Tíminn - 23.11.1940, Blaðsíða 3

163
116. Mað
TÍMIM, laMjgardajgiiiii 23. nóv. 1940
B Æ K U R
Gustaf af Geijerstam:
Bókin um litla bróður.
Séra Gunnar Árnason frá
Skútustöðum þýddi. Út-
gefandi: Bökaverzlun ísa-
foldarprentsmiðju. 188
bls. Verð. 12 krónur í
bandi.
Nýlega er komin út í íslenzkri
þýðingu séra Gunnars Árna-
sonar frá Skútustöðifm, skáld-
saga eftir hinn kunna sænska
rithöfund, Gustaf af Geijer-
stam. Það er ísafoldarprent-
smiðja, sem gefur þessa bók út.
Gustaf af Geijerstam er einn
hinna merkustu rithöfunda
Svía, þeirra er uppi vpru fyrir
og um aldamótin síðustu. Hann
var fæddur í Vástmanland árið
1858, en lézt í Stockhólmi rösk-
lega fimmtugur að aldri.
Fýrsta bók hans, smásagna-
safn, kom út árið 1882, en alls
komu út eftir hann nær þrír
tugir bóka. Bók sú, sem séra
Gunnar Árnason hefir nú þýtt
á íslenzku og ísafoldarprent-
smiðja gaf út, kom út um alda-
mótin.
í upphafi var Gustaf af Geij-
erstam raunsæismaður. Hann
lýsti alþýðufólki af mikilli
kunnáttu, en lítilli samúð, og óf
enga töfrablæju um söguhetjur
sínar, Hann gagnrýndi þá einn-
ig lifnaðarhætti og framferði
stúdenta,nna við sænsku há-
skölaná harðlega, svo að mjög
stakk í stúf við það, sem hon-
um eldri höfundar höfðu að
segja um stúdentalífið í Uppsöl-
um. Hann tók einnig brátt að
skxifa leikrit, sem vöktu mikið
urntal og náðu mikilli hylli.
En þegar líða fór á síðasta
áratug 19. aldarinnar, , tók
Gustaf af Geijerstam miklum
sinnaskiptum sem rithöfundur.
Hann gerðist þelhlýrri og inni-
legri en hann háfði áður verið
í ritum sínum, svo að samúðin
átti orðíð veglegan sess að skipa.
Hann tók að rita mikið um
heimiiislíf og hjúskap, gleði
þess og sorgir, baráttu, töp og
sigra. Á þessum árum var Bókin
um litla bróður rituð, sú bók
hans, er ótvírætt hef-ir náð
mestri -útbreiðslu og mestri al-
menningshylli af öllum þeim
sæg ágætra bóka, er hann hefir
skrifað. Var hvert upplagið á
eftir öðru gefið út af henni, svo
ör var salan.
Gustaf af Geijerstam er
þekktúr sem rithöfundur í flest-
um menningarlöndum. íslend-
ingar hafa tii þessa of lítil
kynni haft af honum. Nú er
myndarlega úr því bætt með út-
gáfu þeirrar bókar, sem frægust
er af ritverkum hans.
Ég hygg, að það sé næsta góð
Sigurður Guðmundsson og sam-
kennarar hans haft mjög
heilsusamleg áhrif á nemendur
menntaskólans í þessu efni.
Margir nemendur eru í algerðu
bindindi, en þeir, sem neyta á-
fengis að einhverju leyti, vita
yfir höfði sér harðan aga, ef þeir
verða. sýnilega undir* áhrifum
áfengis. Skólameistari er gam-
all andbanningur, en er ákaf-
lega mótfállinn misnotkun víns.
Hann hefir í verki hafið drengi-
lega baráttu gegn hinu rót-
grónu óvenju, að nemendur
ættu að útskrifast fullir, til að
sýna á þann hátt, að þeir væru
færir að tilheyra hærri stigum
mannfélagsins. Hvað eftir ann-
að hefir Sigurður skólameistari
farið með hina nýútskrifuðu
stúdenta skemmtiferð þennan
dag. Þpir hafa heimsótt fagra
staði í nánd við skólasetrið, og
skemmt sér á ánægjulegan hátt,
en ekki haft með sér dropa af
áfengi. Með þessu hefir Akur-
eyrarskólinn sýnt, að þar er á
þennan veg og um ýms önnur
efni lagt inn á nýjar og betri
brautir, heldur en áður var gert.
