Tíminn - 10.09.1940, Síða 1

RITSTJÓRAR:
GÍSLI GUÐMUNDSSON (ábm.)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
RITSTJ ÓRNARSKRIFSTOFUR:
KDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
SÍMAR: 4373 og 2353.
AFGREIDSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 1 D.
Simi 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.í.
Símar 3948 og 3720.
24. árg.
Reykjavík, þriðjudagiim 10. sept. 1940
87. blað
Dágóðar horfur
um afurðasöluna
Viðtal við Jóii Áruason framkvæmdastjóra.
Tíðindamaður Tímans
hefir hitt Jón Árnason fram-
kvæmdastjóra að máli og
spurt hann hvernig horfði
um afurðasöluna að þessu
sinni.
— Ég er þeirrar skoðunar,
mælti Jón, að varhugavert sé
að tala mikið um þessi mál, á
slíkum tímum sem nú eru. Það
getur valdið fólki vonbrigða.
Síðan stríðið hófst hefir það
komið á daginn, að eiginlega
eru öll viðskipti í óvissu, þar til
peningarnir eru komnir í hend-
ur seljanda. Það hefir þráfald-
lega borið við, að umsamin við-
skipti hafa fallið niður af óvið-
ráðanlegum ástæðum.
$ala landbúnaðai*-
afurðaima.
— Hvernig lítur út með ull-
arsöluna?
— Það eru um 500 smálestir
ullar, sem íslendingar þurfa að
selja árlega. Líki,egustu ullar-
markaðirnir eru nú í Bretlandi
og Bandaríkjunum. Að svo
komnu hafa Bretar þó ekki vilj-
að festa kaup á íslenzkri ull. í
Bandaríkjunum er verð á henni
mjög lágt og salan einnig treg.
— Eru engir möguleikar að
selja íslenzka ull víðar?
— Síöán í vor hefi ég verið
að reyna að selja ull til Svíþjóð-
ar og hefi notið til aðstoðar
Kooperativá Förbundets.sænska
kaupfélagssambandsins. Seint
í ágústmánuði tókst að selja
birgðanefnd sænska ríkisins
4000 balla ullar, eða um 260
smálestir, fyrir hátt verð.
En sá agnúi er á þessum við-
skiptum, að kaupendurnir telja
sér ókleift að flytja ullina og
hafa beðið S. í. S. að reyna að
útvega flutningskost. Þrátt
Haralður Árnason hefir
gefið Morgunblaðinu ó-
sannar upplýsingar um
starf Vilhjálms Þór í Am-
eríku. Dúkakaupmaðurinn
dylgjar um, að Vilhjálm-
ur hafi að sið óþarfra
milliliða stungið í sinn
vasa umboðslaunum fyrir
síldarsölu í Ameríku. En
í stjórnarráðinu játar
Haraldur, að hann viti
ekkert um reikninga sýn-
ingarinnar, enða er bað
satt. Haraldur var aldrei
nema undirtylla við sýn-
inguna og ýtti sér þar
fram til verka við að raða
dóti með æfingu sína úr
skemmuglugganum. Vil-
hjálmur stýrði sýningunni,
hafði öll fjárráð hennar
og í stað þess að vera
byrði á sýningunni eins og
Haraldur Árnason, aflaði
hann með verzlunar-
mannsyfirburðum símum
stórtekjur til sýningarinn-
ar og erindrekstrarstarfs-
ins. Meðal annars með
vinnu fyrir síldarútvegs-
nefndina gegn venjuleg-
um umboðslaunum. Har-
aldur finnur væntanlega
nokkurn sársauka út af
samanburði á giftu og
dugnaði sín og Vilhjálms
í lántökumálum. Har-
aldur lokkaði borgarstjóra
Reykjavíkur út á óláns-
brautir í hitaveitulántök-
um erlendis. En Vilhjálm-
ur útvegaði íslandi margra
miljóna viðskiptalán í Am-
eríku og tók engin um-
boðslaun. En hvað átti
Haraldur að fá hjá borg-
arstjóra, ef hann hefði
ekki farið bónleiður til
búðar?
fyrir ítrekaðar tilraunir hefir
eigi enn tekizt að fá skip til
fararinnar og heppnist það ekki
innan skamrns fellur salan
niður. Fari svo, að ekkert skip
fáist -til að flytja ullina, þá er
ekki um ánnað að velja en að
selja hana vestur um haf fyrir
mjög lágt verð.
