og van-
menntuðu manna við stofnunina
var ekki sanngjarnt að gera
neinar manndómskröfur. Frá
mínu sjónarmiði var fjarstæða
að taka nokkurt tillit til slíkra
manna eða gerða þeirra í sam-
bandi við lausn alþjóðarmáls,
sem á aö hafa þýðingu fyrir þá,
sem búa í landinu um margar
næstu aldir. Ég bar þess vegna
fram frv. um háskólabygging-
una og grundvöll hins nýja
skipulags, þegar ég kom á fætur
eftir hina umtöluðu legu. Ræða
mín um að byggja yfir kenn-
endur háskólans var hin fyrsta,
sem ég flutti eftir að hafa mót-
tekið og ráðstafað á viðunandi
hátt gagnvart framtíðinni upp-
vakningi þeim, sem gerður var
út mín vegna af sumum starfs-
mönnum þessarar stofnunar og
nokkrum öðrum stallbræðrum
þeirra.
Málið var ekki útrætt á þingi
1930. Ég bar það aftur fram árið
eftir en þá kom þingrofið og
stöðvaðist frv. aftur af þeim or-
sökum. En á þingi 1932 bar ég
málið fram í þriðja sinn og var
það þá samþykkt.
Sóknin i þessu máli var ein-
göngu frá þinginu og í þing-
inu frá Framsóknarmönnum
eins og raunar var eðlilegt af
forsögu þess.
Þegar hér var komið sögunni
hafði samþykkt byggingarfrum-
varpsins strax djúptæk áhrif,
sem leiddi af kröfunni um land-
gjöf frá Reykjavíkurbæ. Skipu-
lagsnefnd hafði ætlað háskólan-
um lóð við Skólavörðutorgið
sunnan og austanvert. Samskot
höfðu þá verið undanfarið ár
um framlag í stúdentagarð og
þótti eðlilegt að hann væri hjá
háskólanum. Þegar hér var kom-
ið sögu var búið að leggja allt að
20 þús. kr. í að sprengja fyrir
grunni stúdentagarðs. Sam-
kvæmt þessari ráðagerð hefði
háskólinn haft til sinna þarfa
tvö hús, annað með nokkrum
kennslustofum, hitt takmörkuð
nemendaheimavist. Þessi hús
hefðu verið aðkreppt af götum
og torgi á alla vegu. Ef síðar
ætti að bæta byggingum við há-
skólann hefðu þær orðið að vera
annars staðar í bænum.Þessi til-
högun var fullkomlega í anda
þeirra, sem litu á háskólann
eins og launamannaverksmiðju.
Meira þurfti ekki með vegna
þeirra hugsjóna.
Tillögu minni um landgjafir
frá hálfu bæjarins var að von-
um tekið miður vel af mörgum
þeim mönnum, sem fylgdu
launamannastefnunni, og þeir
voru margir í Reykjavik. En svo
vel vildi til, að valdamesti mað-
ur í bænum, Knútur Zimsen
borgarstjóri, tók þessu máli vel
og með miklum skilningi. Ég
ætlaði ekki að blanda mér í
hvaða land Reykjavík gæfi há-
skólanum. Það gat verið væn
spilda sunnan við Skólavörðu-
torg, eða annars staðar. En til
öryggis var sett í háskólabygg-
ingarlögin, að kennslumálaráðu-
neytið yrði að samþykkja stað-
inn.
Knútur Zimsen hefir að lík-
indum aldrei verið hrifinn af
hinu svokallaða háborgarskipu-
lagi við Skólavörðutorg. Hann
lagði til að bærinn gæfi land
vestur við væntanlegan
skemmtigarð í Vatnsmýrinni.
Zimsen hætti skömmu síðar við
borgarstjórn sökum heilsu-
brests, en áður en hann lét af
embætti hafði hann tryggt að
háskólinn fengi hið tilskilda
Þjóðsagnaritun er í eðli sínu
merkur þáttur í ritstörfum sam-
tíðar vorrar, enda þótt mikið af
því, sem skráð er, og nefnt þessu
nafni, sé einkis nýtt. En það er
gott verk og hollt þjóðlífinu, að
hver kynslóð haldi sem mestum
tengslum við fortíðina, við þær
kynslóðir, sem hún er sjálf
framhald af.
