Tíminn - 16.08.1940, Page 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRKAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
24. árg.
Reykjavík, föstudagim 16. ágnst 1940
80. blað
217 skip með 171 nót stunda
síldveiðar í sumar
Meírí bræðslusíld mun vera komín á land
en dæmi eru tíl áður
Eins og öllum landsmönn-
um er kunnugt, hafa íslenzk
veiðiskip aflað þau ógrynni
síldar fyrir Norðurlandi í
sumar, að vart eru dæmi um
þvílíkan veiðifeng áður,þótt
oft hafi aflauppgripin verið
mikil. Þó hafa veiðiskipin
verið færri, og sér í lagi
smærri, en stundum fyrr,
auk þess sem meir var liðið
á sumar en venja er til, er
síldveiðar hófust.
FréttamaSur Tímans hefir
snúið sér til Fiskifélags íslands
og leitað upplýsinga um tölu
nóta og stærð og fjölda skipa
þeirra, sem notuð eru til síld-
veiðanna í ár, til samanburðar
við það, er var 1 fyrrasumar.
Frá aðalfundí Loð-
dýraræktariélagsins
Skínnasalan erlendis
er erfidleikum háð
Loðdýraræktarfélag íslands
hélt aðalfund í Reykjavik 28.
og 29. júlímánaðar. Fundinn
sátu rösklega 30 menn, er fóru
með 157 atkvæði. Fundarstjóri
var Björn Konráðsson bústjóri
að Vífilsstöðum.
Tryggvi Guðmundsson bú-
stjóri, varaformaður félagsins,
Páll G. Þormar og Metúsalem
Stefánsson.skrifstofustjóri þess,
veittu yfirlit um félagsstörfin
og málefni loðdýraræktarinnar.
Tvö undanfarin ár hefir Loð
dýraræktarfélagið haft á sinni
hendi nokkra skinnasölu fyrir
þá, er þess hafa óskað. Síðast
liðinn vetur færðist þessi starfs
þáttur mjög í aukana og var þá
veitt móttaka 3300 refa- og
minkaskinnum. Ofurlítið hefir
selzt af skinnum innan lands,
einkum um hátíðarnar, en obb
inn af framleiðslunni hefir þó
farið til grávörusala í London
og New York til sölu á skinna'
uppboðum þar. Einnig tókst á
síðastliðnúm vetri að fá leyfi til
að selja íslenzk loðskinn á upp-
boðum Grænlandsverzlunar
innar í Kaupmannahöfn. Voru
send þangað 645 skinn, mest af
silfurrefum. Skinn þessi voru
send til Kaupmannahafnar með
síðustu ferð Gullfoss, og fór
formaður Loðdýraræktarfélags-
ins, H. J. Hólmjárn, þá einnig
utan til að koma þeim á fram
færi. En vegna hertöku Dan
merkur er það með öllu óvíst,
hvernig tekizt hefir um sölu á
þessum skinnum.
Fullvíst er, að um helmingur
þeirra silfurrefaskinna, sem fé-
lagið fékk til umráða, er seld
ur, að meginþræði í London.
Einnig er búið að selja fjórða
hluta blárefa-og hvítrefaskinn-
anna, mest í New York, og því
nær öll minkaskinnin, jöfnum
höndum í Englandi og Vestur
heimi.
í New York var meðalverð
minkaskinna kr. 43,16, blárefa
og hvítrefaskinna 68,17 og silf
urrefaskinna 169,90. í London
fékkst mun lægra verð fyrir
silfurrefaskinn, sem þar voru
seld á tveim uppboðum, enda
lakari skinn, heldur en þau,
sem til Vesturheims fóru.
Jafnaðarverð nam krónum
82,16 og 55,27. Fyrir blárefa-
(Framh. á 4. síSu)
Samkvæmt upplýsingum
peim, er Fiskifélagið lét í té,
hafa 217 skip með 171 nót ver-
ið að síldveiðum í sumar, auk
reknetabátanna, sem nýlega eru
byrjaðir veiðar eða um það bil
að hefja þær. Um tölu þeirra
er vitneskja ekki fengin að svo
stöddu.