— Hvernig horfir um sölu á
kjöti og gærum?
—■ Eini erlendi kjötmarkaður-
inn, sem íslendingaT geta nú
notfært sér, er í Bretlandi. En
þangað er einungis hægt að
selja frosið kjöt. Bretar hafa
lofað að kaupa 2000 smálestir
af frosnu dilkakjöti, og ætti það
að vera langdrægt til að full-
nægja söluþörfunum.
— Hvaða verð má vænta að
þeir greiði fyrir kjötið?
— Um það er ekki hægt að
veita fullnægjandi upplýsingar
að svo stöddu.
— Eru líkur til að unnt sé áð
selja gærurnar?
— Helzti markaðurinn fyrir
gærur, er til greina kemur, er
í Bandaríkjunum. Vonandi
tekst að selja þar allar. gærur,
er við þurfum að flytja út, en
það er hætt við að verðið verði
lágt.
Saltflskssalan.
til með
— Hvernig gengur
sölu á saltfiski í ár?
— Það má heita, að allur
saltfiskur landsmanna sé seld-
ur, enda í minnsta lagi til af
honum. Meginhlutinn af fisk-
aflanum hefir verið fluttur út í
ís ár. En samt heflr dálítið verið
saltað og þurrkað og eitthvað
bætist enn við. af saltfiski, ef
aflabrögð verða sæmileg í haust.
Sennilega verður það engum
erfiðleikum háð að selja það,
sem við kann að bætast af salt-
fiski. Saltfiskurinn hefir allur
að kalla verið seldur til Spán-
ar og Portúgal.
Síldarvertíðínní
senn lokið
Senn dregur að því, að síld-
arvertíðinni sé lokið í ár. Að
þessu sinni hafa veiðiskipin
orðið fengsælli en nokkur dæmi
eru til um frá fyrri sumrum. En
auk þess, að þetta hefir verið
mesta síldveiðisumarið, hefir
verð það, sem greitt hefir verið
fyrir aflann, verið hærr-a en áð-
ur. En þar kemur að sjálfsögðu
á móti, að útgerðarkostnaður
hefir verið meiri en fyrr.
Tíðindamaður Tímans átti í
gær símtal við Þormóð Eyjólfs-
son, formann síldarverk-
smiðjustjórnarinnar, og tjáði
hann blaðinu, að langflest skip
væru hætt veiðum og myndu
halda á brott næstu dagana og
örfá væru þegar farin heimleið-
is. Veldur þvi allt í senn, að ó-
víst er hvaða verð muni fást
fyrir þá síld, er aflazt umfram
það, sem á land er komið,
vonzkuveður er á miðunum og
veiði þverrandi, nema þá helzt
austur við Langanes. Skipum
hefir þó verið gefinn þess kost-
ur að halda áfram að leggja
upp afla sinn hjá verksmiðjun-
um, og njóta þau þá þess verðs,
sem fyrir síldarafurðir fæst á
sínum tíma, að frádregnum
vinnslukostnaðinum. Sennilega
munu þó fá síldarskip halda
veiðunum áfram.
Þegar er hætt störfum í síld-
arverksmiðjunum að Sólbakka,
Krossanesi og Húsavík, en í
Siglufirði og Raufarhöfn er
enn næg síld til vinnslu næstu
dagana 8—10, þótt ekkert bæt-
ist við.
í veiðiskýrslum Fiskifélagsins
vaT síldaraflinn talinn 2.427.984
hektólítrar bræðslusíldar og
87.523 tunnur saltsíldar um síð-
astliðna helgi.
Ægilegustu loítárásirnar,
sem gerðar haía veríð
Ilversu len$*i liafa ófrlðarþjióðirnar nýjjum
flugvélum og flugmönnum á að skipa I stað
þeirra, er farast?
