Tíminn - 08.10.1940, Síða 2

382
TfUITVTV. j>riS|udaginm 8. okt. 1940
96. blað
Þröngsýní hátekjumannsíns
'gíminn
Þri&jjuilttf/inn 8. oht.
Heílbrígðísmál í
byggðum og bæjum
Á undanförnum árum hefir
oröið undarleg þróun í heil-
brigðismálum landsins. Annars
vegar hefir stórlega fjölgað
þeim ungu mönnum, sem nema
læknisfræði. Talið er að um 70
menn stundi læknisfræðinám í
háskólanum í Reykjavík og
sennilega eru nálega eins marg-
ir íslendingar við framhalds-
nám í læknisfræði erlendis. All-
ir þessir munu hafa fengið ó-
keypis kennslu í menntaskólum
og háskóla, og sumir nokkurn
námsstyrk.
Læknadeild háskólans hefir
fært út kvíar á undanförnum
árum og kennslan orðið tiltölu-
lega fullkomin, eftir því sem
unnt er í svo fámennu landi.
Læknadeildin hefir nú aðgang
að Landsspítalanum, rafansókn-
arstofu Dungals, rannsóknar-
stofu atvinnuveganna og í hinni
nýju háskólabyggingu eru tvær
hæðir í hálfu húsinu algerlega
lagðar undir læknadeild. Síðan
Alþingi 1923 hratt landsspítala-
byggingunni af stað, hefir þjóð-
félagið gert hvert stórátakið
eftir annað með afar miklum
kostnaði, til að bæta lækna-
menntun landsins.
Framförin er vitaskuld ótví-
ræð, að því er snertir tækni
læknanna. En að öðru leyti hef-
ir ekki orðið æskileg framför í
heilbrigðismálunum.
Þrátt fyrir hina mörgu lækna,
sem þjóðin elur upp með mikl-
um fórnum, er afarmikill hörg-
ull á læknum í byggðum lands-
ins og kaupstöðum, svo að þar
horfir til fullkominna vand-
ræða. Auk þess er læknishjálp
orðin mjög dýr í dreifbýlinu,
svo að fólk fær varla undir ris-
ið. Þegar læknir er fluttur og
sóttur í leigubifreið eða vélbát,
þarf ferðin ekki að vera löng til
þess að ferðakostnaður læknis-
ins, sem sjúklingurinn borgar,
verði 50—60 krónur. Það þarf
ekki að fjölyrða um, hve erfitt
venjulegum bændum er að
standa undir því líkum útgjöld-
um.
í hópi miðstjórnarmanna
Framsóknarflokksins hafa kom-
ið fram tvær tillögur í því skyni
að bæta úr erfiðleikum fólksins
í sveitum og sjóþorpum í heil-
brigðismálum. Þessar tillögur
verða teknar til umræðu í
Framsóknarflokknum bæði í
miðstjórninni og flokksfélögun-
um. Málið er vel fallið til að
vera krufið til mergjar af borg-
urum landsins með almennum
umræðum, áður en fram-
kvæmdir hefjast.
Fyrst er læknisleysið í dreif-
býlinu. Stundum vantar tímum
saman lækna í afskekkt héruð,
en að öllum jafnaði vantar auk
þess aðstoðarlækna í stærstu
og erfiðustu héruðin. Á sama
tíma dreifast ungir menn, sem
skattborgarar landsins hafa
kostað til náms, í tugatali um
fjarlæg lönd. Sumir þeirra
reyna að skapa sér þar fram-
tiðáratvinnu, eins og nám
þeirra allt hefði verið persónu-
legt einkamái, en ekki að miklu
leyti verk þjóðfélagsins.
Alþingi verður að gera þá
breytingu á löggjöfinni um
læknadeildir háskólans, að
enginn læknanemi hafi full-
lokið námi nema með því að
hafa unnið allt að tveim árum
að læknastörfum í sveitum og
sjóþorpum undir yfirumsjón
ríkissjórnarinnar. Með þessu
væri hægt að létta á eðlilegan
hátt störf héraðslækna í erfið-
um héruðum og tryggja að ekk-
ert hérað þyrfti að vera læknis-
laust með öllu. Þessi dvöl í dreif-
býlinu væri á margan hátt
æskileg fyrir uppeldi hinna
ungu lækna, ekki sízt þeirra,
sem eingöngu hafa dvalið í
kaupstöðum. En þeir íslending-
ar, sem aldrei hafa tekið þátt í
starfslífi dreifbýlisins, eru tæp-
lega færir um að vera borgarar
hins íslenzka þjóðfélags.