Þau gelgjuskeiðseinkenni, sem
nú á tímum koma mjög átakan-
lega í ljós í þjóðlífi voru, stafa
aö verulegu leyti af því, að
tengslin við fortíðina hafa rofn-
að svo hastarlega. — Hin þjóð-
legu fræði hafa hér hlutverk að
vinna.
Þótt B. S. hafi nú þegar feng-
izt við þjóðsagnaritun í 20 ár,
er hann enn á bezta aldri og á
vonandi eftir að bæta miklum
fróðleik í safn sitt. Munu verk
hans þykja merkileg, þegar
stundir líða og varðveita nafn
hans um langa framtíð.
Kristján Friðriksson.
Skrifstofa
Framsóknarflokksins
í Reykjavík
er á Lindargötu 1 D
Framsóknarmenn utan af
landi, sem koma til Reykja-
víkur, ættu alltaí að koma
á skrifstofuna, þegar þeir
geta komið því við. Það er
nauðsynlegt fyrir flokks-
starfsemina, og skrifstof-
unni er mjög mikils virði
að hafa samband við sem
flesta flokksmenn utan af
landl.
Framsóknarmenn! Munið að
koma á flokksskrifstofuna á
Lindargötu 1 D.
land,á stærð við meðaltún í sveit
milli Melsvegarins og Vatnsmýr-
arinnar. Síðar varð að vísu mik-
il tregða frá hálfu annarra
valdamanna í bænum að standa
við þessa ákvörðun Zimsens. En
þó kom þar að lokum, að það var
gert. Er nú tryggt, að háskólinn
byggir ekki meira á næstu öld-
um en hann hefir land til, auk
skemmtigarða, trjálunda o. s.
frv.
Forráðamenn stúdentagarðs-
ins sáu, að, þeir gátu tæplega
haldið áfram að byggja sitt hús
við Skólavörðutorg úr því að há-
skólinn átti að koma vestur við
Melaveg. Fluttu þeir sig nú
þangað og varð að engu fram-
lag þeirra í grunninn við Skóla-
vörðuna. Þetta var að vísu nokk-
ur fórn. En enginn talaði um
það, því að nú fundu allir, að svo
mikið hafði áunnizt fyrir fram-
tíð háskólans, þar sem mynd-
ast gat heilt hverfi af sam-
stæðum byggingum á prýði-
legum stað, þar sem áður hafði
staðið til boða að hafa tvö hús
umlukt að mestu af almennri
byggð. Það mun mega segja, að
flutningur stúdentagarðsins úr
óhentugu þröngbýli, þangað sem
hann er nú, hafi verið fyrsti
vottur um að þjóðskólastefnan
væri ekki með öllu cjauð og
gleymd.
Adalfundur
\
Skógræktarfélags íslands
verður haldinn að Laug-arvatni pann 29. júní
1940 kl. 4 e. h. — Dagskrá samkv. félagslögum.
Stjórnin.
Tilkynnin
irá Póst- og Símamálastjórnínní.
Að gefnu tilefni skal hér með vakin athygli á því, að
samkvæmt lögum nr. 82,14. nóv.1917, er stranglega bann-
að að setjaá stofn eða starfrækja hverskonar radiosendi-
tæki, hvort heldur er til sendinga skeyta, tals, útvarps eða
annarra merkaj, án þess að hafa áður fengið leyfisbréf til
þess frá póst- og símamálastjórninni. Liggja strangar
refsingar við broti gegn þessum fyrirmælum.
Jafnframt er hér með skorað á alla íslendinga að
gera póst- og símamálastjórninni þegar i stað aðvart, er
þeir fá grun um að slík óleyfileg starfsemi eigi sér stað.
Póst- og símamálastjórnin, 14. júní 1940.