Bátur ferst mcð
tveim mönnum
Samkvæmt símfregn og heim-
ildum Slysavarnafélags ís-
lands fórst hreyfilbáturinn Ell-
iði, ásamt tveim mönnum, er á
honum voru, á Þistilfirði síðast-
liðið föstudágskvöld eða aðfara-
(Framh. d 4. slöu)
Þeir atburðir, sem mörgum
verða tíðræddastir um þessar
mundir, eru hinar ægilegu loft-
árásir, sem fluglið ófriðarþjóð-
anna heldur sífellt uppi, og
magnast með degi hverjum.
Sérstaklega þykja hinar geig-
vænlegu árásir á Lundúnaborg
tíðindum sæta, og svo mjög
hafa þær færst í aukana síðustu
dægrin, að allt það, sem á und-
na var gengið af slíku tagi, er
sem barnaleikur hjá því, er nú
skeður. Jafnframt hugleiðir
fólk, hversu lengi ófriðarþjóð-
irnar muni hafa þol til að heyja
svo tillitslausan lofthernað,
slíkra fórna flugmanna og flug-
tækja, sem hann krefst, eða
hvort það, sem nú gerist, sé að-
eins lítill undanfari meiri tíð-
inda.
Suma dagana telja hernaðar-
aðilarnir, hvor um sig, að þeir
hafi skotið niður eða eyðilagt á
annan hátt um 100 óvinaflug-
vélar. Þótt gert sé ráð fyrir að
slíkar tölur séu að verulegu
leyti ýktar, þarf samt áreiðan-
lega að hafa hraðan á um öfl-
un og smíði flugvéla og þjálfun
nýrra flugmanna til að fylla í
skörðin, sem daglega eru gerð
í fylkingarnar.
Þá hlýtur senn að reka að þvi,
að þess tjóns, sem loftárásir
valda á jörðu niðri, fari að
gæta mjög verulega, bæði í
Englandi og Þýzkalandi. Vikum
saman hefir meira og minna af
hafnarmannvirkjum, iðjuverum,
forðabúrum og flutningaleiðum
verið skemmt eða eyðilagt á
hverjum einasta degi. Enda
þótt reynt sé að bæta úr áföll-
um, svo fljótt sem auðið er, þá
er þó óhjákvæmilegt að af
þessu leiða margvíslegar trufl-
anir og vandræði.
En allt bendir þó til þess, að
búast megi við auknum loft-
hernaði á næstunni. Hafa báðir
aðilar í hótunum. Þjóðverj-
A. KROSSGÖTUM
Vætutíð hamlar fiskþurrkun. — Snjóar í byggð. — Slysabætur. — Lokun
Reykjavíkurhafnar. — Skipbrotsmönnum bjargað. — Samkomuhús á Snæ-
---- fjallaströnd. — Vígsla Haukadalskirkju. — Gjöf. -
Fréttamaður Tímans hefir átt sím-
tal við Baldur Guðmundsson kaupfé-
lagsstjóra á Patreksfirðí. Miklir ó-
þurrkar hafa verið þar vestra í sumar
eins og svo víða urn land. Saltfiskurinn
hefir legið á þurrkreitunum í þorpinu
síðan í júlímánuði. Hefir eigi tekizt
að þurrka hann or er nú verið að taka
hann í hús hálfblautan. Á líkan hátt
hefir gengið til um fiskþurrkun í sum-
ar víðar á Vestfjörðum. Hins vegar var
í minnsta lagi saltað af fiskaflanum
þar sem annars staðar.
t r t
Síðastliðinn föstudag og laugardag
gerði hið versta norðaníhlaup um land
allt, hvassviðri og hret. Snjóaði í byggð,
allt niður að sjó, um gervallt Norður-
land og á Suðurlandi urðu fjöll alhvít
niður til miðra hlíða. Uppi á hálend-
inu var stórhríð þessa daga. Frostlaust
mun þó hafa verið í byggð niðri. í dag
var alhvítt í Eyjafirði og viðar.