Af þessum veiðiskipum eru 8
togarar, og er þó þess að geta,
að þrír þeirra eru fyrir nokkru
hættir síldveiðum, 24 línuveiða-
skip, 98 vélbátar, er hver hafa
sína nót, 72 vélbátar, sem eru
tveir um sömu nót, og 15 bátar,
sem eru þrír um hverja veiði-
nót.
í fyrrasumar voru veiðiskipin
225 með 184 nætur. Þá voru
miklu fleiri stór skip að síld-
veiðum, alls 25 botnvörpuskip
og 31 línuveiðaskip. Hins vegar
voru vélbátarnir, sem þé, sinntu
síldveiðum, heldur færri en þeir
eru nú.
Skýrslur um síldaraflann eru
jafnan gerðar í vikulokin og eru
því ekki sem stendur fyrir hendi
upplýsingar um, hversu mikið
magn af síld er komið á land.
En bræðslusíldin mun, að því er
blaðið hefir getað komizt næst,
þegar nema nær 1800 þúsund-
um hektólítra. Um sama leyti í
fyrrasumar nam bræðslusíldin
830—840 þúsundum hektólítra.
Hefir því fyllilega helmingi
meiri síld komið til vinnslu í
sumar en í fyrra.
Árin 1938 og 1937 voru mjög
gjöful sildveiðiár. Var bræðslu-
síldaraflinn orðinn við 1300
þúsund hektólítra fyrra árið,
en yfir 1750 þúsund hektólítra
árið 1937.
En öll hin síðustu ár þrjú var
búið að salta mun meira af síld
um þetta leyti, heldur en nú
mun vera.
Ekkert lát er enn á síldarafla
á veiðislóðunum, enda tíðast
suðlæg átt og hagstætt veður
til veiða.
Vílhjálmur Þór
kemur heím
Vilhjálmur Þór, sem verið
hefir aðalræðismaður íslend-
inga í Bandarikjunum, mun
væntanlegur heim innan
skamms og verður þá banka-
stjóri við Landsbankann.
Vilhjálmur hafði ætlað sér
að koma. heim í vor, en þegar
sá atburður gerðist, að íslend-
ingar urðu að taka utanríkis-
málin alveg í sínar hendur, var
ekki annar maður æskilegri til
að verða fyrsti aðalræðismaður
íslendinga í Bandaríkjunum en
Vilhjálmur Þór. Höfðu honum
heppnast svo vel störf sín þar
eins og t. d. við heimssýninguna
og töku viðskiptalánsins, að
annar maður kom ekki frekar
til greina. Bað ríkisstjórnin
hann líka að fresta heimkom-
unni og gegna þessu starfi fyrst
um sinn.
Þessum tveimur þýðingar-
miklu störfum, þátttöku íslands
í heimssýningunni og töku við-
skiptalánsins, má nú heita lokið
og fylgir þeim ekki lengur neinn
vandi fyrir ræðismanninn. Störf
hans virðast líka ekki verða
verulega umfangsmikil á næst-
unni, þar ?em verzlunin við
Bandaríkin verður bundin veru-
legum takmörkunum, og stærstu
verzlunarfyrirtækin hér hafa
þar eiginn fulltrúa.
Það hefir því ekki þótt rétt
að biðja Vilhjálm að dvelja
lengur vestra, þar sem miklu
þýðingarmeira starf biður hans
líka hér heima. Hefir Thor
Thors, sem sótti um ræðis-
mannsstöðuna, því verið ráðinn
til þess að gegna henni fyrst um
sinn. Er enn ekki fullráðið,
hvort sú skipun gildir til nema
stutts tíma, og hefir Thor því
ekki sagt af sér þingmennsk-
unni. En vitanlega verður hann
að gera það, ef hann ætlar að
gegna ræðismannsstöðunni til
frambúðar.