Eftirtaldar vörur
höfum við venjulega ftil sölus
Frosið kindakjöt af
dilkum - sauðum - ám.
Nýftft og frosið nauftakjöt
Svínakjöt,
Úrvals saltkjöt,
Ágætt hangikjöt,
Smjör,
Ostar,
Smjörlíkl,
Egg,
Harðfisk,
Fjallagrös
Samband ísl. samvínnufélaga.
Jarðnæðí.
sem heppilegt væri fyrir sumarheimili, óskast til kaups. Þarf
að uppfylla sem flest eftirfarandi skilyrði:
1. Að hafa greiða samgöngumöguleika við Reykjavík.
2. Að ráða yfir jarðhita.
3. Að hafa veiðiréttindi í á eða vatni.
Tibloð merkt „SUMARHEIMILI“, sendist í Pósthólf 323,
Reykjavik, með ýtarlegum upplýsingum fyrir 1. júli næstkomandi.
324
Margaret Pedler:
Laun þess li&na
321
byggð væri upp af þeim rústum----------
Hún átti ekkert val.
Tvær ljóðlínur, sem hún hafði lært í
æsku, læddust nú fram úr myrkrum
hugsans:
„Æði þessa dags, það undirbjó í gær
örvæntingu morgundagsins, helþögn
eða sigur.“
Hún mundi ekki hvaðan þessar ljóð-
línur voru, en skildi til fullnustu hinn
helþunga og sára sannleika, er þær
höfðu að geyma.
Elizabet hafði ekki hugmynd um
hvort liðið höfðu mínútur eða klukku-
stundir áður en hún tók eftir því, að
Blair horfði á hana. Andlit hans bar
ljós merki hinna þyngstu sálarkvala.
„Nú hlýtur þú að skilja mig,“ sagði
hann loðmæltur.
„Já,“ svaraði hún. Röddin var hrjúf
og óþjál, eins og hún væri ósjálfrátt
knúð upp úr þurrum hálsinum.
„Já, — ég skil. — Það er Fjóla.“
Hún rétti út hendina eins og hún væri
að banda honum taurtu. „Viltu fara, ó,
viltu fara, Blair?“ sagði hún. Svo hélt
hún áfram með hálfgerðum hryllingi:
„Ég get ekki þolað það, ef þú ferð ekki
— fljótt!"
Hann starði á hana og augnaráðið
lýsti ólýsanlegum sársauka. Hann færði
Blair. Ég held að hann myndi að minnsta
kosti leyfa okkur að eigast. Ef hann
vissi allan sannleikann og sagan kæm-
ist á gang aftur, þá er mér sem ég heyri
hann segja: „Það vill svo til, að ég veit,
að hann er saklaus.“ Og hann myndi
segja þetta á þann hátt, að menn myndu
trúa honum. Hann er ákaflega sann-
færandi, þegar hann er sannfærður
sjálfur.. Og allir, sem þekktu Frayne-
stoltið, myndu vita, að hann hefði aldrei
gefið þér dóttur sína nema að hann
vissi þig saklausan. Ætt hans er svo
gömul, svo vel þekkt og virt, að það,
sem hann segir er talið mikils virði. Ég
veit, að það er óviðkunnanlegt af mér
að segja þetta, en það er satt. Það sem
hann segir, það er látið standa.“ Hún
þagnaði snöggvast, en hélt svo biðjandi
áfram: „Blair, má ég segja honum það?“
„Nei, þú getur það ekki. Trúðu mér,
það er algerlega ómögulegt."
„En hversvegna? Segðu mér einhverja
ástæðu fyrir því! Candy myndi halda
því leyndu, ég er sannfærður um það.
Trúir þú því ekki?“ Hún hækkaði rödd-
ina.
„Ég er viss um það.“
„Hver er þá ástæðan, ef þú ert sann-
færður um það? Þú verður að segja
mér það, Blair. Ég krefst þess! Þögn þín
er ekki sanngjörn gagnvart mér, eins