1 t t
Samkomulag hefir nú komizt á milli
Tryggingarstofnunar ríkisins og yfir-
stjórnar brezka setuliðsins hér þess
efnis, að allir verkamenh, sem vinna
í þjónustu setuliðsins hér á landi og
verða fyrir slysum við vinnuna, skuli
fá bœtur í samræmi við íslenzk lög
beint frá brezka setuliðinu, í stað þess
að vera slysatryggðir á venjulegan hátt.
Slysatryggingardeild Tryggingarstofn-
unarinnar mun kynna sér allar kröfur
um slysabætur á hendur brezka setu-
liðinu og fylgjast með þvi, að þær
verði afgreiddar í samræmi við alþýðu-
tryggingarlögin. — Samningurinn um
þetta var undirritaður 6. sept. af for-
stjóra Tryggingarstofnunar rfkisins, er
ráðuneytið fól að ganga frá samning-
unum, og Colonel E. Temple, fyrir hönd
brezka setuliðsins. Ákvæði samningsins
taka og til slysa, sem orðiö hafa á
tímabilinu frá 4. júlímánaðar, en þá
hófst vinnan hjá setuliðinu.
t t t
Brezka setuliðið hefir gripið til þeirr-
ar ákvörðunar, að loka Reykjavíkur-
höfn frá klukkan 8 að kvöldi til morg-
uns. Er þetta þegar komið til fram-
kvæmda. Laxfoss og Fagranes hafa þó
fengið undanþágu frá þessu siglinga-
banni.
i r t
íslenzku togaramir, Egill Skalla-
grímsson og Hilmir, björguðu 40 skip-
brotsmönnum við Englandsstrendur
fyrir nokkru síðan. Hafði kafbátur
skotið farkost þeirra, belgiskt flutn-
ingaskip, í kaf. Þetta er í þriðja skipti
í sumar, sem íslenzkir togarar bjarga
stórum hópi útlendra skipbrotsmanna.
t t f
Nýtt samkomuhús var í sumar reist
á Snæfjallaströnd við ísafjarðardjúp.
Ungmennafélag sveitarinnar gekkst
fyrir framkvæmdum þessum, og reistu
meðlimir þess það I sjálfboðavinnu að
langmestu leyti. Að nokkru leyti eru
húsveggirnir hlaðnir úr torfi og grjóti,
en að nokkru leyti eru þeir úr timbri.
Húsið hlaut vígslu snemma í sumar og
hefir verið tekið til notkunar, svo sem
til var ætlazt, í þágu ungmennafélags-
ins og hreppsbúa. Formaður ung-
mennafélagsins er Ásgeir Sigurðsson
að Bæjum á Snæfjallaströnd.
t t t
Sigurgeir Sigurðsson biskup vígði
hina nýju kirkju í Haukadal í Biskups-
tungum síðastliðinn sunnudag. Eins og
kunnugt er, keypti danskur maður,
Kristian Kirk, sem nú er látinn,
Haukadal fyrir nokkru. Lét hann friða
landið, byggja upp kirkjuna og gera
margvíslegar umbætur. og færði síðan
þjóðinni að gjöf. Kirkjuvígslan fór
fram við fjölmenni. Fjórir prestar að-
stoðuðu biskup við athöfnina. Voru það
séra Eiríkur Stefánsson á Torfastöðum
séra Ólafur Magnússon frá Amarbæli,
séra Gísli Skúlason að Stóra-Hrauni
og séra Guðmundur Einarsson að Mos-
felli. Jón Helgason, fyrrum biskup, var
einnig viðstaddur. Hákon Bjarnason
skógræktarstjóri, sem viðstaddur var,
minntist við þetta tækifæri Kristian
Kirks í ræðu, er hann fiutti i hófi, sem
fram fór að aflokihni vígslu.
t t t
Barnaskólanum í Stykkishólmi hlotn-
aðist vegleg gjöf nýlega. Á gullbrúð-
kaupsdegi sínum, 6. sept., afhentu þau
Ásgerður Amfinnsdóttir og Ágúst Þór
arinsson skólanum bókasafn sitt til
eignar. Er það safn allmikið og gott.
ar segjast ekki muni linna árás-
um sínum meðan Englending-
ar hafi þýzkar borgir að skot-
marki, en Englendingar heita
því að láta eigi staðar numið
í flughernaði sínum fyrr en
hervald Hitlers sé brotið á bak
aftur. Ummæli Hitlers í ræðu
þeirri, er hann flutti á dögun-
um, benda líka síður en svo til
þess, að þýzki herinn eigi að-
farahæga tíma fyrir höndum.
