Tíminn - 05.10.1940, Side 3

95. blað
TÍMIIVIV, laMgardagim 5. okt. 1940
379
B Æ K U R
Skrítnir náungar.
Ein. meðal þeirra bóka, sem út
komu síðari hluta sumars, var
Skrítnir náungar eftir skáld-
konuna Huldu. Er það fimmt-
ánda bók hennar, sem fyrir al-
menningssjónir kemur, sé allt
meðtalið, ljóðabækur, æfintýri,
skáldsögur og smásagnasöfn.
Þessi nýja bók Huldu er
nokkuð sérkennileg. í henni eru
tólf þættir af ýmsu kynlegu
fólki, skrítnum náungum, sem
ekki bundu bagga sína sömu
hnútum og samferðafólkið.
Undir hjúpi margvíslegra til-
tekta og sérlegra hátta, er þó
flest af þessu fólki göfugt og
eðallynt, gott hjartað, sem und-
ir slær, hvað sem setja má út
á hið hrjúfa yfirborð. Það mun
víða vera svo, að Huldu er það
hugfólgnara og betur lagið, að
draga fram á sjónarsviðið hina
göfugri og betri þætti mann-
legs eðlis en sorann og ill-
mennskuna. Það er líka nóg til
af öðrum höfundum, sem sjá
sér það líklegast til framdrátt-
ar og þjóðfélaginu til umbreyt-
ingar og bóta, að túlka stærstu
misfellurnar í fari manna og
sambúð, þótt Hulda gangi aðra
vegu. Hvort tveggja á rétt á sér,
og hvort tveggja getur náð
æskilegu marki, þegar á er
haldið af hæfni og leikni og
eðlilegrar hófsemdar gætt.
Að sinni verður ekki út í það
íarið að rekja einstaka þætti í
þessari nýju bók Huldu. Marg-
ir þeirra eru skemmtilegir, og
minnissstæðir sumir hinna
„skrítnu náunga“. Parmes, sem
er allra manna duglegastur að
kaupa á uppboðum, Diljá, sem
æfinlega var í sjöunda himni,
Runki torfkrókur, Frissi var-
vel og Láki í Keldu, Rafn spá-
karl og Anda-Gunna.
Á stöku stað í bókinni eru
prentvillur eða málfræðiskekkj-
u’r, eins og þegar Herborg í
Hólakoti segir við Láka gamla:
„Mér munaði nú ekki svo mikið
um að þvo úr rúminu þínu.“
EStir hvíldina
(Framh. af 2. síðu)
mjólkurbúanna, er gæðamæld
í viðkomandi búi og verðfelld á
sama hátt. Eitt mjólkurbúið,
mjólkurstöðin í Reykjavík, hefir
forgangsrétt til að selja alla
mjólk sína sem neyzlumjólk, og
hin búin selja ekki dropa, nema
þegar mjólk vantar hér. Er
þetta ávallt helzt að haustinu,
þegar mjólk er feitust og verð-
mest. Væri það þvi hart fyrir
þá framleiðendur, sem þannig
verða að hafa mjólk sína til
vara og tryggingar, ef hana
liggja fjölfarnar leiðir, hvern
vetur, frá byggðum og bæjum.
Leikhús í Reykjavík hlýtur
jafnan að verða miðstöð leik-
listar og leikmenntar í landinu.
Allt, sem lyftir leiklist höfuð-
staðarins, verður til gagns og
eflingar leiklist hvarvetna í
landinu. Þetta verður líka svo
að vera, því að leikhúsið er
byggt fyrir skemmtanaskattinn
og hann er goldinn í leikhús-
sjóðinn af öllum landsmönnum.