Sumir menn munu mæla á
þá leið, að tveggja ára verklegt
nám út í byggðum landsins sé
Tímanum hefir borizt eftir-
farandi athugasemd frá Einari
Magnússyni menntaskólakenn-
ara:
í „Tímanum“ s. 1. þriðjudag
er þannig sagt frá útvarpser-
indi mínu á mánudagskvöld, að
þeir, sem ekki heyrðu erindið,
hljóta að fá mjög rangar hug-
myndir um innihald þess. Ég
vil því biðja Tímann að birta
þann kafla erindisins, sem
einkum var gerður að umtals-
efni og geta lesendur þá borið
saman erindið og frásögn Tím-
ans. Kaflinn er þessi:
... En það er fleira en kartöflur og
rófur, sem okkur Reykvíkingum finnst
með of háu verði og ekki hyggilegu.
Ég nefndi áðan kjöt. En það hefir
hækkað um nærri 70% frá því í fyrra
og þótti nógu dýrt þá. En h'ér er nú
ekki við neina illa innrætta braskara
að eiga, heldur- háttvirta kjötverðlags-
nefnd eða meirihluta hennar, sem ekki
þarf að gera * ráð fyrir að ætli sér
persónulega að hafa óheiðarlegan
gróða af kjöthækkuninni.
Og auk þess er ég hræddur um, að
það verði talið heyra undir pólitík að
tala um þetta, en pólitík er bannfærð
í útvarpinu, eins og allir vita. En þrátt
fyrir það ætla ég að hætta á að segja,
að allur almenningur, að minnsta kosti
hér í Reykjavík, er á einu máli um
það, að verðlagsákvæði kjötverðlags-
nefndar séu óhófleg, óhyggileg og óvin-
sæl. Mönnum þykir það ekki rétt, að
of tímafrekt fyrir þá lækna,
sem ætli að stunda sérnám ut-
an lands og síðan að dvelja
embættislausir í kaupstöðum
landsins. Einn af kennurum
læknadeildar hefir þó komizt
vandræðalaust leiðar sinnar að
sérnámi og bæjarstarfi þó að
hann væri fyrst héraðslæknir
út í sveit eftir að hann lauk
læknaprófi í Reykjavík. Mega
ungir læknar sjá af fordæmi
þessa kennara í læknadeild, að
þeir geta vel stundað sérlækn-
ingar, þó að þeir hafi aukið
menntun sína og dáð með starfi
í íslenzkum sveitum.
Hin tillagan er sú, að ríkið
leggi fram vissa fjárhæð árlega
í ferðakostnað lækna um dreif-
býlið. Myndu sumir nota það
fé til að standast kostnað við
einkabifreiöir, aðrir við útgjöld
vegna báta og hestferða. Þessi
framlög úr ríkissjóði yrðu hlið-
stæð við þau útgjöld, sem ríkið
hefir nú við sjúkrasamlög kaup-
staðanna.
Með þessum tveim úrræðum
mætti fá aukna og bætta lækn-
ishjálp í dreifbýlinu, bæta
menntun læknastéttarinnar,
létta á skynsamlegan hátt lífs-
starf lækna í erfiðum héruðum
og létta svo mjög útgjöld sjúkra
manna í sveitum við lækna-
vitjun, að þar myndaðist eðli-
legt mótvægi við hlunnindi
sjúkrasamlaganna. J. J.
FRAMHALD
Það má skipta húsrúminu í
leikhúsinu í þrennt, ef miðað er
við þau not, sem hafa má af
byggingunni, þegar hún er full-
gerð. Þar kemur fyrst til greina
áheyrendasalurinn, með leik-
sviðinu. Að öðru lagi hin mörgu
og stóru hliðarherbergi, og að
síðustu neðsta hæðin undir á-
horfendasalnum.
Það er þessi mikli salur, með
800 sætum, sem hyggnir fjár-
aflamenn líta nú vonaraugum.
Það er sá hluti hússins, sem
þeir mundu fúsir að fullgera
fyrir næsta haust og nota sem
gróðalind, aðallega með kvik-
myndasýningum.