Þegar Pálmi Hannesson kom
að menntaskólanum í Reykja-
vík mun honum hafa verið ljóst,
að áfengisbölið var ein aðal-
meinsemd skólans, og það var
engin nýung. Einn af frægustu
og- þýðmgarmestu mönnum, sem
starfað hefir við skólann, Svein-
björn Egilsson rektor, var
fláemdur þaðan um miðja öld-
ina sem leið, af því að hann
vildi táka hörðum höndum á
drykkjuskap nemenda. Of-
diykkjan hélzt lengi við í sam-
lýsing' á bókinni, og betri held-
ur en hægt er að veita í stuttu
máli, er höfundur sjálfur segir
í upphafi fyrsta kaflans:
„Öll þessi bók er bók um
dauðann, og samt snýst hún, að
,mér fihnst, meira um hamingju
heldur en óhamingju. Því ó-
hamingjan fellst ekki í því að
missa það, sem maður ann,
heldur er það óhamingja, að
saurga það, spilla því eða éyði-
leggja. Og það er annað leynd-
armál, sem ég varð lengi að lifa
til að komast að: Kærleikurinn
sténdur aldrei í stað. Annað
hvort hlýtur hann að vaxa eða
minnka, eftir því sem árin líða.
Og það er ekki aðeins í síðara
tilfellinu, sem hann getur valdið
þjáningu. Voldugasta ástin er
sú, sem veldur þjáningu af því
hún fer alltaf vaxandi."
Þetta er ramminn, sem höf-
undur leggur utan um þá mynd,
er sagan sjálf bregður upp. Ég
býst við, að sú mynd verði ekki
hin sama í allra augum, því að
tveir menn, er horfa á sömu
mynd, sjá sjaldan það sama. En
samt hlýtur myndin að vera
fögur í flestra augum.
Mér er tjáð, að í haust megi
íslenzkir lesendur eiga von á
fleiri þýðingum á ýmsum beztu
og kunnustu skáldverkum, er til
eru eftir ýms öndvegisskáld, t.
d. Gösta Berlings sögu Selmu
Lagerlöf. Áður hafa komið út
bækur eins og Sultur Knut
Hamsuns og Skapadægur Sill-
anpáás. Má segja, aö íslenzkum
lesendum hafi verið drjúgt í
fang borið af úrválsritum Norð-'
urlanda höfunda, þeirra. sem
fremstir eru, á þessu ári.
J. H.
Stefán Jónsson: Hjónin
á Hofi. Söngtextar barna.
Með myndum eftir Tr.
Magnússon. Útgefandi:
Þórh. Bjarnason, Rvík
1940. Bls. 32. Verð:
í bók þessari eru 12 kvæði,
sem ort eru undir alþekktum
lögum. Dregur bókin nafn af
fyrsta kvæðinu. Kvæðin eru
ætluð börnum og verður ekki
annað sagt en að þau hafi tek-
izt vel. Efnisval er við hæfi
þeirra og framsetningin er ein-
föld og lipur.
Frágangurinn er góður.
Æskan og oibeldís-
steinurnar
(Framh. af 2. slðu)
mega íslenzk hjón ekki koma á
dansleiki þeirra, þar sem allt fer
prýðilega fram, slíkt virðist þó
minna hlutleysisbrot heldur en
að reisa fyrir þá herbúðir og
selja þeim lífsnauðsynjar. Er
þetta ekki furðulegur hugsunar-
háttur?