Tildrög þjóðleikhúsbyggingar-
innar eru þau, að Indriði heit-
inn Einarsson skrifstofustjóri
og leikritahöfundur var í
mannsaldur búinn að berjast
fyrir leikhúsbyggingu, og var
hann studdur í þeirri viðleitni
af öllum leiklistarvinum í
Reykjavík. En landið þurfti
margs með og þessi nauðsyn sat
á hakanum, þar til á Alþingi
1923, að tveir þingmenn báru
fram frumvarp um að stofna
skyldi þjóðleikhússjóð. í hann
skyldi renna tekjur af skemmt-
anaskatti. Þar að auki skyldi
ríkið leggja til lóð undir leik-
húsið. Flutningsmenn frv. voru
Jakob Möller, núverandi fjár-
málaráðherra, og Þorsteinn
M. Jónsson skólastjóri á Akur-
eyri. Frumvarpið mætti lítilli
mótspyrnu í þinginu og varð að
lögum. Sigurður Eggerz, sem þá
var menntamálaráðherra, skip-
aði þrjá menn í þjóðleikhús-
nefndina. Það voru Indriði Ein-
arsson, Jakob Möller og Einar
Kvaran, skáld. Jakob Möller á
enn sæti í nefndinni og Indriði
og Einar Kvaran voru þar til
dauðadags. Indriði var formað-
ætti að verðfella tvívegis, bæði
á þeirra eigin. búi, og síðan í
mjólkurstöðinni, eins og komið
gæti fyrir, ef hún væri mæld á
báðum búunum í þessu skyni.
Mun slíkt fyrirkomulag varla
þekkjast. Annars mun mega
telja þessar fullyrðingar um að-
flutning á 4. flokks mjólk, sem
hvern annan „Eyjólfs“-sann-
leika, og honum einum sam-
boðið að fara með þðsr. —
Fjórða atriðið er það, að
bændur í Reykjavík og nær-
sveitum verði að koma með
mjólkina daglega á markaðinn,
hvað sem það kosti, en í fjar-
sveitum er mjólkin til hagræð-
is fyrir bændur víða flutt ann-
an hvern dag og sumstaðar að-
eins tvisvar í viku. Sannleikur-
inn í þessu er sá, að þegar
mjólkursölunefnd fyrirskipaði
að flytja alla mjólk daglega
til mjólkurbúanna urðu örðug-
leikarnir mestir á því hjá þeim
framleiðendum, sem skipta við
mjólkurstöðina í Reykjavík, og
hjá þeim sumum var það með
öllu óframkvæmanlegt, og varð
að veita undanþágu, eins og t.
d. með mjólk af Akranesi og
Hvalfjarðarströnd og víðar.
En á Suðurlandsundirlend-
inu var þetta framkvæmt út
í æsar, að flytja alla mjólk
daglega til búsins yfir hitatím-
ann, og að vetrinum eru víst
hlutfallslega færri framleið-
endur þar, sem flytja aðeins
annan hvern dag, heldur en er
hér í nærsveitum Reykj avíkur,
sem kallaðar eru. Og víst er um
það, að það voru fulltrúar
framleiðenda í fjarliggjandi
sveitum, sem gengust fyrir því,
að flytja mjólkina daglega til
búanna, til að tryggja betur
vörugæði varanna en áður var.
Loks endar svo greinarhöf-
undur með þvi að ræða um hið
margumtalaða áætlaða flutn-
ingsgjald á mjólk til Reykja-
vikur frá fjarliggjandi mjólk-
urbúunum. Um það farast hon-
um orð á þessa leið: „Umboðs-
menn þessara mjólkurbúa hafa
sjálfir tilkynnt, hvað meta skuli
þennan flutningskostnað“. Og
á að skilja það svo vitanlega,
að hann sé allt of lágt áætl-
aður. Hið sanna er það, að
fulltrúar fi'á öllum mjólkurbú-
unum voru látnir meta og á-
ætla þennan flutningskostnað,
og skiluðu þeir sameiginlegu
áliti til mj ólkursölunefndar um
að hann skyldi vera þá fyrst
um sinn 3 y3 aurar á lítra. —
Þegar flutningsgj öld hækkuðu
vegna stríðsins, var þessi flutn-
ingskostnaður hækkaður mjög
verulega og af öllum út frá því
gengið, að honum verði breytt,
ef ástæða þykir til.