Óskir fjáraflamanna sýna
þjóðinni, hvílíkt verðmæti hún
geymir ónotað, þar sem þjóð-
leikhúsið er. Og sú vitneskja
mun greiða fyrir því, að þjóðin
fullgeri húsið til sinna marg-
háttuðu þarfa. Af mörgum á-
stæðum kemur ekki til mála
að afhenda húsið einstökum
mönnum til einkafjársöfnunar.
Það er ekki hægt af því, að allir
landsmenn hafa lagt í þetta
hús, í því skyni, að það yrði
þjóðinni allri til aukinnar
menningar.
Mér þykir sennilegt, að ef á-
horfendasalurinn væri full-
gerður næsta haust, myndi
henta að hafa kvikmyndasýn-
slík nauðsynjavara, sem kjöt er, skuli
hækka um helmingi meir að prósent-
tölu, en kaup hinna lægstlaunuðu, og
nærri helmingi meir en dýrtíðin al-
mennt. Allt hjal um kauphækkun
bænda í þessu sambandi getur ekki
friðað okkur malarbúana, því að okkur
finnst, að bændur þurfi ekki. meiri
kauphækkun að öðru jöfnu en við, sér-
staklega þegar þess er gætt að þeir
höfðu fengið stórlega mikla kaup-
hækkun áður með kjötlögunum svo-
nefndu, auk kreppulaganna og ann-
arra milljónalaga á undanförnum ár-
um í ýmsu formi. Og hvenær ætla for-
vígismenn bændanna að hætta að líta
á bændur eins og einhvern bónbjarga-
lýð, sem alltaf þurfi að vera að hjálpa
með gjöfum og styrkjum fram yfir
aðra landsmenn? Og hlýtur ekki af
slíku að leiða, að bœndur að síðustu
fá annaðhvort það álit á sjálfum sér,
að þeir séu einhver minniháttar mann-
tegund, „bara“ bændur eða þá einhver
forréttindastétt, sem hinir eigi að
þjóna undir, nema þá að báðar þessar
tilfinningar setjist að í brjósti þeirra
og rugli þá alveg í ríminu. En hvað
sem því líður, er ekki vafi á, að þetta
stórhækkaða verð á kjöti mun hafa
þær afleiðingar, að íslenzkur almenn-
ingur mun kaupa minna af kjöti en
áður, öllum innlendum neytendum til
ama og tjóns, en kjötverðlagsnefndin
eygir sjálfsagt einhverja. aðra kaup-
endur að kjötinu, sem nauðugir vilj-
ugir verði að kaupa.
Og svo er það fiskurinn, hann hefir
stórhækkað í verði nú ekki alls fyrir
löngu, svo að það er ekki stór fiskur,
sem fæst fyrir krónuna, en enginn
skiptir sér af því heldur. Allt ber því
að sama brunni. að allt hjal ráða-
mannanna og spekinganna í fyrra
haust um að sporna á móti dýrtíðinni,
hefir reynzt meira hjal en orð, sem
hægt væri að treysta að undanskildum
að vísu mörgum heiðarlegum undan-
tekningum. En sú breyting á kaup-
mætti hinnar íslenzku krónu innan-
lands, sem af þessu leiðir, mun eiga
eftir að hafa óheppilegar afleiðingar
seinna meir.
Frá sjónarmiði okkar leikmannanna
virðist ekki geta til þess legið nema
tvær ástæður, að svona skuli fara í
landi með sterka þjóðstjórn. Annað að
ráðamennimir geri sér ekki grein fyrir
þessu, eða að sérhagsmunir ýmsra
stétta eða hópa rugli þá í framkvæmd-
um.
Þetta er nú það, sem fólk hugsar og
talar um, en það er ekki nokkur vafi
á, að hér á landi var í fyrra meðal
alls almennings fullur skilningur, full-
ur vilji á að leggja á sig þær byrðar,
sem stríðiö hlyti að leggja okkur á
herðar og bera þær sameiginlega, en
sá vilji hlýtur að verða fyrir miklu
áfalli, þegar menn sjá, að einstökum
mönnum eða hópum líðst það að not-
færa sér neyð stríðsins til þess að
hagnast á samlöndum sínum. Hér er
því ekki eingöngu um fjárhagslegt
atriði að ræða, heldur er miklu meira
í húfi, en það er bræðraþel og sam-
iyndi þjóðarinnar, góðvilji hennar, ein-
drægni, hjálpfýsi og samhygð, sið-
ferðilegir eiginleikar, sem eru meira
virði en allt annað, því, að hvaða
gagni kæmi það þjóðinni, þótt hún
eignaðist allan heimsins stríðsgróða, en
biði tjón á sálu sinni? ..."