bandi við þennan skóla. Þegar
barátta var um bannlögin um
1908 rituðu margir af kennur-
um menntaskólans undir opin-
ber mótmæli gegn bannstefn-
unni. Þeir ætluðu auðsýnilega
ekki að brenna sig á sama eldi
og Sveinbjörn Egilsson. Nærri
má geta, hve háskalegt það hef-
,ir verið fyrir nemendur skölans,
að fá á þennan hátt einskonar
opinbera hvatningu frá kenn-
urum sínum um að þeir hefðu
ömun á því að útiloka áfengi úr
landinu. Pálmi Hannesson hóf
öfluga bindindisstarfsemi í
menntaskólanum, og hefir kom-
izt það langt áleiðis, að jafnað-
arlega mun hér um bil helm-
ingur nemenda í þessum skóla
vera í bindindi. Frá mennta-
skólanum hefir alda bindindis-
starfseminnar borizt um allt
land. Eins og drykkjuvenjur og
drykkjuskapur höfðu áður fyr
borizt út um allt land frá
menntaskólanum, varð þessi
merka menntastofnun nú mið-
stöð í sókn móti drykkjuskap
nemenda í skólum.
Ekki hefir orðið vart við að
nokkur af kennurum háskólans
hafi tekið við af rektorum
menntaskólanna og hafið bar-
áttu gegn drykkjuskap í háskól-
anum. Drykkfelldu nemendurnir
úr menntaskólanum í Reykja-
vík hafa haldið við fornum
venjum eftir því sem kringum-
stæður hafa leyft. Fyrir nokkr-
um árum gerðu piltar úr þeirra
hóp mjög áberandi spellvirki á
Þingvöllum, í ölæði, að nýaf-
stöðnu stúdentsprófi og í minn-
ingu þess. Skömmu síðar var
Lækningastofa
mín, AUSTURSTRÆTI 4, (húsi Thorvaldsensfélagsins, inngang-
ur frá Veltusundi) er opin alla virka daga kl. 11—12 f. h.
Sími 3232. — Heimasími 4384.
IHnría Hallgrímsdóttir, læknir.
Læknin^agtofn
hefi ég opnað í BANKASTRÆTI 11. — Viðtalstími 2—3.
Sími 2811, heima 2581. — Sérgrein: BARNASJÚKDÓMAR.
Kristbjörn Tryggvason, læknir.
Auglýsíng um blaðsölu barna
Samkvæmt ákvörðun Barnavérndanefndar Reykjavíkur er
hérmeð bönnuð í bænum blaðasala allra barna á skólaskyldu-
aldri og blaðasala telpna til 16 ára aldurs.
Brot gegn þessu varða sektum.
Lögreglústjórinn í Reykjavík, 21. nóvember 1940.
Agnar Kofoed-Hansen.
Annars verður það ekki nóg-
samlega brýnt. fyrir íslending-
um, að Bretar eru ekki sú þjóð,
sem hrakin verður héðan með
neins konar ókurteisi, áreitni,
fæð né kuldalegu fálæti ....
Sterkasta ráðið, sem beitt verð-
ur í viðureign vorri við hinn er-
lenda her er, að vér sýnum þá
menning og þann drengskap og
sjálfstæði í háttum vorum, að
vér öðlumst virðingu hans. Því
ér ekki að leyna, að þjóðerni
voru er hætta búin af fjöl-
mennu, erlendu setuliði. En sú
hætta getur hins vegar styrkt
þj öðerni vort, ef rétt er á haldið.
Ef allt fer að felldu, eykur hætt-
an ástina á þjóðexninu og hvet-
ur til ýmissa aðgerða því til
þroska. Það er veigamikið at-
riði, að Englendingar fylgi ís-
lenzkum þjóðsiðum í íslenzkum
samkvæmum, eins og íslend-
ingar fylgja brezkum siðum, er
þeir dveljast í Englandi.
Nú er vel að muna hið forn-
kveðna, að „oft er það í koti
karls, sem kóngs er ekki í
ranni“. Og enn er hollt að
minnast hins fornkveðna orðs
Jóns Loftssonar við Þorlák bisk-
up helga, er hann kom með er-
lendar kennisetningar og stefn-
ur til hins mikla þjóðhöfðingja
vors:
„Heyra má ég erkibiskups
boðskap, en ráðinn er ég í að
halda hann að engu, og ^éigi
hygg ég hann vili betur né viti
en mínir foreldrar, Sæmundur
hinn fróði og synir hans“.