Það mun sammæli allra, sem
nokkuð þekkja til starfa Vil-
hjálms Þórs vestra, að þjóðin
muni trauðla hafa átt kost á
betra manni til að gegna full-
trúastarfi fyrir hana þar. Hefir
hann líka orðið þar eins og áður
(Framh. á 4. siðu)
Erfiðleikar Þjóðverja
herteknum löndum
Verður eftirmaður Petains »lítill Hitler<
»lítill Mussolini «?
Úr löndum þeim, sem Þjóð-
verjar hafa hertekið, berast
stöðugt fregnir um vaxandi óá-
nægju og andúð gegn þeim.
Þannig hefir nú í vikunni komið
til mikilla óeirða í Prag og
einnig til nokkurra árekstra í
Kaupmannahöfn. í Prag var
fjöldi manna fangelsaður og í
Kaupmannahöfn hafa nokkrir
menn verið dæmdir í fangelsi
fyrir mótþróa gegn Þjóðverjum.
í Vestur-Póllandi, sem Þjóð-
verjar telja sig hafa innlimað í
þýzka ríkið til fullnustu, hefir
og komið til mikilla árekstra og
a. m. k. nokkrir Pólverjar verið
dæmdir til dauða.
Fregnunum virðist þó bera
saman um, að mestri andúð
mæti Þjóðverjar i Noregi og
Hollandi. Þar sýnir almenn-
ingur þeim mestan kulda og
reynir að gera þeim mest til
meins. Engar hótanir eða bönn
hafa megnað að draga úr þess-
ari andúð. Blöð og útvarp þess-
ara landa eru þó notuð til áróð-
urs fyrir Þjóðverja, en það virð-
ist ekki hafa nein áhrif á al-
menning.
Það hefir tvímælalaust aukið
andúðina gegn Þjóðverjum, að
fólk í þessum löndum horfir
mjög kvíðandi augum til kom-
andi vetrar. Frá sumura þessara
landa hafa Þjóðverjar tekið
mikið af nauðsynjavörum, —
bæði matvælum og hráefnum,
— og oftast ekki borgað með
öðru en seðlum, sem menn ótt-
ast að muni reynast verðlausir
í framtíðinni. Þær birgðir, sem
þessar þjóðir höfðu safnað
fyrstu mánuði stríðsins, ganga
óðum til þurðar og ekki er hægt
að birgja sig upp aftur, sökum
hafnbannsins. Frá Þýzkalandi
eða öðrum þeim löndum, sem
hægt er að skipta við, er ekki
hægt að fá nema lítið eitt eða
ekkert af hinum nauðsynleg-
ustu vörum. Skortur og hung-
ursneyð blasir því framundan
og Þjóðverjum er fyrst og
fremst kennt um það. Ef þeir
cða
Jarðabótastyrkurinn. — Stuttbylgjustöð fundin. — Heyskapartíð í Dölum.
Þegnskaparvinnudagur Dalamanna. — Frá Núpi í Dýrafirði.
Búnaðaríélag íslands hefir fyrir
skömmu sent frá sér jarðabótastyrk
þann, sem jarðyrkjumönnum er greidd-
ur fyrir umbœtur, er mældar voru árið
1939. Nemur styrkurinn alls um 597
þúsund krónum, þar af aukastyrkur til
þeirra jarðabótamanna, sem þungar
búsifjar biðu vegna mæðiveikinnar, um
37 þúsund krónur. Skiptist þessi auka-
styrkur á milli 530 manna í 55 hrepp-
um, þar af 200 í Húnavatnssýslum, 128
í Mýrasýslu, 88 í Borgarfjarðarsýslu, 49
i Árnessýslu og 38 í Dalasýslu. Einnig
hafa fáeinir menn úr Gullbringu- og
Kjósarsýslu, Hnappadalssýslu og
Skagafjarðarsýslu fengið slíkan styrk.