Svo mörg eru þau orS. Við-
skipti mín við útvarpsráð ræði
ég ekki við Tímann. Tíminn
lofar að taka þetta erindi mitt
til nánari athugunar síðar, og
vænti ég, að hann vitni þá rétt
í það, því að ég mun ekki svara
þeim ritsmíðum. Réttsýnir
menn geta hér lesið, hvað ég
ingar í húsinu 4 kvöld í viku, en
sj ónleiki og söngskemmtun
þrem sinnum vikulega. Fyrri
hluta dags mætti að minni
hyggj u nota húsið til kennslu
fyrir börn og unglinga í Reykja-
vík, og á þann hátt, að það
sparaði bænum og ríkinu veru-
leg útgjöld. Það er hægt að
kenna 600—800 börnum í einu í
leikhúsinu sögu, landafræði og
náttúrufræði með fyrirlestrum,
skuggamyndum, kvikmyndum
og leiksýningum með afarlitlu
mannhaldi, og þó betur en nú
tíðkast með bekkj akennslunni.
En í Reykjavík er alveg sér-
staklega þörf að vinna móti
hnignun móðurmálsins, bæði
um framburð og orðaforða. Ég
hygg, að það mætti stórlega
bæta meðferð móðurmálsins í
hinum hraðvaxandi höfuðstað,
ef börnin í Reykjavík gætu not-
ið upplestrar og æfinga í mál-
fegrun í leikhúsinu, þar sem
lögð væri sérstök áherzla á
framburð og rétta meðferð
tungunnar.
Samkvæmt stofnlögum þjóð-
leikhússins frá 1923 hefir það
rétt til kvikmyndasýninga, og
þær gætu orðið mjög veruleg
tekjulind. En þar sem leikhús-
ið er eign alþjóðar, verður jafn-
an að gæta þess að láta áhrif
stofnunarinnar ná til allra
landsmanna, eftir því sem við
hefi sagt, og það er mér nóg.
Með þökk fyrir birtinguna.
Reykjavík 4. okt. 1940.
Einar Magnússon
menntaskólakennari.
Tímanum er kærkomið að
birta umræddan kafla úr út-
varpserindi Einars Magnússon-
ar. Þau ummæli, sem þar eru
höfð um verðhækkunina á kjöt-
inu og opinber framlög til land-
búnaðarins, sýna bezt, að það,
sem Tíminn hafði sagt um er-
indi E. M., var ekki ofmælt.
Þessi ummæli E. M. lýsa vel
hugsunarhætti þeirra hátekju-
manna, sem líta á öll mál frá
þröngu sjónarmiði eigin hags-
muna, en skortir víðsýni og ó-
eigingirni til að sjá málin frá
sjónarmiði annarra eða þjóðar-
heildarinnar. Þeir hugsa ein-
göngu um, hvað þeir þurfa að
borga fyrir kjötið eða mjólk-
ina, en láta sig engu varða,
hvort sá, sem framleiðir vöruna,
fær sinn réttmætahluteða ekki.
Sumir þessara hátekjumanna
eru lika á pólitískum biðilsbux-
um eins og Árni frá Múla og
Einar Magnússon. Þeir vita, að
hækkun kjöts og annarra land-
búnaðarafurða kemur talsvert
við pyngju þeirra, sem lág laun
hafa, og halda að þeir geti sleg-
ið sig til riddara með því, að
gaspra ákaft á móti þessari „ó-
hóflegu og óhyggilegu" verð-
hækkun!
Ef skoðanir þessara manna
væru ekki sýktar af þessari
þröngsýni sjálfselskunnar og
valdastreitunnar myndu þeir
marka afstöðu sína til verð-
hækkunarinnar á kjötinu eftir
því, hvort hún skapaði bænd-
um betri lífsafkomu en öðrum
hliðstæðum stéttum í þjóðfé-
laginu. Ef verðhækkunin hefði
slíkar afleiðingar, þá fyrst og
fyr ekki væri hægt að kalla
hana „óhyggilega og óhóflega“!