Nú er það vitanlegt öllum,
sem til þekkja, að það er hægt
að semja um mun lægri flutn-
inga á þessum leiðum, ekki sízt
MEST
OG BEZT
fyrir krónuna
með því að
nota
þvotta-
duftið
Perla
i
Uppboð.
verður haldið að Miðdal í Mosfellshreppi fimmtudaginn 10. okt.
næstkomandi kl. 2 eftir hádegi. — Selt verður: Sauðfénaður, kýr,
hey, verkfæri, búslóð o. fl. Greiðsla fari fram við hamarshögg.
Sýslumaðurinn í Gullbringu- og Kjósrasýslu, 2 október 1940.
Bergur Jónsson.
Revkjavík - Akurevri
Hraðlerðir alla daga.
BiSreiðastöð Akureyrar.
Bifreiðastöð Steindórs.
Teiknínámskeið Handíðaskólans.
I. ALMENN TEIKNING, Fríhendisteikning (með blýanti, krít
og penna), meðferð vatns og olíulita, teikning vefnaðar- og út-
saumsgerða, dúkmyndagerð og fleira. — Mánudaga og fimmtu-
daga kl. 8—10 síðdegis.
• II. FJARVÍDDARTEIKNING (Perspektivteikning) og hag-'
nýting hennar við vinnuteikningar og tillöguuppdrætti. Stíl-
teikning. — Þriðjudaga og föstudaga kl. 8—10 síðdegis.
Skólastjóri til viðtals í Upplýsingaskrifstofu stúdenta,
Amtmannsstíg 1, daglega kl. 3—6 síðdegis. (Sími 5780)
og á kvöldin í síma 5307.
Ný framleiðsla.
Höfum fyrfrliggjjandl ffna alullar karlmauns*
sokka, sem unnir eru í mjög fullkomnum sjálf-
virkum vélum. Einnig nokkru grófari teg-
und s. s. golfsokka og sportsokka.
Frágangur allur er mjög vandaður.
Hælar og tær úr f jórþættu bandi.
Sokkarnir eru með margvíslegum, smekkleg-
um litum.
Sokkarnir fást í heildsölu hjá
Sambandi ísl. samvinnnfélaga
Sírni 1080.
Loðiki
Nægar birgðir af silfurrefaskinnum nýkomnar.
Verðið við allra hæfi.
Skinnasala
Loðdýraræktarfélags fslands.
Hverfisgötu 4. — Sími 1558.
ef um mikið magn er að ræðaþað staðfest betur, ef óskað er.
allt árið. En þetta var áætlað
svo langt yfir því almenna
f lutningsgj aldi, sem f áanlegt
var, vegna væntanlegra flutn-
ingaörðugleika að vetrinum, og
er þó vafasamt hvort ekki var
of langt gengið. Að minnsta
kosti mun mega fullyrða það,
að reynslan hefir orðið sú, að
flutningarnir hafa sízt orðið
dýrari en áætlað var, og má fá
ur og féhirðir sjóðsins og gætti
hans eins og sjáaldri augna
sinna. Hann vonaðist eftir að
lifa svo lengi, að hann gæti séð
fyrstu leiksýninguna í íslenzka
þjóðleikhúsinu. En svo varð
ekki. Indriði varð að vísu aldr-
aður maður og hefði getað setið
oft og mörgum sinnum og horft
á sýningar í þjóðleikhúsinu, ef
einhver óheillaandi hefði látið
vera að hvísla þeirri óhæfu að
þingmeirihlutanum 1932, að
ræna þjóðleikhúsið tekjum þess
og láta húsið standa hálfsmíð-
að, eins og það er. Það er bezt
að menn geri sér það fullljóst,
að það, sem hér geriðst, var til
minnkunar landi og þjóð. Al-
þingi hafði með lögunum 1923
gert ákveðinn samning, ákveðna
ráðstöfun til eflingar andlegu
lífi í landinu. Skattinum var
safnað í 9 ár, og bygging sú, sem
reisa átti var meira en hálf-
gerð. Þá er snúizt á hæli. Samn-
ingurinn rofinn. Veglegasta hús
landsins látið standa hálfgert
og ónotað. Húsaleigu, hvorki
meira né minna en 50 þús. kr.