Ég ætla að Englendingar geti
Kaupendur Tímans
Tilkynnið afgr. blaðsins tafar-
laust ef vanskil verða á blaðinu.
Mun hún gera allt, sem í hennar
valdi stendur til þess að bæta
úr því. Blöð, sem skilvísa kaup-
endur vantar, munu verða send
tafarlaust, séu þau ekki upp-
seld.
Vinnið ötullega fgrir
Fímann.
nafntogað „rússagildi" við inn-
töku í háskólann. Eldri mennta-
menn tóku á móti unglingum
með kröftugri víndrykkju. Þeg-
ar leið á kvöldið, lá valur felld-
ur um gólfið og undir borðum.
Margir dugandi menn kenna við
háskólann, en enginn þeirra
vaknaði við slíkan atburð til
svipaðrar umhyggju og Pálmi
Hannesson, er hann tók við
stjórn menntaskólans. Allmarg-
ir af starfsmönnum þeirrar
stofnunar munu líta svo á, að
það væri of' langt gengið, ef Al-
þingi byrj aði að gera ráðstafan-
ir til þess að drykkfelldir stúd-
entar fengju annað að starfa,
en að dvelja með ræfildóm sinn
í dýrustu byggingunni, sem ís-
lenzka þjóðin hefir reist.
IV.
Ef menn geta hugsað sér ís-
lenzku þjóðina í áfengismálinu
eins og skipulega fylkingu, þá
má líkja miklum hluta lands-
manna við þrekmikla og vel
æfða sveit, sem hvergi þokast.
Þaö er sá hluti þjóðarinnar,
sem annaðhvort notar ekki á-
fengi, eða notar það á þann
hátt að vera aldrei undir á-
hrifum þess. Næst koma lið-
sveitir, sem svigna undan sókn
Bakkusar, en veita þó nokkurt
viðnám. Loks koma sveitir, sem
eru á algerðum flótta, með eyði-
lagt líf einstaklinga og eyðilögð
heimili bak við sig. Mjög mikill
hluti þjóðarinnar kann að fara
með vín, m. a. með því móti að
nota það alls ekki. En um fjöi-
marga íslendinga má segja, að
(Framh. á 4. síðu)
lært suma hluti af oss, engu
síður en vér getum marga hluti
numið af hinni miklu menning-
arþjóð.....
í niðurlagi ræðu sinnar beindi
skólameistari m. a. eftirfarandi
orðum til nemenda:
.... Sennilega hefir aldrei
hvílt eins mikil ábyrgð á ís-
lenzkri skólaæsku, ekki sízt
æsku menntaskólanna, eins og
nú hvílir á því skólaári, sem fer
í hönd. Hún ber ekki eingöngu
sæmd skóla síns, heldur og virð-
ing og frægð þjóöar sinnar í
framkomu sinni og hátterni. Og
aldrei hefir íslenzku þjóðinni
riðið meira á því, að íslenzk
æska vandi til þroska síns og
menningar. Með framkomu
ykkar, nemendur, vinnið þið
hvern dag að ofurlitlu leyti þjóð
ykkar gagn' eða ógagn, dragið
úr heilsu hennar og viðnáms-
þrótti eða hlynnið að þroska
hennar, menning og frægð.
Skólinn mun leita ýmissa ráða
til þess að glæða í brjóstum yð-
ar heilbrigða þjóðerniskennd,
sem laus sé við hatur og' andúð
í annarra þjóða garð.....
Enda þótt
menn greini á um gildi og tilverurétt einstakra greina
hins innlenda iðnaðar, hljóta allir að vera á einu máli
um að sú iðjustarfsemi, sem notar innlend hráefni til
framleiðslu sinnar, sé ÞJÓÐÞRIFA FYRIRTÆKI.
Verksmiðjur vorar á Akureyri
Geflun og Iðunn,
eru einna stærsta skrefið, sem stigið hefir verið 1 þá
átt, að gera framleiðsluvörur landsmanna nothæfar
fyrir almenning.