En hátekjumennirnir líta al-
veg fram hjá þessu sjónarmiði.
Þeir vita, að ef þeir færu að
ræða málin á þessum grund-
velli, myndi koma í ljós, að
verðhækkun kjötsins er frekar
oflítil en ofmikil. í stað þess
hampa þeir þeirri kjánalegu
röksemd, að sama hlutfall eigi
að vera milli verðlags landbún-
aðarvara og kaupgjalds og það
var árið þetta og þetta, — þó
gersamlega án nokkurs rök-
stuðnings í þá átt, að það hlut-
fall hafi verið sanngjarnt.
Þetta er svipuð aðferð og ef
Eggert Claessen færi að halda
fram því, að sama hlutfall eigi
að vera milli kaupgjalds verka-
manna og afrakstur atvinnu-
rekenda og t. d. var fyrir stríð!
Nákvæmlega sama þröngsýn-
in kemur fram í ummælum
þessara manna um framlög til
landbúnaðarins, er þeir telja m.
a. valda því, að þeir verði að
borga hærri opinber gjöld en
verður komið. Mér sýnist, að í
sambandi við kvikmyndasýn-
ingar þjóðleikhússins opnist ný
leið til að bæta úr mikilli vönt-
un í dreifbýlinu og smáþorpum,
en það er kvikmyndaleysið.
í öllum löndutm með vest-
ræna menningu sækir fólkið í
þéttbýli úr dreifbýli. Því stærri
sem borg eða bær er, því meira
er aðdráttaraflið. Þetta á við
hér á landi í mjög ríkum mæli.
Reykjavik og Akureyri eru hrað-
vaxandi bæir, og fólkið leitar
þangað að verulegu leyti án til-
lits til afkomumöguleika. í
þessu liggur undirrót atvinnu-
leysisins og atvinnubótavinnu í
öllum myndum. Fyrir þjóðfélag-
ið er þessi þróun eitt hið mesta
mein, einkum þegar það er
sannreynt, að í engri borg hefir
tekizt að halda líkamlegri
hreysti á sama stigi eins og í
dreifbýli. Hér á landi hefir
bæjamyndunin verið sérstak-
lega hraðfara. Mestu ágallamir
i framkomu okkar íslendinga í
sambandi við hinn aðkomna
her, sem býr hér um stund, eru
í beinu sambandi við reynslu-
leysi, sem stafar af of hröðum
vexti stærstu bæjanna.
Fólkið í dreifbýlinu á íslandi
getur með réttu vitnað til þess,
að það verði út undan með
skemmtun og tilbreytni í sam-
anburði við bæjafólkið. Þetta
á alveg sérstaklega við um kvik-
myndahúsin, sem eru mestu
skemmtistaðir kaupstaðanna og
einkum Reykjavíkur. Meðan
fólk í sveitum og kauptúnum
fær ekki skynsamlega aðstöðu
ella. Þeir tala um þessi fram-
lög eins og ölmusur og bændur
eins og bónbjargarlýð. Þeir
skjóta því alveg undan, að
þessi framlög eru ekki orðin
til vegna bændanna, heldur
fyrst og fremst vegna þjóðfé-
lagsins í heild. Ef landbúnað-
urinn fengi ekki þessi framlög
myndi fólksst'raumurinn úr
sveitunum verða stórum örari.
Fleira fólk tæki sér bólfestu á
mölinni og framlögin til at-
vinnubóta og fátækramála
myndi aukaíst n(m margfalda
þá upphæð, sem nú rennur til
landbúnaðarins. Framlögin til
landbúnaðarins eru því raun-
verulega til þess að stemma
stigu fyrir fjölgun bónbjargar-
lýðs á mölinni, jafnframt því,
sem þau stuðla að bættri hag-
nýtingu landsins og betri lífs-
skilyrðum í sveitunum.
En þetta skilja þeir ekki,
Árni frá Múla og Einar Magn-
ússon, eða vilja ekki skilja það.
Þeir miða allt við það, sem þeir
þurfa að greiða til opinberra
þarfa í dag, en gæta þess ekki,
hvað þeir þyrftu að greiða á
morgun, ef annari og óskyn-
samlegri stefnu væri fylgt. Og
vegna þess, að þeir halda að
almenningur bæjanna sé yfir-
leitt eins þröngsýnn og þeir og
miði eins mikið við stundar-
hagsmuni og þeir, þá hafa þeir
gert það að einskonar pólitískri
trúarjátningu, að tala um ó-
hæfilegt verðlag á landbúnað-
arafurðum og „ölmusur“ til
,bónbjargarlýðsins‘ í sveitunum.