Aðalupphæðin, hinn venjulegi jarða-
bótastyrkur, alls um 560 þúsund krónur,
skiptist milli 5059 jarðabótamanna. Er
Árnessýsla með hæsta styrkupphæð, 72
þúsund krónur, er skiptist milli 485
manna, en flestir eru jarðabótamenn-
irnir I Gullbringu- og Kjósarsýslu, 612,
og fá alls 68 þúsund krónur. Eyjafjarð-
arsýsla er þriðja í röðinni, jarðabóta-
menn 405, styrkupphæð 58 þúsund. Þá
koma Rangárvallasýsla með 46 þúsund
til 386 jarðabótamanna, Húnavatns-
sýsla 36 þúsund til 343 manna og Borg.
arfjarðarsýsla 32 þúsund til 170 jarða-
bótamanna. í öðrum sýslum er styrk-
upphæðin lægri en 30 þúsund krónur.
Lægsta upphæð fá Vestmannaeyjar,
rösklega 5 þúsund krónur, enda eru
jarðabótamenn þar fæstir, aðeins 88.
t t t
Síðastliðinn mánudag fundu Eng-
lendingar stuttbylgjustöð hjá unglings-
pilti hér í bænum, Sigurði Finnboga-
syni rafvirkjanema á Eiríksgötu 21.
Sigurður er í haldi hjá ensku setuliði
og hefir fátt verið látið uppi um mál
hans, annað en það, að hann muni
hafa haft skeytasamband við önnur
lönd. Samkvæmt íslenzkum lagaákvæð-
um, er hér um lagabrot að ræða.
r r r
Einar Kristjánsson að Leysingja-
stöðum í Hvammssveit ritar Timanum:
— Tún greru yfirleitt í seinna lagi i
vor, en í júlílok mátti segja, að góð
grasspretta væri komin á túnum og í
úthaga. Sláttur hófst á venjulegum
tíma, í byrjun 11. viku, og nýttust vel
hey, sem slegin voru fyrstu viku hey-
skapartímans. Seinni hluta júlímánað-
ar gengu samfelldir óþurrkar, og á
nokkrum bæjum varð mikill hluti töð-
unnar fyrir stórskemmdum.
t t t
Á héraðsþingi Ungmennasambands
Dalamanna 1939 var ákveðið að fram-
vegis skyldi laugardagurinn í 9. viku
sumars verða þegnskaparvinmudagur
sambandsfélaganna ár hvert. — Sam-
kvæmt þessari ákvörðun komu nú fé-
lagar saman að sundlaug sambandsins,
Sælingsdalslaug, ^ann 22. júní síðast-
llðinn. Var unnið í þrem flokkum.
Einn flokkurinn vann að viðgerðum
ýmsum úti og inni, annar lagði vegar-
spotta heim að sundlaugarbyggingunni,
og starfaði að sléttun og fegrun mm-
hverfis bygginguna. Þriðji flokkurinn
vann að hreingerningu og ræstingu alls
hússins. Alls munu hafa unnið þarna
á staðnum nær fimmtíu manns þennan
dag. Þegar vinnu var lokið, hófst
kynningarfundur félagaana og stóð
hann fram eftir kveldi. Á kynningar-
fundinum voru að þessu sinni fluttar
starfssbýrslur síðasta árs frá félögsn-
um, og tekið til umræðu eitt mál:
Þegnskylduvinnan. Voru umræður all-
fjörugar, en að fundi loknum var dans-
að. — Þessi vinnudagur ungmennfélag-
anna hafði haft tvennskonar þýðingu:
í fyrsta lagi höfðu á ódýran og hag-
nýtan hátt unnizt þýðhigarmikil störf
á staðnum, og í öðru lagi hafði hver
einstaklingur öðlazt meiri og dýpri
skilning á mætti samtakanna í félags-
skapnum. Og með þeim aukna félags-
þroska og sanna vormannsbrag horfðu
félagar í U. M. S. D. á rísandi birtu
Jónsmessuhelgarinnar þegar Sælings-
dalslaug var kvödd í þetta sinn.