árlega, sama sem fleygt í sjóinn.
Á þessum 8 ára, sem liðin eru
síðan samningurinn um leik-
húsið var rofinn, hefir landið
tapað allt að hálfri miljón
króna í húsaleigu, auk alls hins
óbeina gagns, sem verða mátti
að húsinu. Þetta átti að vera
sparsemi. En má ekki öllu frem-
ur kalla það stórfellda eyðslu?
Að öllum likindum geta menn
verið sammála um, að nú sé
tími til kominn, að hér verði á
breyting. Nú er sá maður fjár-
málaráðherra, sem var fyrsti
flutningsmaður þjóðleikhús-
frumvarpsins 1923. Það má
telja víst, að árið 1941 verði
mjög gott tekjuár fyrir ríkis-
sjóð, ef dæma má eftir núver-
andi aðstöðu. Menn eru sam-
mála um, að vel færi á að greiða
skuldir, ef þess er nokkur kost-
ur. Ríkið skuldar leikhússjóðn-
um meira en eina miljón króna,
sem verður að borga, annað-
hvort beint af ríkistekjum eða
að einhverju leyti með láni. Það
er ekki viðunandi öllu lengur,
að sjá þjóðleikhúsið standa
hálfgert, og láta þjóðina vanta
sárlega það húsrúm, sem þar er
hægt að fá.
Nú sem stendur hafa bygg-
ingamenn í Reykjavík haft
smíðavinnu, sem ekki var bú-
izt við. En hún verður að miklu
leyti búin, þegar frost eru kom-
in og vetrar að. Einstakir menn
byggja lítið eða ekki neitt.
Byggingamenn hljóta að verða
atvinnulausir,þegar kemur fram
yfir nýár. En ýmsar aðrar at-
vinnugreinar hafa gengið sæmi-
lega. Töluverðir peningar eru í
veltu í landinu. Mér sýnist vel
geta komið til mála að ljúka
nú á næstunni við þjóðleikhús-
ið. Það er betra að láta smiðina
vinna heldur en að þeir neyðist
til að ganga iðjulausir. Og þó að
útlenda efnið sé dýrara en á
friðartímum, þá seljast afurðir
landsmanna nú með hærra verði
til útlanda heldur en áður var
og verða mun eftir stríðið.
Landsmenn fá allmikið af fljót-
fengnum dýrtíðargróða nú sem
stendur. Það er hægt að gera
(Framh. á 4. síöu)
Oll eru því þessi árásarat-
riði hins hvílda og endumýj-
aða manns, hjóm og sandur og
blekkingar einar, eins og vænta
mátti af fyrri reynslu. Þar er
engu gleymt og ekkert lært,
sem að málum þessum lýtur,
þótt þrjú ár hafi verið til íhug-
unar í einverunni. — Væri
sjálfsagt eigi vanþörf á þremur
árum til við sjálfsprófun og
sannleiksiðkanir, ef Eyjólfur
ætlar að hjálpa bændum þeim,
er hann yfirgaf þannig á sig
komna eins og lýsing hans seg-
ir til, og koma þeim af galeiðu-
fleytu skuldanna, sem hann
skildist við þá síðast á.
Sveinbjörn Högnason.
Aðvörun.