Af tveimur ástséðum eru þessi
skrif og ræðuhöld Einars og
Árna þjóðhættuleg.
í fyrsta lagi er reynt að vekja
úlfúð hjá bæjarfólkinu til
bændanna. Það er reynt að
telja bæjarmönnum trú um, að
bændur séu einskonar ómaga-
lýður, sem lifi á því að okra á
þeim og láti þá borga opinber
gjöld í „ölmusur“ handa sér.
Með þessu er auðveldlega hægt
að skapa ríg og deilur milli
kaupstaðabúa og sveitafólks,
sem geta orðið þjóðfélaginu til
margvíslegs tjóns.
í öðru lagi er beinlínis unnið
gegn því, að kaupstaðarbúar
kaupi landbúnaðarafurðirnar,
þar sem sífellt er verið að tala
um háa verðið á þeim, en sama
og ekkert minnst á verðhækkun
útlendu' varanna. Því er alveg
leynt, að enn sem fyrr eru inn-
lendu vörurnar mun ódýrari
en útlendu vörurnar, þegar
miðað er við næringargildi.
Þau mótmæli Tímans, að
slíkur áróður sé ekki fluttur í
útvarpið sem hlutlaust rabb um
daginn og veginn, finna á-
reiðanlega hljómgrunn hjá
öllum þeim, sem ekki vilja láta
útvarpið verða pólitískt áróð-
urstæki. Þeir menn, sem þann-
ig misnota sér þann trúnáð, er
útvarpsráð hefir sýnt þeim,
til að fá jafngóðar kvikmyndir
eins og þeir, sem búa í kaup-
stöðum, mun það telja sinn hlut
fyrir borð borinn.
Tillaga mín er sú, að þjóð-
leikhúsið starfræki stærstu og
beztu myndasýningar á land-
inu fjórum sinnum í viku, og að
ágóðanum af því 'fyrirtæki sé
varið til að standa straum af
kvikmyndarekstri í dreifbýlinu,
út um allt land, á þann hátt, að
fólkið í sveitinni fái fullkom-
lega sinn hlut af þeirri skemmt-
un og fræðslu, sem veita má
með kvikmyndum. Þessar sýn-
ingar geta farið fram í skóla-
húsum og samkomuhúsum, svo
að segja hvar sem er á landinu.
Á þennan hátt fær öll þjóðin
aðgang að góðum og marg-
breyttum kvikmyndasýningum
undir stjórn íslendinga, sem
fara með umboð þjóðarinnar
sjálfrar við rekstur þjóðleik-
hússins.
Mér þykir sennilegt, að
Reykjavík hafi ekki skynsam-
lega þörf fyrir þjóðleikhúsið til
leiksýninga meira en tvisvar
eða mest þrisvar í viku. Það
þarf ekki að fjölyrða um, hve
ólík yrði aðstaða leikendanna,
sem koma af eyðimörk hrakn-
ings og húsleysis í hið full-
komna hús. Með betri skilyrð-
um myndu meðfæddir hæfi-
leikar leikfólksins njóta sín
betur. Mitt í allri okkar fátækt
og fámenni yrði þjóðleikhúsið
í Reykjavík leikskóli þjóðarinn-
ar. Þaðan myndu berast áhrif
til aukinnar leikmenningar út
um allt land. Á þann hátt verð-
ættu ekki að eiga þangað aftur-
kvæmt undir sömu skilyrðum
og áður. En óski hins vegar ein-
hverjir eftir því, að þessi mál
séu rædd í útvarpinu, þá á það
að vera í því formi, að öll sjón-
armið geti notið sín, en ekki sé
aðeins otað fram einu þeirra
sem „hlutlausu rabbi." Virðist
vel geta komlið til mála;, að
hafa útvarpsumræður um þessi
mál, og talsmenn bændanna
myndu þá ekki harma, að Einar
Magnússon og Árni frá Múla
létu til sín heyra.