Lýsingar á loftárásunum
seinustu dagana, og afleiðing-
um þeirra, eru hræðilegar.
Þýzku flugvélunum hefir hvað
eftir annað tekizt að komast
inn yfir Lundúnaborg hundr-
uðum saman og stundum hafa
árásirnar og loftbardagarnir
staðið yfir 8—10 klukkustund-
ir á sólarhring, svo fólk hefir
orðið að hafast við í sprengju-
skýlunum heil dægur að kalla.
Sprengjum hefir rignt yfir
borgina, þyngri og hættulegri
en áður hafa verið notaðar.
Brak úr hrundum og löskuð-
um húsum hafa torveldað um-
ferð, símasamband truflazt og
eldur komið upp á ýmsum
stöðum, svo að talið er, að
aldrei hafi slíkir stórbrunar
átt sér stað í Lundúnaborg
síðan 1666. Manntjón hefir
hins vegar orðið furðu lítið, að-
eins 360 menn voru drepnir,
en 1300—1400 særðust á laug-
ardaginn, þann sólarhring, sem
manntjón var mest. Mikill
reykjarmökkur myndaðist uppi
yfir sumum hverfum borgar
innar og orustugnýrinn stund-
um svo mikill, að allt lék á
reiðiskj álf i.
Slökkviliðið og hjálpar-
sveitir hafa verið að starfi
hverju sem fram hefir farið og
unnið að því að kæfa eldana og
líkna bágstöddu fólki og hvar
vetna hefir ríkt fullkomin ró og
regla.
Þjóðverjar hafa hagað árás-
um sínum á ýmsa lund og virð-
ist svo sem þeir séu að þreifa
fyrir sér um það, hvernig þeir
geti mestri eyðileggingu valdið
með minnstri áhættu. Stundum
hafa flugvélar þeirra komið í
þéttum og miklum fylkingum,
stundum í hrönnum, þannig, að
ein flugvélabylgjan fylgdi í
flugfar annarar, stundum í
smáhópum og jafnvel á strjál-
ingi. Oft hafa flugvélar þær,
sem fyrst réðust inn yfir borg-
ina, varpað niður fkveikju
sprengjum, svo að þeir flug-
menn, er á eftir kæmu, hefðu
bálin sér til leiðarvísis
Þrátt fyrir allar þessar flug-
árásir og þau áföll, sem þær
hafa haft í för með sér, bera
Englendingar sig hið bezta og
segja að ekkert hafi gerzt, sem
þeim hafi komið á óvart eða
snúizt til verri vegar en þeir
bjuggust við. Allir hafi vitað,
að til þess hlaut að draga, að
Þjóðverjar gætu með skefja
lausum fórnum valdið veru-
legu tjóni, en hitt sé miklu
furðulegra, hversu báglega
þeim hafi tekizt með lofthern-
að sinn fram til þessa.
Sjálfir hafa Englendingar
gert meiri og grimmilegri loft-
árásir á borgir, birgðastöðvar
iðjuver og hafnir á meginlandi
síðustu dagana þrjá eða fjóra
heldur en nokkru sinni áður
Hafa þeir valdið ærnum usla
víða. Hvað eftir annað hafa
þeir gert stórfelldaT árásir
Berlín, þótt ekki komizt þær til
jafns við árásirnar í Lundúna-
borg. En langharðast hefir
Hamborg orðið úti. Þar hefir
eldur kornið upp mjög víða og
A víðavangi
FARIÐ VEL MEÐ SLÁTURFÉÐ.
Það hefir verið á það bent hér
í blaðinu, að í haust muni bænd-
ur landsins, þeir sem reka
Durfa sláturfé eftir fjölförnum
bifreiðaleiðum, . mæta meiri
erfiðleikum við að komast leið-
ar sinnar með fjárrekstrana
heldur en nokkru sinnni áður.