G e f j u n
vinnur úr ull fjölmargar tegundir af bandi og dúkum
til fata á karla, konur og börn og starfrækir sauma-
stofu á Akureyri og í Reykjavík.
I ð U
n n
er skinnaverksmiðja. Hún framleiðir úr húðum, skinn-
um og gærum margskonar leðurvörur, s. s. leður til
skógerðar, fataskinn, hanskaskinn, töskuskinn, loð-
sútaðar gærur o. m. fl.
Starfrækir fjölbreytta skógerð og hanskagerð.
lí Reykjavík hafa verksmiðjurn-
ar verzlun og saumasftofu við
Aðalsftræfti.
Samband ísl. samvínnufélaga.
Munið hína ágætu
Sjainar blautsápu
í V2 kg. pökkurn.
Sápuverksmíðjan Sjöfn.
Heildsölubirgðir hjá:
SAMBMDI ÍSL. SAMVIMUFÉLACA.
Vegna þess að skipi með fulltrúa utan af landi hefir
seinkað, verður setningu aðalfundar félagsins FREST-
AÐ þangað til kl. 9 á mánudagsmorgun 25. nóvember.
Fundurinn verður í Kaupþingssalnum.
STJÓMDÍ.
128
Robert C. Oliver:
Æfintýri blaðamannsins
125
af sterkum handleggjum. Hún hafði
ekkert ráðrúm til þess að hljóða.
Feita konan, sem stóð við teketilinn,
snéri sér við og horfði kæruleysislega
á aðfarirnar. Tveir menn voru í óða önn
að binda Lucy, en Cabera stóð og leit
eftir að allt væri eins og það ætti að
vera. Þetta tók aðeins örskamma stund
og síðan hurfu þau öll inn í skápinn.
Svo var allt eins og áður í eldhúsinu.
Þegar trúboðinn kom litlu seinna til
þess að vita hvort teið væri tilbúið, gaf
hann konunni smábendingu, sem hún
svaraði með þvi að kinka kolli. Og sið-
an var teinu útdeit í nafni mannúðar-
innar og kærleikans til náungans, milli
allra þessara vesalings mannvera, sem
þaTna voru óafvitandi að leika hlut-
verk í stórum harmleik.
Skömmu seinna tæmdist salurinn,
konan fór úr eldhúsinu og trúboðinn
safnaði saman sálmabókunum og
slökkti ljósin. En Bob sat kyrr og sýndi
ekkert fararsnið á sér.
— Þér eruð þá hér ennþá? sagði
hann.
— Ég er að bíða eftir ungfrúnni, sem
kom með mér. Hún hlýtur að fara að
koma.
Trúboðinn leit hvatskeytlega á
hann.
— Hún hlýtur að vera farin, ungi
eyðir tímanum á svona krá. Ef ég gæti,
myndi ég eyða tímanum á annan hátt.
— Þú mátt ekki halda, að ég hangi
hér á hverju kvöldi, sagði hann. í gær-
kvöldi var ég i teveizlu.
Lucy varð nú forvitin. Ef til vill
mundi hann segja henni eitthvað
merkilegt.
— í teveizlu?
— Já — í bænahúsi. Ég fer oft að
hlusta á predikanir og sálmasöng. Það
minnir mig á bernskuárin heima í
sveitinni minni.
— Hvert ferð þú á bænasamkomur?
spurði hún.
— Það er _hér skammt frá — viltu
koma með. Ég ætlaði mér einmitt að
fara þangað í kvöld. Jæja — hvað
segurðu — kemurðu með?
— Já, — því ekki það.
— Ágætt — en mundu að segja
þetta engum. Fólk myndi hæðast að
okkur fyrir þetta.
Bob fleygði peningunum á borðið, og
siðan gengu Lucy og hann út úr veit-
ingakrá China-Charleys.
Þau gengu hægt eftir óþrifalegum
götunum og leiddust. Þokan var þétt og
gulgrá. í krókum og kimum grillti í
einhverjar mannverur. á stöku stað
sást ljós, en þó voru ekki margir staðir
þarna, þar sem slíkt óhóf var leyft.