En til neytendanna í kaup-
stöðunum vill Tíminn að lokum
segja þetta: Látið ekki þröng-
sýni og blekkingar hátekju-
mannanna, sem eru að sækjast
eftir fylgi ykkar, villa ykkur
sýn. Athugið áður en þið fellið
þann dóm, að verðhækkun
kjötsins og mjólkurinnar sé „ó-
hyggileg og óhófleg“, hvort hún
veitir bændum betri lífskjör en
öðrum hliðstæðum stéttum
landsins. Gerið ykkur jafnframt
ljósar afleiðingarnar, ef bænd-
um yrði þröngvað til að selja
afurðir sínar langt undir fram-
leiðsluverði, og flosnuðu því
upp — og yrðu að setjast að á
mölinni. Kynnið ykkur lífskjör
og starf sveitafólksins og á-
lyktið síðan, hvort rétt sé að
tala um þetta fólk eins og ein-
hverja ónytjunga og bónbjarg-
arlýð, þótt það hafi þurft að fá
nokkura opinbera aðstoð til að
kljúfa ýmsar stórframkvæmd-
ir og geti þess vegna haldið á-
fram að vera í sveitinni, í stað
þess að þurfa að flytja á möl-
ina og heyja þar saimkeppni
við atvinnuleysingj ana um
hina rýru atvinnu kaupstað-
anna. Dæmið um það, hvort
ykkur finnist lífskjör og störf
sveitafólksins svo létt, að rétt-
mætt sé að reyna að æsa upp í
ykkur afbrýði og öfund til
þessa fólks fyrir nokkurra aura
verðhækkun á afurðum þess.
Athugið svo að seinustu vand-
lega, hvort íslenzku afurðirnar
eru ekki ódýrustu neyzluvör-
urnar, þegar miðað er við nær-
ingargildi, þrátt fyrir þá verð-
hækkun, sem nýlega hefir orð-
ið á þeim.
Metið það meira, kaupstaða-
búar, að athuga sjálfir málin
frá öllum hliðum, en að fylgja
í blindni leiðsögu hátekju-
manna og pólitískra skrum-
ara eins og Einars Magnús-
sonar og Árna frá Múla. Hæfi-
legasta svarið, sem þið getið
gefið þeim væri eitthvað á þessa
leið: Verið ekki að reyna að
telja okkur trú um þetta eða
hitt, við getum kynnt okkur
það sjálfir, en ef þið haldið að
lága verðið, sem þið talið um,
sé hæfilegt handa bændum, þá
flytjið sjálfir í sveitina og sýn-
ið með eigin verkum, að þið haf-
ið ekki verið að fara með fleip-
ur og blekkingar.
ur dreifbýlinu og smákaup-
stöðum goldinn stuðningur
þeirra við leikhúsgerð í höfuð-
staðnum. Þá má ekki gleyma
þeim þroskaskilyrðum fyrir ís-
lenzka menningu, sem fólgin
eru í því, að fá hingað til lands
góða leikara frá öðrum löndum.
Anna Borg og Poul Reumert
komu hingað og sýndu list sína
hér, af því frúin er íslending-
ur og vildi styðja leikmenntina
í ættlandi sínu. En það er öld-
ungis óhugsandi, að afbragðs
leikarar stærri landa fáist til
að sýna gestaleik í Iðnó, þó að
Reumertshjónin gerðu það, af
framangreindum ástæðum. En
heimsókn þeirra hjóna opnaði
augu margra íslendinga fyrir
því, að leiklistin er ekki dauð, og
ekki að visna við hlið kvik-
myndanna, heldur lifir sínu
sjálfstæða lífi, alstaðar þar sem
skilyrði eru fyrir djúptækri
menningu.
Þegar þj óðleikhúsið er full-
gert myndi að líkindum árlega
koma hingað meiri háttar leik-
endur frá nábúalöndunum,
þannig, að þjóðin fengi heima
í sínu eigin landi að sjá leik-
mennt stærri þjóða, eins og hún
er bezt á hverjum tíma. Sama
er að segja um söngmenn,
hljóðfærasnillinga og söngkóra.
Höfuðstaður íslands hefir engin
viðunanleg hús fyrir slíkar sam-
komur. En í þjóðleikhúsinu fá
þær varanlegan samastað, og
góð ytri skilyrði á allan hátt.
Sama er að segja um alþjóða-
samkomur, sem við og við verða
haldnar á íslandi. Þeirra vegna
JÓNAS JÓNSSOWi
Þjóðleikhúsið