Þettta stafar af hinni auknu
bifreiðaumferð, sem seta er-
lenda herliðsins hér hefir í för
með sér. Þó að hernaðaryfir-
völdin leitist við að mæta ósk-
um og kíöfum, sem fram verða
bornar um takmörkun á bif-
reiðaferðum, er hætt við að
erfiðleikarnir við fjárrekstrana,
sem þó hafa verið ærnir hingað
til, aukizt drjúgum. Vafasamt
er þó, hvort þetta hefir í för
með sér aukna bifreiðaflutn-
inga sláturfjár, þar sem slíkt
væri ákaflega kostnaðarsamt
nú, enda efamál, hvort það væri
æskilegt frá mannúðarsjónar-
miði. En hvort sem menn flytja
sláturfénað sinn á bifreiðum til
sláturhúsanna eða reka, eins og
tíðast er gert, ættu allir að hafa
óað fast í huga, að búa sem bezt
að skepnum, láta þær ekki þola
volk, vosbúð né hungur, ef hjá
dví verður komizt, og beita þær
aldrei þarflausri hörku. Lang-
flestir hafa vilja á að fara vel
með skepnur sínar, þótt ávallt
séu til skeytingarlausir menn.
Þeir þurfa aðhalds frá öðrum.
„GJAFAMJÖL“.
Útgerðarmaður í Vestmanna-
eyjum, sem bát átti á sildveið-
um í sumar, snéri sér til Jóns
Þórðarsonar, eins af stjórnend-
um síldarverksmiðj a ríkisins, og
bað hann um að útvega sér
nokkra sekki af sildarmjöli.
„Gjafamjölinu!“ sagði Jón, og
var auðheyrt, að þessum ágæta
fulltrúa íhaldsins í verksmiðju-
stjórninni mun þykja full lágt
verð hafa verið sett á síldarmjöl
það, sem selt er til notkunar
innanlands að þessu sinni.
Mætti hann þó vita, að hvergi
er nú markaður fyrir þetta mjöl
annarsstaðar en í Bandaríkj-
unum, en þar er svo hár toll-
ur á því, að heim kæmi ekki
hærra verð en það, sem mjölið
verður nú selt fyrir hér heima.
Hins vegar er ekki alveg víst, að
þessum „umboðsmanni útgerð-
armanna gagnvart ríkisverk-
smiðjunum" hefði orðið þetta
„gjafamjöls“-hugtak svo laust í
munni, ef hann hefði verið bú-
inn að gera sér þess grein, hvað
margir útgerðarmenn og ýmsir,
sem aðra atvinnu stunda en
eiginlegan landbúnað, koma til
að hljóta þetta „gjafamjöl“,
sem hann svo kallar. En engir
kaupa hlutfallslega meir af
hverskonar fóðurbæti, en ein-
mitt þeir menn, sém við sjóinn
búa og gripahald hafa þar i
einskonar hjáverkum.
læst sig um stór hverfi, en bygg-
ingar og hafnarvirki eru lösk-
uð og sum í rústum eftir
sprengjurnar. Mikið tjón hefir
einnig orðið í ýmsum öðrum
þýzkum hafnarborgum og
birgðastöðvum og hafniarbæj -
um í Belgíu og Frakklandi. í
Thúringen og Schwartzwald
hefir eldur magnazt í skógum
út frá íkveikjusprengjum, sem
varpað var niður, þar sem hinir
ensku flugliðar hugðu að birgð-
um hergagna væri leynt.
Þá hafa ítalir og fengið
slæmar heimsóknir. Hvað eftir
annað hafa enskar flugvélar
varpað sprengjum yfir borgir í
Ítalíu, einkum norðan til, og
gert mikirm usla.
í hefndarskyni hafa ítalir
gert flugárás á Malta, og segj-
ast hafa valdið ægilegu tjóni,
svo að mannvirki öll séu stór-
kostlega skemmd eða lögð i
rústir. Enskar fregnir gera hins
vegar lítið úr árangri af herferð
ítölsku flugvélanna og sam-
kvæmt þeim hafa litlar
skemmdir hlotizt af árásunum.