Hnseigendnr og húsráðcndur í Reykja-
vlk eru alvarlega aðvaraðir um að til-
kynna Manntalsskrifstofu bæjarins,
Pósthiisstræti 7, eða Lögregluvarðstof-
unni, þegar I stað, ef fólk hefir flntt úr
húsum þeirra eða í þau nú um mánaða-
mótin.
Vanræksla varðar sektum.
Borgarstjónnn í Reykjavík.
Kaupendur Tímans
Tilkynnið afgr. blaffsins tafar-
laust ef vanskil verffa á blaðinu.
Mun þún gera allt, sem í hennar
valdi stendur til þess aff bæta
úr því. Blöð, sem skilvísa kaup-
endur vantar, munu verffa send
tafarlaust, séu þau ekki upp-
Hnnlð
aff tilkynna afgreiffslunni flutn-
inga, til þess aff komizt verffi
hjá vanskilum á blaffnu.
Afgreiðsla lÍMAAS
44
Robert C. Oliver:
Æfintýri blaðamannsins
41
geta litið inn í brúnu augun hennar, ef
hann léti þetta í blaðið.
Hann var í hálfvondu skapi, þegar
hann fór niður á kaffistofuna, sem var
á neðstu hæðinni í húsinu, til þess að
borða. Hann hafði enga matarlyst —
Bob Hollman var ruglaður í ríminu, rag-
ur — já — hann var það versta sem
hann vissi: viffkvæmur. Hann flýtti sér
ekki, og hugsaði um hvernig hann átti
að eyða kvöldinu. Svo tróð hann í píp-
una, kveikti í henni og gekk út. Hann
settist upp í bílinn og leit af tilviljun
aftur í aftara sætið. Þar lá eitthvað,
sem hann hafði ekki tekið eftir. Þegar
hann athugaði þetta betur, sá hann að
þetta var konutaska. Bob Hollínan
hugsaði sig um. Hann hafði ekki ekið
neinni annarri stúlku þennan dag, það
hlaut að vera taksan hennar. Og ennþá
einu sinni sá hann hið föla andlit ung-
frú Spencer fyrir sér.
Honum varð það ljóst, að hann varð
að skila töskunni til engandas sem allra
fyrst.
Hann hljóp upp í herbergi sitt, fann
símanúmer hennar, skrifaði heimilis-
fangið hjá sér og hringdi. Enginn svar-
aði. Hann settist við skrifborðið með
hina skrautlegu tösku í hendinni og
eins og hverjir 9 menn af 10 myndu
hafa gert 1 hans sporum, gat hann ekki
fékk upplýsingar sínar? Um það lét
hann aldrei neitt í ljós.
Lögreglan sá strax, að blaðagreinar
hans voru ekki nein venjuleg skrif-
borðsframleiðsla — og John Taylor í
Scotland Yard, maðurinn, sem einu
sinni hafði fundið mjög hættulegan
glæpamann og um leið komizt fyrir
heilan hóp af allskonar afbrotum og
sem allan þann tíma hafði látið Lon-
don standa á öndinni af æsingi og
eftirvæntingu, — áleit að hann hefði
sannanir fyrir því, að hinn ungi glæpa-
fréttaritari „Stjörnunnar" hefði reglu-
bundið samband við glæpahyski út-
hverfanna.
í fljótu bragði virtist sambandið milli
John Taylor og Bob Hollman veTa
eðlilegt og vingjarnlegt, en hinn fyrsti
grunur og tortryggni hafði mjög djúp-
ar Tætur.
í seinni tíð hafði Bob Hollman nær
eingöngu helgað sig atburðum, sem
voru aðal umtalsefnið í borginni. Á
næstum hverjum degi undanfarnar
vikur, hafði lögreglan móttekið til-
kynningar um að ungar, laglegar stúlk-
ur höfðu horfið frá heimilum sínum,
eða vinnustöðvum, án þess að nokkuð
benti á hvert þær hefðu farið — og
þrátt fyrir auglýsingar í útvarpinu
kom engin þeirra fram. Bob Hollman