t r r
í bréfi úr Dýrafirði er skýrt frá sam-
komu, er haldin var í fjáraflaskyni til
styrktar Núpskirkju: — Samkoma til
fjáröflunar Núpskirkju var hér 21. júlí-
mánaðar. Að aflokinni guðsþjónustu,
þar sem sóknarpresturinn, séra Eiríkur
Eiríksson, flutti eftirminnilega stól-
ræðu, en séra Sigtryggur Guðlaugsson
þjónaði fyrir altari, setti Björn Guð-
mundsson skólastjóri samkomuna með
stuttri ræðu. Þá flutti Ólafur Ólafsson
skólastjóri á Þingeyri ræðu. í kirkjunni
(Framh. á 4. síðu)
FLANDIN
hefðu ekki komið, myndu þess-
ar þjóðir hafa fengið að flytja
inn óhindrað þær vörur, sem
þær þörfnuðust.
Þjóðverjar reyna að koma
sökinni á Breta með þeirri rök-
semd, að þetta eigi allt ræturn-
ar að rekja til hafnbannsins.
En sú röksemd virðist ekki ætla
að villa mönnum sýn. Bretar
hafa líka svarað jafnharðan:
Við skulum óðara leyfa nauð-
synlega aðflutninga til þessara
landa, ef þýzki herinn fer burtu
úr þeim.
Frá Frakklandi berast hin
hörmulegustu tíðindi. Sam-
göngukerfi landsins er í rúst-
um. í Suður-Frakklandi, sem að
nafninu til er á valdi Frakka
dvelja milljónir flóttamanna,
aðallega frá Norður-Frakk-
landi, en einnig allmargir frá
Belgíu. Fólk þetta er húsnæðis-
laust að mestu og óvíst hvort
takast muni að koma því heim
fyrir veturinn. í Norður-Frakk-
landi, sem er undir yfirráðum
Þjóðverja, er einnig mikill hús
næðisskortur, sökum eyðilegg
ingar þeirrar, sem varð í styrj
öldinni. Einnig urðu miklar
skemmdir á húsum víða í Nor-
(Framh. á 4. siðu)
Aðrar fréttir.
Þjóðverjar hafa aldrei gert
fleiri loftárásir á England en í
gær. Áður hafa þeir aðallega
gert árásir á staði á suður
ströndinni, en nú gerðu þeir
árásir víðsvegar um England, m,
a. á helzta flugvöllinn við
London. Bretar segjast í gær
hafa skotið niður 144 þýzkar
flugvélar, en misst 19 flugvélar
sjálfir í loftbardögum við Eng-
land. Fyrstu fjóra daga vikunn
ar segjast Bretar hafa skotið
niður 228 þýzkar flugvélar, en
misst sjálfir 56 flugvélar í loft-
orustum við England. Auk þess
hafa þeir misst nokkrar flug-
vélar í loftárásum á staði á
meginlandinu. Tölur Þjóðverja
um flugvélatjónið eru í öfugu
hlutfalli við tölur Breta.
Brezkir flugmenn halda uppi
stöðugum næturárásum á hern-
aðarbækistöðvar Þjóðverja á
meginlandinu. Aðfaranótt
þriðjudagsins gerðu þeir stór
felldar árásir á tvær stærstu
f lugvélaverksmið'j ur Þjóðverja
og stærstu flugvélaverksmiðju
ítala. Telja þeir árangurinn
mjög góðan. í fyrrinótt gerðu
þeir mikla loftárás á olíu-
geymslur við Bordeaux og telja
árangurinn ágætan.
(Framh. á 4. siðu)
Á víðavangi
AFREKIÐ'M
Það má óhætt telja til hlægi-
legri tíðinda, hversu mikið
veður hefir verið gert í íhalds-
blöðunum út af heimkomu
Gísla vélstjóra. Gísli fer á þrjá-
tíu smálesta bát með mjög góðri
vél frá Danmörku til Noregs,
iræðir síðan meðfram norsku
ströndinni og fer síðan stytztu
leið til Færeyja og síðan frá
Færeyjum til íslands. Allir eru
lessir áfangar tiltölulega stutt-
ir og þetta vissulega hættulítil
leið um hásumar. Gísli hefir
líka fullt leyfi þýzku stjóxnar-
innar og þarf því ekki að óttast
kafbáta eða loftárásir. Þetta
ferðalag getur því ekki talizt
mikið afrek, þegar það er borið
saman við þau verk íslenzkra
sjómanna, að sigla litlu stærri
bátum héðan til Englands um
hávetur, oft og tíðum drekk-
hlöðnum, og án nokkurs leyfis
leirra aðila, sem láta kafbáta
og flugvélar hindra siglingar
um höfin. Þau afrek eru hins-
vegar látin liggja í þagnarþey
og blöðin rjúka þá ekki til að
birta myndir og löng viðtöl. En
iegar Gísli vélstjóri kemur úr
ferð sinni, eiga íhaldsblöðin
ekki til nógu mörg lofsyrði og
Árna frá Múla finnst „svo mikið
til um þetta afrek, að hann
hættir í bráðina að tala um það,
sem hefir verlð umræðuefni
hans kvölds og morgna og
miðjan dag seinustu 11 mánuð-
ina“! Hann sannfærist einnig
um að „meðal okkar eru menn
búnir sömu kostum, sem við
höfum dáð mest hjá forfeðrum
okkar, ódeigir menn, kjark-
miklir og framtakssamir!“
MANNGREINARÁLITIÐ ENN.
Hvers vegna allt þetta gum,
þessar mörgu myndir og löngu
viðtöl í sambandi við ferð Gísla
vélstjóra? Hvers vegna öll
ferðasagan rakin, nema það,
hvernig Gísli aflaði peninga til
að kaupa bátinn? En hins veg-
ar steinhljóð um afrek íslenzkra
sjómanna, sem fóru á sízt betri
bátum til Englands síðastliðinn
vetur, í trássi við náttúruöfl og
styrjaldarþjóðir, án þess að láta
nokkurn ótta við storma og
hríðar skammdegisnæturinnar
eða sprengidufl og tundurskeyti
aftra för sinni? Hvers vegna er
Gísli hetjan, en sjómennirnir,
sem fóru vetrarferðirnar,
gleymdir? Ótrúleg er sú skýring,
að einhverjir haldi að þetta
geti orðið „pólitískt númer“
fyrir Gísla. Slík tilraun myndi
aðeins verða „pólitískt grín“.
Kjarni málsins er vafalaust sá,
að hér kemur fram manna-
munurinn, sem iðulega er gerð-
ur og meðal annars hefir birzt
nýlega á þann hátt í Alþýðu-
blaðinu og Morgunblaðinu, að
þau háfa óbeint krafizt að lög-
reglan tæki aðeins ölóða „bar-
róna“, en ekki ölóða „heldri
menn“ úr umferð? Það er þetta
manngreinarálit, sem fær
marga til að gleyma hinum
miklu afrekum hins starfandi
manns, sem unnin eru í kyr-
þey, en til að vegsama yfir-
borðsmennsku og oflátungshátt
þeirra, sem eitthvað hærra eru
settir og hafa lag á því að láta
taka eftir sér. Því fer fjarri, að
með þessum orðum eigi að beina '
nokkrum getsökum um ómann-
legar hvatir að Gísla vélstjóra
eða reyna að gefa í skyn, að
hann hafi gert þetta til þess að
vekja á sér athygli. Þetta dæmi
er aðeins nefnt til að benda á
þetta óviðunandi manngreinar-
álit. Blöðin ættu vissulega að
telj a sér meiri sóma í því, að
reyna að kveða það niður en að
vera að ýta undir það.
LOKSINS.
Atvinnumálaráðherra lætur
Mbl. skýra frá því í löngu við-
tali I morgun, að búið sé að
ganga frá verðjöfnun þeirri,
(Framh. á 4. siðu)